Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•запўкала, безлйч.—см. под пўкае.
•запукчэць,—см. под пукчэць.
•запўліцца, соеерш., област.—заняться чем-л., углубнться в какое-л. занятне. Дсл.248. Дзеці запуліліся. Дсл. ІНто так сядзець? надабе запуліцца. Дсл.
•запускацца,—см. под пусьціцца.
•Запускі-Адў, едшств. ч. нет.—заговенне. Шсл. У чацьвярток будуць запускі. Ст. Дзяржалі й шынкавалі гарэлае віно году 1538 ад запускаў масьляных індыкта 11 да запускаў масьляных індыкта 12. Гордз. Акты, ХУІІ, 2.
•запустошыць,—сл. под пустошыць.
•запуставаць,—см. под пуставаць.
•запу-сыДць-шчаць,—см. под пусьціць.
•запусьціцца,—см. под пусьціцца.
•запушыць I,—см. под пушыць.
•запушыць П-ійў-ШЫШ-Ша, соверш.. перех.. област.—заброснть. Шсл. Куды запушьілі сьвіту маю? Скобраўка Пух. (Шсл.). Нейдзе запушанна шапка. Тм.
•запушьіць III, соверш., каго за што, област.—выбраннть, отделать кого за что-л. Дсл. 248. Матка мяне запушыла: не хадзі па гасьцёх. Дсл.
•запых-біху, предл.-ысе, м.—тяжелое ды-ханне от скорой ходьбы нлн бегання. Нсл. 182. Із запыхам бег, прыбег. Нсл.
запыхацёць
420
зараніца
•запыханёць,™ под пыхацець.
•запыхацца-аюся-аешся, несоверш.—быс-тро, глубоко, неровно дышать от труд-ной нлн быстрой ходьбы, от гнева, волнення н т.п., Гсл. задыхаться. Бясл.
•запыкаць,—см. под пыкаць. •запыліііна,-™ под пыліцца.
•запын-яць
•запырскаць,—см. под пырскаць.
• запышка-шкі-шцы, ж.—задышка. Бясл. Аж запышку нагнаў сабе, бегшы. Палуж Краснап. (Бясл.).
•зародак-дку, предл.-дку, м.—зародыш, мгсл. эмбрнон. БНсл.
•зародкавы-вяя-вае—зародышный, за-чаточный. БНсл.
• зарок-ку, предл.-ку, м.— клятвенное обеіцанне воздержаться, Гсл. зарок.
•зарочны-ная-нае—давшнй зарок, обет. Варсл. Мая бабуля была зарочная ў сераду ня прасьці. Варсл.
• зара, нарей.—тотчас, сейчас. Ар. Зара пакажу. Ар. См. зараз.
• зара-ры-ры, ж. 1. заря. МГсл. Плаці, як зара займецца. Кіт. 87616. Ужо стала брацца на зарў. Ст. Уменьш. зарыца. Дсл.283.
2. зарннца. МГсл.
3. звезда. мгсл. См. гвязда.
4. лйшь вмн. ч. зоры—звезды.
•заработак-пгку, предл.-тку, м. 1. зара-боток, Шсл. плата за работу. Ар. He вялікі тут заработак. Нсл. 183.
2. обычно в мн. ч. заработкі-ткаў—работа по найму. Бацька паехаў у заработкі. Ст.
ісьці, ехаць у заработкі—ндтн, ехать на заработкн. Думалі ехацьу заработкі, але застанавіліся. Ст.; Шсл.
•заработачны-ная-нае, 1. выгодный по прнбылн. Нсл. 183. Заработачны год. Нсл. 2. доходный. Нсл. 183. Заработачнае рамяство. Нсл.
•зраб-іць-ляць,—см. noä рабіць.
•зарабі'цца,—см. под рабіцца.
•зарагагаць,- <«. под рагатаць.
•зарахманіцца,—под рахманіцца.
•зарадавацца,—см. под радавацца I.
•зарадзіць I,—см. под радзіць I.
•зарадзіць П, зараджаны,—подрадзіць II.
•зара-дзіць-джацб,— см. под радзіць.
•зарадзіцца,—см. под радзіцца.
•зара-рзіцца-джацца,—см. под радзіцца.
•зараз, нареч.—сейчас, Шсл. тотчас (, в самом скором временн, говоря о пред-стояіцем действнн, событнн, Ар.) мгсл. сню мннуту. Нсл. 183; Гсл. Прыляцеўшы, зараз зачаў сячы нёпрыяцельскае войска. Н. (Афанасьев, I, 1913, 211). Зараз прыдзе. Нсл. Сулейман зараз расказаў усім людзём забраціся да мечыці. Кіт. 20а1. Пажджы, я зараз прыду. Ст.
•заразом, нареч.—вместе (с этнм, С.), одновременно. Нсл. 282. Усі заразом выехалі. Нсл.
•зараза-зы-зе, ж. 1. зараза. См. ліпучка.
2. перен.—скверный человек; бранное слово. Шсл. Зараза ты халерная, чаго ты да мяне лезеш? Ст.
3. бот.—заразнха. БНсл.
•заразаць, зарэзаць,—под рэзаць.
• заразіць, заражу, заразіш-зе, соверш. — заразнть. Нсл. 182. Сваею дурною хваробаю й нас заразіць можаш, жывучы разам. Нсл. Несоверш. заражаць-аю-аеш-ае—заражать. мгсл.
•заразіцца-жуся-зішся, соверш.—зара-знться. Нсл. 182. Несоверш. заражацца-аюся—заражаться.
•заразьлівасьць-ід, ж.—заразнтельность. Нсл. 182; БНсл. Заразьлівасьць хваробы. Нсл. •заразьлівы-вая-вае, 1. заразнтельный. Нсл. 182; БНсл. Гэта заразьлівая хвароба. Нсл.
2. оскорбнтельный. Нсл. 182. Заразьлівае слова сказаў. Нсл.
3. вспыльчнвый, склонный к облдчн-востн. Нсл. 182. Заразьлівае мае сэрца, зараз і ўразіцца. Нсл.
• заразьлівы-вая-вае, 1. заразнтельный. Нсл. 182; БНсл. Гэта заразьлівая хвароба. Нсл.
2. от разіць 2—оскорбнтельный. Нсл. 182. Заразьлівае сказаў слова. Нсл.
3. вспыльчнвый, склонный к обндчнвос-тн. Нсл. 182. Заразьлівае мае сэрца, зараз і ўразіцца. Нсл.
•заразьліва, нареч. 1. к заразьлівы 1—зара-знтельно. Гсл.
2. к заразьлівы 2—оскорбнтельно. Гсл.
•заразьшць—с.м. под разьніць.
•зараіць— см. под раіць.
•заракацца-аюся-аешся, несоверш.—заре-каться. Заракалася сьвіньня ў гарод лазіць. Поелов. Варсл. Соверш. зарачыся-куся, зарачэшся; прош. вр. зарокся.
• зарала-ла; мн. ч.-лы, ср.—сказочное какое-то суіцество; когда детям несіштся ночью, н ждут, не дождутся онн утра — нх утешают: "Борзда, дзеткі, прыдзе зарала". Дсл.
•зарана, нареч— рановато, Нсл. 182 слнш-ком рано. Зарана яшчэ ехаць, даедзеш. Нсл. Зарйна яшчэ табе жаніцца. Нсл.
• зарандаваць—см. под рандаваць.
• заранёў, нареч.—ранее надлежаіцего. Ар. •зараня[зарані, Нсл.], нареч.—ранее над-лежаіцего. Гсл.; Нсл. 182.
• зараніца-цы-цы, ж.—утренняя звезда, (Шсл.) Венера. Ксл.; Вост. (Даль), Кал. (Тм.). Зараніца ўжо патухла. Клятное Пух. (Шсл.). Прашу Спадара Бога й Прачыстае Маткі, і зары-зараніцы. Іззамовы. Навасёлкі Пух. (Шсл.). Зараніцаю хай даль жаўрэе. Салавей: Сіла 57. Ноч цямнела, зараніцы бліскалі рэдка. Дзьве Душы 18. Я бягу па вадзіцу з зараніцай. Бародзінка Імгл. (Косіч 236).
заранка
421
зарўчнік
•заранка-нкі-нць/, ж. 1. утренняя звезда, Дсл. 250; Гсл.; Нсл. 184; Воджа Бр.(Красьневіч у ’’Крывіч” 1926 г., Но. 11-12) Венера. Ксл. Позна мы ўсталі малаціцы ужо заранка ўзыш-ла, борзда будзе дзень. СьвярдлыБеш. (Ксл.). Уменьш. зараначка-чкі-чцы. Нсл. 184. Hi ваднюсенькае зараначкі ня відаць на небе. Нсл.
2 . згштет к ”дачка'{дочь). Дсл. 249. Ты гасьцюй, гасьцюй, дачка, ты гасьцюй зараначка. Дсл.
• зараньне-ня, предл.-ню, ср.—рассвет, заря. БНсл. Якое ўжо зараньне, а ты яшчэ ня выспаўся. Нсл.
• зараньні, -няя-няе—предрассветный.--Бнс.
• зарас-таць-ьг«—<«. nod расый.
•зарасьшк-гку, предл.-іку, м.—заросль. Ар.; Шсл. У зарасьніках пачалі пераклікацца бакасы. Шакун: Сьлед 10. Каровы ўбіліся ў зарасьнік. Ст.
•заратаваць—г«. под ратаваць.
•зараўнаваць— см. под раўнаваць.
•зараць, l.—см. nod араць.
2. несоверш., безлйч.—светать, Нсл.; Шсл.; Дсл. 283; Гсл. рассветать. Пачало зарэць. Ст. На дварэ зараць пачало. Нсл. Яны зьвярнуліся да местачка, як пачало ўжо зарэць. зсд 338. Як тая зорачка зарала, так наша Марынка вышывала; зарала зоранька ясьненька, вышывала Марынка крась-ненька. Горц.(Кот. 203). Отгл. ймя суіц. зараньне-ня, предл.-ню—рассвет, наступ-ленне утра. Гсл.
•зарацца—см. nod араць.
• зарэз-эзу, предл.-эзе, м. 1. закланне ножом. Нсл. 183.
2. убой на мясо домашннх жнвотных. Ар. Адлучылі вала дзеля зарэзу. Нсл.
3. рана от пореза. Нсл. 183. Зарэз раз-балеўся. Нсл.
4. упрямый, упорный в стремленнях. Дсл. 249. Сабака зарэз — ноч ганяе зайцах зь лесу не даклічашся.
5. человек очень увлекаюіцнйсяхорошнм нлн дурным делом. Ён касіць зарэз. Дсл. Ён зарэз у карты гуляць. Дсл.
•зарэзацьс«. nod рэзаць.
• зарэзіна-ны-не, ж. 1. плохая лошадь, которая от кнута не ускоряет бега. Дсл. 249. He бяжыць кабыла — хоць аблупі, такая зарэзіна. Дсл.
2. упорная, упрямая женіцнна. Дсл. 249. Дзеўка зарэзіна — маткі ня слухае. Дсл. •зарэчча-ча, предл.-чу, ср.— место за рекой. Гсл.
•зарзаць см. nod ірзаць.
• заржавёлы-лая-лае— по крытый ржав-чнной, ржавый. Адамкнула заржавелыя замкі. Лынькоў: Воўчы ЛоДКалосьсе, Но. 2,1935, стр. 98).
• зармГцца, соверш.. област.—рассерднться. Дсл. 248. Ён як зарміцца — Божа ж мой! Дсл.
•зар-ваць—поб ірваць.
•зар-ваць \\-ываць—см. под ірваць.
•зарвацца I см. под ірвацца.
•зар-вацца \\-рывацца—см. nod ірвацца.
• iapyöfub f w nod рубіць.
• зарудзяшцца, —нюся-нішся, соверш. -—сделаться краснвым, багровым. Дсл.249. Зарудзянілася неба. Дсл.
•зарўжжа-жы, ж..бот.—лютнк ползучнй. Гсл.; Бясл.; Верас. Заружжа расьцець у лузе, квет яе рыжы. Хведараўка Краснап. (Бясл.).
• зарўка-ўкі-ўццы, ж. 1. (гарантня, С.) ручательство. Нсл. 183; БНсл. Даць грошы пад заруку. Нсл.
2. юрйд.—денежный штраф, указанный в постановленнях суда для случаев нх нарушення. Будуць лі на лісьцех дзельчых паложаны якія абавязкі, зарукі а няўз-рушаньню таго дзелу, тагды такія зарукі кажны подле свайго абавязку з рассудку праўнага заплаціці вінен бу-дзець. Стт. 370. А тае зарукі, на лісьце апісанае, палавіца на нас гаспадара, да скарбу земскага Вялікага Князства Літоўскага, а другая палавіца на дзеці, патомкі або блізкія забітага... А хоця бы й не забіў, але раніў або бой чараз заруку ўчыніў, тот такжа ў заруку ўпадаваець. Стт. 90.
•зарумён-енычід»—cm. nod румёніць.
• зарумёніцца cm. nod румёніцца. •зарўмзаць—cm. nod рўмзаць.
• зарўмзанна— к Под рўмзацца. •зарунёць— cm. nod рунёць.
• зарўпе, зарўпіла, безлйч.—см. nod рўпе. •зарўпіцца—cm. nod рўпіцца.
• зарўсьць. соверш., област.—зареветь, заплакать(в голос, С.) Дсл. 250. Ваўкі зарулі ў лесе: ці не гняздо. Дсл. Дзеўка зарула, як ехала пад вянец. Дсл.
•заручонка-нкі-нг/ы, ж.—помолвленная, невеста од обручення до свадьбы. Горц. Уменый. заручопачка-чкі-чцы, ж. Зару-чоначка Марынка, заручылася ў сыботу. Горц.(Кот. 203).
•заручоны-нля-нае—обрученный, Нсл. 183 женнх н невеста от обручення до свадь-бы. Ср. заручэнец, заручонка. Яна малада заручона, хто ж яе заручыў? Кажамяю Імгл. (Косіч 28).
• заруч-аць-ыі(ь— cm. nod ручаць. •заруч-ацца-ыцца—см. под ручацца.
•заручэнец-нг^й, предл.-нцу, зват.-нча, м.~ —помолвленный, женнх от обручення до свадьбы. Ср. заручонка.
•зарўчнік-гкаг, предл.-іку, зват.-іча, м.- дружка женнха, бывшнй прн "зару-чынах’’ н долженствуюіцнй быть прн свадьбе, как свндетель помолвкн мо-лодых. Нсл. 183. Заручнікі едуць. Нсл. Прыехалі заручнікі; ды чаму ж яны бяз дудачкі. Наша Тацянка ня ўдованька, захоча пагуляць, таткаў двор раў-наваць Нз свад. песнн, Нсл. Уменьш. ЗаруЧ-нічак-чка, предл.-чку. Нсл. 183.
• зарўчны ліст—документ о "заруке”.
зарўчыны
422
засядлаць
•зарўчыны-ноў, едйнств. ч. нет.— обруче-Нйе, Гсл.; Ар.; Косіч234; Ксл. ПОМОЛВКа. Растсл.; пнз. Сядні заручыны. Дсл. 249. Ужо й заручыны згулялі. Нсл. 183. На заручынах каралевіч расказаў, як яго выгналі з дому. Н.(Афанасьев I, 1913,212). Ужо ЗвалІ на заручыны. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
