Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. нахлебннк (, прнжнвалыцнк, С.) Гсл.; Нсл. 186. Застольнікаў, застольнічкаў то шмат, але работнікаў мала. Нсл.
•застольны-ная-нае—застольный.
застольныя песьні—песнн, которые поются в Смол. губ. во время гшрушек н за столом во время свадьбы. Дсл. 253.
•застагнаць,—под стагнаць.
•засталасьць-^г, ж. ад каго—отсталость. • засталцы-цоў’, асталцы-uop—осталь-ное. Ксл. Пудоў дзесяць аўсу засею, a асталцы прадам. Заазер’е Сян. (Ксл.). Пасі, Божа, засталцы! Шейн.
•засзалы-лая-лае, 1. оставшнйся от чего-л. Што бы меў на сту падводах да места нашага галоўнага еміны засталае для продажы паслаці, то можа вадзяным пуцём чараз колька чалавекаў адправіці. Стт. 98.
2. остальной. Нсл. 218. Для ўсякіх, межы патомкаў засталых, розьніц. Запіс 1563 г. (Пташнцкнй: Кн. Пузыны, 60). Засталыя грошы сабе вазьмі. Нсл.
3. ад каго, а) отставшнй в путн. б) отсталый, стоявшнй на ннзком уровне развнтня.
•засзаноўка-ўкі-ўцы, ж. 1. препятствне, остановка. Нсл. 186. Застаноўку за табою маем. Нсл.
2. остановка, временное пребыванне кого-л. где -л. на путн куда-л. Бясл. На ўсёй дарозе адна толькі застаноўка будзе пры пераезьдзе пераз мост. Бяседа-вічы Хоцім. (Бясл.).
•застан-авіць-аўляць,— см. под станавіць. •застан-авіцца-аўляцца,— см. под стана-віцца.
•застаронак, Шсл., застаранак, Ар.—часть сенно.го сарая (, также гумна, Ар.) перегороженного(со стороны тока, Ар.) по высоте 2-3 бревнамн (, а спередн н сзадн столбамн нлн же ннзкой стеною н столбамн, Ар.) Шсл. Салома ляжыць у Застаронку. Дукоршчына Сьміл. (Шсл.). См. старана.
• застарасьвецкі-кяя-кяе—очень древ-ннй, старннный. Нсл. 186. Застарасьвецкі ўздумаў звычай. Нсл. Застарасьвецкая адзежа. Нсл.
•застараваць, зыстаравапь, -см под ста-раваць.
•застарацца,—см. под старацца.
•застарэць, г« под старэць.
• застава-вы-ве, ж.. 1. установленный в воде заставной рыболовный снаряд. НК.: Очеркн 503.
2. залог, Стт. 1529. заложенная веіць, залог. Нсл. 186. Устаўляем, іжбы кажная застава даўнасьці земскае ня мела. Стт. 1529, X, 5. Вазьмі сякіру ды заставу пакладзі, пакуль прынясеш грошы. Нсл.
3. глпотека. Акін. 192. См. гіпотэка.
4. гарннзон. Стт. 1529; Любавскнй: Очерк 122. Естлі быхма самы... або панове рада нашы пашлюць каго ў заставу на замак. Стт. 1529. Мяшчане кіеўскі... пачуўшы тое. іж гаспадар іх, князь Станіслаў, уцёк ад Гедыміна і ў іх заставы нікаторае князь не заставіў. Летапіс Быхаўцаў, стр. 15-16.
•заставаць, застваць, Шсл. застую-туеш-туе, несоверш.—затеннять (, заслонять, загоражнвать свет, С.) Шсл. Адхініся ад лянпы, ня заствай. Ст. Стаў ды застуе. Ст.
• заставаць-аю-аёг/і-аець—догонять до-машннх жнвотных, ндуіцнх в посев, чтобы не допустнть нх пойтн туда. Нсл. 186; Юрсл. Бардзей заставай коні, бо ў ячмень ускочаць. Нсл. Соверш. застаць. Нсл.; 186. Застань гусі, ня пушчай у ячмень. Нсл. •заставацца, застаюся-таёшся-таёцца-; таёмся-таіцёся, несоверш. 1. оставаться. Нсл. 186; Шсл.; Ксл. Усі вутачкі з возера плывуць, адна вутачка заставалася.
застацца
425
застушцца
Лупекі Стдуб.(Косіч, 246). Ці пойдзеш 3 імною, ай заставаешся ў дварэ? Нсл. 218. Заста-вайся ў дварэ. Нсл. 186.
2. ад каго, — отставать. Нсл. 186. He заставайся ад нас. Нсл. 186.
застацца, застанўся-нёшся-нёцца-нём-ся-ніцёся; повел.-нься-ньмася, соверш. 1. остаться. Нсл. 186; Шсл.; Ксл. Застанься валёйу дварэ. Нсл. 218. Застанешсяўпекле на векі. Кіт. 12769. Касцы бяз крупені застануцца. Ліпна Сян. (Ксл.). У мяне засталося заараць два шнюры. Дарошкава Сір. (Ксл.). Ад бульбы засталася адна шалупа. Зайцава Сур.(Ксл. 355). Зьбілі бага-тыру(гаду) восьмі галоў, дзявятая засталася. н.(Афанасьев.п, 1914,42). Нічогаз гэтага не засталося. Корзюк. Брат, прыійоўшы, не знашоў сястры й застаў-СЯ так. Погар(Афанасьев, У, 1914, 122).
Застаўся ён у лесе начаваць. Нікольск м.(Демнд Веров. 196). Засталося толькі адно гальлё. Крамяні Пух. (Шсл.). Адзін застаўся дома. Ст. Бяз хлеба застанём-ся. ЛНЧ. 21. Сэрца чарсьцьвела... толькі адно пачуцьцё й засталося ў ім — матчлнае каханьне. Сын. 23. Засталаея, як у полю вецер. Рапан: Прык. 110. А дзяціна так ля дому і сядзець застаўся. Гарун: Казка. Зязюля навекі маёй засталася. Сяднёў(Бацьк., Но. 46-47/530-531). Не-не-нё, Маланка! застанься. Макаёнак: Каб людзі... Каб я застаўся тутка, дык зьгінуў бы. Шакун: Сьлед 12.
2. (ад каго)—отстать. Нсл. 186. Застанеш-ся(ад нас), адзін будзеш ехаць. Нсл.
3. (на каго)—остаться на чьем-л. попе-ченнн. Дсл. 253. Заб'юць мужа — на каго застануся? Дсл.
•заставІЦЬД вмеето этого глаго.іа теперь чаіце всего употр. "кінуць ", "пакінуць ’) застаўлю, заставіш-ве; повел. застаў-аўма, соверш.. перех. 1. оставнть. Самы лёк сьпілі, а толькі гушчу заставілі. Нсл. 2б7( non лёк). Памерла адна жонка й заставіла дзяцё ЯШЧЭ ў калыбцы. Мікольск. МДДемнд.: Веров. 1896, II. 140).
2. заложлть, отдать в залог. Гсл.
3. поставнть рыболовный снаряд для ловлн рыбы. Дсл. 252.
заставіць сеці—пересыпать сетн для ловлн рыбы. Дсл.
4. (перен.)—??? Як заставяць сяцей пра-меж чужых кляцей. Дсл. Прйч. застаўле-ны, 1. оставленный. Нсл. 218. Дзеці, застаўленыя ў дварэ, плакаць будуць. Нсл.
2. заложенный, отданный в залог.
3. прйч. к заставіць 3, 4. Несоверш. зас-таўляць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, 1. оставлять. Гсл.; Нсл. 186. He застаўляй яго ў дварэ аднаго. Нсл.
2. отдавать в залог нмуіцество.
3. несоверш. к заставіць 3, 4.
• заставіцца-аўлюся-авішся, соверш.—за-іцнтнться, ограднться чем-л. Нсл. 186. Заставіўся сьветкамі. Нсл. Несоверш.
засзаўляцца-яюся-яешся, чым—заіцн-іцаться, ограждаться чем-л. Нсл. 186. Застаўляецца панскім расказаньням. Нсл.
•засзаўка-ўкі-ўцы, ж. (Гсл.) — дверцы нлн ставень у мельннчного шлюза, Нсл. 186 заставка, іцнт, удержнваюіцнй воду, ндуіцую в колеса водяной мельннцы. Вада пераз застаўкі йдзець. Нсл. Храпець на ўсі застаўкі. Послов. Нсл.
•застаўляць см. под заставіць.
•застаўляцца—с« под заставіцца.
• застаўнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. — закладчнк, (Гсл.) залогодатель. Нсл. 186. Застаўнікі ня выплачуюць грошы й ня выплачуюць застаў сваіх. Нсл.
•застаўшк-й«7, м.—спецнальная решётка заставлять зад н перёд телегн. Варсл. Здымай застаўнік ды паедзем у лес па дровы. Варсл.
•застаўны-ная-нае, 1. гарннзонный, Лю-бавскнй: Очерк 122 прнлагательное к ”зас-таеа” во всех знач.
2. находяіцнйся в "заставе"— залоге. Нсл. 186. Застаўны manop. Нсл.
•застацца—см. под заставацца.
•засхка-ткі, дат., предл. застцы, ж.—аба-жур. Дз.; Дсл. См. засьня.
•засхрома-мы-ме, ж.—помеха(человек). Шсл. Убілася гэта застрома ды стаіць. Матарова Сьміл. (Шсл.).
•застроміць-л/лю-лі/ш-л^е, соверйі.—вон-ЗНТЬ. Гсл.
• застрамка-кг, дат., предл. застрамцы, ж.—заноза. Ар. См. стрэмка. скаб. •застрэліпь г м под страляць.
•застрэшак-шка, м.—свнсаюіцая крыша с передн стены, для предохранення от дождя. Варсл. Дзеці схаваліся ад дажджу пад застрэшак. Варсл.
•застрэшыньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.— край соломенной крышн, Дсл. 253 ннжннй, свнсаюіцнй край крышн у нзбы, сарая.
•застрэць—см. под стракаць.
•застўда-ды-дзе, ж.—простуда. БНсл.
•застукацёць,—<л. под стукацёць. ®застўкаць -< «. под стўкаць.
•засгупай,ь-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш., перех.—заменнть, (МГсл.) заме-іцать. Шсл. Соверш. застутць, 1. заменнть. Шсл. Ён заступіў брата свайго нарабоце. Ст. Заводца таго абвіненага ў зладзей-стве перад урадам заступіў. Стт. 479.
2. заіцнтнть. Дсл. 253. Сьвёкру татулька, заступі мяне! Ц. с. Велесы (Дсл.).
3. {безлйч.) в спецнальном смысле—осле-пнть, затемннть глаза. Ці не заступіла табе вочы, што нічога нешта ня бачыш? См. ступаць.
• засзупацца-аюся-аешся, несоверш. за каго—заіцшцать, ограждать кого-л. Шсл. Хаця заступайся за другіх — сябе глядзі. Ст. Соверш. застутцца-плюся-пішся за
застушць
426
засьцень
каго—заіцйтйть, оградчть кого-л. Шсл.; Бясл. Каб не заступіліся свае мужчыны, дык нашпокалі б яму на месьце. Ст. За беднага чалавека й заступіцца няма каму. Пухнава Расьнян. (Бясл.).
• застугпць < м под заступаць. •застушцца—см. под заступацца.
• застўпнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. заместнтель. мгсл.
2. представйтель.
3. наследнйк? Іван цяпер заступнік мой: заступіў на маё месца старшынёю сяльрады. Пірагова Імсьц. (Бясл.).
•застўпніца-г/ы-цы, ж. 1.—заместйтель-ннца. Гсл.
2. представйтельнйца.
• застыг-аць м под стыгці.
•застыглы-лая-лае, 1. застывшйй. БНсл. У застыглым лёгкім руху зачараванае цела. Крушына: Творы 113. Сала застыглае плавае. Нсл.
2. застывшйй(неподвйжный, оцепене-лый, С.) Нсл. Вокал яго вырасла шчытнае роўнае кола застыглых у войстрай цікавасьці сялян. зсд 120. У сьцеражліва застыглай цішы выразьліва адзначыўея дробны трэск цяпла. ЗСД 294. Тапілі ў цягучых хвалях парна застыглага ваду. зсд 321. Хадзілі мужыкі із застыглым смуткам. Гарэцкі: Песьні 6.
• засвоіць—см. под сваіць.
•засвоіцца—е«. под сваіцца.
•засваячыцца—см. под сваячыцца.
•засварыцца—под сварыцца.
•засватаньне-ня, предл.-ню, ср.—запоіны. Гсл.(под запоіны).
• за суха, нареч.—в сухое время. БНсл. •засу-дЯць-джаньне—см. под судзіць. •засўкрыць«« под сўкрыць.
• засўл-лу, предл.-ле, м.— предложенйе большего колйчества денег протйв другйх, йлй протав СТОЙМОСТЙ. Нсл. 187. Засўлу свайго адрокся. Нсл.
•засуліць—см. под суліць.
•засуміцца—под суміцца.
•засўнуць—CM. под сўнуць.
• засупоніць—< н. под супоніць.
• засуседні-няя-няе—находяіцййся за домом соседа. Нсл. 187. Засуседні двор. Нсл. •засуш-шы, ж.—засуха. Гсл. См. сухмёнь. •зась, междомет.—употребляется для отогнання собакй. Нсл. 188; Гсл. Зась, каб цябе еоўк зьеў! Нсл. Уменый. заська-—прочь, убйрайся. Дсл. 253. Дай мне гэта — просе хто-лень у селавых дзевак; яны часта ізь сьмехам адказуюць: А заська, зась! Дсл.
• заськёп-пу, предл.-пе, м.—задравшееся место в ногте, Нсл. 185 вообіце задравше-еся место в чем-л. Ад заськёпу ногця палец разбалеўся. Нсл. За заськёпам у зелязьніку ня можна капаць. Нсл. 185. •заськяш'ць с м под ськяпаць.
• заськяпіцца— см. под ськяпацца. •заськігатаць— см. под ськігатаць.
•засыагаць— см. под ськігаць.
•заськігліць-лю-ліш-ле, соверш.—завыть, завйзжать, захныкать. Гсл.
«заськіпаць—под ськіпаць. •засьляп-іць-ляць— см. под сьляпіць. •засьмёліцца—см. под сьмёліцца.
• засьмяглы-лая-яаг—сделавшнйся вя-лым, сухйм, Нсл. 185 завявшйй(на солнце). БНсл. Засьмяглыя вусны. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
