Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
3. затрудненне(трудно преодолеваемая помеха). мГсл.
4. нзьян(ненсправность, поврежденне, С.) Гсл.; Дсл, 231; БНсл. нзьян(несовершенство, недостаток; погрешность, С.) Нсл. 161. У каню ніякае завады няма. Нсл.
5. порок. Дсл. 231; БНсл. Ніякае ў каню нетуці завады. Дсл.
• завадай-ая, предл.-аю, зват.-аю, м. 1. заправнтель, НК: Дудар 183 заправнла. Заправнтель дела, нлн, как его называют "завадай". НК: Дудар 183. Владыка курят-ннка, курнный "завадай”, чагце всего нзвестен под нменем "пеўня”. НК: Очеркн 408.
2. вожак, главный распоряднтель в делах серьёзных, так же как н в нграх н забавах, НК: Старцы, Но. 74 руководнтель.
•завадатай-дя, предл. й зват.-аю, м.—за-чнніцнк. Іг.
• завадна, нареч.—вредно. Нсл. 161; БНсл. Нябось, ня будзе завадна. Нсл. Ня еж, калі табе завадна. Нсл.
•завадны 1-ная-нае—вреднтельный(вре-дный, С. БНсл.) Нсл. 161. Завадны напітак. Нсл.
• завадны-ная-нае—любяіцнй заводнть ссоры. Нсл. 161. Завадны ты чалавек, з кажным завадзішся. Нсл.
•заваяваць—cw. под ваяваць.
•завадзіць—<•«. под вадзіць.
•завадзіцца—под вадзіцца.
• заважнёць—с.м. под важнёць.
• заважыць г.м. тд важыць.
•завал-лл, предл.-ле, м., област. 1. засов, (Гсл.) задвнжка. Нсл. Запры на завал дзьверы. Нсл. См. завала 1. Даўжэй клеці завал-(хвост У сарокі). Рапан: Прык. 345.
2. желвак, железа. Дсл. 231; Нсл. 161. На жываце завалы. Дсл. Горла аблажыла заваламі. Нсл. Завалы ў цябе ў вушшу, што ты ня чуеш. Нсл.
•завала-ды-ле, ж 1. толстое полено нлн железная полоса, служаіцая для запнра-ння дверей нз нутра, засов. Mix.; БНсл.; Варсл. Завала ў кутку за дзьвярыма стаіць. Варсл. Уменьш. завалка-лкі-лцы, ж.—засов, толстый брус по длнне ворот, НМ запнрают ворота. Раст.: Смоленск.
2. увалень, лентяй. Вось дзе завала халерная, ляжыць цэлы дзень, нічога ня робе. Ст. Дзед Завала — назоў паведаньня Ядвігіна Ш.
• завал-акаць-ачь'і—см. под валачы.
•завал-акацца-ачыся—см. под валачыся.
• завалень-ЛЬНЯ, предл. й зват.-ЛЬНЮ, м.—бе-сстыдный лентяй. Варсл. Як прышоў гэты завалень, дык толькі хату заваліў, a работы зь яго ніякае. Варсл.
•завал-еваць-гі{ь—см. под валіць.
• завалты-ная-нае—залежалый. мгсл. Ср. заваль.
• заваліцца—см. под валіцца.
•завалкі-каў (одна завалка), ж. 1. железы, Ксл. мнгдалнны(железы в зеве н глотке, похожне по форме на мнгдальный орех). У дзядзіны за вушмі завалкі. Навігі Беш. (Ксл.). Завалкі пабольшалі. Меншч.
2 . болезнь желез. Ксл. Яго сьціснулі завалкі. Сянно (Ксл.).
3 .—см. под завала.
•заваль-«, ж.—залежь, хлам, Гсл. зале-жавшнйся, непроданный товар, обычно плохого качества.
•заваня-ні-ні; мн. ч„ род.-няў, ж.—неболь-шой озерный шін речной залнв. НК: Очеркн 480. Уменьш. завамЬКа-НЬКІ-НЬЦЫ. НК: Очеркн 490.
• завань-нг', ж.—залнв, Ксл. (небольшой залнв, часть рекн, озера около берега с замедленным теченнем, С.) заводь. Пск,-(Неропольскнй). Трэба прайсьці з браднём у тэй ЗаваНІ. Падбярэзьзе Віц. (Ксл.).
•заваражкі-каў, едйнств. ч. нет.—ворота нз отдельных жердей. Ксл. He забудзься залажыць заваражкі. Луб’ева Аз. (Ксл.).
• заварат-ату, предл.-аце, м.— поворот. Бясл. Надабе ехаць проста па гэтай дарозе, а тады будзе заварат направа. Высокі Бор Краснап. (Бясл.).
•завар-аваць-ыцб—< «. под варыць.
• заварацень-тня, предл.-тню; мн. ч.-ні-няў—заверт, заверта. Шсл.
•зав-арачацца-ярнўцца—см. под вярнўцца. • заварлыжыць-жу-жыш-жа, соверш.. об-ласт.—несколько подняв, как бы рыча-гом, накреннть. Воз із сенам варочаўся, дык я калі ўперся ды заварлыжыў, дык на другі бок абярнуў. Варсл.
•заварушыцца—см. под варушыцца. •заварацаць—< « под варацаць.
• завэдзгань—< н. под вэдзГаць. •завэдзгацца—< « под вэдзгацца.
•завёя-я, дат.. предл.-ёі, ж.—ВЬЮГа, МГсл.; Шсл. метель, образуюіцая заносы. Гсл. Такая завея, аж сьвету ня відаць. Ст.
• завёяць г« под вёяць.
• за вельмі, нареч.—очень, чрезвычайно. Нсл. 161. За вельмі шмат, дорага хочаш. Нсл.
•заверадзіць—под верадзіць.
• заверашчэць см. под верашчэць.
• заверацень-тня; мн. ч„ род.-тняў, м.—за-верта. Шсл. Едучы зь лесу парваўся заверацень. Харавічы Сьміл. (Шсл.).
•завёрзьці -< н под вёрзьці.
•заверт-та, предл.-це, м.—заверта. Юрсл.; Бясл. Бяз завертаў не паедзеш. Юрсл. Ср. завярнўць аглоблі (под вярнуць).
•заверза-ты, дат.. предл.-це, ж.—веревка, которой прнвязана оглобля ксаням. Ксл.; Нсл. 161; Бясл. Парваліся заверты ў дарозе. Янавічы Сур. (Ксл.). Заверта покнула. Нсл. •заверцень-ценя; мн. ч.,род.-няў—заверта. Шсл.; Варсл. У мяне заверцень парваўся. Варсл.
• заверць-і«; мн. ч.. род.-цяў, ж.—внхрь.
• зав-ёрыць-ярвць—см. под вёрыць.
завёрыцца
432
заўдовіць
•зав-ёрыцца-ярацца—см. под вёрыць.
•завёса-сы, дат., предл.-се, ж.—петля(двер-ная, оконная, Гсл.; Ар.) Рудня Аз. (Ксл.); Шсл. Ізноў рыпнулі завесы ў дзьвярох. Капы-ловіч: Хлеб. Купілі завесы на дзьверы. Ст. •завёсіць— см. под вёшаць.
• завёсьці—см. под вёсьці.
• завёсьціся— см. под вёсьціся.
•завяз-аваць-яць—с«. под вязаць.
• завязка-к!, дат.. предл. завязцы, ж. 1. все, чем можна что-л. завязать(веревочка, тесемка), Ар. веревочка для завязывання меха. ГлебаўскСян. (Ксл.). Арэхаўу мяшэчку аж па завязкі набіта. Гілевіч; Здарэньне ў варэхах. Уменьш. ЗавЯЗачка. Нсл. 161
2. задача(о затрудненнях, которые надо преодолеть, С.) Нсл. 163. Завязку даў добрую. Нсл.
• завязлы-лая-лае—увязшнй, засевшнй. Нсл. 161. Абы толькі пачуў каторы касец іх недалужна-завязлае ў траве зьвінень-не. ЗСД 140. Завязлыя ў глей каткі ледзь выцягнулі. Нсл.
•завякаць—м под вякаць.
• за вялікі-кая-кае—слншком болыпой. За вялікую просіш цану. Нсл. 161. Ноша за вялікая. Тм.
•завярнўць—< л. под вярнўць.
•завярш-аць-ыць—см. под вёршыць.
• завярш-ацца-ыіша -см. под вёршыцца.
•завіханьне—см. под віхацца.
•завіх-аць-нўць—см. под віхаць.
•завіх-ацца-нўцца—см. под віхацца.
•завідасьць-tp, ж.—завнсть. Гсл.; мгсл.;Бсл. Ад завідасьці, гледзячы на сваіх суседзяў, ён аж чарнее. Сохана Імсьц. (Бясл.).
•завір,аваць-дую-дуеш-дуе, несоверш.. ка-му-чаму—предаваться завнстн.
•завідліва, нареч.—завнстлнво. Бясл. На-пэўна гэты хлапец галодны — так завідліва паглядае, што мы ямо. Бардзіч Краснап. (Бясл.).
•завідлівасыіь-гд, ж.—завнстлнвость. Ср. завідлівы.
•завідлівы-вая-вае—завястлнвый. Бясл. Завідліваму ўсё мала. Юрсл.
•завІДНа I (Раст.: Северск), нареч.— пока вндно, до наступлення темноты. Гсл.; Нсл. 162; Ісачкова Аз. (Ксл.); Шсл. Завідна прыехалі двору. Нсл. Завідна яшчэ дамоў прыехалі. Ст.
•завідна II, нареч.—завнстлнво. Гсл. На нас гледзячы, людзём завідна. Гсл.
•завіднік, (Гсл.), завіднік, (Нсл.уіка, предл,-іку, Зват.-іча, м.—завнстннк, Гсл.; Нсл. 162. Завідніку пірог, а жаласьніку ражон. Послов. Нсл.
•завідніца-чы-цы, ж.—завнстннца.
•зівідны-ная-нае, 1. ревннвый.
2. завнстлнвый.
• завідзь-дзг, ж.—ревность. Ад завідзі ты аж покаешся. Горкі Краснап.(Бясл-).
• завін-аць- j uö—г.м. под вінўць.
• завін-ацца-ійда см. под вінўцца.
•завін-яцца-іцца—под вініцца.
•завірўха[завярўха, Растсл.рХІ, дат., предл. завірусе, ж. 1. мятель, Растсл.; Ар.; Нсл. 162 вьюга. МГсл.; Ар.
2. шумная беседа. Нсл. 162.
3. суматоха, Гсл.; Нсл. кутерьма. •завішчэць—под вішчэць.
•завітаць— см. под вітйць.
• завіваньніца-цы-і<ы, ж.—женіцнна, за-внваюіцая волосы невесте прн одеваннн ее к венцу. Шсл. Дзе ж наша завіваньніца? хай ідзець завіваць маладую. Ст.
•завіваць—см. под віць.
• завугольле-ля, предл.-лю; мн. ч.-лі-ляў, ср.—задворок. Колас; Н. Зямля. У.
• завўлак-лку, предл.-лку, м. 1. закоу-лок(небольшой, узкнй, глухой переулок, С.). мгсл., переулок. Гсл.
2. пешеходная тропннка(не только тропннка, но н короткая улнца, С.) с обенх сторон огороженная, еслн она служнт гранлцею смежных участков землн двух хозяев. НК: Бабы, Но. 14; Ар. •завўсак-скд, .м.— загнб в железной веіцн. Варсл. У паліцы ў сасе завусак змыліўся, затым паліца звалюецца. Варсл.
•завўшнік-ка, предл.-ку, ж. 1. ушко в лапте. Ксл. У лапцю покнуў завушнік. Пасочак Куз. (Ксл.).
2. наушннк, Нсл. 163 доносчнк.
•завўшніца-ды-цы, лс.(Глуск„ Янк. і, 15)—се-рьга. Шсл.; Мікалаёва Куз. (Ксл.). Тацяна пакалола вушы зацягаць завушніцы. Ст. 2. доносчнца, наушннца.
3. свнная болезнь. Бясл. Нашыя сьвіньні захварэлі на завушніцу. Восаў Краснап. (Бясл.).
• завыек, завыйка, предл.-йку, м. 1. за-тылок. Нсл. 163; Дсл. 332. Смальнуў яго па завыйку. Нсл. Выцяў яго па завыйку. Дсл. См. завык, патыліца. Уменьш. завыйчык. Дсл. 332.
за завыек—за шнворот. Узяў за завыек дый выпхнуў вон. Нсл. 163.
2. завоек, шкура, снятая с зашейка. Нсл. 163. ІПапка із завыйку. Нсл.
•завьійкавы-вдя-вае, 1. затылковый. Нсл. 163. Завыйкавая часьць мяса. Нсл.
2. завойчатый. Нсл. 163. Завыйкавая шапка. Нсл.
• завык-ку, предл.-ыку, м.—затылок. Ксл. Як пабіў завык, дык і амін! Берашоўцы Беш. (Ксл.). См. завыек, патыліца.
•завыць—см. под выць.
•заўдзівіць, заўдзіўлю, заўдзівіш-ве, со-верш.—весьма уднвнть, нзуметь. Дсл. 257. Задзівіла ўсіх дзеўка, вышла замуж за нявіснога. Дсл. Несоверш. задзіўляць.
•заўгадзёў, нареч.—заблаговременно. Ар. См. загадзя, заранёў.
• заўдовіць-ўлю-вгш-ве, соверш., перех.— сделать вдовой, лншнть жнзнн мужа. Нсл. 734. Мы сястру нашу заўдовілі, яе дзеткі пасіроціцлі. Нз песнн, Нсл.
заўдавёць
433
зацікавіцца
•заўдавёць-ёю-ёеш-ёе, соверш.—овдоветь, Шсл. стать вдовым нлн вдовой. Нсл. 734. Ужо год, як заўдавеў. Ст. Пан сярэдняе заможнасьці заўдавеў. Дзьве Душы 3. Яна маладая заўдавела. Нсл.
• заўзята, нареч.—упорно, настойчнво, неуступчнво, завзято. Ар. Заўзята ўчыніў. Нсл.
• заўзятасьць-ір, ж.—упорство, настой-чнвость, неуступчнвость. Адкуль у яго такая заўзятасьць бярэцца, што нікога не баіцца. Нсл. 162.
• заўзятны (Нсл. 162), заўзяты, Вост., Вят. (Даль); Нсл. 162-тая-тае—упорный, нас-тойчнвый(неуступчнвый, завзятый, С.) Гсл. Які ты заўзяты, табе й слова не скажы. Нсл. Заўзяты толькі сябе бача. Нсл. Тадос такі заўзяты, што першы ўсюдых ідзе. Ст. Ласкат. заўзяценькі. Нсл. 162.
•заўзяты—см. под заўзятны.
•заўзяцца (Нсл. 162)1. стать неуступчнвым, упорным.
2. (на каго)—взьесться (на кого-л.)
• заўжды, нареч.—всегда. Ксл.; БНсл. Му-ЖЫК заўжды працуе. Старыя Ранчыцы Беш. (КслУ
• заўлоньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—пазуха. Нсл. 190; Гсл. Цэлае заўлоньне набрала цыбулі. Нсл.
•заўпадабаць— см. под падабаць.
КНІГІ ОНЛАЙН
