Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
І.—см. под здавацца.
•здалеку, нареч.—нздалн(нздалека, С.). Дз.; Ксл.; НК: Бабы 18. Я на ігрышчу пастаяў здалеку ды пашоў дамоў. Машчоны Сян. (Ксл.). Нехта адказуе з глыбіні лесу, аднекуль здалеку, здалеку. ЗСД 129.
Сьміяліся здалеку. Тм. 146.
іздалеку, нареч.—нздалека. Север(Раст.: Северск. 77). Прытуліцца здалеку. НК: Под. пос. 58.
• здалёны-ная-нае—удалённый. Нсл. 204. Здалёны ад войтаўства. Нсл.
•здал-ёньне-ёны—под далець. •здал-яць-гць—см. под даліць.
•зр&л-яцца-іцца—см. под даліцца. •здалікаціць сч. под далікаціць. •здалікаціцца—< ч под далікаціцца.
• здамысьляцца, -яюся-яешся—догады-ватьься, мгсл. додумываться.
•здань-нг; мн. ч„ род.-няў, ж.—прнвнденне, прнзрак. Гсл. Брыдзеш як здань няведа-мага чуду. Купала(”Бацькаўшчына”, Но. 24-25/410-411). Гэта здань твая такая. с. Музыка 18. Ці то сон, ці то здань? Тм. 272. Сядзіць на хвоі белая здань. Лынькоў; Воўчы лог.ІКалосьсе, Но. 2, 1935, стр. 99). Снуецца
зданяў рой. Гарун. Маці аж перехрысьці-лася, падумаўшы, што гэта Раманкава здань. Цэлеш(Ярылаў агонь). Уменьш. ЗДанка-нкі-нцы, ж. Высокія таполі зданкамі ўстаюць. С. Музыка 208.
•зданьне (Шсл.), зданьнё, (Ар.; Нсл.; мгсл.), ср.—прйвнденне, Шсл.; мгсл. прнвнденне, прнзрак. Нсл. 204; Ар. Бачылі нейкае зданьне, дык чыста ўсе папалохаліся. Ст. Гэта табе зданьнё нейкае здалося. Нсл. См. здань.
•зданьнёвы-вая-вае—кажуіцяйся. Трэба пайсьці на зданызёвыя ўступкі сялацтву. Ігнатоўскі, 1863 г. на Беларусі, стр. 173.
•здаротклваць-жую-жуеш-жуе; повел.-жуй-жуйма, несоверш., перех.—ЙЗМуЧНВаТЬ в дороге. Нсл. 206. He здарожавай коні. Нсл. Соверш. зд,аўожыць-жу-жыш-жа—нзму-чнть в дороге. Нсл. Прйч. здарожаны —нзмученный в дороге. Нсл. 206. Здаро-жаныя коні. Нсл.
•з/іарожавацца-жуюся-жуешся, нетверш.
1. снльно уставать от дорогн. Нсл. 206.
2. нздержнваться очень в путн. Нсл. 206. Памалу едучы, толькі здарожаваемся шмат. Нсл.
зцарожыауза-жуся-жышся, соверш. 1. снльно устать от дорогн. Нсл. 206; Ар. Здарожыўся сусім, ісьці ня можа. Нсл. Чалавек здарожыўся, хай аддыхнець. Ст. 2. нздержаться в путн. Нсл. 206. Здарожы-ліся, няма з чым даехаць да двору. Нсл.
здарожыўшыся, прйч. пройі. вр., в 1, 2 см. Яны здарожыўшыся, здалеку едуць. Ар. • здароваць-дю-аегд-ае, несоверш., перех. —прнветствовать. Здаровает намесьнік полацкі... пасаднікаў рызкіх. Ставп Полацк, 128.
здароў!—здравствуй! Здароў табе, мамка, — пасьпеў ён прытуліць яе. Дзьве Душы 18. Отгл. ймя суіц. здарованьне-ня, предл.-ню, 1. прнветствне.
2. прнвет. Соверш. паздароваць—прнвет-ствовать.
паздароў Божа!—дословно: дай Бог здравствовать! Нсл. 455., да здравствует (здравствуют!) Гсл. Паздароў Божа цябе, што не пакідаеш мяне. Нсл. Паздароў, Божа, паноў, што ні коні, ні кароў; цяпер то нам пагуляці, як некага заганяці. Послов. Нсл.
•здаровісты-зная- тае— креп ко сложен-ный. Нсл. 206. Здаровісты мужык. Нсл.
•здаровы-едя-вйе—здоровый. Ар. Будзь, як лісічка, здарову. ЧЧ(Б. Студіс,п-1,1969, стр. 70). Ласкат. здаровенькі. Увелйч. здаравю-сенькі—здоровёхонек, здоровёшенек. Нсл. 206. Казалі хворы, а ён здаравюсенек. Нсл.
здароўе
443
здурнаваць
быць здаровым—здравствовать. мгсл. Будзьце здаровенькі ўсі НК.: Піт. 77.
здароў вам!—здравствуйте. мГсл. Зда-роў табе, дзяўчыначка! Раст.: Северск. 126.
бывайце здаровы! (сокр. бывайце!)—до свндання; будьте здоровы, проіцайте. Гсл.; Ар. Заставайся здароў! (заставай-цеся здаровы!) Ар.
•здароўе, предл.-ўю, ср.—здоровье. Ар. Ласкат. здаровейка, здароўіка. Ня вол равець, тваё здароўіка кажаць. Послов. Нсл. 206. Здароўіка сваё згубіў. Тм. За здаровейка вашае! НК.: Піт. 77. Пі на здаровейка! нк.: Піт. 77.
•здароўкацца-аюся-аешся; повел.-айся-аймася, несоверш., взайм.—здороваться. МГсл.; Нсл. 206. Што ж ты не здароўкаеш-ся із мною? Нсл. Яны трошку спалохаліся зь неспадзеўкі, за тое з асабліваю радасьцю здароўкаюцца зь ім. ДзьвеДушы 111. См. вітацца.
наздароўкацца, -аюся-аешся, соверш. —наздравствоваться. Нсл. 307. На ўсякі чох не наздароўкаешся. Послов. Нсл. Соверш. паздароўкацца—поздоровнться. Нсл. 206. He паздароўкаўся з імною. Нсл. Тавары-шу, — папрасіў ён, — дазвольце пазда-роўкацца. Дзьве Душы 91.
•здаражэць—см. под даражэць.
• здаравёзны-ная-нае—очень снльный. Шсл. Здаравезны мужчына. Дукора Сьміл. (Шсл.).
•здаравёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш. мгсл.—становнться здоровее. Соверш. паздаравець.
•здаравяка-кг, обш.—человек, пышуіцнй здоровьем, крепкого телосложення. Аш. •здарацца-аецца-аюцца, несоверш.—слу-чаться. Шсл.; Ар. Усяляк чалавеку здара-ецца. Ар. Соверш. здарыцца-рыі^а—слу-чнться. Шсл.; Ар., пронзойтн. Гсл. Мо што здарылася ў дарозе, што гэтак доўга няма нашага дзяцюка. Ст. Ніхто не знашоў, а табе аднаму здарылася знайсьцг. глядзі, ці ня ўкраў? Нсл. 204.
•здарэньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—событне. МГсл.; Ар., пронсшествне. Шсл., случай, пронсшествне, неожнданное событне. Гсл. Ну й здарэньне ж было з намі! Ст.
•здарма, нареч. — напрасно. Гсл. А не здарма завешся Тодарам, ты маеш Божы дар. Крушына(3ьніч, 1952, Но, 20, 5). He здарма ж ахрысьцілі яго філёзофам. Заставін(Бацьк„ Но. 49-50/435-436).
•здасца, безлйч.—см. под давацца. •здастатчыцца—см. под дастатчыцца. • здазак-тку, предл.-тку, м.—сдача с денег. Нсл. 204. Дай здатку з рубля. Нсл. •здатнасьць-ш, ж. 1. способность к чему-л. Гсл.; Ар., дарованне, способность. Нсл. 204. Здатнасьць да ўсякага рамяства. Нсл. Ахвота ёсьць, але здатнасьці няма. Нсл.
2. средство(? С.), (благопрнятный, С.) случай. Нсл. 204. Спагані ў яго мае грошы, калі будзеш мець здатнасьць. Нсл.
•здатны-нйя-нае—способный. Ар.; Шсл.; Нсл. 204. Дзяцюк да ўсёга здатны. Нсл. Здатны да ўсякае работы. Ст. На ўсё здатны хлапец. Ст.
• здаволіць-лю-лгш-ле, соверш. каго-што —удовлетворнть. Ар.; Шсл.; Бясл. Чаркаю яго не здаволіш — яму й поўкварты мала. Гібалы Касьцюк.(Бясл.). Чорт яго ўсіх здаволіць. Ст. См. досыць учыніць. Отгл. ймя суіц. здавалёньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—удовлетворенне. Было ў нутру поўна здаваленьня. зсд 78. Несоверш.
здаваляць-яю-яеій-яе; повел.-яй-яйма —удовлетворять. См. досыць чыніць.
•здаволіцца, соверш., возвр.—удовлетво-рнться. Шсл.; Ар.; Бясл. Еў. еў, аж пакуль здаволіуся. Ст. Несоверш. здаваляцца —удовлетворяться.
• здаваць—ом. под даваць.
•здаваляць—см. под здаволіць. •здаваляццагм под здаволіцца.
•здаў, нареч.—нздавна. Гсл.; Дсл. 264. Здаў станавіцца — жана мужа не баіцца. Дсл. Здаў на Украіну ходзім. Дсл.
•здаўмёцца—см. под даўмевацца.
•здаўноў, нареч.—с давннх времен. Гэтыя звычаі ў нас здаўноў. Варсл.
•здаўна, нареч.—нздавна. Ар.; Гсл.; Нсл. 204. Здаўна так у нас было. Ар. Ён здауна такоў. Нсл. Уменьш. здаўніку. Ці праўда, ці не, але здаўніку кажуць старыя людзі... НК: Дудар 170.
•здаць см. под öaeäub.
•здэцца—см. под здаецца.
•здзо-баць-бнуць—см. под дзобаць.
•здзогаць—см. под дзогаць.
•здмўхаць—под дмухаць.
•здробнены—см. под драбнёць.
•здрабнёць—см. под драбнёць. •здрабн-яць-гчь—с«. под драбніць. •здратаваць—под дратаваць.
• здратаваць—под дратаваць II. •здрузгатаць с« под друзгатаць. •здрыганўць—см. под дрыгаць.
•здрыг-анўцца-аэда—см. под дрыгацца.
•здрыжнік-гка,. предл.-іку, М.. бот.—тря-сунка. Гсл. Каб дзеці ня здрыгаліся спаўшы, яе (траву здрыжнік) кладуць у ваду, купаючы іх. Гсл.
•здваячыцца—см. под дваячыцца.
•здваячыць—см. под дваячыць.
•здубелы-лая-лае — здубянелы. Нсл. 206. •здубёць—см. под дубёць.
• здубянёлы—оцепенелый, потерявшнй гнбкость. Нсл. 206. Здубянелыя рукі. Ысл. •здубянёць—<«. под дубянець.
•здўжаць—см. под дўжаць.
•здўмаць—см. под дўмаць.
•здураваць слі под дураваць.
•здурэць—см. под дурэць.
•здурнаваць—< « под дурнаваць.
здурнёлы
444
земляны
•здурнелы-лая-лае, 1. одуревшнй. Нсл. 207.
2. помешанный. мгсл.
•здурнёць—см. под дурнёць.
•здўру, нареч.—ПО глупостн. Нсл. 207; Гсл.; Ар. Здуру можа й сказаў. Нсл. Хлопец здуру ажаніўся. Нз песнн.
•здушьіць - < м. под душыць.
•здыхата-ты, ж.—падаль. Ар.; Ксл.; Гсл. Сьмярдзіць здыхатою. Доўжа Куз.(Ксл.).
•здыхаць см. под дохці, дыхаць.
•ЗДЫХЛЯК-ЯКЙ, предл.-якў, зват.-яча, м. —заморенный, слабый мужчлна. Шсл. Што мне значыцца падужаць гэтага здыхляка? Ст.
•здыхляціна-ны-не, ж. 1. падаль. Ар.: Нсл. 207; Ксл. За гумном валяецца здыхляціна. Машчоны Сян.(Ксл.). 2.—здыхлячына, 2.
•здыхлячына-ны-не. ж. 1. мясо павшего жнвотного, падаль. Шсл. Ваўкі ядуць здыхлячыну. Ст.
2. заморенная лошадь(заморенное жн-вотное вообіце, С.) Шсл. Конь здыхля-чына, а ён яшчэ хоча воз везьці. Ст.
•здыёцца, област.—здаецца( под давацца). Ар.
•здыймаць, здымапьс«. под імаць. •здыймацца, здымацца—см. под імацца.
•здырдзіцца—под дырдзіцца.
•зекры-аў—глаза(презрнтельно). Асвос-ныя дазнанымі бэсьярамі, зьвяры пазі-ралі на масы народу сваімі соннымі ЗЯлёньіМІ зекрамі. Кво Вадыс 248, Ср.
зякраты.
•зеленкаваты-тая-тае—несовершенно дозрелый. Нсл. 207. Зеленкаваты гарох. Нсл. Зеленкаватыя каноплі. Нсл. Ср.
зелянкавы.
•зёлень-ш; мн. ч.-ні-няў, ж. 1. рожь всамом раннем развнтнл, еіце перед покрытнем колосьямн. Дсл. 266.
2. понос снльный. Дсл. 266. Зеленьнюходзе. Дсл.
•зелязіцца-зіцца, несоверш. к зазелязіцца. Соверш. зазелязГцца—’’покрыться плас-том железа”. Варсл. Гзты брусок зазеля-ЗІўся. Варсл.
•зелязьнік (Нсл. 207; НК: Очеркн), жалязьнік (Афанасьев)-гка; мн. ч.-КІ-КОў-КОМ, мн. ч., предл.~КОХ, м. 1. ЛОМ. НК: Очерка393.
2. заступ. НК: Под. пос., Но.9. Прышлавясна, а яму няма чым араць; людзі йдуць із сахою, а ён ідзець із жалязьніком. Н.(Афа-насьев, У, 1914, 8).
• зелянёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш.—зеленеть. Соверш. зьзелянёць, 1. заплеснеть, покрыться зеленою пле-сенью. Нсл. 758. Сыр сусім зьзелянеў. Нсл.
2. получнть зеленоватый цвет от нзнуре-ння. Нсл. 578. Хлапец сусім зьзелянеў ад цяжкое работы.
•зеляніцца, зялёніцца—зеленеть’. Дсл. 265. Зеляніся, мой зялёненькі садок! Дсл.
• зелянком, нареч.—в зеленом внде. Дсл.265. Жаць ячмень зелянком. Дсл.
•зёліва-ва, предл.-ee, собйр., ср.—травянные семена, Гсл. травянные всякого рода семена, находяіцнеся в зерновом хлебе. Нсл. 207. Пшаніца ізь зелівам. Нсл.
• зёліцца, зёліцца, безлйч.—зеленеть в глазах, представляться. Нсл. 207. Мне нешта зеліцца ў ваччу. Нсл.
•зёльле-ля, предл.-лю, собйр., ср. 1. лекар-ство(й3 трав, Нсл.; Ар.) Шсл.; Нсл. 207; Ар.; ПНЗ. Нейкае гаркое зельле. Ст. Дай, бабка, зельля ад цяцюхі. Нсл. Далі зельля ад пахмельля. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
