Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•зятні-няя-няе—прннадлежаіцйй, свой-ственный зятю. Ар.
зяванла 449 зіркаць
зятняя косьць—хребетная кость убнто-го жйвотного, называемая так потому, что, как нмеюіцая мало мяса, дается зятю( а не детям, напр.). Мл.
• зявайла-лы, ж. й зявайла-ла, м.—крн-кунья, крдкун, горлан. Заткні горла гэтай зявайле, гэтаму зявайлу. дзецянё пабудзіў. Нсл.
• зяваньне, (Ар.), зяваньне (Нсл.)—горла-нне. Нсл. 168. Ад зяваньня твайго ў вушшу зьвініць. Нсл.
• зяваць-аю-аеш-ое, несоверш.—громко крвчать, орать, Mix.; Ар. крлчать громко,. гарланвть, Нсл. 163. крнчать. Растсл. Чаго ты зяваеш? Ар. Досіць табе зяваць на ўсё горла; ты не ў карчме, што так зазяваў. Нсл. Соверш. зазяваць.
•зяўласты-тяя-тяе—крнклнвый, гор-ластый. Нсл. 168. Якое зяўластае дзяцё! Нсл.
•ЗЯЦЬ-^Я, предл.-ЦЮ, зват.-цю; мн. ч. ЗЯЦІ-ёў-ём-ёў-ямі-ёх, м.—зять, муж дочерн. Ар. Зяць любе ўзяць. Послов. Нсл. У зяці пашоў, прыстаў. Уменьш. зяцёк, зяцька, предл.-цькў, зват. зяцьку; мн. ч. зяцькі-оў-ом-оў-амі-ох, м.—зятушка. Нсл. Во! даў Бог зяцька!—зн. дурного. Нсл. Ласкат. зяцень-ка-кі, предл.-ку, Зват.-ку, м,—зятьюшка. Зяценьку! п’ю да цябе поўным кубкам, добрым здароўям, што мысьлю сабе, тое й табе. Зь вясельных абрадаў, Горц.(Кот. 211).
•з-за, предлог.—ЙЗ-ЗЭ. Гсл.; Ар.; Шсл. 3-за цябе й на мяне сварацца. Гсл. Нехта шпурнуў з-за вугла каменьням. Ст.
•ззадш-няя-няе—задннй. МГсл.
•ззаду, 1. нареч. С заДй. Нсл. 208; Шсл.; Ар.;Гсл., позадн. Ар.; Шсл. Цягнецца ззаду, якжаба. Ст. Ззаду стаў, піхнуў. Нсл. Ззаду ў нікога аччу няма. Послов. Нсл.
2. предлог.
•ззызнуць—CM. nod зызнуць.
•ззычаць cm. nod пазычаць.
•ззыч-ыць-ыцца—см. nod пазычыць.
• зжоўклы-лая-лае—(совершенно, С.) пожелтевшнй. Нсл. 578. Зжоўклая пшаніца ня дасьць добрага зярняці. Нсл.
•зжоўкці- CM. nod жоўкці.
•зжал-евацца-іцца—см. nod жаліцца.
•зжарляць—cm. nod жарляць.
•зжэрці— CM. nod жэрці.
•зжыгаць—см. под жыгаць.
•зжылены—cm. nod жыліць. •зжылеваць—< м nod жыліць.
• ЗЖЫЛІЦЬ—cm. nod—cm. nod ЖЫЛІЦЬ. •зжыліцца г.м nod жыліцца.
•зжываць-ацца—cm. nod жыць.
• зжыць-ывда— CM. nod жыць.
• зігнуць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, соверш. — окннуть глазом. Наклаў воз сена вялізны, аж вокам зігнуць. Дайнава Пух. (Шсл.).
• зіхатлівы-вая-вое—сверкаюіцнй. Яна, рашшчырванелая і зіхатлівая, звонкім голасам крыкнула. Сяднёў: Корзюк. Нареч. зіхатліва. Зіхатліва сьвецяць зоркі сінія ўгары. Калачынскі(Каласкі, Но. 76, 1960 г.). •зіхацёць—cm. nod зяхацець.
•зіхцёць;« nod зяхацець.
•зі'кка-мёкка, dem.—женская грудь. Дсл. 267. Дзяцё зікку-мекку дудоле. Дсл. См. дудоля.
• зімовы-вая-вае—знмннй. Ар.; Гсл.; Ксл. Зімовая дарога лягкая.
• зімоўка-ўкі-ў^ы, ж.—сорт позднего картофеля. Шсл. Урадзіла сёлета зімоўка. Ст.
• зіма-мы, вйн. зімў; мн. ч. зімы—знма. Ар. Ласкат. зіміца-цы-чы, ж. Рады зь белай мы зіміцы, рады зь ёю ваяваць. Колас.
•зімавое-ога, « см. суіц.—оздмь. Тсл, •зімаваць-мўю-мўеш-мўе; повел.-мўй-мўйма, несоверш.—проводнть знму, в особенностн вне дома. Ар. Соверш. зазі-маваць—остаться где-л. на знму. У калгасьпе бульба зазімавала на полю. Варсл.
•зімавы-eäя-вое—озймый. Гсл.
•зі'мнік-гка, npedл.-Ікy, Зват.-іча, м.—ЗЙМ-ная дорога. Косіч 79.
• зімскі-кая-кае—свойственный знме.
Нсл.
•зімуха-хі-се, ж.—творог, смешанный с сывороткою, который собнрают в зйм-нее время, особенно велненм постом.
•ЗІр, глаг. частйца в знач. мeжdoмemuя; употр. d3x показанйя скоростй deHcmeun'. ГЛЯДЬ. Нсл. Ксл.; Смл. (Даль). Я зір у вакно, аж пажар. Унава Лёз. (Ксл.). Зір назад і зьбялеў. Нсл. •ЗІрк, глаг. частйцавзнач. мeжdoмemuя—ГЛЯДЬ Ар.; Шсл.; Гсл.;Смл. (Даль). РыпнулІ бзьверы... I вось на парог... Панначка зірк!— Гэта Ж ён далібог. Гарун: Варажба. Зірк — ды нічога ўжо й няма.
•зірк-ку, предл.-ку, м.—быстрый, стре-ляюіцйй взгляд. іг. У яго зладзейскі зірк. Іг. I толькі зірк сьціскаўся і шарэў. Дуб. •зіркасты-тая-тае—зор кйй, наблюда-тельный. мгсл.
•зіркатасьць-ш, ж.—наблюдательность; зоркость. Гсл.
•зіркаты, -тая-тае—наблюдательный. Гсл.
•зі'ркаць,аць-аю-аеш-ае, несоверш.—стре-лять глазамн (, бросать короткне, быстрые взгляды, высматрнвать что-л.) Гсл. Нечага зіркае ён па куткох. Ст. Адны совы ля дубровы зіркаюць вачыма. Кала-чынскі: Лясная казка. Однкрапз. ЗІрнуЦЬ-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—мгновенно (быстро, Гсл.) глянуть, Нсл. 208; Гсл.; Ар. ВЗГЛЯНуть. ПНЗ. Зірнуў на мяне скоса. Як зірнуў, дык зараз і пазнаў. Нсл. Зірнуў, як капейку даў. Послов. Тм. Кажны баяўся зірнуць на вокны, каб ня стрэць нячыстага зірку. Лынькоў: ВоўчыЛог(Калосьсе,Но.2,1935,97).
зіркач
450
злакаманны
•зіркач-ача, предл.-ачў, зват.-ачу, м.—глаз (презрнтельно). I хоць асьцярожна Леў прыяцеля (ваўка) ў лапы згроб. але зіркачы ў таго вылезьлі на лоб. Танк: Конь і Леў.
•зіркі-кая-кае—зоркнй. Нсл. 208.
•злодар-ара, предл. й зват.-apy; мн. ч„ род,-араў, м.—очень бедный человек. Дсл. He чалавек, а злодар. Дсл.
•злодзей-ея, предл. й зват.-ею, м.—вор. Гсл.; Ар.; Нсл. 209. Злодзею няма веры, хоць зямлю есьць. Нсл. Злодзей на злодзею сядзіць і злодзеям паганяе. Косіч 230. Калі ня ўзяў за руку, не кажы, што злодзей. Ст. У такое надвор’е толькі злодзеям добра: да раньня й знакоў не застанецца ад сьлядоў... Цялеш” Дзесяць, 20. Уменый. зладзк5к-<і, предл.-ку, зват. зладзюча; мн. ч. зладзюкі-оў-ом, мн. ч„ предл.-ох, Ага, папаўся зладзюк. Ст.
зладзюга-гг-гу, увелйч. к злодзей,—боль-шой вор. Самасей ходзе па волі, зла-дзюга. махляр, прайдзісьвет. Макаёнак: Каб людзі... Зладзюга ты, я Ж табе пакажу! Ст. Уменый. зладзюжка-жкг-жку—ворншка. Нсл. 209. Ня пушчайце ў хату зладзюжку, ён што-колечы ды ўкрадзець. Нсл.
•злом-му, предл.-ме, м. 1. поврежденне. A была — шастом галавы не дастаць — ні столу, ні злому ня было. Дсл. 265.
2. бурелом, сломанное ветром дерево. Бясл. У лесе шмат злому просьле гэтае буры, што была. Хведараўка Кпаснап. (Бясл.).
3. НЗЛОМ. БНсл.
зломак, уменьш. 1. облоМОК. Шсл.; МГсл. Во гэты зломак вазьмі й добра будзе дзірку заткнуць. Ст.
2. что-л. сломанное. Гсл. У тога чалавека быў нейкі зломак з аднэйруляю. н. (Демвд: Веров III).
3. негодный, Гсл. ослабевшнй человек. Гсл.; Шсл. А што ён зломак, сам ня зробе? Ст. Ён ня зломак, ня дужа то яго зламаеш. Нсл. 209.
• злоснасьць-цг, ж.—свойство по знач. прнлаг. "злосны".
• злосны-ная-нае—злобный, нсполнен-ный злостн (, вражды, С.) Нсл. 209. Злоснае на мяне гоніць сэрца. Нсл.
• ЗЛОСЬНІК, -іка, предл.-іку, злат.-іча, м. —враг, Ксл. зложелатель, Нсл. 209; Сакуны82. недоброжелатель. Гсл. Верыш злосьніку майму, а ня мне. Нсл. I злосьніку майму ня зычу. Нсл. Няхай маім злосьнікам тое, што яны мне зычаць. Рыбчына Сір. (Ксл.). A нейдзе злосьнікі бразгочуць бубнамі. Дуб. Рука Божае карае крыўдніка, "злось-ніка” дыкжэ тым, чым ён быў небясь-печны й шкодзіў ІНШЫМ. НК.: Под. пос, Но. 74.
быць злосьнікам—враждовать. мгсл.
•злосыгіца-^ы-цы, ж.—враг, зложела-тельннца, Нсл. 209. недоброжелательннца. Гсл. Хмары-злосьніцы сягалі сонца засла-НІЦЬ. Салавей: Сіла, 34.
•злосьніцкі-кая-кае—враждебный.
•злосьнічаць-аю-аеш-ае, несоверш.—пн-тать вражду, злнться, Нсл. 735. враждо-вать, БНсл. поступать, относнться, как "злосьнік”. Два тыдні, як злосьнічае, зазлосьнічаў на мяне, і гўкаць з імною ня хоча. Нсл.
•ЗЛОСЬЦЬ-ф', ж. 1. злоба, МГсл.; Ар.; Шсл. злоба. Злосьці тае не стае на яго. Ст. Злосьці поўны косьці. Гсл. Джагіль (араб.) ест няўмелы і ў навуцца няўфалы, праз злосьць сваю іншым людзём гнеў Божы ўзрушае, за сваю злосьць праціўны пісьму Божаму. Кіт. 4867.
2. зло. Хто злосьць чыніць, добрасьці ня будзе мець. Кіт. 12663.
быць у злосьці—враждовать. Ар.; МГсл. спаганяць злосьць—мстнть. Ар.
спагнаць злосьць—утолнть гнев. Ар. Кавальчук спаганяе злосьць за тое, што Я не маўчаў. Макаёнак: Каб людзі...
па злосьці—co зла. Ар. Ён па злосьці зрабіў гэта. Ар.
із злосьцю (сказаць, учыніць)—co зла.
•злоўлены. с.«. под лавіць.
•злоўскі-кая-кае—очень злой, злюіцнй. Дсл. 270. Дзяцюк такі злоўскі.
•злагада-ды-дзе, ж.—мнр, согласне. Уся радзіма ў злагадзе жывець. Уселюб н. (Демвд.: Веров. 92).
•злаяць,—см. под лаяць.
•злаяцца, -™. под лаяцца.
•зладзёйка-йкі-йцы, ж.—воровка. мгсл.; Ар.; Нсл. 209. Нясусьветная зладзейка. Нсл. •зладзёйскі-кая-кае—воровскнй. Ар.; Нсл. 209. Зладзейскія вочы. Нсл.
•зладзёйства-ea, ср.—воровство, Стт. 1522 г.; Шсл. кража. Настала зладзейства. Ст. •зладзіць,—под ладзіць.
•зладзіцца,—под ладзіцца. •зладзюга,—см. под злодзей. •зладзюжка,—см. под злодзей. •зладзюк,—см. под злодзей.
•злазіць,—см. под лезьці.
•зложаны,—см. под класьці, складаць.
•злажэньне,—см. под класьці, складаць.
•злажыць,—с.м. под класьці, складаць. •ЗЛаЖЫЦЦа-жўсЯ, ЗЛОЖЫШСЯ, соверш. 1. прнцелнться. Князь злажыўся і бах-бах! С. Музыка 189.
2.—см. под класьціся, складацца.
•злакаман-лнс, предл.-анў, зват.-ане; мн. ч-ны-ноў-ном, мн. ч„ предл.-нох, м. 1. злодей. Гсл.; МГсл.; Дсл. 270. См. ліхадзей.
2. недоброжелатель. Дсл. 270. Ужо вы, людзі-злакаманы, вы якую карысьць-радасьць адзяржалі, што зь мілым мяне разлучалі. Дсл.
•злакаманка-нкг-н^ы, ж. 1. злодейка. Гсл.; Нсл. 209. Яна злакаманка мая. Нсл. См. ліхадзейка. Ср. злакаманны.
2. лнхорадка. Гсл. ; Нсл. 209. Злакаманка схапіла. Нсл.
•злакаманны-ная-нае—злой, коварный. Нсл. 209. Злакаманны непрыяцель. Нсл.
зламаць
451
змора
•зламаць,—™. nod ламаць.
•зламысны-ная-нае, 1. злоумышленный. Гсл.
2. недоброжелательный. Гсл.
•зласьлівы, -вая-вае—недоброжелатель-ный. Нсл. 270. Вораг зласьлівы, вораг змусьлівы, ён Еву змусьціў. Дсл.
•злашчавацца,—см. под лашчыцца.
•злашчыцца,—см. nod лашчыцца.
•златашыць,—см. под латашыць.
•злаваць, Ар.; Шсл.; Вост. (Даль), злуваць, Нсл.; Дсл.; Гсл., злую, злуёш, злуёць, злуём, злуіцё, несоверш. на каго—гневаться, серднться, Нсл. 210; Ар. злобствоввать. He гляджу я на тое, што ён злуець на мяне. Нсл. На каго ты злуеш? Вост. (Даль). Яны злуюць на нас. Ар. Чаго там злаваць? Ст. Ён цяпер доўга на мяне злаваць будзе. Дсл. Соверш. зазлаваць, зазлуваць на каго —загневаться. Нсл.; Ар. Зазлуваў на мяне ні за што. Нсл. 168.
узлаваць, узлуваць, соверш. 1. каго, —рассерднть, Шсл. прнвестн в негодо-ванне. Узлаваў ты бацьку — чыстая бяда зь ім! Ст.
2. на каго,—вознегодовать. Нсл. 653. Пан узлуваў на ўсю нашу радзіму дый пера-гнаў нас у другое сяло. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
