Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•злавацца, Ар.; Шсл., злувацца, Нсл. 210, несоверш.—злнться. Ар. Ня злуйся, Васіль-ку. ЗСД 84.
зазлавацца, зазлувацца, соверш.—разо-злнться. МГсл. Як зазлуецца, то ў ём зьгіне розум. Кіт. 36а15. Зазлаваўся й есьці не пашоў. Нсл. 168.
узлавацца, узлувацца, соверш.—озло-бнться. Я помню — я раз узлаваўся зацята. Колас; Із майго летапісу. Узлаваўся ён, аж кіпіць! Ст. Каралевіч, узлаваўшыся на сабакі, паехаў іх біць. н. (Афанасьев, ш, 1914, 106).
•злавіць,—cm nod лавіць.
•злаўмільна, нареч.—злобно, делая прн-ЯТНЫЙ ВНД. Цар злаўмільна ўсьміхнуўся. Кру-шына: Лебедзь, 56.
•злубёць-ёе, соверш.—сделаться твердым, как луб. Бясл. Анучы ад поту й бруды ў луб злубелі. Парадзіна Імсьц. (Бясл.).
•злузаць,—см nod лузаць.
•злупіць,—см под лупіць.
•злупіцца,—см под лупіцца.
•злўшчыць, с« под лушчыць.
•злуваць,—cm. nod злаваць.
•злувацца,—cm. nod злавацца.
•злуч, злуча, предл.-чў, м.. грамм.—СОЮЗ.
•злучок-wä, предл.-чку; мн. ч„ дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м., грамм.—черточка (—), дефнс.
•злучальны, -ная-нае—соеднннтельный, соеднняюіцнй. Гсл.
•злўч-аны-аць-эньне-ыць,—см. под лучыць. •злучацца-ьіада,— cm. под лучыцца.
•злўчнік-гка, м.—соеднннтель. Гсл.
•злўчны-ная-нае—соеднннвшнйся, сое-днненный. Гсл.
•злы, злая, злое—злой (, серднтый, Ар.) Гсл.; Ар. Яны на нас злыя. Ар.
• зльібяда-ды-дзе, ж.—страшная, злая беда. Шсл. Вось настала нейкая злыбяда. Ст. Адкрываючы "вечныя злыбяды", поэта (Купала) праракаў яму лепшую пераможную будучыню. Пястрак (”Блр. Голас”, 1962). Мой бацька ў струшні злыбяды за волю зьлёг — жыцьцё аддаў. Салавей: Сіла 35.
•злыбядзь-дзі, мн. ч., pod.-дзяў, ж. — злыбяда. Няўжо ня мець нам супакою ад гэтай злыбядзі да скону? Кавыль: Ростань, 33.
•злыгаць-аю-аеій-ае—связать веревкой за рога. БНсл.
•злыдар-ара, предл. й зват.-apy; мн. ч.-ры-раў, м.—бедняк. Бясл. У злыдара нічога НЯМа. Шумячы (Бясл.).
•зльідзень-дня, предл. й зват-днюю; мн. ч., poä.-няў, м.—вредный человек, злодей, Копцевічы Чаш. (Ксл.). вредный человек, враг, Шсл. бродяга, несчастный. Дсл. 270. Усякі злыдзень будзе pad, што ў цябе бяда. Ст. Мы перад злыдням да магілы ня будзем поўзаць на каленях. Кавыль: Ростань. 33. Ня веру я гэтаму злыдню. Дсл.
•зльідня, 1. ні злыдні, ні каліва—полное отрнцанне чего-л. Дсл. 271. Злавіў злыдню. Дсл.
2 . что-л. малое, ннчтожество. Дсл. 271. Ці ё ў раццэ рыба?. Якая рыба — адна злыдня. Дсл.
•злыдні-няў, едйнств. ч. нет.—бедственное состоянне, крайняя нніцета, Нсл. нніцета, ПНЗ. бедность, несчастье. Дсл. 270. Уеліся злыдні, як вошы ў цела. Послов. Нсл. У маей гаспадарцы ўсё злыдні. Кулі Куз. (Ксл.). Убіліся злыдні на тры дні. Послов. Загай Пух. (Шсл.).
•злыднік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—бед-няк, лохмотннк, слово ругательное. Нсл. Няма на сьвеце такога злыдніка, як ён. Нсл.
• злыдніца-цы-цы, ж.—беднячка, лох-мотннца, слово ругательное. Нсл.
•злыднічаць-аю-аеш-ае—таскаться нн-іценскн, в лохмотьях, терпя голод н холод. Нсл. 210. Цэлы век свой злыднічае. Нсл.
•змога, змогі, змозе, ж.—сяла, с которой можно что-л. сделать, Шсл. возможность, снла. Ня змога мая аднаму ўправіцца ізь сенам. Ст. Як змога твая, так і рабі. Нсл. 212. Супроці змогі небярыся. Нсл. Працуй, колькі ё змогі. Гсл. Трываць ня стане Змогі. Гарун (ст. ’’Навука”).
• змоклы-лля-лае—нзмокшнй. Змоклае сена няма чаго грабіць. Нсл. 212.
•ЗМОКЦІ,—CM. nod МОКЦІ.
•змора-ры-ры, ж. 1. усталость. Гсл.
2. слабость, нстоіценне снл. Гсл.
зморак
452
змусьці'целька
•зморак-рка, предл. й зват.-рку, м.—ЙСТО-іценный; прйменяется к подросткам й малым ребятам, Шсл. заморыш. Які ён яшчэ работнік, зморак гэты. Ст.
•зморшчаны,—см. под моршчыць.
•змова-вы-ве; мн. ч„ род.-ваў, ж. 1. сговор, Гсл. условде, уговор (, взадмное согла-шенне по поводу чего-л. С.) Змоваў мяне на хату пад школу ё. Асташова Чаш. (Ксл.). Змову зрабілі на будоўлю. Нсл. 212. Змовы не дзяржаў. Нсл.
2. заговор, протлв кого-л., тайный заговор. мгсл.; Ар. Змову зрабілі, каб пабіць мяне. Нсл. Тутка бяз змовы не абыйшлося. Лужасна Куэ. (Ксл.), змоўка-ўкі-ўцы, 1. уменый. к "змова” в 1-ом зн. На змоўцы мяжсобку ня так казалі. Нчл. 112.
2. тайный переговор. Каб яны змоўклі мяжсобку ня мелі! Нсл. 212.
•змовіны-ноў, едйнств. ч. нет.—свадебная плрушка, за которой ведется между роднтелямн жендха й невесты сговор о свадьбе (, сговор, С.). Шсл.
договор, сговор, помолвка. мгсл. Сядні трэба ехаць на змовіны-. борзда й вясельле будзе. Ст. Пры змовінах быў. Нсл. 112.
•ЗМОВІЦЬ,—CM. nod мовіць.
•змовіцца,—см. под мовіць.
•змоўлены,—см. nod мовіць.
•змоўнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—за-говоріцйк. Змоўнікі ўжо больш гадзіны сноўдаліся неспакойна. Агнявіца (Беларус, Но. 71).
•змоўчыць, cm. nod саўчэць.
•змоцнелы,—cm. nod мацнець.
•змаганьне-ня-ню, ср. 1. усйлне, употреб-ленне всевозможных средств к достнже-нйю чего-л. I змаганьням сваім нічога не зрабіў. Нсл. 212. He змаганьне мае. Нсл.
2. борьба. Гсл.
•змагаць-аю-ггеіл-де; повел.-ай-айма, несо-верш., перех.—превозмагать, преодоле-вать, Гсл. одолевать. пнз. Нашы змагалг, змаглі непрыяцеля. Нсл. 212. Соверш. змагчы, 1. превозмочь. Нсл. 212.
2. соверш. к магчы—смочь. Mae ўжыць наўчоных двух альбо як веле зможа. Кіт. 47а12.
•змагацца-яюгя-яешся, несоверш. 1. упот-реблять всевозможные средства к дос-тнженню чего-л. Змагайся, як мага. Нсл. 212.
2. взайм. ЗЬ КІМ—борОТЬСЯ. Гсл.
3. йстоіцаться в сйлах, йзнемогать. He змагайся дужа, цягаючы мяхі. Нсл. 212.
змагчыся, змагўся, зможашся, соверш. 1. смочь, быть в состоянйй сделать что-л. Ня змогся гзтага зрабіць дзеля мяне. Нсл. He змагуся з табою ісьці. Нсл.
2. йзнемочь. Шсл.; Ар. Работа цяжкая: чыста змогся чалавек. Ст. Змогся, пакуль зламіў яго. Нсл. 212.
•змагчы cm. nod змагаць.
•змагчыся—cm. nod змагацца.
•змахляваць
•змалку, нареч.—с малых лет, сызмала. Растсл. Змалку пайшоў ганяць у поле. Засьценькі Выс. (Ксл.). Ён і змалку быў такі. Крамяні Пух. (Шсл.). Змалку трэба вучыць. Знаёмаю змалку дарогай я выйду. Салавей: Сіла, 46. Уменьш. змалечку—с малых лет, сызмала, зызмальства. пнз.; Вят. (Даль).
змалку дзён—змалку. Служыў ён змал-ку дзён. Барыс.(Шэйн: Мат. II, 388).
•змалімоніць cm. nod малімоніць. •змалімоніцца—cm. nod малімоніцца.
•Змальна, нареч., употребляют с отрйцанйем ”не”—за малостью, чуть-чуть(не, С.). Змальна ня лўчыў. Змальна не паляцеў. Нсл.
•змашць—cm. nod машць.
•зманлівасьць-ід, ж.—обманчнвость. Усе гэта зманлівасьць, ніякіх коні тут няма,— падумала дзяўчына. Ю. Жывіца ("Прыйсьце”, Ho. 1).
•зманлівы-вая-вае—обманчнвый. Зман-лівымі бываюць прадугледжаньні. Акула 568.
•змантачыць—nod мантачыць. •змарагд-ду-дзе, м.—нзумруд. Гсл.; МГсл. •змаршчак-ка; мн. ч. змаршчакі-оў-ом-кі-амі-ох, м.—моріднна. Іг. См. маршчак. •змарыцца—cm. nod марыцца.
•змаўкаць— cm. под маўчэць.
•змаўляць— см. под мовіць.
•змаўляцца cm. nod мовіцца.
•змацавайь cm. под мацаваць.
•змацн-ёньне-яць-яцца-іць-іцца—см. nod мацнець.
•змудрагёліць—cm. nod мудрагёліць.
•змўл-яны-яцг>—CM. nod муліць.
•змўляцца— cm. nod мўлецца.
•змўркі-рак, змуршчыны-н, eduncme. ч. нет.— обычай, СОСТОЯІЦНЙ В TOM, что новорожденного ребенка после креіце-ння й помазанйя мнром бабка купает a воду слйвает на дубок — с малчнка й на вйшеньку с девочкй. Между родйльнйцей й бабкой бывает угоіценйе. Шсл.
•змўршчыны—CM. nod змуркі.
•змуса-сы-се, ж.— Няхайізноў цябе ў рабы цікуе змуса. — ты непакінеш зорны шлях Ісуса. Салавей: Сіла 38.
•змўсіць—cm. nod мўсіць.
• змуста-сты-сьце, ж.—соблазн, йску-шенне(дурной прймер, Гсл.). Гэты ўчы-нак змуста маладзёну. Нсл. 213. Старыя, кажуць, змуста; ды бязь іх у дварэ пуста. Нсл. Паднявольны сіле змусты, я закон дзядоў узрушыў. Крушына: Лебедзь 54. •змусьлівы, -вая-вае—соблазйтельный. Вораг зласі>лівы, вораг змусьлівы, ён Еву змусіў. Дсл. 270.
• змусьцГцелька, -лкі-лцы, ж.—йскусй-тельндца, соблазнйтельннца. Дзеўка гэта змусьціцелька даўсёга ліха. Нсл. 213.
змусьціцель
453
знаходзіцца
•змусьціцель-ля, предл. й зват.-ЛЮ, мн. ч., род.-ляў, м.—йскусйтель, соблазнйтель. Вораг змусьціцель змусьціў мяне на тое. Нсл. Змусьціцель да ўсёга ліхога. Нсл. A змусьціцеля нашага, кажаш, падстрэ-ЛІЛІ... Дзьве Душы 97.
•змусьціць, (Гсл.), змусьціць (Нсл.), змуш-Чу, ЗМусЬЦІШ, соверш., перех.—ЙСКуСЙТЬ, соблазнйть. Гсл. Мяне змусьцілі туды пайсьці. Нсл. 213. Вораг змусьлівы, ён Еву змусьціў. Дсл. 270. Прйч. змушчоны—соб-лазненный. Змушчоную дзеўку ня дужа хто пагаліцца ўзяць. Нсл. 213. Отгл. ймя суш. змушчэньне-ня, предл.-ню, ср.—йскуше-нне, Стары чалавек, а змушчзньне робе маладым. Нсл. 213. Несоверш. змушчаць-ä/o-аеш-ае; повел.-ай-айма, перех.—соблазнять, йскушать. Гсл. Чорт змушчае людзёў на ліхое. Нсл. 213.
•змусьціцца, змушчўся, змўсьцішся, со-верш.. возвр.—соблазнйться, увлечься. Хто вінен? Ты сам змусьціўся, пагаліўся на мае заработкі. Нсл. 213. Несоверш. змуш-чяцря-аюся-аешся—соблазняться, увле-каться. Ня змушчайся, дзяцятка, благой справаю. Нсл. 213.
•змуцшь- CM. nod муціць.
• змысл-слу, предл.-сьле, м.—выдумка, вымысел. Гэта няпраўда, а якісь змысл. Нсл. 213.
•змысьліць-лю-лгш-ле, соверш., перех.—вы-думать, вымыслйть. Гэта ці людзі табе сказалі, ці ты сам змысьліў? Нсл. Прт. змьісьлены—выдуманный, вымышлен-ный. Усе гэта змысьлена, што ты на мяне гаворыш. Нсл. 213. Твая змысьленая праўда. Тм. Отгл ймя суіц. змышлёньне-ня, предл.-ню, ср.—вымысел, выдумыванйе, нзмышленне. Гэта бяз жаднага змыш-леньня сказаў я табе. Нсл. 213. Прйлаг. спрйч. змышлёны—выдуманный, вымышлен-ный. Гэтабайка, рэч змышлёная. Нсл.213. Несоверш. змышлякь-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, перех.—выдумлйвать, вымышлять, йзмышлять. Як дужа змышляеш! Нсл. •змы-ваць-ыць—см. под мыць.
•знодаць—см. под нодаць.
• ЗНОЙДЫШ-Шй, предл. й зват.-шу; мн. ч„ род-шаў, м.—найдёныш. Бясл. Глядзі, які знойдыш стаў, а як знашлі яго ў крапіве, дык ніхто не хацеў браць. Бяседавічы Хоцім. •зноркі( одйн знорак), област.—старые йзношенные сошнйкй. Варсл. Увечары, хлопча, ня кідай сахі на полю, бо гатоў хто зноркі пазьбіваць. Варсл.
•знос-су, предл.-ce, м.—йзнос. Шсл. Боты крэпкія і зносу ім няма. Ст.
•зносак-ска, предл.-ску, м. 1. маленькое, сравнйтельно с другймй, курйное яйцо. Ар.; Шсл. Кўрыца зьнёсла зносак. Ст. Зносак бывае крэпкі. Нсл. 217.
КНІГІ ОНЛАЙН
