Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
зьвяро, Ар., зьверанё, Бабр.-раці (раняці), мн. ч„ ймен. й вйн. пад. зьвяраты (зьвера-няты), ср.—детёныш зверя. Ар. ; Бабр. Сабаку дзяржаў на ланцузе, каб не бадзяўся, дзе плодзяцца птушкі й зьвераняты. Цялеш: Дзесяць, 69.
•зьвёравы-вая-вйе, 1. звернный (, прн-надлежаіцйй зверю, С.) Нсл. 200. Зьверавыя сьляды. Нсл.
2. зверскнй (, жестокнй, свйрепый, С.) Нсл. 200. Зьверавыя вочы ў яго. Нсл.
•зьверх-рху, предл.-рсе, м.—поверхность. Ад аднаго напіцьця з тае вады чалавек агнём гарэць (будзе) за раз унутр a зьверх. Кіт. 12661.
•зьвёрху, нареч.—сверху. Шсл. Iў сярэдзіне і зьверху так ест ведаю. Кіт. 12369. Зьверху ў склепе памерзла бульба. Ст.
•зьвёрзьціся,—см. под верзьці.
•зьвярн-ёньне-ўць-у'^ца,—см. под вярнуць. •зьверыць,—см. под верыць.
•зьвёрыцца,—см. под верыць.
•зьвёсьці,—см. под весьці.
•зьвёсьціся—см. под весьціся.
•зьвёрткасьць-^г, ж.—ловкость, провор-НОСТЬ. Аш.
•зьвёрткі-кая-кае, — ловкйй, удобный. Аш. Узяў парканіну зьвёрткую і пайшоў трэскі вазіць. Аш.
•зьвяга, Нсл.; Тул., Пск.(Даль), зьвяга, Нсл.,лс.
1. беспрерывный, надоедлнвый лай, Гсл.; Ар. неотвязчнвый лай, Ксл. увязчнвость, неотвязчнвое нападенне, набрасыванне собакн с лаем. Нсл. 201. Воўк сабакі не баіцца, але зьвягі ня любе. Расна Сян. (Ксл.); Ар.
2. беспрерывная, надоедлйвая брань. Гсл.; Ар.; Шсл. Ня люблю я твае, чалавеча, зьвягі. Ст. Толькі зьвяга тая, што паспытаўся; калі б ня кратаўся, і зьвягі ня было б. Нсл. 201.
3. бранчлнвый человек. He чапайся валей ізь зьвягаю гэтаю. Ст. He чапайся з гэтым зьвягаю. Нсл. Зачапіўшы зьвягу, ня борзда адчэпішся. Тм.
•зьвягаць(зьвягаць, Шсл}-аю-аеш-ае, несо-верш. 1. беспрерывно (й надоедлйво) лаять. Ар.; Шсл.; Ксл.; Тул., Пск. (Даль). Сабака зьвяеаў, зьвягаў ды кінуў. Пятніцкая Беш. (Кс). Якое ж злое сабачанё: усё зьвягае ды зьвягае. Ст. Дакучліва зьвягаў нечы сабака. Васілёк(Калосьсе, Но.3/16,1938,стр. 131).
2. перен.—беспрерывно, надоедлйво бра-НЙТЬСЯ. Шсл.; Ар.; Тул.. Пск. (Даль). Хай зьвягае, а ты маўчы. Ст. Баба зьвягала, зьвягала дый пайшла г прочкі. Пятніцкая Беш. (Ксл.).
3. беспрерывно крнчать. На рынку ўсе зьвягаюць, заклікаючы купцоў. Акула, 468. Соверш. пазьвягаць — "зьвягаць" неко-торое время. Дарма, пазьвягае ды сьціхне. Ст.
• зьвяглівасьць-гр, ж. 1. склонность беспрерывно лаять.
2. склонность бранйться. Гсл.
•зьвяглівы-вая-вае, 1. ймеюіцнй склон-ность беспрерывно лаять. Ар. Бурчэў быццам зьвяглівы сабачка. Акула515.
2. бранчлнвый. Доўжа Куз. (Ксл.); Шсл. Зьвяглівая твая сьвякрывя. Ст. Ня бойся зьвяглівага, а кусьлівага. Послов. Нсл. 201.
зьвягліцца
470
зьвіток
• зьвягліцца-люся-лгійся, несоверш. — зьвягаць. Сабака нешта зьвягліцца'. знаць чужы чалавек ідзець. Нсл. 101.
•ЗЬВЯгўн-^Нй, преОл, -унў, зват.-ўне, м. —брозга, клянча; сварлйвый человек. •зьвяз-зр, предл.-зе, м.—союз.
•ЗЬВЯЗаК-ЗКу, предл. й Зват.-зку, м. 1. узел, связанный концамн платок, кусок тканн н т.п., в которыйуложены веіцн, пожнткн й т.п. Пархв. Нешта прынёс у зьвязку. Ст. 2. связь, отношенне друг к другу. Гсл.; Нсл. 201. Даўно зьвязак маюць мяжсобку. Нсл. Паратунак гаспадарства — у цесным зьвязку нацыянальнасьцяў. Ігнатоўскі (Бела-русь, 198). Цесны зьвязак із гэтым мае і грэблівасьць гэтае самае інтэлігенцы да мовы жыдоўскае работніцкае масы. Code (Беларусь, 142). 3 маткаю ж ня мела тых прыязналюбых зьвязкаў і любіла матку менш, чымся бацьку. Дзьве Душы. Мікола й іншгыя вучыцелі мелі добра наснуджаны зьвязак із жыхарствам. Тм. 122. Думкі ягоныя ляцелі шпарчэй а шпарчэйігубілі парадак а зьвязак із далёкай ад іх запраўднасьцю. Тм. 124.
•зьвязаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.
1. связыванне. Нсл. 201. Зьвязаньне некру-та, разбойніка. Нсл.
2. соеднненне. Нсл. 201. Вясельнае зьвя-заньне. Нсл."
•зьвязаць,—см. под вязаць.
•зьвяздоня-нг-ш, ж.— клнчка коров, нмеюіцйх на лбу небольшое белое пятно. НК.: Очеркн, Но. 711. Уменый. ЗЬВЯЗДОНЬКа-НЬКІ-НЬЦЫ. НК.: Очеркн, 357.
•зьвязна, нареч.—сжато, кратко. (Кнігі), хоця жа коратка але зьвязна пісаныя, a людзём хрысьцянскім патрэбныя. 36. Генада патрыярха Костанцінопольскага, 1585 г.
• зьвязнасьць цг, ж.—сжатость, крат-кость. Ср. зьвязна.
•зьвязны-ная-нае—сжатый, краткнй. Ср. зьвязна.
• зьвяканьне-ня, предл.-НЮ, ср., отгл. ймясуіц. к зьвякаць,—бряканне, Нсл. 201. бряцанне. БНсл. Дадзеў зьвяканьням званка. Нсл.
•зьвякаць-йю-аеш-ае, несоверш. 1. звоннть, брякать, Нсл. 201. бряцать. БНсл. Перас-тань зьвякаць званком, шклянкамі. Нсл. 2. област.—пйіцать, капрнзнйчать. Пск. (йеропольскнй).
•зьвялы-лая-лае—увадшнй. Ігрушы ця-жка, шумна падалі на зьвялыя кусты. Крушына: Калыханка (Зьніч. 1954, Но. 27).
•зьвяраць,—см. под зьверыць. •зьвярацца,—<•«. nod верыць.
• зввярзвь-эю-эеш-эе, несоверш.—стано-вйться злым, подобно зверю. Шсл. ПІто раз, дык людзі больш зьвярэюць. Ст. •зьвярзь-ці-гря,—nod вярзьці.
•зьвярлівы-вая-вае—обнльный зверямй. Надта зьвярлівая (мясцовасьць). нк.: Очеркн, 516.
•зьвярнёньне,—nod варочацца.
• зьвярнўцца,—см. под вярнуцца.
•зьвярынства-ea, ср.—зверство. МГсл.
•зьвярысты-тая-тае—зверскйй (, жес-токнй, свйрепый, С.) Нсл. 200.
•зьвярыца-чбі-цы, ж. к "зьвер"—самка зверя. Дзевяры, як зьвяры, а залвіцы, як ЗЬвярыцы. йз песнн.
•ЗЬВЯЦЬ,— CM. nod вяць.
• ЗЬВІХ-ZXJ’, предл. зьвісе, м. 1. вывнх. Шсл.; Гсл.; Ксл. Зьвіх у плячу не даець ямурабіць. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Марыся Яўхімова леча ад зьвіху. Ст. На зьвіх прыкладала, памогі давала, каб зьвіх адкаснуўся на стромкія скалы. Дуб.(Калосьсе, Но. 3/20, стр. 146).
Зьгінуць за зьвіх нацдэмаўскі. Падсонечны (Ускалось, Но. 7, 10).
2. cm. nod віхаць, 2.
•зьвіхнуць—cm. nod віхаць.
• зьвіхроў, зьвіхру, нареч.—оттуда, где внхр йлн внхры бушуют; нензвестно откуда. Нсл. 198. Хто яго ведае, адкуль ён: зьвіхру, зьвіхроў яго прынесла. Нсл.
•зьвілаводзіць—cm. под вілаводзіць.
•зьвін-аць-ўць—cm. nod вінуць.
•зьвін-ацца-ўцца—cm. nod вінуцца.
•зьвшёць-ню-ніш, несоверш. 1. звенеть. Ар.; мгсл.; Шсл.; зсд 10. Струны ліры аб сьмерці зьвіняць. Ці даўно аб жыцьйі мне зьвінелі. Салавей: Сіла80. Паедзем бор'ам барамі, бор будзе шумець, падкоўкі зьвінець. Севершч. (Косіч 240). Згадай, у якім вуху зьвініць? Ст. Зьвіняць мядзяныя званы. Дудзіцкі(Бацьк.. Но. 49-50/435-436).
2. жужжать(как комар). Гсл. Камар зьвініць каля вуха. Нсл. 198. Зьвінела камора, зьвінела, дзе наша Тацянка сядзела, седзячы ў каморы ня гуляла, ценкія абрусы ткала. Нз свад. песнн, Нсл. Парожная бочка зьвініць, а поўная маўчыць. Послов. Рапан. 152. Песьні зьвіняць. Рапан. 264. Стаміўся я песьняй зьвінець. Жылка 90.
3. выговарнвать, журнть. Нсл. 198. Усё ходзячы зьвініць ды зьвініць. Нсл. Соверш. празьвінець. ЗСД 87.
•зьвінўць— CM. nod вінўць.
•зьвінўцца—cm. nod вінуцца.
• зьвірны-нйя-нае—нейзвестно откуда, как бы вышедшйй нз водоворота. Нсл. 198. Якогась зьвірнага прывёў дый частуе. Нсл.
•зьвісаць—свешнваться. Гсл.
• зьвіска-скг-сі/ы, ж. 1. фамнлня, проз-вніце лнца; ймя предмета вообіце, местное его названне. НК: Бабы, Ho. 1.
2. ЙМЯ КОрОВЫ. НК: Очеркн 357.
•зьвіслы-лая-яае—свеснвшййся. Гсл.
•зьвіток-тка; мн. ч.-ткі-ткаў-тком-ткамі-ткох, м.—свнток. Калі спыта-юць: Ізь неба колька кітабаў(араб., кніг) зышло?”, ты моў'.”чатыры кнігі, а сто зьвіткоў прароцкіх". Трыццаць зьвіткоў Ідрыс прароку, а дваццаць зьвіткоў Ібрагіму прароку зышлю. Кіт. 40617,41а1.
зыбаць
471
зык
•ЗЫбаЦЬ-Д/О-ДРШ-ДР, несоверш., перех. 1. колебать, колыхать, качать. Нсл. 222; Бяльсл.; БНсл. Зыбай, пазыбай дзяцё. Нсл. Ён зыцбае, ЯК ідзець. Хведараўка Краснап. (Бяль-сл.). Однкрат. зыбнуць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—качнуть. Нсл. 222. Зыбаеш, зыбнўў стол. Нсл. Зыбні зыбку. Нсл. Прйч. зыбнуты —колыхнутый. Нсл. 222. Зыбнуты стол. Нсл. Соверш. пазыбаць—колебать, качать некоторое время. Соверш. вызыбаць —закончйть качанде дйтятй в колыбелй, что бывает около двухлетнего возраста. НК.: Бабы, Но. 6. Родная бабка вызыбала ўнучка. НК.: Бабы 2.
2. волновать. мгсл.
зыбаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. отгл. ймя суіц. к зыбаць 1—колыханйе, колебанне, качка.
2. волненне (воды, С.) мгсл.
•зыбацца-аюся-аешся, несоверш., возвр. 1. колебаться, колыхаться, Нсл. 222; Гсл. неустойчйво стоять, лежать. Бяльсл.
Галіны зыбаюцца. Нсл. Кладка зыбаецца. Маластоўка Краснап. (Бяльсл.). Нечая песьНЯ чутна. нечы зыбаецца стан. Жылка, 31. Соверш. зыбнуцца-нуся-нешся. Нсл. 222. Стол зыбнуўся.
2. волноваться (о воде, С.) мгсл.
3. колебаться, сомневаться. Нсл. 222; БНсл. Чаго тут зыбацца? Тут нічога няма благога. Нсл.
•зыбісты-тая-та, 1. зыбучйй (зыбкйй, С.) МГсл.
2. волнйстый. мгсл.
3. колеблюіцййся, нестойкйй. БНсл.
• зыбка-бкг-б^ы, ж,—люлька, которую можна качать сверху внйз, нк.: Очеркн324; НК.: Бабы, Но. 6. КОЛыбеЛБ. Гсл.; Нсл. 222; Бяльсл. Пакладзі дзяцёў зыбку. Нсл. Уменьш. зыбачка-чкі-чцы—колыбелька. Нсл. 222. •зыбачка-чкі-чцы, ж. 1. капелька (гово-рнтся о жйдкйх веіцествах) Нсл. 222. Гарэлкі няма ні зыбачкі. Нсл.
2.—см. под зыбка.
•зьіг, зыГу, м.—состоянне рогатого скота во время зноя, когда он мечется. Гсл.; Варсл.
• зыгаваць, зыгуе—метаться во время зноя (о скоте). Варсл. Статак Зыгуе, бо кусаюць Гілі. Варсл.
•зыгза-зы, ж.—шуточное названйе рез-вой непостоянной девушкй. Варсл. Зыгзы гэтыя ўсюдых дабягуць, дагледзяць a потым хіхікаюць. Варсл.
•Зыгмон-она, предл.-ону, зват.-оне, м. —Сйгнзмунд. Дз.
•ЗЫГнуць-ну’-НРШ-НР, однкрат.. звукоподр. —быстро удалйться, убежать, подобно кусаюіцнм насекомым во время зноя, йлй убегаюіцему от нйх скоту. Ср. зыг. Дзе спаткаліся, Сымонка? Як жа ты папаў сюды? А як зыгнуў ад нас гонка — помніш тую ноч... тады? С. Музыка 153.
• зыходзіць,—под хадзіць. •зыходзіцпа,—r u под хадзіцца.
•Зыдор-орд, предл. й зват.-ору, м.—ЙСйДОр. •зызяы-лая-лае—зябкнй. НК.: Очеркн, Но. 491. Ср. зызнуць II, 3; азызнуць 3.
•зызнуць \-ну-неш-не, однкрат. 1.снльно й быстро ударнть. Шсл. Як зызьне яму ў вуха! Ст.
2. дернуть. Ад Хрумы зызнуў адным духам. Колас (НЗ. УІП). Вось праява негадана, не чакаў такіх навін! Ці ня зызнуць лепш ад пана, покі ён стаіць адзін? С. Музыка 166.
•зызнуць 11-ну-неш-не, 1. опухать (бо-лезненно полнеть, отекать, брюзгнуть, С.) Шсл. Зызьне з голаду, арабіць ня хоча. Ст. Соверш. ззызнуць—(совершенно, С.) опухнуть (совершенно обрюзгнуть, С.) Шсл. Хай ты азызьні з гэткаю работаю! Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
