Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•зюзь, ЗЮЗЯ, предл. й зват. ЗЮЗЮ! мн. ч.-ЗІ-зяў, м. —горькнй пьяннца. Гсл.; Нсл. 222; БНсл. Сядзіць ня дуж, упіўся як зюзь. Нсл. •зюзька,—cm. под зюзя.
•зюзюк, 1. так русскне называлн велн-колнтвннов(белорусов). Варсл. У нашу брыгаду эшалое зюзюкоў прывёзьлі. Варсл. 2. dem.—мороз. Бяльсл. Зюзюк укусе, ня йдзі з хаты! Ня высовай ручкі, бо зюзюк ЗМарозе! Барысавічы Клім. (Бяльсл.).
•зюзюкаць-аю-аеш-ае, несоверш. — зю-каць. Ксл.; Варсл. Во старыя зюзюкаць Пачалі. Лехманы Аз. (Ксл.). Соверш. ПЯЗЮЗЮ-каць. Мы стрэліся із сваім даўным сябрам і пазюзюкалі пра даўныя мала-дыя гады. Варсл.
•зюк, зюку, м.—разговор, звук, шум. Дсл. 290. Што за зюк зючыць, што за як ЯЧЫЦЬ? йз песнн, Дсл.
•зюкаць-аю-аеш-ае, несоверш.—прнятель-скй беседовать, Нсл. 223. говорнть, Бяльсл. беседовать, БНсл. разговарнвать, (Даль207); Гсл. беседовать, разговарнвать, Вост., Кал. (Даль) мнрно разговарнвать, беседовать. Мы зюкалі цэлую гадзіну. Кр. Сяло Сян. (Ксл.). Цэлую довечар зюкалі. Нсл. 136. Пайду к бабам — троху пазюкаю. Дсл.
зюканьне
474
зюку-зюку
До вам зюкаць — бярыцеся за работу. Дсл. (Вецер) з вадой, зямлёй, лесам зюкае-гамоне. Гарун (ст. "Вецер"). Пакуля зюкалі, дык і ноч на дварэ. Юрсл. Ахвотна зюкаў зь ім аб жыцьцю драбное магілеўскае шляхты. Дзьве Душы 101. Адно вось так, другое не — сядзяць і зюкаюць паціху. Гарун: Каму што. Отгл. ймя суіц. ЗЮКаньне-НЯ, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—говор, разговор, Гсл.; Юрсл. мнрный прнятельскнй разго-вор. Нсл. Зюканьням бавіліся да поўначы. Нсл. Однкрат. зюкнуць-ну-неш-не—ска-зать. Нсл. 223. Зюкні хоць слова. Нсл. Зюкні, ЯК яго віна. Энэіда навыварат. Соверш.
зазюкаць, 1. начать говорнть. Нсл. 168. Ледзь ты зазюкаў! Нсл.
2. занять беседою. Нсл. 168. Зазюкалі вы мяне. Нсл. Соверш. пазюкаць—прйятель-скй(йлй мнрно, С.) побеседовать. Нсл. 223. Схадзіла б на сяло, пазюкала б зь кім і дзень бы прайшоў баржджэй. РыбчынаСір. (Ксл.). Зюкайце, пазюкайце, толькі паці-ху, няхай другія сьпяць. Нсл. Пасядзелі людзі, пазюкалі дый разышліся. Нсл. 14. Любіў стары пазюкаць ізь Лясьніцкім. ЗСД 107. Соверш. празюкаць-аю-аеш-ае, перех.—провестй в разговорах (беседе, С.) Нсл. 523. ЦэлуЮ НОЧ ПраЗЮКаЛІ. Нсл. Соверш. вызюкнуць-нр-не-не, nepex. 1. высказать (пройзнестй, С.) Нсл. 82. Вызюкнуў неха-рошае слова. Нсл.
2. вызвать. Нсл. 82. Вызюкні тату з хаты. Нсл.
вызюкаць-я/о-яеін-яе, соверш., перех.—вы-звать. Несоверш. ьызюкы\ь-аю-аеш-ае —вызывать. Нсл. 82. Вызюкай, вызюкай яго з карчмы. Нсл.
•зюкацца, зюкаецца, страд. к зюкаць. Соверш. празюкацца-аюся-аешся—прого-ворнться, проболтаться. Нсл. 523. Зюкай ізь ім, ды будзь асьцярожны, не празю-кайся. Нсл.
разьзюкацца, еоверш.—разговорнться. Нсл. 549. Старыя мяжсобку разьзюкаліся. Нсл.
зазюкавацца-к^юся-^ешся, несоверш. —проводнть лншнее время в разговорах. Нсл. 168. Я тут зазюкаваюся, зазюкаўся, a ўдварэ мяне чакаюць. Нсл. Соверш. зазю-карра-аюся-аешся—провестн лншнее время в разговорах. Нсл. 168.
вызюкацца-аюся-аешся, несоверш. 1. отклнкаться. Нсл. 83. Ня вызюкайцеся, як будуць гукаць. Нсл.
2. проговарнваться. Нсл. 83. Нашто ты вызюкаешся, вызюкнуўся з гэтым сло-вам. Нсл.
вызюкнуцца-нуся-неійся, 1. отклнк-нуться. Нсл. 33. Ніхто ня вызюкнуўся з хаты; знаць няма нікога. Нсл.
2. проговорнться. Нсл. 83.
• ЗЮКІ-КЯР, едйнств. ч. нет. 1. МйрНЫЙ разговор, беседа. Кінь свае зюкі! Воўсішча Сян. (Ксл.).
2. разговоры, толкн. Дсл. 290.
увесьціся ўзюкі—заговорнться. Увяліся мы з табою й зюкі, а надабе йсьці рабіць. Дсл.
• зюклГвы, -вая-вае—словоохотлйвый. Бяльсл. Ну які ж зюклівы гэты чалавек — ён жа, бач, і часіны не памаўчыць! Вушакі Чэрык. (Бяльсл.).
•зюкня-ні-ні, ж.—разговор. Бяльсл. Зьбер-ліся бабы, як пачалі зюкню пра авечкі, каровы — ды дзе там іх пераслухаеш! Вушакі Чэрык. (Бяльсл.).
•зюкнуць,—C.W. под зюкаць.
•зюку-зюку—отгл. межд., означаюіцее продолженне прятельского разговора. Нсл. 223. Мы зь ім зюку-зюку дый цэлую ноч празюкалі. Нсл.
жодны
475
жоўкці
ж
•жодны-ндя-нде, местойм., област. 1. каждый. Растсл.; ПНЗ; Нсл. 157. Жоднаму чарту гадзі. Нсл. Жоднаму закажу гэта рабіць. Нсл.
2. с отрйцанйем—ННКаКОЙ, НН ОДЙН. Нсл. 157. Жодзен із вас ня варт таго. Нсл.
•жогла-лы, обіц.—плут. Шсл. Ах, жогла, хапеў ашукаць мяне! Ст.
•жолаб-ба, предл.-бе, м.—корыто для кормлення жнвотных. Ар.; Ксл.; Гсл.
Разьвядзі ў жолабе пойла коням. Варонькі Сір. (Ксл.).
•жолудзі-Эзяў', мн. ч.—кресты, масть в карточной нгре. Ар.; Нсл. 154. Жолудзі сьвецяць. Нсл.
•жонка-нкі-нцы; мн. ч. жанкі, жанок, жанкам, жанкі, жанкамі, жанках, ж. 1. женіцнна. Гсл.; Шсл.; Нсл.; Стт.; Давід-Гарадок. Калі нэмаз (араб., малітву) кланяецеся, няхай там жанок ня будзе відаць. Кіт. 76а. На сход зьберліся жанкі. Клятное Пух. (Шсл.). Мала што жннкі плятуць. Нсл. Мужыку а жонцы за кажны тыдзень па шасьці грашэй. Стт. 460. Жанкі ў зношаным месцкім адзецьцю туляюцца там каля мужыцкіх вазоў. Дзьве Душы, 149. Шыла адна жонка позна ўвечары. Н. (Демвд.: Веров, 97). Ідзе зь іх сяла жонка з капачом ў бульбу. Тм. Яе абступілі жанкі, глуха нешта гукалі. Капыловіч: Хлеб(Беларус, Но. 157). За дротам — КОЛЬКІ ЖСІНОК. Рамановіч(Конадні, Но. 2, 17). Толькі трое, а дзе рэшта? Два цыганы йдуць І ЖОНКа. Гарун: Кан. Паўлючонка. Увыйшла ў хату вялікая жонка. н. (Демвд: Веров, 97). Я ня чуў ейнага голасу ў сьпевах разам іх жанкамі. Юхневіч: Цётка. На чужыя жанкі ўмысьле глядзеў. Кіт. 4367. Калі б жонка, як зямля й неба, так вела ўчынку добрага чыніла, а мужу не ўнаравіла, то на той жонкай клятба Божая. Кіт. 57617, 58а2. Гаварылі нешта жанкам. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 49-50/435-436). He, я сэрца вельмі ня трывожыў, калі йшоў сярод дзяўчат, жанок. Ды агонь спа-кусьліва прыгожы, не крануў сьвятліцы тае Божай, дзе цьвіце яе душы вянок. Кавыль.
жанчына-одна женіцнна. Сакуны, стр. хіу. 2. мн. ч. жонкі(жанкі)—жена. мгсл.; Ар.; Растсл.; Шсл.; Нсл. 157; Мінысова Ржэўск. п.(Грннь-кова ІУ, 323); Пск.(йеропольскнй). Які мужык, такая й жонка. Ст. А чужыя мужыкі дабры, пакуплялі сваім жонкам бабры. йз песнн, Нсл. Жонка ляжыць сабе ды ЛЯЖЫЦЬ. Тьверск. губ.(Афанасьев, У, 1914, 98). I кажа гэты мужычок жонцы. Дсл.(под абгаліць). А ў цара жанок ня мала. Крушына: Лебедзь, 50.
жоначка-к/, дат., предл.-ЦЫ, ж. 1. уменьш. к жонка в 1-ом зн. Няхай бацька па сялу паходзе, няхай ён жоначкі папросе, няхай яны каравай учыняць. Грц. (Кіт. 204). 2. уменьш. к жонка во 2-ом зн. Вось жа ўзяў жоначку, люба паглядзець. Нсл.
жоненька-нькі-ньцы, 1. ласкат. кжонка в 1-ом зн.
2. ласкат. к ЖОНКа во 2-ом зн. Нсл. 157. Гэта жоненька твая набрахала. Нсл.
жонухна-ны-не, ласкат. к ЖОНКа во 2-ом зн. Нсл. 158. Твая жонухна ня любе гэтага. Нсл.
жанўлька-кг, дат., предл. жанульцы, ж. —ласк. к жонка во 2-ом зн. Цалавала жанулька свайго мужыка. Гарун: Хаўтуры. •жончын-на-нд, 1. женнн, прннадлежа-іцнй жене. Шсл.; Ар. Жончын кажух. Ст. Жончына хуста. Ст.
2. прннадлежаіцнй женіцнне.
•жоран-но, предл.-не,—жернов. МГсл.
•жораў-авл, предл.-аве, м. (НК.: Очеркн, 484) 1. журавль. Гсл.; Пісараўка 1мгл.(Сержп.: Отчет, 9); Ксл.; Стт. 1529, Сл. Пасябравалі мяжсобку ЛІС І жораў. Я.Г.: Лемантар, 62.
2. колодезный журавль. Ксл. Антон да свае студні зрабіў жораў. Баравыя Куз. (Ксл.). См. сьвіршня.
•жорны-ноў, едйнств. ч. нет.—жернова. Ар.; МГсл.; Шсл.; Раіны Аз. (Ксл.); НК: Очеркн, 326.
біць жорны—ковать жернова. НК:Очеркн, Но. 662.
•жорстка, нареч.—сурово, жестоко. Гсл.
•жорсткасьць-ці, ж. 1. жерстокость.( С.) МГсл.
2. жестокосердне. Гсл.
•жорсткі-кая-кае, 1. жесткнй, колючнй. Ксл.
2. прыткнй, резвый. Вост. (Даль).
3. крутой. мгсл.
4. суровый, жестокнй, бессердечный. Гсл. •жось-с/, ж. — "мельстынь”, состоягцая нз мелкнх камней. Цямборск. — ’’мель-стынь".
•жоўклы-лая-лае—пожелтевшнй. Гсл.
•жоўкір-ну-неш-не, несоверш.—желтеть(о ЛНСТЬЯХ растеннй), НК: Очеркн, Но. 828; Ар. желтеть. Растсл.; Шсл.; Нсл. 157. Нешта жоўкКуць нашы гуркі. Ст. (Лес) скончыў сваё панаваньне, жоўкне. Гарун(ст. ’’Восенскі сьпеў”). Соеерш. ажоўкці—пожелтеть. Нсл. 361. Ажоўк відам, як папаўка. Нсл. Соверш. зажоўкт-ну-неш-не,—начать желтеть. Хусьце зажоўкла, лежачы. Нсл. 168.
зжоўкці-ну-неш-не, соверш.—стать со-вершенно желтым, совершенно пожел-теть. Ар. Хусьце, мокрае лежачы, зжоўк-ла. Нсл. 578. Бедны ад худобы зжоўк, як папаўка. Тм.
жоўты 476 жадом
пажоўкці-ну-неш-не; прош. вр. пажоўк-жоўкла-лі—пожелтеть чему-л. многому нлн многнм. Могуць пажоўкці гуркі-. няма калі іх выбіраць. Ст. Пажоўкла ўсе ў полю. Нсл. 157.
•жоўты-тая-тае—желтый. Ар.; Нсл. Лас-кат. жоўценькі, Ар. Уменьш. жаўтлявы —желтоватый. Ар. Яна непарушна гля-дзела на жаўтлявы агонь. зсд. 344. Жаўтляваю парошай засыпана зямля. Калачынскі: Л. Казка. Увелйч. ЖаўцюсенькІ —желтехонькнй. Ар.; Нсл. 157. Bid жаўцю-сенькі стаў. Нсл.
•жоўць-ці, ж.—желчь. Шсл.; Ар.: Нсл.; Гсл. У парсюка была вялікая жоўць. Ст. Чысь-цячы рыбу жоўць расьціснуў. Нсл. 157.
•жаба-бы-бе, ж. І. лягушка. мгсл.; Ар.; Нсл. 152; Шсл.; Вят. (Даль); Ксл. Жаба засталася V калюгавіне. Купіна Віц. (Ксл.).
2. ангнна н стоматнны — заболеванне полостн рта н зеба. Первое заболеванне называется "жаба сухая", а второе — "жаба МОКрая”. Навасёлкі Пух. (Шсл.).
3. болезнь горла у коров. Наша карова захварэла на жабу. Ст.
4. употребляется как бранное. Шсл. Жаба ты аблезлая, куды ты прэшся? Ст.
жабка-б кі-бцы, 1. уменьш. к жаба. Ар.
жабянё-няці, мн. ч.-няты, вйн.-няты, ср. 1. лягушонок. Шсл.
2. бранное на детей. Шсл. Вось дзе жабянё праціўнае. Ст.
жабуцька-чьк/, 1. лягушонок. Шсл.
2. бранное на детей. Шсл. Каб жа хлапец, ато жабуцька яшчэ. Ст.
•жабаваты, -тая-тае—моріцнннстый лнцом. Нсл. 152. Жабаваты eid. Нсл.
•жабяньцяі-ёў, мн. ч.—названне адной деревнн в Куз. у. КслДпоО хмара). Ср. жыбінцяй.
•жаб\пы-ная-нае—лягушечный. Нсл. 162. Жабіны квок. Нсл.
•жабіны начоўкі(начовачкі), палаячкі —нзвестковая двухстворчатая раковнна речной перловнцы. Шсл. Дзеці на сына-жаці назьбіралі жабіных начовачак. Ст. Гуляе із жабінымі палаячкамі. Ст.
•жабіца-цы-цы, ж.—рябая нлн моріцн-ннстая женіцнна. Нсл. 152. Жабіца гэтаўсе сварыцца. Нсл.
•жабійуі,а-блюся~бішся, несоверш.—о слоях дерева, трескаться н в следствне этого размягчаться. Шсл.; Ксл. Пачала жабіцца дуга. Ст. Ен гнуў дугу, а яна вось у гэтым месцу жабіцца пачала і цяпер нікуды ня годзіцца. Баравыя Куз. (Ксл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
