Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Прйч. абжараны—больно наказанный плетью. Нсл. 346. Будзе табе за гэта абжарана сьпіна. Нсл. Соверш. зажарыць —снльно надоесть, Шсл. снльно ударнть, побнть, покусать. Сядні мухі добра зажарылі статку. Крамяні Пух. (Шсл.).
нажарыць, соверш., перех.—побнть боль-но. Нажарыць шчокі, сьпіну. Нсл. 306.
2. быстро нттн (ехать, С.) Шсл. Хвадзей некуды жара на каню. Ст.
жарнуцца, однкрат.—снльно ударнться. Шсл. Жарнуўся галавою аж іскры пасы-паліся. Крамяні Пух. (ІПсл.). Собіла яму гэтак жарнуцца галавою! Тм.
•жаваранка-нкі-нцы, ж.—жаворонок. Ар. • жавшьнік-г>а, предл.-іку, зват.-іча, м. —ежевйковый кустарнйк. Ксл. У жавінь-ніку не схаваешся. Шарыпіна Беш. (Ксл.).
•жавшы-аў, одняжавша,—ежевнка. МГсл.; Гсл.; Стралкі Беш. (Ксл.).
жаўна
481
жэн
•жаўна-«ьг; мн. ч. жоўны-наў, ж.—желна (птнца). Гсл.; Ар.
жаўнё-няці, мн. ч.-няты, ср.—птенец желны. Пад крылом старой жаўны ня ПІШЧаць Жаўняты. Калачынскі: Лясная казка. •Жаўнёр-фЯ, предл. й зват.-ёру; мн. ч.~рьі~ роў-ром, мн. ч.. предл.-pox, м.—солдат. Гсл. Ай, там жаўнер жаўну вядзець. Касьцю-ковіцкі р. Калінінскаеакр. (Наш Край, 1928, Но.6-7, 59). У вагоне жаўнер. Сяднёў (Бацьк., Но. 46-47/530-531). Расьцець яе жаўнер, Гарун (ст. "Поэту”). Аднойчы заехаў у сяло наша жаўнер. Кл.: Каліна, 30.
пяхотны жаўнер—пехотннец. мгсл. Уме-ный. жаўнёрык, жаўнерчык—солдатнк. Нсл. 157. 3 чырвоным каўнерчыкам, назавуць цябе жаўнерчыкам. Нсл. •жаўнёрка-ркч-рцы, ж.—солдатка. Нсл. 157; Гсл. Мы жнейкі, не жаўнеркі, не пап’ем усей гарэлкі. Нсл.
•жаўнерскі-кая-кая—солдатс кнй. Нсл. 157.
•жаўранка-нкі-нцы, ж.—жаворонок. Ксл. Ужо жаўранка запела. Чашнію Куз. (Ксл.). Рассыпаліся ценка серабрыстымі гарэзь-лівымі званочкамі жаўранкі. ЗСД. 172.
•жаўрэць-эю-эеш-эе, несоверш.—?.
Зараніцаю хай даль жаўрэе. Салавей: Сіла, 57. Жаўрэй крывёю небакрай. Салавей. •жаўрўк-ука, предл.-укў, зват.-ўча; мн. ч.-КІ-коў-ком-кі-камі-кох, м.—жаворонок. Гсл.; мгсл.; Ск. Жаўрук вітае ўсход залацістага сонца. Машара: Хлеб (Калосьсе, кн. 2.1935. стр. 77). I жаўрукі на струшчаны іржэўнік не рассыпаюць зерняткі хвалы. Кавыль: Вясна (Блр. Думка, Но. 2). Пяяў жаўрук — жывая кропачка. Крушына (Зьнічч, 1953, Но. 23. Паслухаць песьню жаўрука. Р. Няхай: Аднаму крытыку.
•жаўрукоў-ова-ова, прйлаг. к жаўрук. Заслухаюся жаўруковаю ігрой. Кавыль: Думы, з. У небе па-над роднаю сялібай, зялёнай жаўруковаю вясной пяюць ІМНОй пасаджаНЫЯ ЛІПЫ. Лойка: Л. песьня. •жаўток-тдка; мн. ч.-ткі-коў-тком, мн. ч„ предл-ткох, м.—желток. Гсл.; Ар. •жаўтлявы,—<м. под жоўты.
•жаўхў\а-ўхі-ўсе, ж.—желтуха(болезнь). Нсл. 157; МГсл. Жаўтуха напала. Нсл.
•жаўтўшка-шкз, дат.. предл.-цы, ж.—птнца цволга. Шсл. Злавіў жаўтушку. Ст. •жаўцёць-ёю-ёеш-ёе, несоверш.—стано-внться желтым, желтеть. Ар.; Шсл.; Нсл. 157. Пшаніца жаўцее, пажаўцела. Нсл. Соверш. пажаўцець. Нсл. 157.
•жаўцёцца, жаўцёецца, несоверш. 1. — жаўцець.
2. выделяться свонм желтым цветом, внднеться (о чем-л. желтым), желтеть, желтеться. Нешта далёка жаўцеецца. Нсл. 157.
зажаўцецца, 1. соверш. к жаўцецца 1, 2. Пшаніца ўжо зажаўцелася. Нсл. 157. Поле зажаўцелася. Нсл.
•жаўцізна-зчы, ж.—желтнзна. Гсл.
•жаўцГць, жаўчў, жаўціш-ціць—окра-шнвать в желтый цвет (желтнть, С.) Нсл. 157. Жаўціць, пажаўціць сані. Нсл. Соверш. пажаўцйц>-ўчў-ўціш—окраснть в желтый цвет. Нсл. 157.
зажаўціць, соверш.—покрыть желтой краской. Нсл. 168. Зажаўціць сьцяну. Нсл. Прйч. зажоўчаны—покрытый желтой краской. Нсл. 168. Зажоўчаная сьцяна. Нсл. •жаць, жну, жнеш, жнець, жнем, жніцё, несоверш., перех.—жать, убнрать хлебные злакн серпом нлн жатвеннымн машн-намн. Ар.
жаць збожжа—жать хлеб. Ар.
абжаць, абажнў-нёш-нёць-нём-ніцё —обжать, сжать рожь н т.п. вокруг чего-л. Абжалі людзі наша жыта. Ст. Прйч. абжаты—сжатый кругом. Дсл. Стаіць у полю залом абжаты. Дсл. Соверш. абжы-наць—жать вокруг чего-л. Дсл. Бабы сталі абжынаць каля мяжы. Дсл.
аджаць, адажнў-нёш-нёць-нём-ніцё, соверш. к аджынаць. Несоверш. аджынаць-аю-аеш-ае—жать за деньгн, прежде в долг взятые, Дсл. отрабатывать долг жатвой. Шсл. Шаталаўскія бабы аджы-наюць. Дсл. Жонка пашла аджынаць пазыку. Ст.
аджацца—прожать часть полосы (от какого-л. места, С.) Шсл. Во аж куды аджаліся бабы! Ст. Несоверш. аджынацца. Шсл.
дажаць, -жнў-жнеш-жнець-жнем -жніцё, соверш., перех.—ДОЖать. Ар. Прйч. дажаты—дожатый. Несоеерш. дажынаць-аю-аеш-ае—дожннать. Шсл. Бабы дажы-наюць авес. Ст.
•жачка-чкі-чцы, ж. 1. жннца. ПНЗ; імсьц. 2. жатвенная машнна, жнейка. Гсл.; Полсл. •жэгрыць, зажэгрыць-р.р-рый/-ра—.... Дзеці зажэгрылі на кірмаш зьезьдзіць. Mix. Соверш. узжэгрыцца. Узжэгрыўся ехаць на кірмаш. Mix. Антонузжэгрыўся жаніцца, дык на работу йсьці ня хоча. Mix.
•жэмяць-ці, собйр.—мелкота; прнменяет-ся к малым детям. Шсл. На бок жэмяць! Крамяні Пух. (Шсл.).
•жэн: — Новый очередный (нгрец в карты) пронзноснт "жэн", "з нашым жэн!", "жэн з нашым тры капейкі!” Этнм он говорнт, что нлн а) удванвает сумму, нлн б) прнбавнв к суме первнчную ставку, удванвает новую сумму, прнбав-ляет ервнчную ставку н еіце трн копейкн. Последннй ”по руке” участннк заклю-чает: "мір!" — что указывает на его участне в розыгрыше... Сторонннй слушатель возможного спора решнтель-но не разберется в следуюіцнх возгласах: ”Ты ж кызаў з нашым шэсь! ты пыжаніў з нашым! ты жэн зьмірыў!" н проч. НК.: Нгры, 50-51.
жэраб’е 482 жлудка
•жэраб’е-б’я, ср.—жребйй. Ар.; Шсл.; МГсл.; Купала. Аляксандра выцягнуў вялікае жэрабе. Ст.
кінуць на жэрабе—бросйть жребйй. Ар. Кінем на жэрабе, каму сядні вартаваць. Ар.
•жэрдзь-дзі, мн. ч„ род.-дзяў, ж. 1. жердь. Ар. Собйр. жардзё, НК., жэрдзе, Шсл.—жер-дй (для йзгородй й Т.П.). нк.: Пособ., Но. 60. Жэрдзе казаў нам сабе вазіці, каторым жэрдзям агароды сваі агарадзіў. Гордз. Ак. хуіі, 2. Мужчыны паехалі па жэрдзе. Ст. Нязвыкла было глядзець і на гэта жардзё, што было (суперад) дзервамі. Вышынскі: Хата пад ліпою.
2. ВОЗОВЫЙ гнёт. НК.: Пособ., Но. 60; Ар.
жардзіна, Ар.,жэрдзіна, мгсл.—одна жердь.
жэрдка-дкі-дцы, Уменьш. к жэрдзь 1, 2. На плот трэба яшчэ дзьве жэрдкі. Ст. •жэрлівы,—см. под жарлівы.
•жэрці(жэрць, Нсл.), жарў-рэш-рэць-рэм-рыцё; прошл. вр. жэр, жэрла, жэрлі —жрать. МГсл.; Ксл. Жары ўжо , і калі ты ў’ЖО нажарэшся? Жукоўшчына Куз. (Ксл.). Жаруць ды жаруць цэлы дзень і дзе яно ў іх дзяецца? Ст. Жарэ, аж нос гнецца. Ст. Досіць табе жэрць. Нсл. 155. Соверш.
зжэрці—сожрать. Соверш. пажэрці—пож-рать.
• жэрціся, жарэцца-руцца, страд.—быть жрану.
абжэрціся, -жарўся-рэшся-рэцца-рэм-ся-рыцёся-руцца, соверш.—обожраться.
нажэрціся, соверш.—нажраться.
•жэўжык-ыка, м. 1. подвйжной, вертля-вый человек, Растсл. подвчжной человек, ребенок, Полсл. подвнжной, вертлявый ребенок, мальчлк, Ар. жйвчйк, Гсл. резвый мальчуган. ПНЗ; Пустынкі Сян. (Ксл.); Шсл. Ах, жэўжык гэты! Як ён умее падражня-вацца із старымі! Ст. I пасьпеў жэўжык наш. Нсл. 154. Нашто вы рукі марозіце, жэўжыкі? Полымя, Но. 8, 1967 , 242. Уменьш. жэўжычак-чкд, предл. й зват.-ЧКу. Нсл. 154. Адгані адсюль гэтагап жэўжычка. Нсл. 2. волчок, юла (йгрушка).
жэўжыкам, « см. нареч.—на подобне жнвчнка (волчка, юлы). Нсл. 154. Жэў-жыкам ходзе, бегае. Нсл.
•жбан-на, предл. у жбане,—кувшнн.
Уменьш. ЖбанОК-НКО, мн. ч„ дат.-НКОМ, мн. ч„ предл.-НКОХ, м. Очеркн, 88; Шсл., КувШЙНец медный йлй глйняный. Нсл. 153. Выпілі жбанок кеасу. Ст. Вазьмі жбанок на сьвятую ваду. Нсл.
жбаночак-чка, предл.-чку, зват.-чку, 1. уменьш. от жбанОК. Шсл., кувШЙНЧйК. Нсл. 153. Зыбрала жбаночак сьмятаны. Ст. Жбаночак малака дала. Нсл.
2. цветок колокольчйк. Шсл. На гумне парасьлі вялікія жбаночкі. Забалоцьце Сьміл. (Шсл.).
жбанкі, -КОў-КОМ-КОХ, едйнств. ч. нет. —желтая водяная лйлйя. Ксл.; Нсл. 153. Нарві мне жбанкоў. Сянно (Ксл.). См. гарлачыкі.
•жгур, жгура, предл.-рў, зват. жгўру, мн. ч.-ры-роў-ром, мн. ч.. предл.-рох, м.—подвязка нз куска матернн, а также сплетенные йз ннток й прншнтые к "лясёнцы" к "спад-ніцы” концы для завязкй, Шсл. жгут. Трэба падвязаць панчохі жгурамі. Ст. У спадніцы даўгія жгуры. Ст. Ад лясёнкі паадрываліся жгуры. Ст.
•жданю-каў, едйнств. ч. нет. 1. ожйданле, часто напрасное, про которое обыкно-венно дронйческй говорят: "Ждалі, ждалі, дый жданкі паелі". НК: Очеркн, Но. 623; Пц.
2. все прйготовленное к прйнятйю ожйдаемого гостя, говорйтся шуточно, когда кого не дождутся. Нсл. 153. Пры-дзеш, добра, а ня прыдзеш, жданкаў гатаваць ня будзем. Нсл.
•ждаць, жду, жджэш, жджэць, прош. вр. ждаў, ждала, повел. жджы, несоверш. каго-чаго—ждать(оставаться где-л. некото-рое время, зная заранее о предстояіцем прнбытйй, появленнй й т.п. кого-чего-л. йлй совершенйй чего-л.; ожйдэть, С.) Раст.: Северск. 138, ОЖЙДЭТЬ. Нсл. 153.
Мовіў-."Бога ждаў”. Кіт. І38а2. Жджы яго да паўдня. Нсл. А ты, Яначка, пажджы. Гарун: Мяцеліца. Ня жджы, сьвёкарка, каліны. Косіч, 250. Отгл. ймя суіц. жданьнё-ня, предл.-ню—ожйданйе. Нсл. 153. За жданьнём час страцілі(згу-білі). Нсл. 153. Прйч. жданы—ожйданный (ожйдаемый, С.). Нсл. 153. На жданага госьця шмат трэба. Послов. Нсл. Соверш. даждаць, -жду-жджэш-жджэм-жджы-це, повел. жджы—ждать, ожндать. He дажджэш таго, каб я за цябе пашла. Нсл. 138. См. дачакаць. Соверш. заждаць—подо-ждать. Бясл. Зажджы мяне троху, пакуль Я схаджу ў воласьць. Маластоўка Краснап. (Бясл.). Соверш. паждаць-жду-жджэш-жджэць—обождать, мгсл. подождать. Пажджы мяне тут троху. Нсл. 153.
• жлокаць—жадно й неумеренно пйть 6ольшймй глоткамн. Гсл.
•жлопаць-аю-öetu-ap, повел.-ай-айма, несо-eepiu., nepex.—неумеренно ПЙТЬ. Ар. Соверш. выжлапаць—неумеренно выпнть чего-л. Выжлапаў не малую колькасьць саматужкі. Хмара(Б. Ускалось, 1955, Но. 5, 10). •жлопель........,.ж.—напнток, кото-
рый неумеренно пьют, "жлопаюць”. Кіньма горку жлопель, што ня з жыта гоняць ужо, а з аўсу. ЧЧ: Песьні, 92.
•жлябоўка-ў’кч'-ў’чы, ж.—распустнйца. Ксл. Яна ўсім ведамая жлябоўка. Храпавічы Куз. (Ксл.).
•жлўдка-дкі-дцы, ж.—всякая карта тре-фовой маста в карточной йгре. Нсл. 157. Жлудку задаў. Нсл. См. жалудка.
жлўдны
483
жмут
•жлудны, (Нсл.), жлудовы-вдя-вае—крес-товый в карточной йгре. Нсл. 157. Кароль жлудны. Нсл. Жлудовая масьць сьвеціць. Нсл. См. жалудны, жалудовы.
•жлудзь-дзі, ж.—в карточной нгре масть кресты. В старннных картах крестовая масть йзображалась дубовою гнрлян-дою йлй ветью с желудямн. Нсл. 157. Кідай жлудзь. Нсл. Жлудзь сьвеціць. Шсл. См. жолудзі.
КНІГІ ОНЛАЙН
