Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•жудзь-дзг, ж.—жуть. Сьвет затопе тая жудзь. С. Музыка, 54.
•жужалы, (одна жужала), ж.—насекомое. Беласточчына, (М. Гарошка). См жужла.
•жужаліца-цы-цы, ж.—старннное наз-ванне яіцермцы. Гсл. С«. жужелка.
•жужэлка-лкі-лцы, ж.—старннное наз-ванне яіцернцы. Гсл. См. жужаліца.
•жўжлы-лаў, (одна жўжла). ж.—обіцее названне крупных ползаюіцнх насеко-мых, кактаракан, клоп, муравей, жук, Ар. насекомые. Гсл. См. гмыз, гмызура.
•жўжма-мы-ме, ж.—кнпа. Шсл. Купілі жужму паперы. Дукора Сьміл. (Шсл.).
•ЖуЖмёцЬ-МЛЮ-МІШ-МІЦЬ, несоверш.— о реке, быстро бежать с шумом н пеной. Шсл. Рака жужМІЦЬ. Жораўкі Сьміл. (Шсл.). •жук, жука, предл. жукў, зват. жўча, мн. ч„ дат.-КОМ, вйн.-КІ, мн. ч., предл-КОХ, м.—Жук. Ар.
дубовы жук----майскнй жук. Ар. Уменый. жучок-чка, предл.-чкў, мн. ч.-чкі-чкоў-чком-чкі-чкамі-чкох—жучок. Ар.
•жук дубовы—хруш, майскнй жук. Ар. •жук, -ка, предл.-кў, зват. жўча, м.—клнчка собакн чорной мастн, жучка. Ар.
•жуковіна, Пск.(зб. Сын. бібл. 270. Карыяскі 104)-нбг-не, ж.—перстень, (Шсл.) кольцо (надеваемое на палец, С.). Заўшыцы Слц.; Ксл.; Сакуны 81. Зьмітра падарыў імне жуковіну. Зайкава Меж. (Ксл.). Сам вЫЛІў 3
волава жуковіну. Ст. См. жыковіна. Уменьш. жукоатка-нкі-нцы.
•жулець-ёю-ёеш-ёе—нграть на свнрелн. Ксл.; Нсл. 158. У дзьве дудкі адзін жулее. Нсл. Хлапцы ўвесь дзень жулеюць на ПОЛЮ. Асінаўка Беш. (Ксл.).
•жупан, (Раст; Смоленск, 149)-йДй, предл.-анё, зват.-ане; мн. ч.-НЫ-НОў-НОМ, мн. ч., предл-нох, м.— кафтан нз цветной матернн (сукна, Нсл.). Растсл.; Нсл. 158., кафтан, верхняя суконная одежда. Гсл. Воўна йдзець на жупаны. Дсл. Ішоў бай па сьцяне, у чырвоным жупане, ці баіць, ці не?
•жўтць-плю-піш-пе, несоверш.—тнхо раз-говарнвать? Жупіць ветрычак з ракітай, гуд у дубавым дупле. с. Музыка, 260.
• Жур-ру, предл. й зват.-ру, м. 1. рОД кнселя(клюквенный кнсель). Гсл.
(2. жндкнй овсяный кнсель, заннмаюіцнй среднну между "поліўкай” н настояіцнм кнселем, НК: Очеркн, 13; Вераскава Н. редкнй кнсель, Шсл.; Ксл. овсянный кнсель. Смл. (Даль). Досыць я журу насёрбаўся. Сухару-кава Аз. (Ксл.). Цэлую міску навадзілі журу. Ст. Уменьш. журачок-чкф предл.-чкў. Шсл. Пасьнедалі журачку. Ст.
•жуўа-ры-ры, ж.—кушанье, прнготов-ленное нз сырой воды, окрошек хлеба, постного масла н солн. Шсл. На палудзень нарабілі журы. Ст.
•журавіна-ны-ны, ж.—клюква, Ксл. ягода клюква. Шсл. У нашым балоце расьце журавіна. Салаўёва Куз. (Ксл.). Дзеўкі пайшлі ў журавіны. Ст. См. журавіны. Уменьш. журакінка-нкі-нцы. Шсл. Ягада жура-вінка. Ст.
•журавшны-ннйя-ннде, прйлаг. к журавіна — КЛЮКВенныЙ. Нк: Очеркн, 480; Нсл. 158; Гсл. Журавінны сок. Нсл.
•журавіны-ноў, мн. ч„ ж.—клюква. мгсл.; Вял.; Нсл. 158; НК; Очеркн, 480. См. журавіна. •жўраць-ае-вюдб, несоверш.—прнгарн-вать, обуглнваться н чернеть. Шсл. Ад печы будзе жураць сьцяна. Ст. Журае ануча, лежачы на чарэні. Ст. Ср. журэць. Соверш. зажўраць—прнгореть, обуглнть-ся слегка н почернеть. Шсл. Зажуралася сьцяна ад печы.
пажўраць, соверш.—попрнгореть, Шсл. Пажуралі насеньнікі ў печы. Ст.
•журэнька -нькі-ньцы, ж.—жндкая уха уха. Ксл. Я ела Журэньку. Вяжышча Беш. (Ксл.). Ср. жур.
•журэць-рыць-раць, несоверш.—о углях, гореть малым огнем. Ар. Вугальле жу-рыць. Ар. Ср. жураць.
•журбоха-ты-це, ж. — журба в і-ом знач. Прыпамінаньні наводзілі на Сымона вялікую журботу. Акула, 488. Журбота падступіла, a na чым яна? Чаго? Зноў ісьці жабрачым шляхам. С. Музыка, 93. Пуста ў садзе і журботна, як бы страціў нешта сад, нават лісьцечка дрыготна шум вядзе на смутны лад. Тм.
журботна
486
жыга
114. На багне апошняй згубы зацьвіла мая журбота. Крушына: Творы, 165.
•журботна, нареч.(к журботны)—печаль-HO, rpyCTHO. Журботна калыша бярэзінка вецьце. Колас: 3 майго летапісу. ЖанкІ Журботна ківалі галавамі. Гамолка. Сымонку гэта неяк асабліва хвалявала — то журбот-на, то узьлётна. Цялеш: Дзесяць, 79.
•журботны-ная-нае, прйлаг. к журбота, —печальный. Вочы шчырыя, вочы вяз жалю я журботнымі эмог уяўляць. Салавей: Сіла, 91. Кнігаўкі вяткамі кружы-нялі навокал, напаўняючы паветра журботнымі крыкамі. Акула, 478.
2. заботлнвый, беспокойный. На душы цяпер сусім іншае — прыемнае, жур-ботна-трывожнае. Корзюк.
•журба-бы, ж. 1. печаль, Нсл. 158. грусть, печаль, Ксл. грусть, Гсл. грусть, печаль, мгсл. тоска, печаль. Растсл. Замуж пайшла — шчэ й пагорала, журбы-клопату шчэ й паболела. Жукова імгл.(Косіч 35). Панна Аміля тымчасам сабе вечар праводзе р нейкай журбе: нейкія трызьні плятуцца дзяўчыне. Гарун: Варажба. Праўда, што Адвант, і грэх варажба, што ж-калі гоне ў сухоты журба. Гарун: Варажба. Безь цябе ўваччу — мыгла, журба крыжоў. Салавей: Сіла, 59. А сядні думкі паплЫЛІ 3 журбой балючай, нявыгойнай. Крушына: Лебедзь, 5. У кунежнай восенскай жур-бе....на ліры выславіў цябе. Крушына: Эрот. іскрыпка.
2. (легкая, С.) брань, выговор. Нсл. 158. Набраўся я журбы за гэта ад таты. Нсл. Хто двору, хто дамоў, а я тут заначую, журбы He Пйчую. Красновічы Сураск.(Сержп.: Отчет, II).
•журлі'вы-воя-вае, (Растсл.) 1. склонный к печалн, часто грустяіцнй, тот, который "журыцца". Жана мая Парасачка, дзя-ржы гаспадарку - няжурыся. Ігнатачка, дзяржаўшы гаспадарку журліў будзеш. Кажамякі Імгл. (Косіч 27).
2. любяіцнй ’’журыць”. Шсл.,—бранчлн-вый. Ксл. Ці журлівая твая сьвякрывя? Сянно (Ксл.). Журлівая мая сьвякрывя. Ст. Параска заплакала, чуючы сьвякрывю ЖурлІвую. Касьцюковіцкі р. Калінінскае акругі (Наш Край 1928 г„ Но. 6-7, 48).
•журыха-ьт-ысе, ж.—жндкнй овсяный кнсель. Ксл. У пост толькі й вараць Журыху. Лятоўшчына Куз. (Ксл.). См. жур. •жўрыць-р у-рыш-ра, несоверш.—слегка браннть, выговарнвать, усовеіцевать. Шсл. Жура міне сьвёкар як дзень, так ноч. Ст.
нажурыць, соверш., перех.—порядочно побраннть. Нсл. 307. Нажурыў яго я за гэта. Нсл.
•журыцца-р ўся, несоверш.—скорбеть, предаваться печалн, Нсл. 158. грустнть, Шсл.; Гсл.; Ксл.; Вят. (Даль) ТОСКОВаТБ, скорбеть, печалнться. (ПНЗ); Растсл. Чаго ты журыцца пачаў? Сянно (Ксл.). Ня
журыся, усе Бог дасьць. Нсл. Даволі табе ўжо журыцца. Ст. Як мнеў чужыя людзі ісьці? Як мне сьвекру наравіць? Зайшоў, прышоў Данілачка — ня журыся дзяў-чыначка. Чаўпня Стдуб.(Косіч 237). Я малада журылася, ці было лета, ці ня было, я на вуліцы ня гуляла. Росуха імгл.(Косіч9). Бадай сена агнём села, каса зламілася, ды каб мая Тацяначка, дый ня журылася. Вадзь-вінка імгл.(Косіч 22). Усім дзевачкам па вяночку, аднэй Ганьне вянка нет. Зачуў, пачуў Іванечка'. "Ня журысь, Ганначка, ня журысь, а я ўчора на таргу пабываў, я ж табе вяночак старгаваў". Север Сур. (Шэйн 1-2,496). Будуць гэтыя вочы журыцца І ніколі НЯ выплачуць сьлёз. Салавей: Сіла, 91. Па сяброўках журыцца вярбіна. Кавыль: Пад зорамі, 17. Соверш. зажурыцца. Нсл. 158. —закручнннться, загрустнть. Вят. (Даль) Зажурыўся, успомнеўшы праз сваю староначку. Нсл. Зажурыўся мой та-тухна родны на сваёй старонцы. Гараны імгл.(Косіч 28). Зажурыўся стары татка, стогне цяжка, плача матка. Гарун: Габру-ска.
нажурыцца, соверш.—натосковаться. Нсл. 307. Нажурыўся я безь цябе. Нсл.
пажурыцца, соверш.—попечалнться. Шсл. Ен такі чалавек-. пажурыцца троха ды ўзноў павесялее. Ст.
•ЖyЧ0K-Ч^ä, предл.-чкў, зват. жўчку, мн. ч. жучкі-оў-ом-і-амі-ох, м. 1. пряжка для ВОЛОС. Есл. Бяры свой жучок. Берашоўцы Беш. (Ксл.).
2. —cm. nod жук.
*Жучок-чка, предл.-чкў, зват. Жўчку, м.—клнчка собакн черной мастн, Жучка. Ар.
•жучыць-чу-чыш-ча—журнть. ПНЗ.
•жабінцяй-яя, предл.-ЯЮ, зват.-ЯЮ, мн. ч.-я'і-яёў-яём-яёў-ямі-яёх, м.—лнцо, постав-лявшее отопленне н освеіценне для Полоцкого двора. Карскі, 1, 126. Ср.
Жабіньцяі.
•ЖЫГ, отглаг. междомет., значнт 1. быстрый мгновенный прыжок, прыг. Нсл. 156. Ня ўгледзеў, як ён жыг да мяне. Нсл.
2. быстрый укус. Нсл. 156. Пшчала жыг жыгалам. Нсл.
3. неожнданный(быстрый, мгновенный, С.) удар. Нсл. 156. Войт жыг мяне па сьпіне бізуном. Нсл.
•жыг, жыгу, предл. жызе, зват. жыжа, м. 1. мнг. Нсл. 156; МГсл. За адзін жыг зьбегаў. Нсл.
2. (быстрый, С.) прыжок. Нсл. 156. Адным жыгом кот схапіў мышку. Нсл. Жыг за жыгам. Нсл.
• жыга, жыгі, жь'ізе, обау 1. чересчур проворный-ная, скорый-рая. Нсл. 155. Жыга малец не засьнець, хоць куды пашлі. Нсл. Жыга наша ўсюдых пасьпее. Нсл.
жыгала
487
Жыд
2. поджнгаюіцнй(подстрекаюіднй, С.) другнх к распре. Нсл. 155. Яна вялікая жыга, мне адно гўкае, а табе другое, каб пасварыць нас. Нсл. Уменьш. жыжка-жкі-жцы. Ой ты будзеш жыжка. Нсл.
•жыгала-ля, ср. (Aр.) й -лы, ж. (НК.), мн. ч.-лы-лаў, 1. жало. Ар; НК. Злое жыгала пушчалі. Дсл. Ш(под змея). Сымона быццам хто жыгалам джгнуў. Акула45б.
2. шут.ійва—каднло, Нсл. 155. народное названне каднла. Гсл. Увыйшлі кагалам і бацька з жыгалам. Послов. Нсл.
3. железный прут разлнчной толіцнны, который вводнтся в дерево после нака-лнваньня, НК: Очеркн, 347. железный прут, употребляемый кузнецамн для выжнга-ння дырн в дереве. Нсл. 155. Прапалі жыгалам дзірачкі ў бруску. Нсл. 527(noö прапалеваць}.
4. шнло, служаіцее для прожнгання деревяных предметов. НК: Очеркн, 184.
жыгалца-і^а, предл.-цу, мн. ч.-цы-цаў, 1. уменый. к жыгала в 1-ом зн.,—маленькое жало. Ар.; Пск. (Даль 553).
2. уменый. к жыгала в 4-ом зн.,—шнльце для выжнгання маленькнх дырочек. Нсл. 155. Жыгальцам прапалі, каб не раскяпіць. Нсл.
•жыгалца,—см. под жыгала.
•жыгаць, (Нсл.), жыгаць, (Гсл.) 1. сверкать (молннн). Маланка жыгае. Нсл. 155.
2. метать чем-л. зажженным. Нсл. 155. Ня жыгай лучынаю, часам іскру зароніш. Нсл.
3. махать каднлом. Гсл.
4. бегать жнво с быстротою молннн, Нсл. 155. быстро везде поспевать, мнгом делать, Гсл. выбегать часто. Нсл. 155. Чаго ты тут жыгаеш? Нсл. Ня знаць, куды ён жыгае, жыгнуў. Нсл. Жыгаець усюдых, як маланка тая. Нсл. 288(лой маланка} Соверш. дажыгнуць-ну-неш-не, а) обежать, б) (перен.)—получнть доступ пронскамн к важному лнцу(всюду, С.). Нсл. 138. Дажы-гнуў да судзьдзі, да спраўніка. Нсл. Соверш. зжыгаць—жнво сбегать куда. Нсл. 203. Пакуль мы зюкалі, ён ужо зжыгаў туды. Нсл.
5. (перен.)—сечь чем-л. гнбкнм. Нсл. 155. За што ты яго жыгаеш так балюча? Нсл. Соверш. аджыгаць, перех.—ВЫСеЧЬ. Дсл. Глядзі'. Марылю роскамі абаджгала, і цябе абжыгаю, калі будзеш хадзіць у гуркі. Дсл.
6. колоть словамн. Нсл. 155. Ня раз ты ўжо мне жыгаеш гэтым; кажны раз жыгаеш да сэрца. Нсл., област.—жечься (напр. о крапнве). Пск.(Неропольскнй).
КНІГІ ОНЛАЙН
