Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ізграшыць,—см. под грашыць. •іздацца,—см. под давацца, здавацца.
•іздацца, здацца—казаться. Любіў хло-пец дзеўку чатыры гадочкі, і здалося хлопцу чатыры дзянёчкі. 45.
•ізмазаць,—см. под мазаць.
•ізмазаць, ізмажу-жаш-жа, соверш.—вы-тереть. Калі борзда пакаецеся, ізмажа Пан Бог той грэх ад вас. Кіт. 1566.
•Ізмылішча-ча, дат.. предл.-чу, мн. ч.-ЧЫ-чаў, ср.—обрывнстый берег, подмытый водою. Ксл. Во, якое ізмылішча тут! Парадон (Ксл.).
•ІЗМОКЦІ,—CM. nod мокці.
•ІЗМЫЦЬ,—CM. nod мыць.
•ІЗНОЎ, нареч.—ОПЯТЬ, МГсл. СНОВа. МГсл. 1зноў увыйшла каралеўна. н. (Афанасьев, 1, 1913,211). Ізноў захварэў. ПНЗ. 26. Ізноў тое самае. Ст. Ты йзноў паб’еш непрыяцельс-кае войска. Н. (Афанасьев 1, 1913, 211). ІЗНоў прышлі мы ў тое самае месца. ВоўсішчаСян. (Ксл.). Уменьш. ізноўку. (Сонца) раз блісьне дзе-ня-дзе- і паўсім, і ізноўку свой від захавала. Гарун(ст. "Mae думкі”). Бо цябе ізноўку не знайду ля дому. Я. Макаль(Б. Ускалось, 1954, Но. 4, 29). Уменый. ІЗНОуку, зноўку. / рады я, што зь ім я зноўку. Лойка: Л. песьня.
•ізнадвор’я,—cm. nod знадвор’я. •ізрабшь, — cm. nod рабіць.
•ізрада,—cm. nod зрада.
ізрадлівы
495
імаць
•ізрадлівы,—см. под зрадлівы.
•ізраднік,—под зраднік.
•ізрадніца,—<«. под зрадніца.
•ізрадзіць, ізраджаць,— см. под зрадзіць.
•ізрадзтва,—под зрадзтва.
•ізрэб’е-б’я, предл.-б'ю, ср. 1. третнй, худшйй сорт волокна льна. Ксл.; Mix. Панясу Ізрэб’е прасьці. АльшанікіБеш. (Ксл.). Як Ізрэб’е туман. Кавыль: Пад зорамі, 48.
2. полотно(ткань) нз волокна "ізрэб’я”.
,Ксл.; Mix. 3 гэтага ізрэб’я пашыем нагавІЦЫ. Альшанікі Беш. (Ксл.).
•Ізрэбны,—CM. nod зрэбны.
•ізрэбны-ная-нае, 1. пршаг. к "ізрэб’е”.
2. пошйтый йз полотна "ізрэб’я". Mix. Зірнула на ізрэбныя порткі. Акула, 293. Ізрэбная кашуля калаватая. Mix. Выме томік з пад ізрэбнай крысы. Кавыль: Душы, 25.
•Ізруб, (Варлыга: Назіраньні, 17), зруб, (Ар.) —деревянное соокруженйе йз несколь-кнх венцов, скрепленных в форме четы-рехугольннка; сруб. Ар.
• ізводзіць, ізьвесьці,—см. под весьці, зводзіць II.
•ізваяваць,—см. под ваяваць.
•ізваліцца,—см. под валіцца.
•ізьгГнуць,—< « под гінуць.
•ізьёсьці,—см. под есьці.
•ізьвёсьці,—см. под вёсьці, зьвёсьці.
•ізьвязаць,—см. под вязаць, зьвязаць. Тры нагі ізьвяжы. Кіт. 2668.
•ізьв-іты-шь,—см. под віць.
•іжгўў-ypä, предл.-урў, мн. ч.-ры-роў-ром-ры-рамі-рох, м.—ерш. НК.: Очеркн, 493.
•Гк, іка, предл. іку, зват. г'ча, мн. ч. 'ікі-каў, м.—нканье. НК.: Очеркн, 65, Но. 126.
•іклаты-тая-тае—с 6ольшймй клыка-мн (клыкастый, С.). Шсл. Чорт ты іклаты, чаго ты чэпішся да міне. Ст.
•іклы(одш клык), іклаў, мн. ч.—клыкй. Шсл. Свае іклы злосна шчэрыць. Дуб.(Калосьсе, Но. 3-20, стр. 159). У сьвіньні вялікія ІКЛЫ. Ст. •ілгаць, ілжў-жэш-жэць-жэм-жыцё, несоверш.—ЛГЭТЬ. Нсл. 224; МГсл. Гладка ілжэць, з’ілгаў. Нсл. См. маніць. Отгл. ймя суш,. ілганьне-ня, предл.-ню, 1. лганьё.
2. ложь. Нсл. 224. Пакінь ілганьне, а кажы праўду. Нсл. См. мана. Соверш. з’ілгаць, з’ілжў, з’ілжэш, з’ілжэць-эм-ыцё—сол-гать. Нсл. 224.
•ілгўха-ўхі-ўсе, ж.—лгунья. См. манюка.
•ілгўн-уна, предл.-унў, зват.-ўне, мн. ч„ дат,-НОМ, мн. ч„ предл.-НОХ—лгун, ЛЖвЦ. Нсл. 224; мгсл. См. маныш, манюка.
•ілжэцца, ілжэцца, безлйч.—лжется. Нсл. 224. Каму ня ймецца, таму ілжэцца. Нсл. •ільга, (Гсл.), льга, (Нсл.), нареч.—возмож-но, можно. Гсл.; Нсл. 274. Прытульле ёсьць, дзе супачыць ільга. Жылка, 47. Шляхі ягоныя вялікія, ці льга загарадзіць? Крушына(”3ьніч”, 1953, Но. 23). Каб льга было, пацалаваў бы мілую птушачку. Колас: Прылёт птушак. Дзеляць усё чыста на два сьветы або, як кажа Дубоўка, на
"нельга" і "льга". Бацьк. Но. 38-39(573-574). Гэта мова апрычоная, калі льга так сказаць. Тм. Як жа накш льга было? Акула 255. Ці льга было адгадаць, што нясе будучыня? Тм. 293. Ціж льга забыцца ўсю тую чмуту й паніжэньне, што былі спадарожнікамі польскіх акупантаў? Тм. 302. Калі льга будзе, прыедзь дамоў у госьці. Ст. Ня льга табе было прысьці да мяне. Нсл. Сказаць то льга, ды як гэта зрабіць. Нсл. Такімі мы заўсёды хацелі ва<\ Немцаў, бачыць, каб з вамі як зь людзьмі льга было пагаварыць. Акула, 165. Калі праз матар’яльны бок, дык і тут жыць льга. Зь лісту В. Шыманца, паходзячага з Н. Ці льга будзе дзівіцца, калі прачытаем, што Робэрт Бэрнс быў сябра "роднае пар-тыі?" Бацьк. Н. 10(545).
•ільлецца, ільлюцца—3-ее лнцо к "ліцца". •Ільлёў Воз, Ільлёвага Возу—созвездне Большой Медведнцы. Кхл.Ільлёў Воз ужо на паўдні. Сялец Чаш. (Ксл.).
•ільлянішча, (Варлыга: Назіраньні, 17)—зем-ля, бывшая нлн находяіцаяся под льном. •ІЛЬЛЯНЫ, (Варлыга: Назіраньні, 17), ЛЯННЫ, (ЬрУная-ное—льняной. Ар.
•ільлю, ільлёш, ільлёць, ільлём, ільліцё, ІЛЬЛЮЦЬ, І-ое лйцо наст. вр. к ЛІЦЬ.
•ільсьлівасьць-цг, ж.—льстнвость. Гсл. •ІЛЬСЬнГцца-НЮСЯ-НІіг/СЯ, несоверш.—лос-ннться, блестеть. Шоўк ільсьніцца пад рукой. Крушына: Лебедзь, 29.
•ІЛЦЫ, едйнств. ч. нет.-ЦОў-ЦОМ, мн. ч.. предл-цох—вожжн. Ксл. Кіруй каня ілцамі, а не вачамі. Саўчонкі Куз. (Ксл.).
•імам-аліа, предл.-аму, зват.-аме—нмам. •імамства-ва, ср. 1. сан нмама.
2. нсполненне обязанностей нлн занятнн нмама. Імамства чынілі. Кіт. 90614.
•імамські-кая-кае, пріілаг. к імам-—нмаму прннадлежаіцнй, ему свойственный.
•і'масьць—ее мшіость(мость). Гсл. •імавёрнасьць-ір, ж. 1. вероятность. Гсл. 2. доверчнвость. Гсл.
•імаць(гімаць, Ск.)5 імаю, імаеш, імае. Несоверш., nepex. 1. брать, хватать(схваты-вать, С.). Нсл. 224. Імай ягорукою. Нсл. Ня так імаеш, як трэба. Тм. А есьлі па том вонаму пану, у каго слуга ўцячэць, прыгадзілася яго відзеці на таргу, тагды ўжо вон сам ня маець яго імаці, ніжлі таго прыказцы свайго іскаці маець. Стт. 462.
2. ловнть. Імайце нам лісіцы, лісенята. Кніг 12 б„ п. п. 2:15. Слугі за расказаньням панскім злодзея імаці не хацелі. Стт. 463. Гімай каня. Соверш.
імаць матку—ловнть матку(вчелйную). НК.: Очеркн, 427. Соверш. НЯЦЬ, Імў, Імёш, імёць, імём, іміцё, імўць, nepex. 1. взять, хватнть. Гсл. Імай, імі яго рукою. Нсл. 224. Я іму яго, але ён выскоўзуецца з рук. Тм. Ідзе каса не магла няць — у кусьце, каля пня, там статак знаходзе багаты корм. НК.: Очеркн, 465. Саха не няла сухое
няць 496 зьняць
зямлі. Сакуны, 72. Радкога жыта ня МОЖНа НЯЦЬ сярпом. НК.: Очеркн, Но. 93. Радкое збожжа й каса ледзь можа няць. нк.: Очеркн, 450. Н няхь его й не пустйхь его. П. П„ 3:4 (3 12 кніг Б.).
2. ударнть, хватнть. Нсл. 343. Імі яго кулаком у хрыбет. Нсл. Няў па мордзе. Нсл. Няў, аж зубы сьцяў. Нсл.
3. тронуть(вызвать сочувствйе, взвол-новать, умвлйть, С.). Нсл. 343. Нічым яго ня можна няць. Нсл. Нічым ня імеш, ні просьбаю ні грозьбаю. Послов. Нсл. І22(под грозьба'). Гсл.
4. с отрйцанйем ”не”—не постнчь, не успеть в чем-л. Калі чорт сам ня ймець, дык бабу пашлець. Гсл.
НЯЦЬ, Імў, Імёш веру, (употр. обычно с отрнцанйем, С.)—ВСрйТЬ. Нсл. 343; Гсл. He НЯ ему ееры. Пск. Палея 1477 г., 183.(Кар.: Яз. Пскова 57). Абдзіраловіч намагаўся супакоіць свайго любага Міколу, але той мала няў веры ў няпэўныя словы ягоныя. Дзьве Душы, 181. Ня йму таму веры, каб гэта была праўда. Нсл. Ня ймуць веры — не бажыся. Послов. Тм. He хачу няць веры гэтаму. Ст. Ня йму табе веры ні на грош. Ст. Болей нікому ня ймела яна веры. Дзьве Душы, 24. Разважаў-. ці ж яна кахае яго, калі пакідае яго аднаго, так лёгка ймець веры, што ў яго галава баліць, як трэба ехаць. Тм. 25. Іванька малады ды жаніцца едзе. Татухна родненькі яму веры ня йме, на выбор, на выбор коніка дае. Старадуб(Жнв. Старнна, 1910, 1, 98).
ня можна веры няць—не можно пове-рйть. Ня можна таму веры няць. Нсл. 343. Безлйч. імець. Нсл. 224. Чаго цябе ймець, няло за жывот? Чаго ты крычыш? Нсл. 224. Соверш. няло—взяло, хватшіо. Нсл. 343. За сэрца няло. Няло цябе, як ты хораша пяеш. Тм. Няло! За тры капейкі піва, a шуму на ўсё сяло! Послов. Тм.
абняць, абыйму, абыймеш, абыйме, абыймем, абыймеце, абыймуць; прош. вр. абняў-няла-лі, 1. обнять, обьять(охва-тнть рукамн, выражать ласку, нежностй й т. п.). Ар. Абыйме шыю пара рук. Гарун. 2. (перен.)—распространйвшйсь по всей поверхностн чего-л., закрыть co всех сторон; окутать, завалочь, охватйть(о пламенн, тьме н т.п.) — обнять. Абняла ноч. Смал. п. (Дсл.),—обладеть кем.-л., обуять(о чувствах). Як абняў жах, — ня помню, як прыбегла дамоў. Дсл.
3. осмыслйть, постйгнуть. He мага абняЦЬ усяго. Дсл. Несоверш.
абыймаць-аю-яеій-ае; повел.-ай-айма каго-што, 1. обнймать(охватывать рукамй, выражать ласку, нежность й т. п. С.). Гсл.
2. несоверш. к абняць 2. Абнімала цемна ноч у зялёненькім лужку. Дсл.
адняць, адыймў, адыймеш, адыйме, адыймем, адыймеце, адьіймуць, прош. вр. адняў-НЯЛа-НЯЛО, соверш.. nepex. 1. отнять.
Ар.; Нсл. 361. Апошняе адыймаеш, адняў у мяне. Нсл.,—уменьшнть колвчество чего-л. Нсл. 361. Што ўжо тут адыймаць, аддай усе! He! Троху адыйму. Нсл.
адыймаць-аю-аейлае; повел.-ай-айма, несоверш. к адняць 1,2. Нсл. 361; Дсл.
Апошняга каня адыймаюць. Дсл. Отгл. ймя суйу адыйманьне-ня, предл.-ню, мн.ч.-ні-няў, 1. отннманне, отнятйе. Гсл. Адый-маньне собскасьці. Нсл.
2. мат.—вычйтанйе.
даймаць-аю-аеш-ае, несоверш. к даняць 1, nepex. 1. добйрать не донятое. Нсл. 138. Да капейкі даймаюць падачкі. Нсл.
2. давать себя чувствовать. Даймаеш, даняў ты мне да жывога. Нсл. 138. Мароз даймае добра. Нсл. 138. Усё толькі адзін кашаль і даймае, старасьць, мусіць.... Гарун; Сьвята.
3. несоверш. к даняць 2, — прОйЗВОДЙТЬ впечатленйе.
даняць, даймў, доймеш-ме; прош. вр. даняў-яла-яло-ялі, 1. соверш. к даймаць в 1-ом знач. Даняў ты мне добра; век не забудуся. Нсл. 140. Вясельліка даняло, каб яму дыхнуць не дало. Варсл.
2. пройзвестн впечатленве.
займаць-аю-а«4і-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. к заняць, nepex. 1. заннмать какое-л. место йлй время. Глядзіце, каб ніхто не займаў майго месца. Ст.
2. брать в аренду участок поля, луга. Ар. Паехалі займаць сенажаць. Ар.
3. s особенном знач.—залучать ЖйВОТНЫХ в стадо. Шсл.; Ар. Займайма каровы ды ганіма дамоў. Ст.
4. несоверш. к заняць 4.
5. безлйч.. займае(заняло) мову, духі —заннмает(заняло) речь, дух. Ар.; Шсл. Агапа стагнала, як ёй вельмі займала духі. Дудзіцкі(Бацьк. Но. 49-50/435-436).
заняло мову—перестать владеть язы-ком. Варсл. Хвораму заняло мову. Варсл. A каб табе заняло, сьціхні ты! Бачыш: і заняло яму і маўчыць. Ст. Як даў яму ў плечы грымака, дык аж духі заняло. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
