• Газеты, часопісы і г.д.
  • Вялікалітоўска - расійскі слоўнік  Ян Станкевіч

    Вялікалітоўска - расійскі слоўнік

    Ян Станкевіч

    Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
    Памер: 1329с.
    Нью Йорк
    626.59 МБ
    зарвацца II, соверш. к зарывацца, Несоверш. зарывацца—задйраться. Нсл. 183. Зары-ваецца, зарваўся з імною біцца. Нсл.
    падарвацца, -вўся-вёшся-вёцца-вёмся -віцёся; прош. вр.-ваўся-валася-валіся, со-верш. 1. надорваться, повреднть себе внутренные органы от чрезмерного усйлня, напряженйя. Ар.
    2.	перен.—надорваться, нзмучйться нравс-твенно, потерать душевные сйлы. Ар.
    падрывацра-аюся-аешся, зват.-айся-аймася, несоверш.(к падарвацца 1,2)—над-рываться. мгсл.; Ар.
    парвацца, -вўся-вёшся-вёцца-вёмся-ві-цёся, 1. порваться. Ар.
    2.	з чаго,—сорваться, вскочйть. У нэмазе (араб. малітве) заснуў, а зо сну парваўся да нэмазу. Кіт. 8468. Калі зо сну парваўся да абраканьня, то нэмаз не запсуе. Тм. 84610.
    3.	броснться с дракою. Нсл. 476. Парыва-ецца, парваўся к імне з кулаком. Нсл. На каго ты парываешся?
    4.	(стремнться освободнться, вырваться, С.), рваться. Нсл. 476. Парываецца, парваў-ся пайсьці.
    5.	сйльно предаться какому—л. чувству. Нсл. 476. Парываецца, парвалася, плачучы, крычачы, сьмяючыся. Нсл.
    парывацца-аюся-аешся, несоверш.------ порываться, стремнться, пытаться что-л. сделать. Гсл. Отгл. ймя суіц. парываньне-ня, предл-ню—порыванне, стремленне к чему, желанде сделать что-л. He маглі ўжо яны распаляць адзін у вадным парыванызі, імкненьні. ЗСД. 50.
    перарвацца-веіі^й, соверш.—перерваться, разорваться на двое, на частн. Несоверш. перарывацца, 1. перерываться. Шсл. Ценкая нітка дык перарываецца. Ст.
    2.	снльно крнчать, орать. Крычыць, аж перарЫваецца. Ст.
    прарвацца, соверш.—прорваться. Несо-верш. прарывацца—прорываться.
    прырвацца, -вўся-вёшся-вёцца-вёмся -віцёся; проій. вр. прырваўся, прырвалася, соверш. 1. страд. к "прырваць”. НІткІ прырываюцца, прырваліся ў кроснах. Нсл. 509.
    2.	прндраться. Нсл. 509. Прырываецца, прырваўся к імне біцца. Нсл.
    3.	с жадностью прнступнть к чему-л. Нсл. 509.
    прырывацца, 1. несоверш. к прырвацца 1. 2. несоверш. к прырвацца 2, 3. Нсл. 509.
    разарвацца, соверш.—разорваться, раз-делнться на частн, стать разорванным. Ар. Несоверш. разрывацца—разрываться.
    вырвацца
    504
    іспаш
    вырвацца, тверш.—вырваться. Ар. Несо-верш. вырывацца—вырываться. Ар.
    урвацца, соверш.—прерваться(прекра-тйться, С.). Нсл. 664. Урвуцца табе твае хабары. Нсл. Несоверш. урывацца—преры-ваться, прекраіцаться. Урываецца мае шчасьце, здароўе. Нсл.
    уварваньне-ня, предл-НЮ, отгл. ймя суіц. к уварвацца,—вторженйе. Ар.
    уварвацца, -вўся-вёшся-вёцца-вёмся; прош. вр. уварваўся, уварвалася, соверш. —вторгнуться. Ар. Несоверш. урывацца-аюся-аешся—вторгаться.
    •іскра, (Ар ), скра, тслу-ры-ры, мн. ч.-раў, ж. — мельчайшая частяна горяіцего веіцества, йскра. Хоць бы скра была яго сумленьня. Нсл. Собйр. Іскрые-ыя, предл,-ыю. Яго па калені ўсыпаў іскрыям. Рагач. (Ром. пі, 161).
    •іскрак-ака, предл.-акў, зват.-ача, мн. ч„ дат.-ком, мн. ч.. предл.-кох, м.—зусешенка в носу. Іскрак з носа выкінуць. Кіт. 43а5. •іскрыня-ад-нг, мн. ч.-няў, ж. 1. большой сундук. Палотны, сарочкі, адзежу хаваюць у іскрынях. Mix.
    2.	в колодце—четырехугольное прйспо-собленне в вйде сундука без крышкч й дна на дне колодца. Ар.; Mix.
    3.	(« мельнйце)—прйспособленйе на мель-ннце, куда сыплется мука йз-под жерно-ва. Mix. Уменьш. ккўынк&-нкі-нцы—яіцйк. На гарэ крутой там гараць агні, сьвяты вечар! А із тых агнёў іскрына ўпала, сьвяты вечар! Іскрынка ўпала — крыніна стала, сьвяты вечар! я. Гладкі: Дудар, стр. зо. паштовая іскрынка—почтовый яіцйк. іскрыначка-чкі-чцы, уменый. к іскрынка —яіцйчек, ларец.
    •іскрьіпка-кз, дат.. предл.-цы, ж.—скрйпка. Mix. Пакажацца музыка з іскрыпкаю. Гарэцкі: Песьні, 5. Або грай, або йскрыпку аддай. Послов. Рапан. 91. Ен быў добрым музыкам, і меў добрую іскрыпку. я.г.-кі: Казкі, Но. 2, стр. 10. Пакратаў струны іскрыпак. Кавыль: Думы, 56. Я пад ягоную іскрыпку....на ліры выславіў цябе. Крушы-на: Творы, 146. Палцы смыка і струн іскрыпкі ня краталі здаўна. Салавей. Ой, чаму ж, матуля, жыцьцё йскрыпку дала? Гарун (ст. ’’Матчын дар.”). Уменьш. Іскрыпачка-чкі, дат.. предл.-чцы, ж. Паслухай, як ён выцінае на іскрыпачцы. Сьвярдлы Беш. (Ксл.). Ласкат. скрыпуля-п. Had скрыпуляю, над собскай ты цяпер не гаспадар. С. Музыка, 135. Жывая іскрыпка—жена й детй. НК.: Дудар, 187.
    •іслам-вл*у, предл. й зват.-аме, м.—нслам, магометанская релнгня.
    •ісламскі-кйя-кое, прйлаг. к іслам,—Мос-лем, Могаммедан. кіт. 88аі5.
    • Гснасьць-ір, ж.—суіцность, суть. Пан Езус жыве і існасьць Яго. Уселюб Н. (Демад.: Веров II, 1896, 29). ІСНйСЬЦЬ у віне. Кавыль: Думы, 22. На існасьць дзён глядзеў нях-мура. Кліш.: в. Каліна. См. істасьць, іста 2.
    Музыка была самой існасьцяй і ўвабрала ўсё ад нараджэньня й па гэтую часіну. Корзюк. 3 гэных пялёсткаў паўстане спрадвечная існасьць. Дуб.: Наля 45.
    •існаваць—суіцествовать, быть. Гсл. Отгл. ймя cyuf. існаваньне—суіцествованйе, бытне. Гсл.
    існўючы, 1. сушествуюіцнй. Гсл.
    2. сушествуя. Гсл.
    •існы-ная-нае—нстый, настояіцнй, Гсл. подлннный, суіцнй.
    •ІСПОД-<)у, предл. й зват.-дзё, м.—нйз вообіце (находяіцййся под чем-л. С.), ДНО печн, ННЖНая часть какого-л. сосуда, веіцн, предмета. Гсл.
    сыспаду, (Скар. пі, Ц.), нареч.—сннзу(с ннжнего места, находяіцегося подчем-л., ”с -ісподу" С.). Ар.; БНсл.
    •Ісподак-дка, предл. й Зват.-дку, м.—блю-дечко. Гсл.
    •ісподкі, (Гсл.), сподкі, (Ксл.; Нсл.ьдак, -дкаў(одна ісподка, сподка)—вязаные рукавнцы, варежкн, мгсл. рукавнцы, сшнвные нз сукна нлн вязаные т суконных ннток, свойлоченных потом. НК.: Очеркн, 113. Адзень сподкі, бо сьцю-дзена. Доўгае Беш. (Ксл.). Узімку ў сподках добра. Гарнова Сян. (Ксл.). Кісьлячыя сподкі купіў. Нсл. 605. Дзед Ігнат здымае свае паўпудовыя сподкі, дастаець капшук і неўзабаве сам ён увесь хаваецца ў шэрых стаўпох даўкага дыму. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, 1935 г., Но. 2, стр. 96). Едйнств. ч. іспотчына-ны-не. НК.: Очеркн, Но. 246. Лас-кат. істопчынка-кі, істопчыненка-нкл. НК.: Очерка, Но. 246.
    •ісподні, сподні, (Ар.; Нсл.уняя-няе—на-ходяіцнйся под чем-л. Сподняе сена гнільлю пахне. Нсл. 605. Сподняя скарын-ка. Тм. Даставай сподні мяшок. Надзень споднюю сарочку. Ст. У цябе відаць СПоднІ спаднІК. Сянно Беш. (Ксл.).
    •іспол-лр, предл. й зват.-ле, м. 1. часть рекн вверх по теченню от плотяны. У насблагі ІСПОЛ. Сутокі Лёз. (Ксл.).
    2. шнрокнй н длннный(нскуственный, С.) пруд, нередко средя деревнй. нк.: Очеркн, 486.
    •іспадзёнь-дня, предл.-дню, зват. іспадню, м.—НйЖНйЙ жёрнов. НК.: Очеркн. 327.
    •іспаліць,—см. под паліць.
    •ІСПаш-ЛШ, дат., предл.-шы, мн. ч.-ша\', ж.—потрава, порча скотам засеянного поля. Коні езныя, рабочыя...на іспашы маюць быць займаваны. Стт. 467. He маець за іспаш стада браці; бы й засьпеў на іспашы, маець адагнаці да таго пана, чые стада ёсьць, а іспаш маець абвесьці людзьмі спіароньнімі і акопаваці з тымі ж людзьмі; тагды тый павінен іспаш заплаціці, чые стада шкоду ўчыніла. Ведзьжа вызваляе толькі стада сьвярэ-пее, абы на іспашы ня было займавана. С-гт. 467. Твае коні кажны раз іспаш мне робяць. Нсл. 225.
    іспоткі
    505
    істўжка
    •іспоткі — ісподкі.
    •іспотчына,—см. под ісподкі.
    •ісправа-вы-ве, ж.—выполненне. Па ісправе дзела, варочайся баржджэй двору. Нсл. 225. Прасіў у нас ісправе галаўніка. Ліст. пск. кн. Івана Аляксандравіча 1463-5(НОРЯС, 117, 34, 1912, стр. 350).
    •іссаць, (Шсл.), ссаць, (Ар.)-сў-сёш-сёць-сём-СІцё-сўць, несоверш., перех.—сосать. Шсл.; Ар. Дзяцё ісьсець цыцку. Ст. Пакор-нае цялётка дзьве маткі ісьсець. Ст.(под пакорны). Соверш. пассаць.
    •іскумаць,—см. под скумаць.
    •ісшыць, ісшыю-шыеш-шые, соверш.
    —сшйть. Парвалася конская папруга трэба ісшыць. Ст.(Шсл. под папруга). •істопка-пкі-пцы, мн. ч.-пак, -пкаў, ж. —помеіценйе прй хате(вход йз сеней) для храненйя зймою овоіцей(квашеной Kanye™, такой же свеклы й т.п.), а летом молока, сметаны й т.п. Бываеттеплое(но не отаплйваемое) знмою й холодное летом. Нначе называется "варыўнёю". Войш.; Сакуны, 12. Восень сьвірны поўны збожжам, а скляпы а істопкі бульбаю, гароднінаю а садавінаю. я.г.: Лемантар, 86. -•істота-оты-оце, ж.—пйсьменный доку-мент гражданского акта. По каждому гражданскому акту, по каждой сделке ....составлялйсь соотвественные доку-менты, которые в случае надобностй й представлялйсь в суд. Онй называлнсь йногда йстотамн: ”меў лічбы на тую сенажаць каторыя істоты” Гордз. акты, ХУІІ, стр. XXXI.
    •істотны-ная-нае, пршаг. к "істота”.
    •іста, істы, ісьце, ж.
    1.	основной капйтал. Гсл.; Вят., Вост. (Даль).
    2.	суть, суіцность. Гсл. Толькі выказаць істу ейную штука ня сусім лягкая. Смутніца. См. існасьць, істасьць.
    •істае, істага, « знач. суіц. — іста. Вят., Вост. (Даль).
    •істасьць-tp, ж. 1. суіцность, суть. Істась-ЦІ ў ІХ НЯ дойдзеш. Лужасна Куз. (Ксл.). См. існасьць, іста 2.
    2. чнстосердечйе. Істасьці ў вас ані на каню няма. Нсл. 225. Я к вам з усею істасьцю, а вы ка мне з усею хітрасьцю. Нсл.
    •іструб,—cm. nod струб. См. струб. •істрыня-нг" -ні, ж.—острота. 1г. (Адам.). •істрэць-эю-эей/-эе, повел. істрэй-эйма, несоверш.—остановнться острее.
    пайстрэць, соверш.—стать несколько острее.
    •Істрыць-рў-рыш-рл, несоверш., перех.
    1.	острнть(делать острым, С.). Дсл. нк.: Очеркн, 384, Косіч, 74.
    істрыць зубы[на каго]—точйть зуб (зубы), злобйться на кого-л., стремйться прйчннйть вред, непрйятность кому-л. Ён даўно на мяне істрыць зубы. Нсл. 225. Прйч. войстраны—остренный. Войст-раны нож. Нсл. 63. Соверш. заістрыць—зао-
    стрнть. Дсл. 246. Соверш. найстрыць-ру, найстрыш-ра, 1. наострнть, сделать острым. Косіч 74. Найстрылі мы зь ім Ірты. А. Вожык (Беларус. Но. 194).
    2.	наострнть, сделать острым в каком-л. колйчестве.
    пайстрыць, еоверш.. перех.— ПООСТрйТЬ. Ксл. Пайстры мне ножык. Кузьміно Сян. (Ксл.). Пайстры manop. Нсл. 225. Соверш. выйс-трыць—хорошо, достаточно наострйть. Выйстры manop. Нсл. 225.
    2.	точнть, оттачйвать.
    зайстрыць, соверш. 1. заострдть. Нсл. 169. Зайстрыць кольле. Нсл.
    2.	зачйнйть, зачннять (карандаш). Дай складанчыка алавік зайстрыць. Прйч. зайстраны, 1. заостренный. Нсл. 169; Дсл. Зайстраны кол. Нсл.
    2.	зачйненный. Зайстраны алавік.
    звонсхраваць-рую-руеш-руе, несоверш. —йстачнвать, сглажнвать жало, острне. Нсл. 200. Ня звойструй сякіры; звойс-трыш, сячы ня можна будзе. Нсл. 200. Соверш. звайстрыць—йсточйть. Нсл.
    перавойсхраваць-рую-руеш-руе; повел.-' руй-руйма, несоверш., перех. Соверш. пера-войстрыць-рр, перавойстрыш-ра, соверш. —чрез долгое йлй неправйльное остре-нне йступдть жало. Сякіру перавайст-рылі. Нсл. 399. Прйч. перавойстраны—пере-точенный, йспорченный йзлйшнйм точе-нпем. Нож перавойстраны. Нсл. 399.