Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
расходзіцца, разыходзіцца-дж.гся-дзі-шся, несоверш. к разыйсьціся—расходнть-ся. Ар. Соверш. разыйсьціся, разыйдуся-дзешся, 1. разойтйсь. Ар.; ЗСД. 134. Разыйдзіцеся па зямлі. Кіт. 2866.
2. растворйться в жйдкостй. Цукер ня ўвесь разышоўся г гарбаце. Ар.
ВЫЙЦІСЯ, соверш., 1 й2-ого лйца нет—ОСТать-ся (от какого-л. временн, С.) Шсл. Ад зімы троха вышлася сена. Ст.
•ісьці'зна-ны-не, ж.—основной капнтал, правый нск, йстанная прннадлежность, Нсл. 225. нскомая по суду собственность. Ксл. На каго бы маемасьць ляжачая або рухомая спала, павінні будуць, есьлі a суму пенязей пазычоную пазавуць, ісь-цізну із савітасьцю заплаціці. Стт. 329. A гдзе бы а тое нябудучы яшчэ да права пазваны, (ацец) зьмер, тагды (сын) больш ня маець плаціці, адно ісьцізну, a саві-тасьці, він і накладаў нічога ня малець плаціці. Тм. Маю ісьцізну другому пры-судзілі, другому аддалі. Нсл. Ісьцізны свае не дайшоў у Віцебску. Лужасна Куз. (Ксл.). Што Пан Бог учыніў вам на пажытак, штоб управілі тых сірот, покі яны на ногі паўстануць, і карміце іх із таго, але ня ісьцізны, што пройдзе з пажыткаў. Кіт. 1064.
• ісьцізнае-нага, « зн. сут^—йстннная прннадлежность. А пак лі бы ў чыём схаваньню таковыя рэчы ўзяты былі ад каго гвалтам, тагды на абжалаванам тот, у чыём схаваньню было, даходзіці маець: а навязка таковых рзчай таму, чыя была собскасьць, з самога ісьцізнага ад таго, у каго ўзята, зыскаўшы, вернена быць маець. Стт. 336.
•ісьціна-ны-не, ж.—нстннный, правнль-ный долг(основной капнтал, С.). Шсл., нстннное колнчество чего-л. взятого одолженного, нстннннк. Хаця б ісьціну зыскаць, а чужога мне ня трэба. Ст. He хачу я твае квоты, аддай маю ісьціну. Нсл. 225.
•ісьціць, ішчу, ісьціш, ішча, несоверш.. каму, 1. поступать по чнстой совестн. Ніў чым ты мне ня ісьціш. Нсл. 226.
2. перех.—нсполнять(осуіцествлять, С.) в точностн. Так ты ісьціш, уісьціў свае слова? Нсл. 225. Соверш. ЗЬІСЬЦІЦЬ, перех. —нсполннть верно(осуіцествнть, С.). Ты ніколі ня зьісьціш слова. 221.
3. отдавать взятое нлн одолженное. Ня толькі квоты не даець, дый самага доўгу ня ісьціць. Нсл. 226. Але найболей у ёй(музыццы) было таго, чаго яшчэ ня было: страху, мукі, смутку чалавека, што гэтак мучыцца й шукае свайго ЗЬІШЧЭНЬНЯ. Корзюк. Соверш. выісьціць, nepex. 1. отдать сполна занятое. Ты мне й ранейшага доўгу ня выісьціў ды ізноў просіш. Нсл.
2. нсследовать, открыть нстнну. Нічога, паночку, па мне ня выісьцілі, што табе на мяне наказалі. Нсл.
3. удовлетворять. Закрыўду няхочамяне ісьціць, уісьціць. Нсл. 226.
ЗЯІСЬЦІЦЬ-ІШЧу-ІСЬЦІШ-ІШЧа, соверш. 1. возвратнть должное. Заісьціць доўг. Нсл. 169.
2. удовлетворнть за что-л. Заісьціць крыўду. Нсл. 169.
уісьціць, уішчу, уісьціш, уішча, nepex. 1. соверш. к ІСЬЦІЦЬ в 1-ом зн.—НСПОЛННТЬ.
2. соверш. к ісьціць в 4-ом зн.—удовлетво-рнть,
3. соверш. к ісьціць в 3-ем зн.—отдать занятое. Уісьціць каму доўг. Нсл. 655.
уішчаны, прйч. к уісьціць 1, 2, 3. Уішчаны доўг. Нсл. 655.
4. чым,—обеспечнть. Ня маець быці з таго вязеньня выпушчан, аж пярвей сябе рукаемствам уісьціць. Стт. 92.
•ісьціцца, ішчуся, Ісьцішся, ісьціцца, несоверш. 1. нсполняться(осуіцествляться, С.). Mae елова ісьціцца, выісьцілася. Нсл. 226.
2. выплачнвать свой долг. Хачу табе выісьціцца.ды ня змога мая разам аддаць, буду патроху ісьціцца. Нсл. 226.
зысьціцца
511
іцьвіны
3. оправдываться, делаться верным, справедлйвым. Нсл. 221. Соверш. зьісьціцца —оправдаться, оказаться верным, спра-ведлйвым. Mae слова зысьцілася. Нсл. 221. Ведамка зьісьцілася. Нсл.
4. страд.,—быть взноснму, уплачйваться. выісьціцца, выішчуся, еыісьцішся, 1. соверш. к ісьціцца в 1-ом зн.—йсполнйться (осуіцествйться, С.) Нсл. 226.
2. соверш. к ісьціцца в 2-ом зн.—выплатнть долг. Нсл. 226.
уісьціцца, уішчуся, уісьцішся, 1. обес-печнть. Гдзе бы хто, каму даўшы на сябе запіс а ў том ня уісьціўшыся, зьмер. Стт. 328. Маець рукаемства паставіці, людзей добрых, аселых, і ўісьціціся імі і іх маемасьцьмі, іж ня зьнікнець у тых лецех, як на лісьце (зялезным) яму назначана. Стт. 93.
2. соверій. к ісьціцца s 4-ом зн.—быть уплаченну. Доўг мог гады за тры уісьціцца сусім.
адісьцевацца, ад’ішчуся, ад’ішчуешся, ад ’ішчуецца, многократ.—возвраіцать йсподволь взятое в долг. He хачу ніякае
квоты; ты хоць патроху ад'ісьцевайся, пакуль сусім ад’ісьцішся. Нсл. 385. Соверш. ад’ісьціцца, ад’ішчуся, адісьцішся, ад’-ісьціцца—возвратнть взятое в долг. Нсл. 385.
•ІСШЫЦЬ,—см. под ШЫЦЬ.
•ІШЧЭ, нареч., област. — ЯШЧЭ. Ар. Мы ІШЧЭ НЯ сьнедалі. Сешча Пух. (ПІсл.). Ішчэ пасьпееш. Тм.
•Іван-онй, предл.-анў, зват.-ане; мн. ч.-ны-ноў-ном.-оў-намі-нох, м.—Нван. Аш.
•Іваноў, -нова-новы—прннадлежаіднй Нвану, Нванов. Каня Йвановага цівун забраў у хлеў. Аш.
•іў, междомет.—звукоподражанне для передачй голоса лошадй прй ляганнн. Шсл.; Ар. Во зараз конь убрыкне'. іў, іў! Ст. •іцьвіны(од»а іцьвіна), мн. ч.-ін—связь головкй саней с "капылом”, в санях связй между первымй "капыламй " й загнутымн канцамй полозьев. Сакуны 26. Зламіў ён іцьвіну ў дарозе. Галтухі Сур. (Ксл.). Паламі-ліся іцьвіны ў санёх — трэба новыя. Навасёлкі Пух. (Шсл.).
KOX
512
колькі
•кох, коха, предл. косе, зват. коша, м.. клохтанне курнцы, водяіцей цыплят. Нешта кураняты пішчаць. а коха курыцы ня чутно. Нсл. 249.
•кох, жждожт.—ох, болезненный стон. Жонка кох, а гаспадар вох. Нсл. 249.
•кохаць, звукоподр.-аю-аеш-ае, несоверш. 1. клохтать, свойственно курлце, водяіцей цыплят. Курыца кохае, кохнула ў гаро-дзе. Нсл. 249.
2. перен., о людях'. охать, суетаться, хлопотать о чем-л. Цэлы дзень кохае, як курыца каля куранят. Нсл.
кохнуць-ну-неш-не, 1. однкр. к "кохаць” в І-ом зн. Нсл. 249.
2. несоверш. па кім—плтать страсть к кому-л., пйтать страсть, прйвязанность й как бы охать, еслй чувство встречает какне-л. препятствйя йлй неблагопрйятные усло-вня. Гсл. Кохне па дзяўчыне, па дзетках, па мужу. Гсл. Кохне па дзяўчыне. Нсл. 249. Кохне па дзяцёх. Тм. Кохне па матцы, па мужу. Нсл.
•кохлік-іка, пред.і.-ІК)', зват.-Іча, м.— кок-люш. Дзяўчынку маю забівае кохлік. Асіноўка Беш. (Ксл.).
•КОЗЫТ-ЫП7Г, пред.і. й зват.-ыце, м.—іцеко-танне( о теле). Гсл.
•KOK, отг.і. частйна в знач. ударйЛ. Кок! Яйцо й разьбілася. Дсл. 332.
• кокаць-аю-аеш-ае, несоверш., перех.—бйть яйцо йлй что-л. круглое. Ня кокай яйца, бо качаць ня будзе чаго. Дсл. 332. Соверш. адкокаць, 1. отбйть, отколотйть. Адко-калі яму ўсі нялёгкія. Дсл.
2. отмолотнть. Адкокалі рана — ідзем із току завідна. Дсл.
•кока-ка, пред.і.-ку, ср. (Ар ), кока, кокі, коццы, ж. (Шсл.). dem. На, Іванька, еж коку. Ст. Курыца кока ня зьнесла. Нсл. 241. Чырвоненькае кока. Тм.
•кокат-адм, пред.і. й зват.-аце, м. 1. ветвь. Растсл.
2. сук. Растсл.; ПНЗ.
• кокаць-кі<я, предл. U зват.-кцю, мн. ч.. род,-цяў, м.—коготь(у ЖЙВОТНЫХ, ПТЙЦ, С.). Гсл., коготь йлй ноготь. Сам із кокаць, a барада з локаць. Послов. Нсл. 241. Лучыў у КОКЦІ. Тм. Уменьш. кокцік-іка, предл.-ІКу, зват.-іча, м.—коготок. У свае кокцікі злавіў. Нсл. 241.
•кол, кала, на калё, зват. коле, мн. ч. калы, мн. ч„ дат.-ЛОМ, мн. ч.. предл.~ЛОХ, м.—КОЛЬ. Сарока сакатуха папад кольлю. Лужкі Стдуб.(Косіч 32). Собйр. КОЛЬле-4Я, предл.-т—колья.
•кола-лл мн. ч.-лы-лаў, ср. 1. колесо, Ар.; Шсл.; Гсл. колесо мельннчное. Купі новае кола V калёсы. Мікалаёва Куз. (Ксл.). Кола паправіць надабе. Нсл. 241. Кола ў вальні. Тм. Кажан чорт на сваё кола ваду цягне. Послов. Нсл. Уменьш. КОЛЦа-Ца, предл-цу, мн. ч.-цы-цаў—колечко. Ар.
2. круг. Гсл. Заяц даў кола. Пятніцкая Беш. (Ксл.).
•коламазь-зі, ж.—колесная мазь. Гсл.
•колас-сй, пред.і. й Зват.-се, мн. ч.-СЫ-СОў-сом, мн. ч.. пред.і.-сох, м.—колос. Ар. Колас, што зярнят ня мае, дагары лоб задзірае. Пос.юв. (пра задаваку). Войш. Собйр. калОСЬСе-СЯ, предл.-СЮ. Косіч 83. Уменьш. КаЛЯСОК-СКа, nped.t-СКу, мн. ч.. дат.-СКОМ, мн. ч„ пред.і-скох—колосйк. Ар. Бацка пісаў ліст свайму сыну: Мой каласок! Сонейка-каласок. Закаціся за лясок. Сонейка нізенька, нам да хаткі блізенька. Нз песнн пастушкоў. Ар. Пара, маці, жыта жаці, каласок сьхіліўся. ПН3 46.
каласочак-чка, предл. й зват.-ЧКУ, уменьш. к каласок. Ар. У полю пшаніца каласочкі кліча. Жыгалкі Стдуб.(Косіч 26).
• колаварат-amö, пред.з. й зват.-аце, м. —ворота о двух сплошных половйнках, вертяіцйеся вокруг укрепленного посре-дд улчцы столба н одновременно про-пускаюшке йдуіцйх йлй едуіцйх й взад н вперед; такне ворота делаются в конце деревнй для охраненйя посева от скота, Нсл. 736. дверь йлй ворота, враіцаюіцйеся около столба. Зачыняйце колаварат a то статак г шкоду пойдзе.
•колер-рг, пред.і. й зват.-ру, м.—цвет(чего-л.). МГсл.; Гсл. Чырвоны колер, вінны смак, каменна сэрца. Чаму так? Загадка(вішня), Ар. Колер белы, чырвоны, сіні. Нсл.
•колерны-няя-нае—цветной. Колерная хус-тка. Нсл. 241. Колерны запон. Тм.
• колка, колкі-лцы, ж.— колйкй. Мяне схапіла колка. ТурэцСьміл. (Шсл.) См. колька I.
•колкі-кая-кае—колючнй. МГсл.; Гсл.
• колька 1-КІ, дат., предл. КОЛЬЦЫ, ж.—ПО-местное колотье в теле, НК: Очеркн, Но. 146. КОЛйКй. Ар.; Лужасна Куз. (Ксл.). Колька падпала ў бок. Нсл. 242. См. колка.
•КОЛЬКа II, (Ар.), КОЛЬКІ, Гсл.; Раст.: Смоленск 141.—сколько. Нсл. 242. Абраці й паста-навіці віжоў толькі-колькі патрэбна будзець. Стт. 1529 г. Вольна плаціць колька хочаш вахтаў(араб. разоў). Кіт. 88а2. Колькі ты даў яму? Нсл. Колькі ні гавары яму, ён ўсё сваё. Нсл. Колькі ў вас зямлі? зсд. 49. Колькі вы зьбіраеце збожжа? Тм. А колькі радасьці... Тм. 6. Дзіва, сена колькі таго аднаго. На ўсю зіму стане
колькі
513
комчыць
ды прадаць яшчэ колькі можна. ЛНЧ. 47. Колькі радасьці было ў закурэлай хаце р Агапы. Сын. 15. Колькі выцярпеў сынок мой. Сын. 25. Тады ізноў, як колькі раз на сьвеце ўжо бывала, настане той вялікі час, Твая засьвеціць хвала. Гарун(ст. "Малі-тва"). Кнігі беларускай моваю забіраліўсе, колькі было. Сяднёў: Корзюк. Колькі ты палуек паймаў? Нсл. 4бЗ(«о<) палуйкау Вада вадой, колькі не вары. Послов. Рапан. зз. Колькі табе даць за гэта? Н.(Афанасьев, У, 1914, 9). Набралі колькі трэба было гарэлкі. ЖгуньГом.(Сержп.:Отчет, 15). Янаяму дасьць толькі грошы, колькі ён хоча. Н. (Афанасьев, 1. 1913, 211). Колькі шкоды зрабіла — цярпець ня можна! Ржэўскі п.(Афанасье в: Нар. рус. сказкн 1, 1897, 182). Шынкарачка малада, падай мёду і віна і гарэлкі чаркі дзьве. А за колькі, мала-дзец, а за колькі беленькі? Горц.(Кот. 214). Ужньш. колечкі. Колечкі ты мне даў грошаў? Нсл. 241.
КНІГІ ОНЛАЙН
