Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• казан-ня, зват. казане, мн. ч. казаны-оў-ом-аны-амі-ох, м.—котел. Налі ў казан вады. Лужасна Куз. (Ксл.). Уменьш. казанок-нка, зват. казанку, мн. ч., дат.-НКОМ, мн. ч., предл.-нкох—котелок. Яліна іскрамі страляе, а ён прыладзіў казанок. Карат-кевіч(Конадні, У-УІ, 91).
• казань-ш, мн. ч.-няў, ж.—проповедь, речь. Вял.; Вк.; Вят., Вост. (Даль). НаўчоНЫ Яму казань казаў з прыказаньня Божага. кіт. 13613. Ангелі казань казалі. Тм. 80616. Чулі казань. Тм. 82а4. Арабове, чуўшы казань ад прарока, да веры мусульманськай пры-ступалі. Тм. 82аб. Раз ксёндз казаў казань. Уселюб Н.(Демвд: Веров, 92).
•казаньнікчкя, предл.-іку, зват.-іча, м. —проповедннк, особенно пронзносяіднй речь на релнгнозную нлн нравоучнтель-ную тему. -
• казаньніца-цы-цы, ж. к казаньнік. •казарЭЗЬНІК-Wß, предл.-ІКу, зват.-іча, м. —отьявленный, закоренелый, матёрый. Н.(Др. Войт.).
•казаць, кажў-жаш-жа, несоверш., каму Uimo без дополненйя йлй с прйбав. предложенйем 1. ГОВОрнТЬ. Ар.; МГсл.; Растсл.; Шсл.; Вост., Вят. (Даль). Іншыя кажуць-. кедыр ноч двац-цаць пятага вечераре? (мезана). Кіт. 16617. Вялікім голасам крычыць, кажа'. Той казаў, я гэтай ночы відзеў айца. Кіт. 19а4. Імам Шафіі навуцца кажа. Кіт. 29а2. Я не кажу, прарок яго міласьць так кажа. Кіт. 11467. Я нікому навукі сваей не казаў. Кіт. 6164. А што мяне будзеш пытаць, то маю табе праўду казаць і радзіць. Кіт. 6166. Як маю казаць, у пекле над людзьмі як вялікі страх? Кіт. ІЗІа. Жона мяне
казаць
520
даказаць
стрэла. Я ёй нічога не казаў. Дзяніскавічы НЗ.(Шэйн, II, 163). Ці яму, ці сьцяне кажы, дык усё роўна. Ст. Ня ўзяў за руку, не кажы'. злодзей. Пос.юв. Нсл. 227. А дзін кажа адно, другі — другое. Нсл. Казаць ё што, ды слухаць няма чаго. Ст. Госьці адны казалі, каб сына павесіць, другія казалі, каб утапіць, а адзін із гасьцей кажа, каб пашыць яму сьвіны кажух і пусьціць г сьвет. н. (Афанасьев: Сказкн, 1, 1913, 209). АдзІН Кажа, што аддайце мне гзты пярсьцёнак. "Добра,” казалі ўсе. н. (Тм. ІУ, 1914, 286). Калі ня брэша, дык праўду кажа. Послов. Рапан 146. Ён яму кажа'. не пайду! Арл.; Кур. (Даль). Кажу табе, ідзі. Кал. (Даль). Кажуць людзі: настала ўжо лета. Салавей: Сіла, 76. Спачатку я табе аб гэтым не казаў. Клішэвіч(Прыйсьце, Ho. 1).
казаў той(тый)—так сказать. Вял.; іг. Наша бава надаець сораму і нясець скананьне мовы бацькаўскае або, казаў той, душы беларускае. мгсл., перадмова ш. На ачох усяго сьвету, казаў той, ходаецца зь ім і ўсё яшчэ баіцеся, бо супакою не даець. Бацьк. Но. 45(580). Жывое, Богам створанае хараство, казаў той ...што? Дзьве Душы, 170. Хто ведае, можа гэта ўжо ўсё — казаў той, бодка. Цялеш: Дзесяць, 68.
казаць у вадно—одннаково говорнть, одннаково наказывать на суде. Шсл.
Колькі яго ня выпытавалі, усё f вадно кажа. Ст. Соверш. наказаць, накажу-кажаш-кажа, а) наговорнть. Наказаць к'азак. Нсл. 308. Ён наказаў імне пра маладых свайго сяла толькі чаго, што іх усіх проста засіліць надабе. Дзьве Душы, 157. б) на каго,—наклеветать. Усё благое наказаў на мяне пану. Нсл. 308. Соверш. сказаць, а) сказать. Ар.; Шсл. Плакала яна, а потым прыпамінае, што каля яе песьціўся сын і пэўне ён адкраў ключы; яна гэта сказала мужу іўсім госьцям. н. (Афанасьев, I. 1913 г., стр. 209).
сказаў, як зьвязаў—метко сказано. Ар. сказаў, як уцяў—тоже. Доры.
б) с йнфйнйтшо.м—прнказать, велеть.
Табе сказана маўчаць! Нсл. 580. 2. на каго,—выражаться, высказываться о ком-л. опуіцетельно; говоря, упрекать нлн порнцать кого-л. за што-л. Як учуў тое, што на яго казалі, вельмі перад Панам Богам заўстыдаўся. Кіт. 7964.
3. пронзноснть речь, (Шсл.) в особен-ностн проповедь. Вышаў да народу ды як стаў казаць - усе аж слухаюць! Ст. Ангелы казань казалі. Кіт. 13613. Наўчоны яму казань казаў з прыказаньня Божага. Тм.
4. с йнфйнйтйвом—велеть. Варота...
зачыніць кажу. Кіт. За8. Да уеджджу йдзіце.... Пан Бог кажа так чыніць. Кіт. 7а1. Устыдаюся іх казаць мучыць. Кіт. 13а12. Я Бог гетаму ўстыдаюся мукі казаць чыніць. Кіт. 2612. Як кажа Пан Бог
суседаў шанаваць. Кіт. І2аі4. Кароль узяў птушку, заплаціў за яе мужыку і казаў ЗйМКНуЦЬ да склепу. Н. (Афанасьев: Сказкн. 1, 1913. 209). Каралевіч казаў прасіць да сябе караля. н. (Афанасьев, 1, 1913, 211). Караліца казала лякаю весьці пасербіцу на прахо-дак. н.(Афанасьев. in. 1914. 104). Усе на гэта згадзіліся. Матка вельмі плакала, a потым, бачачы, што плач не паможа, казала прынесьці той сьвіны кажушок. Н. (Афанасьев: Казкн, 1, 1913. 210). АкалІЧнасЬЦЬ кажа імне прасіць г пана грошы. Нсл. 362.
5. <• прйбав. пред.южет—велеть. Табе казалі, каб паждаў, а ты не паслухаў. Нсл. 227. Прйч. казаны, а) говоренный. Гэта ўжо казка казаная. Нсл. б) прнказанный, повеленный. Казаная работа. Нсл. 227. Нареч. казана, 1. говорено. Казана, што некрутаў будуць браць. Нсл. 227.
2. велено. Табе казана йці. Нсл. 227. Як казана, так і зрабіў. Тм.
адказаваць-зую-зуеш-зуе; пове.і.-зуй-зуйма, несоверш. 1. ОТВечать. Нсл. 373; Ар.; МГсл.; Вят.; Вост. (Даль); Ксл. Гнеўна ІМ HP адказуй. Кіт. Па8. Добра наўчыўся адка-заваць. Дсл. Каб не ягоная ветласьць адказаваць на ейныя пытаньні, дык ішлі б моўчыкам. Шакун: Сьлед. 14.
2. давать отчет, Нсл. 373. отвечать, быть ответственным. Ар. С.ч. адказаць.
3. несоверш. к адказаць 3,—передавать в наследство по завеіцанню, завеіцать. Ксл. Соверш. адказаць-жу-жаш-жа, 1. отве-ТНТЬ. Ар.; Нсл. 373; Гсл.; Карачэўскі п.(Буддэ:Тула-Орел, слов.); Ксл.; Дсл. Хто б пытаў: ”Пан Бог ці можа такую моц-вялікасьць учыніць, як Сам ест? ” А дказаць на то трэба зь вялікім страхам, можаш так адказаці. Кіт. 13ба15. 17. Я ўнучка а тых драніцах апытаваў. I ўнучка адказаў тым абычаям: Гордз. Ак. хуіі, 2. "Пастой, пастой, Мар’ечка'. а ўжо ж ты мая!" Яшчэ Я не твая. Сур. Север.(Шэйн, 1-2, 495). Каралеўна пачала прасіць, каб ён прадаў яблычак. Ён адказаў, што жаднае ПЛатЫ НЯ ХОЧа. Н. (Афанасьев, 1, 1913, 211). Жджы, пажджы, Варачка, ужо ж ты мая! Яна яму адказала няпраўда твая. Гараны Імгл.(Косіч 235).
2. понестн наказанне, поплатнться за что-л., ответнть. Ар.; Гсл. Адкажаш перад Богам за маю крыўду. Нсл. 373.
3. завеіцать, Баўдзіна(Ч. 326)завеіцать что на словах пред смертью. Шсл. Бацька адка-заў імне надзел зямлі. Пустынкі Сян. (Ксл.). Бацька адказаў сыну ўсе грошы. Ст. Дзед за тры дні да сьмерці адказаў мне боты. Гсл. Прыехаў г ботах, што дзед перад сьмерцю адказаў. Дзьве Душы, 63. Адказала Аленцы маці. Боўдзіна(Ч. 326).
даказаць, Соверш. мгсл. 1. докончнть "казаць", договорнть до конца.
надказаваць
521
расказаньне
2. чагось,—добнться своего, поставнть на своем. Сумляючыся нічога на сьвеце ня зробіш, не дакажаш і нікуды ня дойдзеш. Рэч.(Пет., 11. 298).
надказаваць-зі’ю-згрі«-згг, noew.-згй-зуйма, несоверш. каму—подсказывать. Нсл. 305. He надказуй, няхай сам гавора, што знае. Нсл. Соверш. надказаць, каму—под-сказать. He сказаў бы гэтага, каліб іншыя не надказалі яму. Нсл. 305. Прйч. надказаны,— подсказанный. Надказа-нае, а не свае гаворыш. Нсл. 305.
паказаваць-зую-зуеш-зуе, повел.-зуй-зуйма, несоверш. каму, што—показывать, указывать. Ар. Соверш. паказаць, каму што, 1. показать, указать. Ар. Прйч. паказаны—показанный, указанный. Ар. 2. прнказать. Ср. непаказаны,—прнка-занный. Ср. непаказаны.
пераказаваць-згю-зк’ш-згс’,' повел.-зуй-зуйма, несоверш. каму, што—переска-зывать(передавать, С.). Пераказуй. што ў вас там сталася. Нсл. 403. Імне перака-завалі, з прыгоды вашага выступу на сходзе, сусім што іншае. Дзьве Душы.зо. He пераказуй яму, таварышу Гарэлік, не пераказуй, чуеш, ну? Лепей бо за цябе ён ведае. Тм. 166. Соверш. пераказаць, каму, што—пересказать(передать, С.). Гарш-чок пераказаў імне цэлую гістору, як мніхі яго некалі пакрыўдзілі. Дзьве Душы, 182. Hi відам ня відаць, ні ў казках пераказаць. Нсл. 403. Слугі гэта чулі, як ён пахваліўся. Яны ёй пераказалі. Боўдзіна(Ч. 179.328). Гэтыя дачкі айцу пераказалі. Тм. 179. Прйч. пераказаны—пересказанный. Няхай мае словы будуць яму пераказаны. Нсл. 403.
прадказаваць—предсказывать. мгсл.
праказаваць-згю-згеш-зге, повел.-зуй-зуйма, нетверш. к праказаць в 1-ом зн. 1. проговарнвать, пронзноснть.
2. высказывать. Гэта самае ён часта праказавае. Ст.
праказаць, пракажў-жаш-жа, 1. тверш. к праказаваць в 1-ом зн.,—проговорнть, промолвнть, пронзнестн. См. вымавіць. Вы ня маеце права адмаўляцца! жарт-ліва-загадным тонам праказала Ната-ля. ЖывіівС’Прыйсьце”. Ho. 1). Як паважыўся падданік праказаць такія словы? Крушынн: Лебедзь, 55.
2. обмст.—показать. Пракажы ім дарогу. (Раст.: Северск. 157). Устань, маці, не ляжы, мне дарожку пракажы. Рада б, сыночку, я ўстаці, дарожку праказаці, жоўтыя пясочкі засыпалі вочкі. М. Погар, Стдуб. (Косіч, 70).
прыказаваць-зі’ю-зугш-зг«’; пове.і.-зуй-зуйма. несоверш.—ПрНВОДНТЬ ПОСЛОВЙЦЬі( "прыказі”) в розговоре. "Благая тая дамова, ідзе вала бадзець карова, ” прыказуюць, калі жонка (а не муж) загадуе г гаспадарцы. Варлыга. 129. Соверш.
прыказаць—прнвестн пословнцу в раз-говоре.
расказаваць-зіто-згеш-зге, пове.і.-зуй-Зуйма, несоверш. 1. с йнфйнйтйво.ч, што КСІМ Г, й тоже без допо.іненйя й.ій с прйбав. пред.іоженйе.ч. —прйказывать.
Шайтане, расказую табе пад срогім караньням, штоб ты ўсё праў-дзіве казаў, што будзе пытаць прарок мой. Кіт. 59аіі. Ня я вам раеказую, а сам пан расказаў ехаць зараз куды вас пасылаюць. Нсл. 566. Аканом расказаваў, расказаў нам на заўтра работу. Нсл. 2. праз што,—рассказывать. Нявес-тухна, ты дзяцё мае, цярпі гора — не раеказавай. Сьвёкарка, родны татухна, цярпеўшы гора, расказаць трэба. Кажа-мякі імгл.(Косіч 27). Наляцелі журавы, селі, палі на ральлі, дый расказавалі-. сяголета благі год. Жукова Імгл.(Косіч 31).
расказаць( расказаў есм, Скар. 1 Ц., расказаў есмь. Тм. II, Ц), раскажу-кажаш-кажа, юверш.. каму—прнказать, велеть. Пан Бог вам расказаў сэдеку (араб. убожніну) даваць. Кіт. 9а7. Сулей-ман зараз расказаў усім людзём забра-ціся да мэчыці. Тм. 2061. Душы я (чорт) бяру г іх: Пан Бог, што раскажа, то ўчыню. Тм. 12ба9. Раскажы, няхай прый-дзе, вып’ю. Тм. 114а. Апанаса, іж парукі ня меў, расказаў ясьмі пасадзіці. Гордз. акты ХУіі, 4. Ты мне не раскажаш гэтарабіць. Ар. Хто такое мовеньне албо пісаньне нам азнайміць, на ймя у пазьве пісаці раскажам. Стт. 69. Потым мне варота паказаў(Пан Бог расказаў) — перада мною адчыніліся. кіт. 122а. Прйч. расказаны —прнказанный. Расказанай работы ня робіш, а займаешся дрэняю. Нсл. 566. Отг.і. йм.ч a uf. расказаньне-ня, пред.і.-ню, .чн. ч.-ні-няў—прнказанне. Аж да себаху (араб. раніцы) тое расказанызе Божае маюць чыніць. Кіт. 1662. Баязьнікамі Божымі былі і пасьцерагалі яго расказаньне. Кіт. 14610. Зсылаю ангелаў г той ночы, із раска-заньня Божага усім людзём, кедыр ноч паважнасьць чынячым. Тм. 16610. Ест расказаньне ад Пана Бога. Тм. 669.
КНІГІ ОНЛАЙН
