Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Расказаньне Божае мне'. "Вось прыслаў табе іншае адзецьце." Тм. ііОа. Калі б я пільне не глядзеў, то бы расказаньне чыстага Бога зламаў. Кіт. 125. Без расказаньня й ведамасьці яго сталася. Стт. 91. Панскае расказаньне. Нсл. Раска-заньня твайго ня слухаю. Нсл.
2. заповедь.
расказаць праз што—расказать. Хачу я таго, калі б людзей да мяне да дому Божага забраў, што мне Пан Бог навукі наўчыў, людзём раскажу, многа праро-каў было, якія ўчынкі чынілі. Кіт. Ён расказаў усё, як было, і прасіў, каб яму памог. Н. (Афанасьев: Сказкн 1, 1913, 210). Распытаваліся ў яго, што бачыў, і ён расказаў аб усІМ. Н. (Афанасьев, 1, 1913, 211).
выказаваць
522
казіцца
выказаваць-зую-зуеш-зуе, повел.-зуй-зуйма, несоверш. 1. выговарнвать(пройз-носйть, С.) слова, звукв, Шсл. выражать. 2. высказывать, обьявлять(выявлять, С.), открывать тайну кому-л. Ня выказуй нікому таго, што я табе скажу. Нсл.
3. на каго,—снльно ругать. Шсл. Што ён на яго выказуе, аж страх сказаць! Ст.
4. каго,—доноснть на кого, делать донос. Соверш. выказаць, а) выговорнть(прнз-нестн, С.). Шсл., выразйть. I аднаго слова ня можа выказаць. Ст. б) высказать, обт>явнть(выявйть, С.)> открыть тайну кому-л. Як ня пыталі, ня выказаў. Нсл. Ня выказуй, ня выкажы мяне перад панам. Нсл. с) каго,—донеста на кого, сделать донос. МГсл.
•казацца, кажацца—пронзноснться, говорнться, нзлагаться, говорнться.
паказацца, пакажўся, пакажашся, соверш.—показаться. Ар. Калі байрамны месяц не пакажацца з пагодай, то подле лічбы справуйце. Кіт. І5а8.
выказавацца-зуюся-зуеійся, несоеерш. 1. расказывать(открывать, С.) о свонх проделках. Глядзі, ня выказуйся, ня выкажыся, хоць і пытаць будуць. Нсл.
2. выставлять себя как бы на показ. Харошая дзеўка сама ня выказуецца, ня думае выказацца; яе абачаць хоць ідзе. Нсл. 83. Як яна выказуецца! Кура, п 'ець віно, троху чаго ні пры ўсіх цалуецца з князям і зь іншымі. Дзьве Душы, 34.
3. появляться, Нсл. 83. давать знать о себе. Выказуюцца, выказаліся жаўранкі. Нсл. 83.
выказацца, соверш. к выказавацца «і-ом т.
2. соверш. к выказавацца во 2-ом зн. Нсл. 83.
3. соверш. к выказавацца в 3-е.ч зн.—дать знать о себе.
усказавацца, -зуюся-зуешся, соверш. —проявляться. Разбойнікі ў лесе уска-зуюцца, усказаліся. Нсл. 71. Шаранча ўсказуецца. Нсл. Соверш. усказацца, уска-жуся-жашся. Нсл. 71.
•казачына-ны-не, ж.— казачнн, род оде-жды. Гсл.
•казёлец-л^а, дат..предл.-лцу, зват. казелча, м„ раст.—ЛЮТйК. МГсл.
•казёліць-лю-лшз-ле вочы — казерыць вочы. Iг. Соверш. заказёліць вочы — заказерыць вочы.
•казёлькі-кар, 1. козякн, всякня малень-кйя насекомыя букашкн. Па зялёнай траве казелькі скачуць. Лапы Беш. (Ксл.).
2. —СМ. под казёл.
•казёльчык,—cm. под казёл.
•казеньне,—см. под казіць.
•казёл-зда, зват. козьле, мн. ч. казлы-оў-ом-ы-амі-ох, м. 1. самец козы. Ар.
Пастой, козьле, падужаемся. я. г.: Леман-тар, 51. Ласкат. казёлька-кг, дат.. предл. й зват.-ку, meop.-кам. Адзін казелька быў за рэчкай. я. Г.: Лемантар, 50. Другі гэткі самы казелька быу дома. Тм. Абодва казелькі
спаткаліся на кладцы. Тм.
2. кузнечнк. Ар. Я ўлавіў у траве казла. Спаская Сір. (Ксл.). Уменьш. казёльчык-ка, предл.-ку, м.— кузнечнк.
казёл—станок для пйловкй дров. Пры-нясі казёл дровы рззаць. Спаская Сір. (Ксл.).
3. засушенка нз носу, Вят., Вост. (Даль); Ар. возгра, торчаіцая нз ноздрей, й всякая нечйстота в носе. Нсл. 241. Казлы ў носе, перен.—МОЛОКОСОС. Нсл. 241.
4. грнб масляннк, Гсл. грйб масляннк н отчастн похожнй на него подлозовнк. НК: Очеркн, 30, Но. 65.
• казялок-лко, предл.-лку. зват. казёлку, м.— кузнечнк. НК: Очеркц 510, Но. 943.
драць казлы—блевать, переноснть рвоту. НК: Піт, Но. 26; Шсл. Цэлую хату надраў казлоў. Ст. Сабака набраўся, аж казлы дзярэць. Ст.
•казёрыць, -ру-рыш-ра вочы, несоверш. —глазеть. Шсл. Нешта ты казерыш свае вочы. Ст. Соверш. заказёрыць вочы—зака-тнть глаза н смотреть уднвленно. Шсл. Заказерыў вочы, як вядзьмак, ды пазірае. Ст.
• казялок,-«». под казёл. •казян-ё-ётка,—см. под каза.
•кйзіць, кажу, казіш-зе, нтмерш каго-што—нскажать, мгсл. портнть, повреж-дать. Ты толькі казіш тавар, а ня робіш. Нсл. 227. Лісянята, каторыя казяць вінаграды. П. П. 2:15 (з 12 кніг Б.). Прйч. кажоны—порченный. (Граніца) была кажона і каменьне знаковае павыбірана. Гордз. Ак. ХУП, стр. XXXIX. Отг.і. ймя суіц. казеньне-ня, предл.-ню, ср.—нскаженне, порча. Казеньне тавару добрага. Нсл. 227. Нашто ты аддаў добрую рэч на казень-не дзяцём? Тм. Соверш. паказіць, перех. —попортнть, нсказпть. Паказіць рабо-ту. Нсл. 456. Воспа паказіла від. Нсл.
пераказіць, соверш. каму, 1. воспрепятс-твовать. Пераказілі імне ў жаніцьбе. Нсл. 403. Ср. пераказа.
2. перех.—перепортнть. Усю работу маю пераказіў. Нсл. 403.
перакажаць-аю-аеш, пове.ь-ай-айма, каму,—препятствовать. Ср. пераказа.
А жалабнік а тую пераказу da права пазваці маець вонага, хто пераказіў, да суду належнага а шкоды, а суд адашлець на выезд падкаморага з тою асобаю, каторая перакажала таму, хто граніцы вёў. Стт. 347.
сказіць, соверш., перех.—нзуродовать, нсковеркать, нсказнть. Воспа сказіла від. Нсл.
•казіцца-жуся-зішся; пове.і. казься, казь-мася—нздеваться над чем, употребляя на зло, ломаться. Досіць табе казіцца над хлебам — сольлю. Нсл. 227. Соверш. пака-зіцца, пакажуся, паказішся, повел. пакаж-ся-жмася—попортнться. Bid ад воспы паказіўся. Нсл.
усказіцца
523
кажначасны
усказіцца, соверш.—(букв. нсказнтьсебя), нахмурнть чело, показать неудовольс-твне, рассерднться.
•КаЗКа-ЗКІ-ЗЦЫ, ж. 1. сказка. Гсл.; Вят., Ряз. (Даль). Казкі хораша ўмее казаць. Нсл. 227. Уменьш. казачка-чкі-чцы. Пасядзі, казач-ку скажу. Нсл. 227. Усе то казкі, што кажаш на мяне. Нсл. 227.
2. мшь в мн. ч. казкі-зак—ложь (выдумка, С.).
•казўлька-дьк/, ж. 1. маленькая лавочка, Ржэўскі п.(Грынькова: Тудаўляне) лавочка, вырубленная нз целое "плашкі" нз сучкамн вместо ножек. Смл. (Даль). Дзяцё сядзіць на казульцы. Малекі Сур. (Ксл.).
2. "рогаткн”, особенно переноснмые, для отгороження скота.
• казўтка, -кі, дат., предл. казутцы, ж. —дрожкн. У казутку запрог каня. Гара-док. (Ксл.).
•казьляк-я^, предл-якў, зват.-ЯЧа, мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м. — грнб маслёнок, Грнб с покрышкою табачного цвета, появляется в соседстве лозняка. НК: Очеркн, 472. Назьбірала цэлы кошык казьлякоў. Ст. Уменьш. казьлячок-чка, nped.t.-ЧКу, зват. казьлёчку, мн. ч„ дат.-ЧКОМ, мн. ч.. предл.-кох. Ой, цяжка мамцы будзе без дачкі. Парастуць паза лаўкай казь-ЛЯЧКІ. йз песнн, Нсл. 241.
•казьміровы, -вая-вае—кашемнровый. Шсл. Наста купіла сабе казьміровую хусту. Ст. См. кашміровы.
•казьнерый.ь-ру-рыш-ра, каго, несоверш. —наказывать(словом н поступком) для воспнтанйя, дйсцнплнннровать. Ар.
•казытаць-чў-чаш-ча, несоверш.—іцеко-тать. мГсл.; Гсл. Казыча р горле даўкі пыл. Лойка: Л. Песьня. (Валасы) разьвеяныя як на ветру, з пад бэрэту казычуць шчаку. Дальны(Калосьсе, 2, 1935, стр. 33). У РаМОНКІ аж Г носе казытала. Цэлеш(Ярылаў агонь). Без дай прычыны ня ўбрыкнець. Ціхманы і рахманы, Губой за вухам казытнець, хоць прыкладай дараны. г. Кляўко(Ускалось Но. 13, 24). (Русалка) надзе, кліча мяне і казыча, ды чаруючы ў возера цягне. Крушына: Творы, 60. Віскнула дзяўчына, якую паказытаў гарэза-хлапец. Полымя, Но. 8, 1967 г„ стр. 242.
•казытаньне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў, отгл. ймя суіц„ ср.—ШСКОТанпе. Псл.
•казытка-ткі-тцы, ж.—іцекотка(оіцу-іценне).
•казюлька-кг, dam., предл. казюльцы, ж. 1. маленькая скамейка. Смл.Даль. Казюлька зламілася й імне сядзець няма на чым. Косы Віц. (Ксл.).
2. рогаткн, особенно переносные, для загородкн от скота. Пск. (Даль). См. казулька 2.
3. насекомое, мгсл. козявочка, мошка. Казюлькі ў малако налезьлі. Нсл. 241. Выкінь казюльку зь міскі. Нсл.
казюлькі-каў, мн. ч.—подставкн нз бревна с ножкамн под постельный настол. Зрабі казюлькі, a то спаць ня будзе на чым. Ходцы Сян. (Ксл.).
•кажоны,—см. под казіць.
•кажамяка-кі, дат.,предл.-ку, м.—тот, кто заннмается выделкой кож, работннк кожевенного пронзводства, кожевннк. Селюціна Аз. (Ксл.); Шсл.; Гсл.
•кажан-ана, предл.-анё, зват.-ане: мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох. м.—летучая мышь. Нсл. 240; Ар.; Шсл.; Гсл.; Вербялі Сір. (Ксл.); Вост., Вят. (Даль). У садку лётаюць кажаны. Ст. Ой, кажане, кажане, чом ня сеў ты на мяне, каб я большы не адрос, ды ад бацькавых калёс. П. Бахрым із Крошына. Ночы круціліся кажаны памеж дзерваў. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935, стр. 97). •кажаттл-тая-тае—захудалый, у ко-торого шерсть всклокоченная, раздув-шаяся в стороны, НК: Очеркн, Но. 716. худой, остановнвшййся а росте. Ксл. У мяне ўсі парасяты кажанатыя — няма чым карміць. Сухарукава Аз. (Ксл.).
• кажанаваты, -тая-тае—старообраз-ный, как бы нмеюіцйй шереховатость кожй летучей мышй. Bid кажанаваты. Нсл. 240. Кажанаватыя ад работы рукі. Нсл. Ср. кажанаты.
•кажанаціць. НК: Очеркн, Но. 117—делать "кажанатым
•кажанець-нею-нееш-нее, несоверш.—пок-рываться нечнстотою, опускаться с внду. Шсл. Дзеці без мацеры толькі кажа-неюць. Ст. За тваім недаглядам хлапец кажанее, закажанеў. Нсл. Соверш. закажа-нець—похудеть от плохого ухода й остановйться в росте, Ар.; Ксл. покрыться нечнстотою, спустйться с внду. Шсл.
Сусім закажанела гэта парасё. Капланы Сян. Сусім закажанелі дзеці без дагляду. Ст. Прйч. закажанелы—покрытый нечн-стотою, опустнвшййся С ВЙДУ, Шсл. похудевшнй от плохого ухода н Остано-вйвшййся в росте. Нейкае закажанелае парасё. Ст.
•кажаты-ная-нае—свойственный лету-чей мышн. У сумараку здаваліся з клёну лісты вялізманым войскам кажанным.
Дуб.
•кажарэнка-нкг-нйы, ж.—старая шубка. Айстравы Сір. (Ксл.). Ср. кажарка.
• кажарка-ркі-рцы, ж.— короткнй не-большой тулуп. Шсл. Уськінь на плечы кажарку. Ст. Надзень хоць кажарку. Гушчына Сір. (Ксл.).
•кажнагодні-яя-яе—ежегодннй. Кіт. 12462. • кажнадзенны, -ная-нае—ежедневный. МГсл.
•Кажнадзён. Хопаўка Дрэнаўск. в. Карачэўск. (Будде: Тула-Орел, 78)—ежедневно.
•кажначасны-ная-ндр—постоянный.
кажны
524
калода
•кажны-няя-няе’, местойм.— каждый. Вя-ліск.(Кузьмін-Вяліж); Раст.: Северск. 100; Мокрае Карачэўск. п.(Б.Т.-Орл., 74); Абарынкі НЗ (Раст.: Северск, 33); Мозыр; Вел-Куз. 193; Псалтыр Скар.(Влад. 325); Скар. Ц. (6 раз); Нсл. 227; Каратаяцкі пав. Варанеск. губ. (Грянкова 572). Кажны час. Касімаўскі п. Разанскаегуб.(Грунскі: Нз лекцнй по рус. языку, стр. 119); Мценскі пав.; кажнага. ’’Кажный вместо каждый повсеместно в Рязанской губ.” (Тм.. стр. 73). У кажнам нэмазе(араб. малйтве) пей. Кіт. 364. Кажнага наўчонага шануй, паважай. Тм. І3аі5. Кажнаму чалавеку свайго жаль. Нсл. За кажным разам. Нсл. Кажны дзень п’яны. Нсл. Гэта кажнаму ведама. Тм. На кажны захоп гісторыя мае адзін адказ. Бацьк. Но. 38-39/573-574. Жане кажнай блага. Нельшынск. в. Мцэнск. п.(Будде: Тула-Орел, 46). КаЖНаму так. Тм. 47. Уздрыгавалі ад кажнага стуку ўвечары па хатах ЖаНКІ. Хмара(Калосьсе, Но. 1/18, 1935 г., стр. 6). Душа заплача кажна. С. Музыка, 38.
КНІГІ ОНЛАЙН
