Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
сьцятая копка—усеченный конус.
2. См. капа.
•копка П-пкі-пцы, ж. 1. капачка. НК: Очеркн, 394.
•копнікчкя, предл.-іку, зват.-іча, м.—учас-тннк "капы". А есьлібы каторыя з тых копнікаў на прысяжной капе ня сталі, таковыя будуць павінны гадаўшчыну самы плаціці. Стт. 408,
•копша-шы-шу, дат.-шу, предл. й зват.-шу, м.—гробокопатель, мдфйческое суіцес-тво. Гсл. Копша — магільны дух; каб маць у яго ласку, клалі грошы ў магілу зь нябожчыкамі. Нсл. 246. 3 грашмі й копшы дагодзіш. Нсл.
•КОПТар-рр, пред.і. й зват.-ру, м.—ПОЛНОТа, превышаюшая меру, верх в мере сыпу-чых тел, нлн то же прн накладке предметов в корзнну, горшок, кадку, ПОДОЛ, НК: Очеркн, 257. нзлншек выше краев; йзлчшек(прй насыпаннй йлй накладаннй во что-л., чего-л., С.). Гсл. Умовы ня было, каб аддаваць з копта-рам, а бяз коптару. Нсл. 245. 3 коптарам насыпаў мех. Лужасна Куз. (Ксл.).
•коптарам, нареч.—с верхом, через край, Растсл.; пнз. сверх, свыше уровня, Нсл.245. с йзлйшком, сверх меры, выше краев(прн насыпаннй йлй накладанйй во что-л., чего-л., C.1 Гсл.
•ксптурам(коптырам, НК), нареч.—сверх меры ПОЛОЖвННОГО. НК: Под пос., Но. 75. Пазычыў роўна, а аддаваць коптарам, з наспаю. Нсл. Цэлую шапку коптарам насыпаў ігрушаў. Нсл.
•коптурны(коптырны, нк.)—насыпан-ный в мерку выше края(о хлебе). НК: Под. пос., Но. 75.
•КОПЫТ-Ь/mfl, предл. й зват.-ыце, м.— копы-то. Шсл. Конь расьсек сабе копыт. Ст. См. капыт.
•корак-рка, предл. й зват. корку, м. — каблук. Як гэта ў такіх чаравіках хадзіць, гэткія вялікія коркі. Забор’е Сян. (Ксл.).
•корх-ху, м. 1. мера длнны в однн вершок. У хаце на корх пылу нарасло. Вішкавічы Чаш. (Ксл.).
2. мерка длнны, отложенная большймн указательнымй пальцамй. На хібу сала аж на корх будзе. Лядао Пух. (Шсл.) •корж, каржа, предл. каржу, зват. коржу, мн. ч.-жы-жоў-жом, мн. ч.. предл.-ЖОХ, м.—лепешка мучная, обраіценная в сухарь. Сядні каржы будзем есьці із заліўкаю. Нсл.
• КОрм-Л/у, предл. й зват.-ме, м.—КОрм. Шсл. Да Юр ’я корму і ў дурня. Послов. Ар.
• кормнІК-(№, предл.-іку, зват.-іча, м.—ОТ-кармлйваемый боров. Шсл. Кормніку трэба балей мукі падсыпаць. Ст.
•кормны-ная-нае—откармлнваемый на убой(свйнья, боров). НК: Очеркн, 359; Ар.; Шсл. Закалоўшы кормленага кабана смаляць яго саломаю. Косіч, 55. За вяпра кормнага — капу грошай, за някормнага — паўкапы грошай. Стт. 470. Прадалі кормнага парсюка. Ст.
•корпаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш., перех.—об одежде, тканях: немного мять, так что получаются некоторые складкл; коробнть(об одежде). Ар. Соверш. пакорпаць. Ар.
•корпацца-аюся-аео/ся, несоверш. 1. об одежде: не лежать ровно, гладко, коро-бнться, топоріцнться. Адзежа корпаец-ца. Ар.
2. кропотлйво работать, Гсл. делать что-л. слйшком медленно йлй неумело. Янкоўскі корпаўся каля сваіх рэчаў. Акула, 167. См. карпацца.
•корць-ц/, ж.. суіц., отвечает г.іаг. карцвЦЬ
—позыванне, подмыванне на что-л., беспокойное нетерпелнвое стремленне; досадлнвое чувство, оіцуіценйе. У кры-важэрнай корці ўпівалісяў вабязьвечанае пакутнае цела нашае бацькаўшчыны. зсд 242.’
корч
516
коўдра
•корч, карча, преОл.-чу, зват. корчу, мн. ч,-чы-чоў-чом, мн. ч„ предл.-чох, м.—корне-вніце, вырытый корень, пень, Гсл. пень. Ар. Уменьш. карчок-чка, мн. ч., дат.-ЧКОМ, мн. ч.. предл.-чкох—пенек. Гсл. Собйр. карчэўе-^я. Зашчупаць у карчэўю ў пячурцы старога рака. Гарэцкі: Песьні, 26.
•корчыкам, нареч.—скорчнвшйсь(сог-нувшнсь, сьежйвшдсь, сжавшлйся в комок, С.)- Ляжыць корчыкам. Нсл. 247. •КОСЯ-«, обіц.. dem. й ласкат.—ЛОШЭДЬ. Шсл. Гэй, мой косю вараненькі! Гсл. Косю, косю, пакуль у ваглоблі. Послов. Ар. Стой, кося, ня брыкайся! Ст. Уменьш. коська-кг, обт. Ар. Коська мая, коська! Ст.
•коекя-скі-сцы, ж.. грам. 1. запятая.
2. см. под каса.
•КОСЬ-КОСЬ-КОСЬ, междомет.— возглас, которым прызывают лошадь. Ар.; Шсл.: Вост. (Даль.).
•коськаць-аю-дейляе, повел.-ай-айма, несо-верш.—звать лошадь: "кось-кось!” Шсл. Коськаў, коськаў — ды ніяк не злавіць каня. Ст.
•КОСЬЦЬ-ІД, мн. ч., дат. касьцём, мн. ч„ предл. касьцёх, ж. 1. кость. На касьцёх там калгаснае рунее жыта. Падсонечны.
2. перен., только в мн. ч. косьці:—гречншная салома. Дсл. Косьці зьберлі — давайце кучу вазіць. Смол. у. Уменый. косзка-ткі-тцы—косточка. Ар.
костачка-чкі-чцы, уменьш. к костка. Ар. •косы-сая-сае—косой. Ар.
•КОШ, каша, предл.-шў, зват. кошу, мн. ч. кашы-шоў-шом, мн. ч„ предл.-шох, —по-лукруглая плетеная корзлна йз йвового прутья йлй корней, с открытым верхом, служмт для носкй картофеля, яблок й т. п., Ар. корзйна. Гсл. Накапалі кош бульбы. Ст.
2. яіцйк в мельннце для засыпкй зерна на жернова. Шсл.; Ар. У кош адразу засыпаў два мяшкі жыта. Ст.
3. большой йз прутьев яіцйк для возкй угля. Шсл. У кузьню павезьлі цэлы кош вугальля. Ст. Уменьш. кoшык-ы^a, предл.-ЫКу, зват.-ыча, м.— КОрЗЙНКа. Гсл.;Ксл.;Ар. Бульба стаіць у КОШЫКу. Пачаевічы Чаш. (Ксл.). Ужньш. кошычак-we, пред.і. кошыч-ку, м.—такая же корзнночка. Ар.
• коша-шы-шы, мн. ч.-шаў, ж.—прутня. НК: Очеркн, 505.
•кошт-my, пред.і. й зват.-це, м.—нздержкн. Ар.; Гсл.; Шсл. Вялікі кошт трэба паклась-ці на гэта. Нсл. 250. Хітра, мудра зь невялікім коштам. Послов. Нсл. Жывець на свой кошт. Ст. Чужога кошту няма чаго шкадавайь. Нсл.
•коштам, нареч.—на средства. МГсл.
•кот, ката, предл. каце, зват. коце, мн. ч.. дат.-том, вйн.-ты, мн. ч.. предл.-тох, м. —кошка. Крт дзярэцца кіпцямі. Ст. (Шсл. под кіпаць). Ён зрабіўся катом дый стаў курняўкаць. Погар(Афанасьев: Нар. рус. сказкн, 1, 153). Брысь, коце, ня бурчы. Гсл. 33(«ой
брысь).
каты дзерці—ссорнться, жйть в распре. Яны даўно ўжо каты дзяруць мяжсоб-ку. Нсл. 249. Твой і mama із жонкаю каты дзер, і ты сваей спакою не даеш. Нсл. Уменьш. КЯТОК-тка, пред.і.-ку, зват. котку, мн. ч., дат.-КОМ, вйн.-КІ, мн. ч.. пред.і.-КОХ, а) котнк. Ар.; Нсл. 249. Пайшоў каток пад масток, злавіў рыбку за хвасток. йзпеснн. Знай каток свой куток, Посмв.—знай сверчек свой шесток. Быў пярэсьценькі каток. Колас.
б) .іаскат.—ГОВОрйТСЯ К ДвТЯМ. Нсл. 249. Каток мой дарагі. Нсл. 249.
каточак, уменьш. к каток. пнз.
кацянё-няір, мн. ч. кацяняты—котток. Ар.; Шсл.; Растсл. Ці бачыў ты нашы кацяняты? Ар. Няма аднаго кацяняці. Ст. 2. стержень с наннзанымн на нём клено-ВЫМЙ нлн подобнымн лнстьямн, упот-ребляемымн для подстнлка под хлеб во время его печення. Ар. Прынясі кот: буду падсьцілаць пад хлеб. Ар.
•котам, нареч.—(однн подле другого, С.), вповалку. Котам усіх палажылі спаць. Нсл. 249. Уменый. коткам. Лажыцеся спаць коткам. Нсл.
•котка l-ткі-тцы, ж.—самка кошка. Ар. Сядзела котачка на кухні, ,р яе вочачкі папухлі. Пз песнн; Дзьве Душы. 130. Котка акацянілася і прывяла трое кацянят. Ар. • котка 11-ткі-тцы, ж.—катулка. НК: Очеркн, 81.
• коткі-кая-кае—склонный катнться, хорошо катяіцяйся нз-за свое й круг-лостн н т.п. предмет. Гсл., каткнй, способный к катанню. Грошы коткі. Гсл. Коткае яйцо. Нсл. 249. Грошы круглы, ад таго й КОткІ. Поговор. Нсл. 249. Нареч. котка—раскатйсто. Котка коціцца гук па полю шырокім. Гсл.
• котма, нареч. 1. одйн подле другого, вповалку. Котма спаць лажыцеся. Нсл. 249. См. котам.
2. усйлйвает значенче глагола "каціць”. Котма коцяць бочкі да склепу.
котачкам, уменьш. к коткам. Ляжча, дзеткі, котачкам. Нсл. 249. С.м. котма e I-ом зн.
• котная-де—беременная(об овце). Ар. Гэта авечка котная. Ар.
• коварат-аш Г, предл. предл. й зват.-дце, .ч.—колодезный журавль. Гсл.
•Коўх, каўха, зват. коўша, мн. ч.. дат.-ХОМ, мн. ч.. предл.-кох, .ч.—толчек кулаком. Каўхамі пад бок б’ецца. Нсл. 240. Дай яму каўха. Тм.
•коўх, г.шг. частйца: выражает скорость удара кулаком; толк. Коўх яго пад бок. Нсл.
• коўдра-ры-ры, лш. ч.-раў, ж.—одеяло. Ар.; НК: Очеркн. 144; Гсл.; Шсл. Пакрыйся маёй коўдраю. ісачкава Аз. (Ксл.). Ложак заслалі коўдраю. Ст. Ляжыць укрытая коўдрамі. Гарун: Сьвята.
коўзала 517 каб
•коўзала-лы, ж.;.ш. ч. коўзалы-лаў—конек (кататься на льду).
• коўзажа-лкі-лцы, ж.—каток(на льду, С.) ддя катанья на коньках. Шсл. Гуляўна коўзалцы цэлы дзень. Ст.
•коўзанка-w, дат.. предл.-цы, ж. 1. каток (лед, где катаются, Ксл.). Вят., Кур. (Даль). Пабег на коўзанку. Даўгое Беш. (Ксл.).
2. конёк для катандя по льду. Еўлічы. Панараблялі коўзанкі й коўзаюцца па лёдзе. Еўлічы.
•коўзаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, (!г.) й каўзаць-аю-аеш-ае, пове.і. ай-айма, (Нсл.) несоверш., nepex.—КатаТЬ КОГО-Л. ПО ЛЬДу, йлй возйть кого-л. на ледянке йлй в салязках. Іг. Каўзай, пакаўзай дзяцё. Нсл. 2. катать на лошадй(в санях, С.) в зймнее время. Нсл. 240; Іг.
3. коўзаць,—пачкать. Шсл. Надзеў ды коўзае новы жакет. Ст. См. кеўзаць.
•каўзанўць, -нў-нёш-нёць-нём-ніцё-нўць, пове.і-ні-німа, 1. однкр. к каўзаць.
2. толкнуть от себя так, чтобы полетел. Каўзані яго добра. Нсл. 240 Каўзані яго ў сьпіну. Нсл.
пакоўзаць, (Іг.; Шсл ), пакаўзаць, (Нсл.) 1. соверш. к "коўзаЦЬ ” йлй ’’каўЗйЦЬ ” в 1-ом зн. Іг.; Нсл. 240. Уперад ты міне пакоўзай на саньках, а тады я цібе. Ст.
2. соверш. к ”коўзаць”(каўзаць) в 2-ом зн. 1г. Пакаўзай нас на каню. Нсл. 240.
3. пакоўзаць, соверш. к коўзаць в З-ем зн.,—попачкать. Нашто ты пакоўзаў порткі! Ст.
пракаўзаць, юверш.. nepex.—прокатать на саночках(в санях, С.). Пракаўзай дзеці. Нсл. 523.
• коўзам.ч.а-аюся-аешся, (Ар.; Шсл.; Раст.: Северск 135; Вят„ Кур. (Даль), каўзацца-аюся-аешся, Нсл.; Вост.(Даль) 1. скользйть. Чаравікі новыя каўзаюцца. Нсл. Лін каўзаецца ў руках, ня зловіш. Нсл.
2. кататься ПО льду, ПНЗ; Раст.: Северск 135; Кацельня Пц. кататься по льду ЙЛЙ с горкн(на салазках йлй на леднйке), Гсл. кататься на ногах по льду, Даль. кататься по льду йлй на лошадй(в санях в зймнее время, С.). Нсл. 240., кататься на коньках. Шсл. Каўзаючыся, разьбіў сабе галаву. Нсл. Хлапцы пайшлі коўзацца. Дзеці коў-заюцца на санках. Доры.
3. ездмть по коленам, свойственно дйтятй. Глядзі дзецянё каўзаецца, калі б не каўзнулася ды не звалілася з кален. Нсл. 240. Отгл. йяя еуіц. коўзаньне, каўзаньне-ня, предл.-ню, мн.ч.-ні-няў. Вось табе каў-заньне, што нагу зьвіхнуў. Нсл. 240. Однкр. каўзанўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нёмся -ніцёся—сйльно поскользнуться.
каўзнўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нёмся -ніцеся, однкр.каўзацца—поскользнуться. Каўзнуўся, пакаўзнуўся, і галаву сабе разьбіў. Нсл. 240. Соверш. накаўзацца, (Ар.; іг.), накоўзацца, (Нсл.)—вдоволь нака-таться по льду(йлй на лошадй в санях в
КНІГІ ОНЛАЙН
