Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
знмнее время, С.). Накаўзаліся досіць, пойдзем двору. Нсл. 309.
пакоўзацца, (Ар.; Шсл.) пакаўзацца, (Нсл ), еоеерш.—кататься некоторое время по льду н проч., Нсл. 240. покататься на коньках, на салазках. Шсл. Пакаўзаліся з гадзіну, дык марш дамоў, няма чаго мерзьці! Пакаўзайцеся на маім каню. Нсл. 240.
пакаўзнўцца, однкр. 1. поскользнуться. Нсл. 458. См. каўзнуцца.
2. перан.—соблазннться, прндтй в попол-зновенде во греху. Добрая дзеўка, ды пакаўзнулася. Нсл. 458.
пракоўзацца, (Іг.), пракаўзацца, (Нсл ), соверш.—прокатдться на санях. Нсл. Едзьце, пракаўзайцеся троху. Нсл.
выкоўзавацца-зуюся-зуешся, несоверш. —выскальзывать. Нсл. Ліны коўзкія, выкоўзуюцца з рук. Нсл. Соверш. выкаўз-нуйца-нуся-нешся—выскользнуться. Нсл. Мяня злавіў, а ён выкаўзнуўся. Нсл.
•коўзкі, -кая-кае—скользкйй(совершен-но гладкйй, почтй не создаюіцйй трендя й с трудом удержйваюіЦйй на себе что-л. йлй удержнваюіцййся где-л., С.). Шсл. Мора. як лёд, нярухомае, коўзкае. Мор-каўка(Б. Голас, Но. 70). Коўзкая дарога. Ст. О, рыбка, яна коўзкая, шусьць і няма. Бацьк. 36-37(115-116).
коўзка, нареч.—СКОЛЬЗКО. МГсл.; Шсл. На дварэ зрабілася коўзка. Ст. Іці коўзка па лёдзе. Нсл. 240.
•коўзь, г.іаг. частйца для выраженйя, 1. нечаянного, мгновенного поскользно-венного. Коўзь і паваліўся. Нсл.
2. нечаянного мгновенного выскользно-вення. Злавіў быў аленя? а ён коўзь із рук. Нсл. 240.
3. паденйя от скользкостй. Дзяцё коўзьіз каленаў. Нсл. 240.
•коўка-кі, дат.. предл. коўцы, ж.— КОЛО-тушка для разбйвання комьев на ндве. Вазьмі аберуч коўку. Сухарукава Аз. (Ксл.).
•к оўня-ні, дат., предл.-НІ, мн. ч.-НЯў, ж. 1. кружка, кубок, сосуд в форме стакана с ручкой. СурынкаСлн.
2. конаўка. Віцебск.
• коўш, каўша, предл.-шў, зват. коўшу, мн. ч.-шы-шоў-шом, мн. ч.. предл.-ШОХ, м.
—удар кулаком. Даў яму каўша пад бок. Нсл. 240. Надаваў яму каўшоў. Тм.
•коць—отгл. частнца, означ. мгновенное двйженйе чего-л. круглого. Грыўня коць, і пакацілася пад мост. Нсл. 250.
•коцьма, нареч.—служнт для усйленйя глаг. "каціць. ” Коцьма коцяць бочкі да склепу. Коцьма перакаціў бярвеньне. Нсл. 250.
•коч—коляска. Гсл.
•каб, союз. 1. чтобы. Ар.; МГсл.; Шсл. Тая птушка зачынае прасіць у каралевіча, каб ён яе выпусьціў. Н. (Афанасьев: Сказкн, 1, 1913.209). Каб ты так здароў быў! Поговор. Нсл. 226.
кабат
518
кадоўба
2. еслй бы. Гсл. Каб я ведаў, што ён ня возьме. Север.(Раст.: Северск. 133). КабЯ ведаў, не рабіў бы гэтага. Ст. Каб ня ежка, ні адзежка, дык была бы грошы дзежка. Пос.юв. Войш. Каб веданьне, ідзе павалішся, валей бы там сеў. Послов. Нсл. Каб то чалавек у Бога! Поговор. Нсл. 226.
каб, кабы—пусть бы. Гсл.
•кабат-ата, предл.-аце, м.—корсет, мгсл. часть женского костюма, нечто вроде корсета, Гсл. корсет, к которому прйшд-вается юбка. Бліжэй сарочка да цела чымся кабат. Послов. Нсл. 226.
•Кйбёрац-рца, предл.-рцу, зват.-рча, м. — ковёр. У кажнам пакою паслана сьветласьці каберцы. Кіт. 12368. He давядзі Госпадзі зь нялюбым на каберцу стаць. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•кабыла-лы-ле, ж.—самка лошадн, ко-была. Ар. Уменьш. кабылка-лкі-лцы.
•кабылка-лкі-лцы, мн. ч.-лак,-лкаў, ж. 1. подставка под струны. Шсл. У тваёй іскрыпцы кабылка высокая. Стасева Выс. (Ксл.). Зламілася кабылка ў іскрыпцы. Ст. 2. ячейка в "нітах", куда продевается ннтка основы. Шсл. He павядзеш жа ты ў вадну кабылку дзьве ніткі! Сукрэмна Сян. (Ксл.). Кабылка парвалася ў ніце. Ст.
3.—см. под кабыла.
•кагадзё, (Барн.; К. Чорны; Дуб.; Сц.; Нясьвіж; Купіск Н.), кадзе, (Баранавічы; Купіск Н.) нареч.—ТОЛЬКО ЧТО. Барн.; К. Чорны, Дубоўка. А жыву я(сабака) у будзе, што зьбіў пан мне кагадзе. Цёця Аліна(Каласкі, Но.76. 1960 г.). с.м. кадзе. Бярэзьвіч....намагаўся адкру-ціць заклямку ў вакне і адчыніць яго, каб крыху праветрыць кагадзе пакіненыя Стасяю іхныя "урадовыя гасподы. "Юст.: Безруч. Ізноў Бярэзьвіча стукнула бы пяруном, як кагадзе, калі загледзіў сьвятло ў сваім пакою. Тм. Аб трагедзе даведаўся ня так даўно ад суседа з дому, якога сустрэў кагадзе ў войску. Акула 573. Спадзяючыся прыезду ягонага, дружы-новыя кагадзе захочавалі дзяцюкоў. Акула, 199.
•каганёц—светач, светнльннк. Гсл.
• кагарка-ркі-рцы, ж.—чайка. Цярэбяць кагаркі крыльле. Кавыль, Думы: 42. Бы крыло кагаркі палыхнуў сьлед Зоркі. Кавыль(Блр. думка, Но. 2).
• каханец-нцд, предл.-нцу, зват.-нча, м. —любовннк. См. палюбоўнік. Уменьш. каханчык-ыка, предл. й зват.-ыку—любвм-ЧйК. Гсл.
•каханка-нкі-нцы, мн. ч.-нак,-нкаў, мн. ч.. вйн. каханкі, ж.—любовнйца. Гсл.; Шсл. Пайшоў да свае каханкі. Ст. Усё праўда ў цябе, што скажа твая каханка. Нсл. 249. У каханкі смаляныя лаўкі. Поговор. Тм. Уменьш. кахаізачка-чкі-чцы—мялашечка. Ды вазьму я катаначку, ды прыкрыю каханачку, няхай сьпіць! Нз песнн 736.
•кахарь-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш., перех.—ЛюбйТЬ. Растсл.; ПНЗ; Гсл.; Смл. (Даль). На раццэ вутка сакоча, Андрэй-кава маці рагоча, не кахала, ня кукобіла, ёсьць каго пабуджаці. Лужкі Стдуб.(Косіч 251). Прйч. каханы—любнмый, мнлый. Госьці мае каханыя! Нсл. 249. Каханаму свайму сыну ўсё дазваляе. тм. Отгл. ймя суіц. каханьне-ня, предл.-ню, мн.ч.-ні-няў, ср. —любовь. Гсл.; Нсл. 249. Ласкат. каханейка-ка, предл.-ку, мн. ч.-кі-каў. А ўжо тваё мінулася, дзевачка, каханейка. пнз. 46. Соверш. пакахаЦЬ, перех. Нсл. 249.—ПОЛЮ-бять.
*кахацца-ася-аешся, несоверш., взайм. 1. любнть друг друга(любнться, С.). Ой, ідзе расла, ідзе кахалася. Козіна Пуців. (Халанскі, 133).
2. г чым,—чувствовать склонность, влеченне, тяготенне к чему-л. У чыс-тасьці кахаліся. Кіт. 55аіЗ. У веры мусуль-манськай кахаюцца. Тм. 65611. Соверш. закахацца-аюся-аешся, 1. влюбнться. Гсл. Так р ёй закахаўся, што нікуды ня выходзіў. Н. (Афанасьев, 111. 1914, 106). Закахацца v дзяў’чыну. Нсл.
2. прнстрастнться. Закахацца ў конях, у навуках, р паляваньне. Нсл. 171. Отг.і. ймя суіц. закаханьне-ня, предл.-ні, мн.ч.-ні-няў—влюбленность, Гсл. любовь. Зака-ханьне мае да дзяўчыны. Нсл. 171.
закаханы-ная-нае—влюблённый. Гсл.
пакахацца, соверш.—полюбйть друг друга. Год, як пакахаліся мяжсобку. Нсл. 249.
• кахікаць-аю-аеш-ае. несоверш.—покаш-лнвать. Гсл. Отгл. ймя суір. кахГканьне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў, ср.—покашлява-нне. Гсл.
• кахля-л/, дат., предл.-лі, ж.—йзразец. МГсл.; Ар.; Ст.; Лужасна Куз. (Ксл.). Зялёныя кахлі на печцы ў пана. Нсл.
•кахлячы-ная-нае—йзразцовый. Кахля-ная печ. Нсл. 231.
•кахляр-яра, предл.-ярў, Зват.-яру, мн. ч-ры-роў-ром-роў-рамі-рох, м.—нзразцо-вый мастер. Нсл. 231.
•кадаўб-ба, предл. й зват.-дзе, м. 1. кадка, выдолбленая нз дерева. Шсл. Насыпалі кадаўб пшонкі. Ст. Уменьш. кадоўбчык, предл.-ыку. Шсл. Кадоўбчык акуратна аброблены. Ст. (Шсл. под абрабіць). Крупы стаяць у кадоўбчыку. Ст.
2. остов, корпус, коркас.
кадаўб карабля—корпус корабля. кадаўб лётала—фюзеляж.
3. туловйіце. л.
•кадоўба, 1. — кадаўба.
2. перен.—неповоротлнвая баба. Старадуб (Жнв. Старнна, 1910, 1, 89). Чыя ж гэта кадоўба рана дамоў падоўбла? Тм.
кадаўба
519
казаць
•кадаўба, (Гсл.), кадаўба, (Ксл.)-бы-бе, мн. ч.-баў, ж.—боченок нз выдолбленного толстого дерева, Гсл. кадка, выдолбленая нз дерева. Ксл. Насып мукі ў кадаўбу. Якшы Беш. (Ксл.).
•кадрэля-лг-л/, мн. ч.-ляў, ж.—кадрмль. Шсл.
•кадўк-укя, предл.-укў, зват.-ўча, мн. ч„ дат -КОМ, мн. ч.. предл.-КОХ, м.—злой дух, Растсл. бес, дьявол, Шсл. злой дух; дьявол. Кадук яго вазьмі. Нсл. 227; Ар. На кадука піабе трэба гэта? Нсл. Кадук цібе ня возьме. Ст. А кадукі яго ведаюць! Ст.
•кадўшка,—см. под кадзь.
•каяза-яты-яце, ж.—чувство покаяння, Нсл. 227. покаянне. Сц.; Кітаб Вольскага (Узвышша, Но. 4, 1927 г.). Каіта ёсьць, ды звароту няма. Нсл. Трэба каяту учыніць. Кіт. 6469. Трэба каяты датрымаць. Тм. 6462. На помач і лякарства тых грахоў — каята й пакута. Тм. І37аб. Дай Пан Бог каяту на вас. калі борзда пакаецеся, ізмажа Пан Бог той грэх ад вас. Кіт. 1565. •каяцца, каюся, каешся, повел. кайся, несоверш. 1. сознавая свою внну нлн ошнбку, нспытывать сожаленне, каяться, мгсл. прнноснть покаянне. Нсл. Каюся ды за тое хапаюся. Поелов. Нсл. Ён будзе каяціся.' Кіт. 54аб. Трэба таму грэху каяціся. Кіт. 13762.
2. нспытывать сожаленне по поводу совершённого проступка, расканваться. Ар.; Нсл. 227; Ксл. Ідзі, ня будзеш каяцца. Бешанковічы (Ксл.). Отгл. ймя суіц. каяньне-НЯ, предл.-ню, мн.ч.-ні-няў, ср.—раскаянне. МГсл. Каяньне позна ходзе. Послов. Нсл. Соверш. пакаяцца—раскаяться. Калі бор-зда пакаецеся, ізмажа Пан Бог той грэх ад вас. Кіт. 1566. Такім людзём г веку іх і ў маемасьці спору ня будзе; хіба пакаецца, то да ласкі Божай і да маей прычыны годны будуць, а не пакаецца, то ня будзе годны. Кіт. 29аЮ, II. Пакаяцца па сьмерці. Послов. Нсл. Отгл. ймя суіц. пакаяньне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў. Калі хто без пакаяньня памрэ, Пане Божа, барані, горш магільнай мукі нет. кіт. 5164.
•кадзь, кадзі, предл. кадзі, мн. ч„ кадзі-дзяў, ж.—большая кадка. Шсл.; Ісачкава Аз. (Ксл.). Нашаткавалі цэлую кадзь капу-сты. Ст. Уменый. кадўшка-/«, дат.. предл. кадушцы, ж.—большая кадка. Шсл.; Ар.; Воўсішча Сян. (Ксл.). На кадушцы покнулі абручы. Ст.
• каз, казу, предл. казе, м.—нскаженне. Гсл. •казак-як^, предл-акў, зват. казача, мн. ч-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м. 1. казак.
2. перан.—стояіцнй прямо колос, что бывает в том случае, когда колос пустой, протнвопол. Купец, Войш.
•Казак-ака, предл.-акў, зват.-ача, мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м.—казак(дон-ской). Ар.
•каза-зы, вйн. казў, мн. ч. козы, 1. коза (жнвотная). Ар.; Нсл. 240. Адну казу маю. Рапан 30. Уменьш. КОЗКа-КІ, дат., предл. КОЗЦЫ, ж.
КОЗачка-КІ, дат.. предл. козачцы, ж„ ум. к козка. Ласкат. КОЗухна-«Ы, дат.. предл.-не, ж. Козухна, паварочвайся, большаму пану у НОЖКІ. Красновічы Сур.(Сержп.: Отчет, 13). А ты, козухна, разьвесяліся! Старадуб (Жнв. Старнна, 1909, 1, 88).
2. сеть для ловлн рыбы с тремя палкамн. Разьвесь казу на плоце, хай сохне. (Ксл.).
3. самогонный апарат. Арыштавалі нашага Міхася за казу. Плігаўкі сір. (Ксл.).
4. велоснпед. Ксл. Хто гэта паехаў на казе? Плігаўкі Сір. (Ксл.).
5. салазкн. Валож.
коўзацца на казе—кататься на салаз-Ках. Валож.
6. род нгры в карты. Ар. Будзем гуляць г казу. Ар.
казЯЛ&-НЯЦІ, дат., предл.-НЯЦІ, твор. казя-нём; мн. ч.-няты—козлёнок. Ар. Прывёў да мяне два валы а казу з казянём. Квятк. Уменьш. казянётка-тка, дат., предл.-тку; мн. ч. казяняткі-так. Ар. Сама пасьвіла сваю козачку з казяняткамі. я. г.: Казкі, Но. 2, стр. 14.
КНІГІ ОНЛАЙН
