Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
заняць, займў, зоймеш, зойме; прош. вр. заняў-няла-нялб-нялі, 1. занять какое-л. место йлй время. Хтось заняў мае месца. Ар. Гэта работа шмат часу заняла. Ар. 2. взять в аренду участок луга, поля. Ар. Ніхто яго санажаці ня зойме. Ар. Заняў лаву лугу ў Вішнеўшчыне. Ар.
3. залучнть жйвотных в стадо. Ар. Заняў авечкі й пагнаўся. Ар.
4. обладеть какой-л. террйторней, за-нять.
заняў холад—сделалось холодно. Дсл.
здыймаць, област. зцымаць-аю-аеш-ае, несоверш., nepex.—СННМать. Ар.; Гсл.; Шсл. Соверш. зьняць, здыймў, здыймеш, здый-ме, здыймем, здыймеце, здыймуць; прош. вр. зьняў, зьняла-лі. Пан Бог ліджбу здыйме. Кіт. 35611.
падняць
497 уздымаць
падняць, падыймў, падьіймеш-дыйме-дьшмем-дыймеце-дыймуць; прош. вр. пад-НЯў-НЯЛСІ-НЯЛО-ЛІ, соверш.. nepex. 1. поднять, подннму, Ар. вспахать залеж, целнну, пар. Надабе аблогу падняць на лён. Русінава Сян. (Ксл.). Несоверш. падыймаць, падымаць-яю-аеш-ае, 1. подннмать. Ар.
2. прошводнть первую запашку поля, лежавшего под паром (залежью, целн-ной, С.). нк.: Пособннкн, Но. 46. Я падымаў сядні аблогу. Косы віц. (Ксл.).
падыймаць і ставіць—водружать.
паняць, паймў, поймеш, пойме: прош. вр. ПаНЯў-НЯЛа-НЯЛО-ЛІ, соверш. 1. взять. (Гвідон) як ужо стар быў, жонку паняў.
3 павесьці Бова Каралевіч. ПрыгоЖУЮ сабе паняў жонку. Нсл. 467(nod панімаць).
2. паняць сваю волю—проявнть само-стоятельность. Твая жана маладая сваю волю паняла, твае кані вараныя паза-ежджавала. йз песнн.
3. паняць моду—предаться чему-л. Ар.
4. относйте.іьно рекй—навОДННТЬ. Нсл. 467. Несоверш. панімаць-аю-аеш-йе, 1. брать в супружество. Нсл. Ня ўсё ж багатыя панімаюць багатых. Нсл.
2. о реке: наводнять. Нсл. 467. Рака
прыйманьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя cyuf. к прыймаць, 1. прннятне. Нсл. 518. Прый-маньне падарку.
прыйманьне прызначаньня—прннятне назначення. Прыйманьне рады. Прый-маньне прысягі.
2. прнбнранне. Нсл. 518. Прыйманьне судзьдзя із столу. Нсл.
3. прнем. Нсл. 518. Прыйманьне рэчаў подле лічбы.
•прыймаць-аю-деш-йР, 1. прнннмать.
2. убнрать.
3. получать.
4. прнннмать под свое руководство.
5. прнннмать ответственность. Нсл. 505. Я гэтага на сябе ня прымаю. Нсл. 505.
6. терпеть, сноснть, Нсл. 505. претерпевать, Нсл. 518. прнннмать. Прыймаць кару, муку. Нсл. 518. Ніхто ня ведае, што я прыймаю ад яго. Тм. Богу толькі ведама, што я ад яго прымаю, прыняў. Нсл. 505-7.
прыняць, прыйму, прыймеш-ме-мем-меце-муць; прош. вр. прыняў-няла-ло-лі, 1. соверш. к прымаць. Пан Бог просьбу прыйме. Кіт. 3611.
2. соверш. к прыймаць 2,—взяв, убрать, унестн. Прымі із столу судзьдзе.
3. соверш. к прыймаць 3,—получнть.
4. прннять под свое руководство; прн-нять.
прыняць двор, 1. прннять нменне.
2. прннять усадьбу. Прыняць сялібу.
прыняць гаспадарку—прннять хозяй-ство.
'5. включнть в состоянне чего-л., в участне в чем-л. Прыняць да школы, да гуртка, да таварыства.
6. допустнть к переговорам, к беседе: прннять. Ён мяне прыняў у васабістай справе (...по лнчному делу).
прыняць хварца—прннять пацнента, больного.
7. прннять какое-л. отношенне к чему-л., прннять. Ведамку прынялі з асьцярогаю —нзвестне было прннято с опасаннем. Згадзіцца на што—прннять.
прыняць пасуленьне—прннять предло-женне. Прыняць рэзолюцу.
8. прннять нное веронсповеданне. Пры-няць хрысьцянства, праваслаўе, ката-.ііцтва.
9. еоверш. к прыймаць 4, 5, 6.
прыняты, прйч. кпрыняць 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.
суймаць, несоверш. к суняць.
суняць, суймў-меш-мець-меуі-міце, прош. вр. суняў-няла-няло-нялі каго-што, со-верш. 1. остановнть, прекратнть, сдержать действне, проявленне чего-л.; унять. Выяжджаючы на вялікую дарогу, Гужэ-віч суняў дэраша. ДудзіцкЦБацьк. Но. 49-50/435-436).
2. уннмать говоряіцего( крнчаіцего, пла-чуіцего, С.). Шсл. Суніміце вы дзяцё, хаіі ня крычыць. Ст.
3. остановлнвать-ться. Шсл. Суні.чеце малатарню. Ст. Суні.чіся, ня едзь.
пагаворым троха. Ст.
4. заставнть, перестать крнчать, шуметь, плакать; унять. Суймі дзеці, хай ня крычаць так. Ты ж, як матуля, прыту-ліш і прымееш, ашушкаеш ласкай і тугу сунімеш. Гарун(ст. ’’Літаньне адзіноце”).
сунімаць-аю-веід-йе, несоверш., nepex. Просіць устаць, ня крычаць, сунімае. Гарун: Варажба, — уннмать. МГсл. Соверш. прысуняць-суймў-сўймеш-сўйме; прош. вр. прысуняў-няла-няло-нялі —прностано-внть лошадь на короткое время, Шсл. вообіце прностановнть. Прысуймі каня, пагўкаем троха.
вымяць-бю-аеш-ае: повел.-ай-айма, несо-верш. к выняць, nepex.—ВЫННМатЬ. Нсл. 86; Ар. Вымай гаршкі, хлеб ізь печы. Нсл.
выняць, выму-меш-ме, соверш. 1. вынуть. Гсл.; Ар.; Нсл. 86; ЗСД 255. Выняла пярсьцёнак ЗЬ кішані. Н. (Афанасьев, ІУ, 1914, 287). Я цябе зь пяску маю выняць. кіт. 8164. Дурань выняў адзін бохан. Крамушоўка Н.(Демнд: Веров, 92). Наталя выняла кніжачку. Ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1).
2. нзять. Ст. 1529 сл. Дзеці й імнеьея ў яе з рук вЫНЯЦІ. Стт. 1529, УІ, 16. Прйч. ВЫНЯТЫ. Ар.
уздыймаць, област. уздымаць-аю-аеш-äe, 1. несоверш. к узьняць, быстро, энергнчно подннмать. Hi сьвет, ні зара уздымаюць, узьнялі з пасьцелі. Нсл. 53.
2. несоверш. к узьняць 2, 3.
узьняць
498
выняцца
узьняць, уздыймў,-меш-ме; прошл. вр. уЗЬНЯў-НЯЛй-НЯЛО-НЯЛІ, соверш.. перех. 1. быстро, энергачно поднять. Ар.; Ксл. I, посьле, узьнімі галаву. Кіт. 12063. Узьніміце гэтыя дуМКІ. Тухінка Сян. (Ксл.).
2. запахать(плугом, сохой) твердую землю. УзьНЯЦЬ папар. НК.: Очерка, 440. Узьнімуць папар. Тм. 441.
3. неожйданно затеять что-н. Ксл.; Ар. Яны ўзьнялі сварку мяжсобку. Вейна Сян. (Ксл.).
уняць, уймў-мёш-мёць-мём-міцё-уй-мўць, прош. вр. уняў, уняла, уняло, унялі, соверш.. перех.—отнять. Кавалак здароўя ўнялі імне. Нсл. 2261 no а кавалак).
•імацца, імаюся, імаешся, 1. браться, Нсл. 224. хвататься. He за сваю работу ймаешся. Нсл. Змайся за свой бок, а не за мае дзеці. Поговор. Нсл.
2. поннмать, (Нсл. 224) постагать, успевать в чем-л. Ці ймаецца мой сын навукі? Імецца троху. Нсл. 224.
няцца, імўся, імёшся, імёцца, імёмся, іміцёся, імуцца, юверш. 1.(прнняться, Гсл.), взяться, схватйться. Нсл. 344. Гора як імецца, дык і страх мінецца. Дсл. Каб ты няўся за жывот свой, а не за дзеці мае. 2. постнчь, начать усванвать, Гсл. понять, постнчь умом. Нсл. 344. Няцца навук. Нсл. Няўся ўсялякае работы. Тм. Няўся чытаць, адылі пісаць. Гсл. Зь вялікаю цяжкасьцю кіруецца Хомка няцца кара-ню навукі. Гарэцкі: Песьні, 39. Памаскоўску чытаць-пісаць умеюць, a na беларуску няцца хочуць. МГсл., перадмова, ІУ. Змалку ён і чытаньню-пісаньню добра няўся, Дзьве Душы, 63.
3. ударнться. Нсл. 344. Няўся лобам аб вушак, аж гуз ускочыў. Нсл. Отгл. ймя суіц. няцьце, (Ксл.), няцьцё, (Нсл.)—понятлй-вость, (Нсл. 343) сообразйтельность(в чем-л., С.). Ксл., успеванне. Ніякага няцьця ў маладзіцы няма. Янавічы Сур. (Ксл.). На благое ё няцьцё, а на добрае няма. Нсл. 343.
не даваць няцьця веры—не верйть. Імне ніколі няцьцёўця, С.) веры не даюць. Нсл. 343.
Імёцца, без.ійч., обычно с отрйцанйем
—верйться. Нсл. 224. Мне ня ймецца штось, каб гэта была праўда. Нсл. Табе ня ймецца, што баліць. Тм. Сьмяецца, каму ня ймецца. Послов. Нсл.
ня ймецца веры, безлш.—невернться. Ня ймецца веры, што было яно ў яго ЖЫЦЬЦЮ. Гарэцкі: Песьні, 84.
абняцца, абыймўся, абыймешся, абый-мецца, абыймемся, абыймецеся, абь'ііі-муцца; прош. вр. абняўся, абнялася-НЯЛОСЯ-НЯЛІСЯ, соверш.—обняться. Несо-верш. абыймацца-аюся-аешся; повел.-айся-аймася— обннматься.
займацця-аюся-аешся, несоверш., чым
1. заннматься(делом, работой). Займі-цеся вы чым, ня дурэйце. Ст.
2. заннматься, начйнаться, наступать(о паявленйй дневного света, о заре н т. п.). Стала на дзень займацца. Я.Г.: Казкі, Но. 2, стр. 6.
3. водяться с кем, связываться. Шсл. 3 благім чалавекам валей не займайся. Ст. Соверш. заняцца, займўся, зоймешся чым,
1. заняться(делом, работой). Шсл. Заняўся работаю, няма калі й паесьці. Ст.
2. соверш. к займацца во 2-ом знач. Плаці, як зара займецца, покі сонца на копію ўзыйдзе. Кіт.
здыймацца, област. зрымацца-аюся-аешся, несоверш.—СНЙМатЬСЯ. Гсл. Соверш. зьняцца, здыймўся, здыймешся, здый-мецца, здыймемся, здыймецеся, здьій-муцца; прош. вр. зьняўся, знялася-лося-ліся,—сняться.
падняцца, парыймўся-мешся; прош. вр. падняўся, паднялася-лося-ліся, соверш. 1. подняться.
2. взяться за какое-лнбо дело. Лякай падняўся ўткнуць шпільку, каторую баба дала. Н. (Афанасьев, ПІ, 1914,105). Маюць сардэчне, каторыя падыймуцца, за таго мэййіта(араб. нябожчыка) Пана Бога прасіць. Кіт. 49616.
падыймацца-аюся-аешся, 1. несоверш. к падняцца 1,—подннматься. Ар.; Ксл.
2. несоверш. к падняцца 2,—браться за что-л.
прымацца-аецца-аюцца, несоверш.—на-чннать растн(прнжнваться, прнннмать-ся, С.). Нсл. 505. Яблынкі прымаюцца. Нсл.
напрыймацца, 1. напрнннмать вдоволь. 2. напрыймацца гора—нагореваться. Напрыймаўся я тут гора. Нсл. 315. Соверш. прыняцца, прыймецца, прыймуцца, 1. укореннться, дать росткн, прнняться. Пасаджаныя кветкі прыняліся. Ар. Прйч. прошл. вр. прыняўшыся. Ар. Парэчкі былі прыняўшыся добра. Ар.
2. да чаго,—прнняться за что. Пашоў да кухні і прыняўся да свае работы. Н. (Афанасьев I, 1913,211).
суймацца-оюся-аешся, несоверш. к суняц-ца. Соверш. суняцца, суймўся-мёшся-мёмся-міцёся; прош. вр. суняўся-нялася-лося-ліся, — уняться. Пад вечар бой суняўся НЯСЬЦІХаНЫ. Ар.; Вольскі: Паланянка. Суйміся, ня плач. Хтось суняўся каля нашых варот. Ст. Яна ірванулася напе-рад, потым быццам сунялася. ЗСД. 167. Суняўся на траўлівым прагалку. Дудзіцкі (Бацьк., Но. 49-50/435-436). Прйч. прош. вр. суняўшыся. Ён ужо суняўшыся, няплача.
вымацца-маецца, 1. несоверш. к выняцца, —выннматься.
2. быть способным, нметь свойство нзвлекаться, выдвнгаться. Ар. Гэты прыскрынак вымаецца. Ар.
выняцца, выймецца, выймуцца—вы-нуться. Ар. Выняўся нейкі капыт. Мікольск М.(Демнд.: Веров. III).
узьняцца
499
імша
уздыймацца, област. уздымацца, несоверш. к узьняцца.
узьняцца, уздыймуся, уздыймешся, со-верш.—быстро, С СЙЛОЮ ПОДНЯТЬСЯ. Ар. Узьняўся ВЯЛІКІ вецер. Баркова Куз. (Ксл.). Віхор узьняўся. Мехава Аз. (Ксл.). Жывым узьняўся ў вЫШ. Гарун(ст. ’’Навука”). 2. о растенйях—скоро вырастй высокйм. Узьнялося жыта па калена на Узьнё-сеньнв. НК.: Очеркн, 455. Прйч. прош.і. вр. узьняўшыся. Ар. Вялікі вецер быў узьняў-шыся. Ар.
•імбрык-ла, заат. імбрыча, м. 1. чайнвк. Уменый. ІмбрычаК-ЧКО, предл.-ЧКУ, зват-чку, м.—чаЙНйК. МГсл.; Ар.; Ксл. У імбрыч-ку стаіць гарбата. Чараўкі Сян. (Ксл.)
КНІГІ ОНЛАЙН
