Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. і'мбрык да кавы—кофейнйк. МГсл.
•імгненьне—мгновенйе. мгсл.
•ІМЯ, род., дат., предл. ІменІ, твор. ІМЯМ, мн. ч. Імё'ны-наў, нам, ср.—ЙМЯ. МГсл.; Ар.; Раст.: Северск 135. Шануем мы бацькоў імёны. Жылка, 25.
налажыць імя—наречь. Смл.
•імённы-ная-нде—йменованный. мгсл.
•імжака(мжака, Ксл.)-кг, дат., предл.
імжаццы, ж.—мелкйй дождь, Ксл. мелкйй с туманом дождйк, Шсл. нзморось. На дварэ нейкая імжака йдзе. Ст. Учора была мжака. СанікіБеш. (Ксл.). Мжака ўжо перастала. Кузьміно Сян. (Ксл.). См. імжа.
•імжэль(мжэль, Растсл.; ПНЗ.)-ЛІ, мн. ч.-ляў, ж.—мгла, Растсл.; пнз. йзморось.
•ІМЖЭЦЬ-жў-ЖЫШ-ЖЫЦЬ, несоверш.—мо-роснть. Шсл.; Ксл. Які там дождж; троха імжыць. Ст. Надвор’е благое — імжыць ЯК у восень. Латыгаль Сян. (Ксл.). Даль дажджамі імжыць. Сяднёў: Сястры. Ім-ЖЫЦЬ СЬвЯІТІЛО. Кавыль: Пад зорамі, 20. Соверш. заімжэць—заморосйть(о дожде). Мусіць на цэлы дзень заімжэў дождж. Ст.
•імжлівы-вая-вае, прйлаг. к імжа. Прась-евала імжлівыя дажджы. Лойка: Л. песьня. •Імжыць(мжыць, Нсл.; Даль), імжыць, безлйч. 1. МОроСЙТЬ. Тул., Тмб. (Даль).
2. перех.—смыкать, жмурнть, Нсл. 284. жмурнть глаза. Тверш. (Даль). Мжыць, замжыць вочы. Нсл.
•імжыцца, Нсл., імжыцца, імжацца, несо-eepui. 1. мороснть. Ксл.; Гсл.; БНсл. Сядні дождж імжыцца. Мянюцева Сян. (Ксл.).
2. смыкаться(о глазах). Нсл. 284. Вочы мжацца, замжыліся ў цябе, спаць хочаш. Нсл. Соеерш. замжыцца. Нсл. 284.
3. безлйч.—мереіцеться. Нсл. 284. У ваччу мжыцца. Нсл.
•імкліва, нареч. к імклівы—стремйтельно. Ты за зорамі імкліва імкніся. Дуб. Дзьвіны шырокай глыбіні плывуць імкліва. Салавей: Сіла, 15. А ліпы падымаліся маўкліва, дарогу абступаючы, імкліва з гары на горку ў далеч бягучы. Лойка: Л. песьня. Хмары...імкліва расьцярушаваліся і высака зьнікалі. Корзюк(Конадні, У-УІ, 39).
•імжа-жы, дат., предл.-жы, ж.—мелкйй дождь, Растсл. йзморось. Гсл. Павыносілі ў неба гальлё вялізныя, і зь яго сыпалася за каўнер Дзімку калючая сьнежная імжа. Капыловіч: Хлеб(Беларус, Но. 157). Я агорнуты сьнежнай імжою. Жылка, 62. Пачалася імжа. Корзюк.
•імклівасьць-ф, обіц.-цяў, ж.—стремн-тельность. Падбіта нязломных імклі-васьць. Салавей: Сіла, 54. У такое надвор'е ....ня бывае шырокае імклівасьці. ЗСД.98. У ваччу ў яе гарэў агонь гордае імклівасьці. Тм. 99.
•імклі'вы-вая-вае—стремнтельный. Спы-ніў Кайдан імклівую арду. Ар.; Вольскі: Паланяка. Акорды, акорды.... пялёсткі зьлятаюць у вашых павевах, імклівых і гордых. Дуб. Гукі аркестры спляталіся цяпер із дружна-імклівым хорам людз-кіх галасоў. зсд 24. Вырываліся ўгару стаўпы злосна імклівага полымя. Тм. 168. •імкнёньне, предл.-ню, ср.—стремленне. Тваё жыцьце, тваё цярпеньне — да вёснаў сонечных імкненьне. Салавей: Сіла, 37. Імкненьне сьветлае, высокае нясі ў наш родны край. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 20, 5).
•імкнўць, -нў-нёш-нёць-нём-ніце-нуць —стремнться, стремнть, направлять, устремлять куда-л.(мечту, мысль). Жы-цьця струмень імкне да вас. Салавей: сіла,9. Думак, што імкнуць у бацькаў край, ня выперадзіш, ветру быстракрылы. Лойка: Л. песьня.
•імкнўцца, -нуся-нёшся—стремнться. мгсл.; Ксл. Імкнецца, ліха ведае куды. Балдыкава Аз. (Ксл.). Імкнецца сьцерці знакі апрычонасьці. Бацьк. Но. 3. 439.
•Імнё, дат., предл. падежй к ’’я”. См. Я.
•імпэт-mr, м.—(порывнстость, С.), на-тнск, стремнтельность. Гсл.
•імсьлівасьць-гр, ж. 1. мстнтельность.
2. злопамятность. мгсл.
•імсьлівы-вая-вае—мстнтельный. мгсл. А поўначы на іх напалі імсьлівыя людзі. Дзьве Душы, 4. Стася на часіну пачула нейкае імсьліеае здаваленьне. Юстапчык. См. помсьлівы. Пакрыўджаная прырода імсьцілася. РамановічІКонадні. Но. 2, 20).
•імша-шы-шы, ж.—обедня(обыкновенно у католнков, С.). Шсл.; Варлыга: Назіраньні 17. Парадзілі імшу закупіць. Уселюб н.(Демнд.: Веров., 94). Валей ты закупі імшу да Найсьвятшае Маткі Боскае. Тм. Па маці адправілі імшу. Ст. Думаю пайці да царквы закупіць імшу на свайго лютара, нязбожніка. Уселюб Н.(Демнд.: Веров., 94). Антыхрыст служыць вернікам імшу. Кавыль: Думы, 40. Табе (Сталіну) там правяць чорную імшу. Падсонечны(Ускалось, Но. 7, 10).
імшал
500
ірха
• імшал-лр, предл.-ле, м.—требнвк (у католйков). Подле Маркса-Леніна чыр-вонага імшалу Табе(Сталіну) там пра-вЯЦЬ ЧОрную ІМШу. Падсонечны (Ускалось, Но. 7, 10).
•ІМШар-р^, предл. й зват.-ру, м.—МОХОВОе место, болото. Гсл. См. імшара.
•імшара-ры, дат., предл.-ры, ж.—моховое 6ОЛОТО. Ксл.; Варлыга: Назіраньні, 17. На Імшарах расьцець МОХ. Баранаўка Куз. (Ксл.). У імшарах нарадзіўся запраўдны пар-тызанцкі адзьдел. Хмара(Б. Ускалось, 1955, Но. 5). Густы імшарнік. Салавей: Сіла, 82. •імшэньнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, —хата, конопаченная мхом, без печкй. В такой хате помеіцается одежда, разная домашняя утварь, пчелы.
•імшэць-эю-эеш-эе—покрываться мхом. •ІМШОНЫ,— CM. под ІМШЫЦЬ II.
•ІМШЫЦЬ \-шў-ШЫШ-ШЫЦЬ, несоверш.. nepex. —служйть обедню(у католйков).
•імшыць П-шў-шыш-шь'іць—конопатйть мхом, Гсл. класть мох прй постройке. Косіч 80; Варлыга: Назіраньні, 17. Прйч. ІМШОНЫ —конопаченный. Дсл. Імшоная хата. Дсл.(под амшыць). Соверш. амшьіць-ші-шь'іш—проконопатйть. Ксл.; Дсл. Трэба амшыць хлеў. Дубнікі Сян. (Ксл.). Соверш. замшэць—покрыться мхом. На ім(доме) зымшэла пад дажджамі дранка. Лойка: л. песьня.
•імшысты-тая-тае—мшйстый. Нёман, палошчучы імшыстыя берагі, каціў на заход ХвалІ. Дудзіцкі(Бацьк. Но. 49-50, 435-436). •імчацца—мчаться. мГсл.
•ІНОСЯ, нареч. 1. пусть себе. Нсл. 225. Інося табе, ды ня мне. Нсл.
2. частйца,—йзволь, пожалуй(нерешн-тельное согласйе, С.). Нсл. 225. Інося, прыеду. Нсл. Інося, няхай і так. Нсл.
3. йное дело. Інося, як ты знаеш, а хто ня знае, таму ня то. Нсл. Інося там, дзе кіпарысы. Дуб. Пазнала, што рабіць — Інося.... Дуб.
• інак, нареч.—йначе. Чалавек так, а Бог ІНйК. Послов. Нсл.
• інакшыць,—см. под накшыць.
• іначыць-чу-чыш-ча; повел.-ч-чма, несо-верш.. nepex. 1. делать на йной образец. Нсл. 225. Іначыць работу. Нсл.
2. переменять. Нсл. 225. Іначыць сваё слова. Нсл.
ад’іначыць, соверш.—переменнть, нзме-нйть. Нсл. 385. Ад’іначыць парадак. Нсл. Прйч. ад’іначаны—йзмененный. Нсл. 385. Ад’іначаным спосабам гэта зроблена. Нсл. Соверш. зьіначыць—лзменйть. Зьіна-чыць парадак. Прйч. зьіначаны—нзме-ненный, мгсл. переменный. Нсл. 221.
Зьіначаны парадак, і пайшло сусім другое. Нсл. Соверш. перайначыць—вйдо-йзменнть, Гсл. йзменйть. Нсл. 403. Прйч. перайначаны—йзмененный. Нсл. 403. Mae словы перайначаны. Нсл.
•інбГрнікі-кар—слаіцавое прнготовленйе йз нмбнра, в ромболдальной форме. нк.: Очеркн, 38.
•індык-ка, предл.-кў, зват. індыча, мн. ч.-КІ-коў-ком-кі-камі-кох, м.—йндейка. Ар.; Ксл. А сват ходзе, харабруе, як індык. Купіна Віц. (Ксл.).
•індычка-чк7-чцы, ж.—самка нндейка.
•інстыкт-my, предл. U Зват.-це, м.—ЙНС-тйнкт. Нсл. 225. Гэта ўжо інстыкт, апалы рэфлекс, выраблены паўвяковым страш-ным жыцьцём, якое мог перажыць толькі той, хто меў гэты інстыкт. Блр. Голас, Но. 178.
•іншэць-эю-эеш-эе, повел. іншэй-эйма, несоверш.—становйться йным, нзменять-ся. Нсл. 225. За новым аканомам парадак іншэе, паіншэў. Нсл. Соверш. паіншэць, Нсл. 225.—несколько нзменнться. С.м. іншэць. •тшы-шая-шае—другой, не такой, как этот(нлн как прежде отлйчаюіцйй от этого, йлй от прежнего); йной. Ар.; Гсл.; Нсл. 225; Вят., Вост. (Даль). ІНШЫ стаў’СЯ парадак. Нсл. Пан Бог, акром яго іншага Бога нямаш. Кіт. 6611.
2. нареч., облаіт.—ЙНаче. Растсл. См. начай. •ІНШЫЦЬ, -шу-шыш-ша, несоверш.. перех.
1. переменять. Нсл. 225. Свае слова іншыш. Нсл.
2. подменять, тайно, незаметно заменять одно другйм. Соверш. зьіншыць, 1. пере-меннть.
2. подменйть(тайно, незаметно заменнть одно другйм, С.). Нсл. 221. Зьіншыў тое, што я сабе выбраў. Нсл. Прйч. зьіншаны, 1. переменённый. Зьіншанае слова. Нсл. 221.
2. подмененный. Нсл. 221. Зьіншаны тавар. Нсл.
зьіншаць-АЮ-деш-йе, повел.-ай-айма, многократ., nepex. 1. переменять.
2. подменять. Нсл. 221. Ня зьіншай майго тавару. Нсл.
•іншыцца-шуся-шышся, 1. переменяться, йзменяться.
2. подменяться, незаметно сменяться чем-л. другйм. Соверш. зьіншыцца, 1. переменнться.
2. подменнться, незаметно сменйться чем-л. другйм. Зьіншаецца, зьіншыўся колер. Нсл. 221. Многократ. зьіншацца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, 1. переме-няться, йзменяться.
2. подменяться, многократно, незаметно сменяться чем-л. другнм. Ср. зьіншацца в 2-о м знач.
•інтарэс-ср, предл. й зват.-се, м.—дело(к кому, С.). Гсл.; Нсл. 225. Інтарэс маю да цябе. Нсл.
•ірха, ірхі, ірсе, ж. 1. очйіценная от шерств ленточка йз овчйны, вкладыва-емая в шов полушубка(тулупа, С.). Шсл. Забыўся ірхі ўлажыць ды шые. Ст.
ірхаваць
501
іртўць
2. такая же ленточка, нашнваная спередн полушубка справа н слева, как украше-нне. Шсл. Абарваласяў кажусе ірха. Ст. Ср. ірша.
•Ірхаваць-хўю-хўеш-хуе, несоверш.. перех. —нашнть в полушубке "ірхі". Шсл. Соверш. аб\рхаваць-хўю-хўеш-хўе, перех. Шсл. Кажух гатоў, толькі яшчэ аб’ірхаваць. Ст.
•ірдзёль-ля, обіц. 1. ярко-красный. Гсл.
2. красноіцекнй. Гсл.
3. пышаіцнй-шая здоровьем, Ксл. крас-ноіцекнй, здоровый мужчнна, красно-іцекая здоровая женіцнна. Нсл. 225. Ірдзель дзеўка. Нсл.
• ірдзёнь-ня, обіц. — ірдзель. Нсл. 225. Чырвоны, як ірдзень. Нсл.
•ірдзень-н/, мн. ч.-няў, ж.—румянец. іг. На шчоках ірдзень. 1г.
•Ірдзёць, -ёе, повел., -ёй-ёйма, несоверш. —рдеть. Шсл. Крывёю ірдзее раса. Колас: Адплата, 3. Ірдзее на палянах суніцаў раньні Жар. Калачынскі: Лясная казка.
•ірдзецца-дзеда, несоверш. — ірдзець. Шсл. Раса аж ірдзіцца на траве. Ст. Соверш. заірдзецца—закраснеться. Баба аж заірдзелася ад злосьці. Ст.
•ірзаць, іржў, іржэш, іржэць: прош. ер. ірзаў, несоверш.—ржать. Гсл.; МГсл.; ПНЗ, 9; Шсл. Конь ня йдзе, конь іржэ, упінаецца. Росуха Імгл.(Косіч 254). КоНЬ ІрЖЭ стояЧЫ ў хлеве. Ст. Прыходзе пад ноч конь, іржыць бедалака. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). У лесе жарэбчыкі іржуць, дамоў ня йдуць(ваўкі). Рапан. Прык.: 354. ХоЦЬ Сіўка не вязе, ды іржэ. Послов. Рапан 159. КоНІ пачалі ірзаць. Воўсішча Сян. (Ксл. 237). Яшчэ будзе вараненькі весела ірзаці. Гарун: Белр. марш. Соверш. ЗарЗЗЦЬ. Дсл. 248.—заржать. Зарзалі кабылы. Дсл. Вы-•шаў вол, заірзаў як конь, надзьмуўся як мех(гусак). Рапан. 345. Конікі зарзалі. Сур. Северск.(Шэйн, 1-2, 497).
•іржа 1-жы-жы, ж.. обжст.—рожь на пне. Ск. См. жыта.
КНІГІ ОНЛАЙН
