Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•канапа-пы-пе, ж.—дйван. Гсл.
•канапёлісты, -тая-тае—коноплянный цветом. Канапелістая хустка. Нсл. 241. Канапелістая птушачка. Нсл.
•канапёлька-ёлькг,—™. под каноплі. •канарэз-за, предл.-зу, м„ бранное, 1. волк. Нсл. 244.
2. жестокйй к лошадям. Ня дай, Божа, які ён канарэз. Нсл. 244.
• канархаць-аю-асш-ае, повел.-ай-айма, несоверш. 1. чдтать каноны й провоз-глашать стйХйры. Гсл.
2. co слезамй н настойчйво вымалнвать, Гсл. с пеннем йлй нараспев проснть. В старнну, даже егце в конце ХУІІ стол., бедные ученйкй пеннем кантов снйскй-валн себе пропвтанйе. Даўно канархаець, ПроСЯЧЫ есьці. Нсл. Отгл. ймя суіц. канар-ханьне-ня, предл.-ню, ср.—слезлнвое нас-тойчнвоевыпрашйванйе, Гсл. настойчнвое упрашнванне, сопровождаемое плачем нараспев, усвльно просячнм чего-л. Дадзеў сваім канарханьням. Нсл. 229. Соверш. заканархаць—начать "канар-хаць”. Даўно ты еў, а ўжо іэноў зака-нархаў. Нсл. 229.
•канаш-ша, предл.-шў, зват. канашў; мн. ч-шы-шоў-шом, мн. ч„ предл.-ШОХ, м.—чело-век, нмеюіцнй одннаковый "кон” — судьбу с другйм, есть ему "канаш”, •канашка-кі, дат., предл. канашцы, ж. —женс'к. к канаш. Смоленш.
•канава-вы-ве, ж.—канава. мгсл.
•канаваньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к канаваць—определенне судьбы, судьба, рок. Дсл. Такое яму канаваньне ад Бога. Нсл. 244.
•канаваць-нўю-нўеш-нўе, несоверш.. перех. —определйть (предопределнть, С.), Ксл.; ЗСД. назначйть. Дсл. Каму Бог якую сьмерць кануе, накануе, так і памірае кажан. Нсл. Прйч. канаваны—опреде-ленный судьбою. Гэта яму канаваная сьмерць. Нсл. 244. Яму такое канаванае жыцьцё. Нсл. Соверш. аканаваць-ную-нуеш-нуе; повел. -нуй-нуйма—обречь. Аканаваў прадаць цяліцу на падачкі. Стралкі Беш. (Ксл.). Соверш. наканаваць, 1. предопределнть. Што Бог наканаваў, таго ніколі ня мінеш. Нсл. 309. Доля наканавана яму падзяліць долю сваіх жаўнераў да канца. Акула 434.
2. назначнть, определнть. Дсл. Табе гэта ўжо наканаваць надабе. Лук’янова Сян. (Ксл.). Накануйце, якія каровы рэзаць. Дсл. Had Беларусьсю — срэбраны ветах, і Беларусь мая — папараць кветка. гэта сыны ёй наканавалі, тыя, што маці сваю шанавалі. Панізьнік. Прйч. наканаваны —нсконн определенный, предназначен-ный Богом. Яму сьмерць такая накана-вана. Нсл. 309. Наканаваны дзень. Нсл. Наканаванага ня мінеш. Нсл. Яны (наві-ны) пасыпаліся на яго ў наступныя дні, быццам так было ўжо яму наканавана. Дсл. Але, але, — азваўся Віктар, — ня ведаем мы наканаваных людзём дарогаў. М. Вольны (Б. Ускалось, Но. 6, 24). БйЦЬКІ нашыя так жылі, дзяды так жылі, дык і нам, відаць, так жыць наканавана. ЗСД 109. Месца ваша ў ніцалозьзі, ганьба вам наканавана, бо пры вашай падпамозе Бацькаўшчына ўкрыжавана. Дуб. Дачы-неньні... зводзяцца на трагічна-накана-ваную разьвязку. Гарэцкі (Гіст. блр. літ.). Нареч. наканавана. Мне наканавана бадзяцца ўвесь век па сьвеце, а сканаць у бацькавай хаце. Гсл. Каму наканавана ў якім часе памерці, дык нійдзе ад сьмерці не схаваешся. Барыс.(Шейн: Мат. П, 362).
Наканавана толькі жыць'. нічога ня зробіш. РыбчынаСір. (Ксл.). Такужо, відаць, наканавана чалавеку: запамінаць толькі новае, нязвыклае. I. Новікаў (Полымя, Но. 12, 1967, стр. 146).
Отгл. ймя еуіц. наканаваньне-ня, предл.-НЮ, ср.—Божее определенйе, предназначенйе, фатальность, предначертанне судьбы, нензбежное в жйзнй. Гсл. Відаць такое яму ад Бога наканаваньне. Нсл. 309. Вір
канаць
536
канькаць
падзеяў страшэнна закручаны, сыну ўсё ж наканавана жыць. Крушына: Творы, 90. Соверш. уканаваць што—постановйть очередь, определйть(установйть, С.). Як пан уканаваў, няхай так і будзе меж нас. Нсл. 655. Прйч. уканаваны—определенный, заведенный(установленный). Уканава-ным парадкам трэба рабіць, а не пасвойму. Нсл. 655.
• канаць-аю-аеш-ае, 1. (умдрать, Нсл.) йспускать последнее дыханне, Шсл.; Ар. кончаться. Гсл.; Смл., Кур.(Даль). Наш Еська канае. Сукрэмна Сян. (Ксл.). Канае, а зольле хапае. Нсл. 244.
2. служдт проклятнем. Шсл. Кабты канаў так! Ст. Прйч. насгн. вр. канаючы—умй-раюіцнй, йспускаюіцйй последнее дыха-нне. Ведай, якім способам маеш да канаючага чалавека прыйці. Кіт.48аб. Отгл. ймя суіц. кананьне-ня, предл.-ню—кончдна, предсмертные мйнуты умйраюіцего. Гсл.; Ар. Каб табе такое кананьне, як гэта праўда. Нсл. 244. Перад кананьням пры-знаўся. Нсл. Няма на цібе ніякага канань-ня! Ст.; Кіт. 34а9. Соверш. сканаць, а) скончаться. Сканаў чалавек — і ўсё табе тут! Ст. Тата канае, сканаў. Нсл. 244. Сканаў Габрусь у чужыне. Гарун: Габруська. б) служвт проклятдем. Каб ён сканаў! Воўсішча Куз. (Ксл.). Отгл. ймя суіц. СКананьне-НЯ, предл.-НЮ—кончнна. МГсл.
3. перен.—сйльно страдать от болй. Ходзе й канае рукою. Вяжышча Беш. (Ксл.).
4. перен.—желать чего-л. сйльно. Нсл. 244. Канаеш, не дажджэшся. Нсл. Аж канае, ня можа даждацца. Ст.
•канацца, -аюся-аешся-аецца, несоверш. —прехватывать поочередно рукамй палку от одного конца до другого, чтобы определйть, кому первому йграть, начй-нать какую-л. работу й т.п.; решать жеребьевкой. См. кідаць на жэрабя. Ср. кон, канаваць.
•кандыба-бьг, обш. 1. человек с ковыля-юіцей походкой, Гсл. хромоногйй. 3 кандыбаю йдучы, ня борзда дойдзеш. Нсл. 229.
2. не скорый в ходьбе й работе. Кандыба гэты, як не сваімі рукамі робе, не сваімі нагамі ходзе. Нсл. 229.
3. слабоснльная лошаденка, кляча. Гсл. •кандыбаць-аю-aeuz-ae, несоверш.—йдтй хромая йлй не скоро, ковылять, прйх-рамывать; кое-как плестать. Гсл. Ну, бардзей кандыбай! Нсл. 229. Соверш. дакан-дыбаць—дойтн такнм образом. Пакуль ты дакандыбаеш да двара! Нсл. 229.
•канёўнік,-гка, предл.-іку, зват.-іча, .м. 1. зладей, наводяіцйй лошаднную порчу. НК.: Пособ. 151.
2. конокрад. НК.: Очеркн, Но. 858. Што цыган, то канеўнік. Нсл. 244.
3. любнтель лошадей, лошадейный барыШННК. НК.: Очеркн, Но. 858.
•канец-нца, мн. ч„ дат.-НЦОМ, мн. ч„ предл-нцох, м —конец.
з канца ў канец—йз конца в конец. Гэты сьвет напоўніўся сьветласьці з канца ў канец. Кіт. 10864.
•канёчнасыіь-ш, ж.—необходймость.
•канёчны-ная-ное—необходнмый, не-пременный. Ар. Нареч. канечне—непре-менно, Ар. непременно, обязательно. Ар.; Гсл. Канечне посьнікай трынанцаты дзень. Кіт. 21614. Канечне трэба гэтак зрабіць. Ст. He канечне папу яечня: зьесьць ідзяк, anon будзе так. Послов. Нсл. 244. Ён канечне захацеў іх палавіць. н. (Афанасьев, ІУ, 1914, 287).
•каня-Ні, дат., предл.-НІ, ж.—лунь, Ксл. звукоподражательное названйе птнцы йз породы коршунов; ее появленйе й крйк предказывают дождь. Гсл. Каня крычыць — дождж будзе. Рыбчына Сір. (Ксл.). См. канюх в 4-ом см.
•каняк-якў, предл.-якў, зват. каняча, м. —коньяк.
•каніна-ны-не, ж.—лошаддное мясо. Ар.; Шсл. Татары дык ядуць каніну. Ст.
•канка, канкі, канцы, ж.—клйстйрная трубка, клейстйр. Канку трэба прыста-віць, даўно на двор дзяцё ня ходзе. Нсл. • канпрэс-су, предл. й зеат.-ce, м.—компрес. Шсл. Хвораму на галаву палажылі кан-прэс. Ст.
•кантрахт-дтку, предл. й зват.-хце, м.—обя-зательство за определенную суму вы-полннть(выполнять) какую-л. работу (работы) подряд.
•кантрахтар-ара, предл. й зват.-apy, м. —порядчйк.
•кантрахтаваць-піуто-тўеш-гаўе, повел-тўй-тўйма, несоверш.—подряжать. мгсл. Соверш. закантрахтавать. БГсл.
• кантынэнт-нлму, предл. й зват.-нце, м.
—матерйк(контйнент, С.). мгсл.
•кантычка-чкг-чцы, ж.—сборннк духов-ных песень, псалмов. Гсл.
•канвэрт-pwjy, предл. й зват.-рце, м.—кон-верт. Ар.; МГсл. Абдзіраловіч дастаў скрыначку зь лістамі й канвэртамі. Дзьве Душы, 188. На канвэрце надпіс. Дальны (Калосьсе 2, стр. 84). Уменьш. канвэрцік /к«, предл.-іку, зеат.-іча. У канвэрціку пісулька. Цэлейг. Ярылаў агонь.
•канвульеі-сяў—падучая болезнь. мгсл.
•канькала-лы, обіц.—попрошайка. Ад-касьніся ты, які канькала. Нсл. 229.
Канькала гэта хоць у каго выпрасіць. Нсл. Дай гэтаму канькале. Нсл.
•каньканьне-ня, предл.-ню—неотступная просьба, особенно нараспев, клянканье. Ня слухай ты яго каньканьня. Нсл. 229. Каньканьням сваім вушы пратрубіў. Нсл. • каш>каць-аю~аеш-ае, несоверш.—каню-чйть, вымалйвать, Гсл. клянчйть, каню-чнть, Смл. (Даль) с плачем нараспев выпрашнвать. Цэлы дзень канькае есьці. Нсл. 229. См. канархаць в 2-ом см. А Юрка
канцы I
537
капа I
прышоў безь нічагутка, і ня канькаў, і не прасіў. Гарэцкі: Песьні, 40. Соверш. заканькаць —запросвть чего-л., начать неотвязчнво проснть. Заканькала баба грошы. Дсл. 238. 2. находяіцййся на конце, вконце чего-л.; являюіцййся концом, конечный, край-ннй. Ён апынуўся на канцавой станцы, адкуль цягнікі нікуды ня йдуць. Корзюк.
•канцы I, перех.—смерть. Канцы прыхо-дзяць. Іг. Будуць табе канцы. іг.
•каНЦЫ ІІЧ предлог с род. пад.—вконце, на краю. Канцы грэблі стаяць вербы, што я іх садзіла. Нз нар. песнн.
•канцыляра-ры-ры, ж.—канцелярйя. Пісар сядзіць адзін у канцыляры. Ст. Згарэла канцыляра, і ўсе паперы пагарэлі. Ст.(Шсл. под паперау Пісара ня было ў канцыляры. Ст.(Шсл. под памочнік).
•канчальны-ная-нае, 1. кончательный. Нсл. 245. Адзіноства адзяржала канчаль-ную шчэліну. Бацьк. Но. 4(539). Скажы канчальнае слова. Нсл. 245. Нареч. канчаль-на—окончйтельно.
2. являюіцнйся пределом, гранйцей чего-л.; предельный.
•канчане(одйн канчані'н)—жнвушне на КОНЦаХ деревнн, Запрудзьдзе Сян. (Ксл.) жнтелй окранн деревнн. Шсл. Тыя канчане прывялі к нам коні пасьціць. Ст.
•канчар-ара, предл.-ару, зват.-äpy, мн. ч.-ры-роў-ром-ры-рамі-рох, м.—отрезок верев-кй, шнура, доскн, концовой отрезок чего-л. Адарваў канчар вяроўкі. Скрыль Пух. (Шсл.). Каб папасьці дзе які канчар дошкі. Ст.
2. окурок. Ар. Зьбірае канчары й кура. Ар. •канчатак, -тку, предл. й зват.-тку, м. —окончанне. МГсл.; Гсл.; Ар.
•канчаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш.. перех.—ОКанЧйВаТБ. Ар. Соверш.
СКОПЧЫЦЬ-Чу-ЧЫШ-Ча, перех.—ОКОНЧЙТЬ, кончнть. Скончыў свае панаваньне. Гарун: (ст. "Восенскі сьпеў”). Скончы з імною справу, няхай будзе канец. Нсл. 245. Скончылі будаваць яго дом. Мішкава Куз. (Ксл.).
•канчааца-аюся-аешся, несоверш.—о кан-чнваться. Нсл. 736; Ар. Служба Божая канчаецца. Соверш. скончыцца-чуся-ЧЫШСЯ—ОКОНЧЙТЬСЯ. Ар. Отгл. ймя суіц. сканчэньне-ня, предл.-НЮ.
сканчэньне сьвету—конец света. Ар. Будзе сканчэньне свету. Ст.
•канчўк-J’Kö, предл.-укў, зват.-уча; мн. ч-укі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м. 1. нагайка, Гсл. ременная плеть. Канчуком сьвіснуў па плячох. Нсл. 245. Уменш. канчучок-чка, предл.-ЧКу, зват. канчучку, мн. ч„ дат.-ЧКОМ, мн. ч„ предл.-чкох. Глядзі — канчучок па сьпіне паходзе. Нсл. 245.
КНІГІ ОНЛАЙН
