Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. чепчйк у замужннх женіцйн й грудных детей. Гсл.
3. абажур. Гсл.
4. капор. мгсл.
5. верхная часть кухонной печй, перехо-дяіцая в дымоход.
•каптўрнік-wa, предл.-іку, зват.-іча, м. —монах вообіце, как православный, так й католйческйй, обязанный покрывать голову клобуком. У каптурнікі запі-саўся. Нсл. 245.
•капўста-сты-сьце, ж. 1. капуста. Ар.; Лужасна Куз. (Ксл.).
2. кчслые іцй. Ар. Мама, налі мне капусты. Лужасна Куз. (Ксл.).
ад’есьці капусту—окончйть половйну еды. НК.: Очеркн, 14.
•капцан-ана, предл.-анў, зват.-ане, мн. ч., дат.-НОМ, мн. ч., предл.-НОХ, м.—оборванец. Ск. Чага гэты капцан прычапіўся да нас? Нсл. 229.
•капцюр-юра, предл.-юрў, Зват.-юру, мн. ч-ры-роў-ром-ры-рамі-рох, м. 1. коготь. Ар.; Гсл.; Ксл. Вадзянік расплёў яе косы і чэма сваімі капцюрамі. Я. Г. Казкі, Но. 2, 85. Запусьціў капцюр у скуру. Колас(”Каласкі”, Но. 60-61. 1958 г.). Мама, ча? Мама, курыца капцюр зламіла. Вайводка Віц. (Ксл.).
2. презр.—ноготь. Ар.; Шсл. Ну й капцюры твае, як у ката. Ст.
•капыл-ьма, зват.-ыле, мн. ч.-лы-лоў-лом, мн. ч.. предл.-лох, м.—крюковндная насад-ка на саженном почтй шесте, плоское й острее лезвйе которой устроено попе-речкою. "Капыл" употребляется вместо сохй, прй вспахйваньню "лядаў”. НК.: Очеркн, 392., — (род земледельческого
капыстка
540
кароўны
орудйя), мотыка. Капылом капыляць ляды. Жалудова Лёз. (Ксл.).
2. вертнкальная стойка в полозьях, поддержйваюіцая пол саней. Капылы новыя пастаў, дык будуць сані. Гарадок (Ксл.),—одна йз палок, посредством которых к полозьям прнкрепляется короткнй брусок, вставленный в полозья й служаіцнй опорой для кузова саней.
3. сапожная колодка, Ар. колодка для натягнванья. Гсл. У нашага шаўца ё толькі вялікія капылы. Падрэзы Чаш. (Ксл.) падганяць пад адзін капыл—подгонять под одну меру, размер. Кажны чалавек і шчасьлівы і нешчасьлівы па свайму — тут нельга падганяць усіх пад адзін капыл. Цялеш: Дзесяць, 58.
капыльле-ля, предл.-ЛК>, ср., еобйр. 1. стропнла с натуральнымй крюкамн. нк.: Пособ. Но. 13.
2. собйр. к капыл в 1-3 см.
з капыльля далоў—(прч пьянстве) свалйться с ног, не держаться н в сндячем положенйй. НК.: Піт., 74. 3 капыльля зваліўся. нк. 52.
• капыстка-сткі-стцы, ж.—мешалка в вйде длйнной лопаткй. Растсл.
•капыт-ыта, предл. й зват.-ь'іце. мн. ч.-тьі-тоў-том, мн. ч.. предл.-тох, м.—копыто. Гсл.; Нсл. 246; Ар.; Ксл. У каня капыты вялікія. Лужасна Куз. (Ксл.). Выняўся нейкі капыт. Міколск М. (Демлд: Веров ill). Замест конскіх капытоў, яна выразьліва пачула стукат свайго сэрца. Ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1). Капыты задзерці, з капытоў дацца—окочурнться. іг. Уменьш. капыцік-іка, предл.-іку—копытце. Капыцікам (конь) зямлю крое. йз песнн, Нсл. 246.
•капыціцца-гдол’я, несоверш.—оступаться (о лошадд). Шсл. Конь бягучы капыціцца. Ст. Конь на чатырох нагах капыціцца. Послов. Нсл. 246. Соверш. скапыціцца—осту-пйться. (о лошадн), 1. споткнуться (о лошадн, Шсл.); Гсл. Скапыціўся жарабок. Ст. Конь скапыціўся. Нсл. 246.
2. подохнуть, умереть. Шсл. Як хапіў яго жывот, дык адразу й схапыціўся. Ст. •кароза-зы-зе, ж.—сойка. Гсл. См. карэза. •кароза-зы-зе, ж.—нволга. мгсл.
• карожыцца-жуся-жышся, несоверш. 1. внешннм вндом, болезненнымн двнже-нйямй проявлять прнзнакн серьёзного заболевання. Як ён карожыцца, хіба надта баліць. Гсл.
2. подвергаться судороге. Гсл.
3. грубо капрнзннчать, обнаружнвать нахальное самодурство(куражйться, С.). Ці глынуў на грош гарэлкі, і пачаў карожыцца. Гсл.
•кароль-ля, предл.-ЛЮ, зват.-ЛЮ, мн. ч.-ЛІ-лёў-лём-леў-лямі-лёх, м.—король. Ар. Ой, каролю, каролю, чым мяне даруеш? Карскі Ш-1, 372; Кіт. 19613.
•Кароль, Караля, предл.-лю, зват. Каролю, мн. ч.-лі-лёў-лём-лёў-лямі-лёх, м.—Карл. Ар.
•каромісел-сла, предл. й зват.-сьле, м. 1, орудне для носкн двух ведер(воды й т. п.), накладываемое на одно только плечо, НК.: Очеркн, 89. КОроМЫСЛО, Бешанковічы(Ксл.) коромысло, на котором в ведрах воду носят. Ня лезь, a то кароміслам вытну. Нсл.
2. палка скрепляюіцая "вобжы" у "сашча
3. плечевая кость, рамо. Каромісел зламіў сабе. Нсл. 247.
4. КЛЯПЫШ, (в 1-ом см., С.). НК.: Очеркн, Но. 699. •каромісла-ла, ср. 1. коромысло(для ношення ведер воды н под., С.). Бешанко-вічы (Ксл.); Шсл. Кароміслам ваду лягчэй насіць. Ст.
2. пояс Орлона. Пара малаціць, каро-місла ўжо высака. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•карона-ны-не, ж.—корона(венец монар-ха).
•кароста-сты, предл.-сьце, ж.—чесотка. Ар.; Гсл.: Шсл.; Пацкава Сян. (Ксл.); Вят. (Даль). Дзеці хварэюць на каросту. Ст.
•каросьлівы-вая-вае—чесоточный. Ар. Каросьлівыя рукі. Рудня Аз. (Ксл.). Раські-нуў рукі каросьлівыя, ніколі ўважна не памытыя. Гарэцкі: Песьні, 64.
•кароткі-кйя-кае—короткнй, кратклй. Гаварыў бы каток, ды язык караток. Нсл. 247.
кароткія рукі—рукн короткн у кого, нет возможностн делать что-л. Ср. cm. карот-шы—короче. Левай, каротшай (нагою) папіхаў. Кулакоўскі: Дабраселцы. Твой ПОЯС каротшы за мой. Нсл. 247. Мы шляхам каротшым пойдзем у зямлю. Гарун(ст. ’’Ноктурно”). Прев. cm. найкаротшы—самый короткнй, кратчайшйй. Увелйч. карацю-сенькі—коротехонькнй. Цяпер карацю-сенькі дзень. Нсл. 247. Нареч. коратка —коротко, кратко. Ср. cm. карацёй —короче. Ар.; МГсл.
•кароаа-вы-ве, ж.—корова. Уменьш. ка-роўка-ўкі-ўцы—коровка. Ідзе прапала кароўка, там няхай і вяроўка, послов. —снявшн голову, по волосам не плачут. Войш. Зьеў кароўку, еж і вяроўку, послов. —тоже.
•карові-вяя-вяе—коровнй. Каровяе ма-лако. Ар.
•кароўня-нг-нг, ж.—хлев для содержання коров й быков — коровннк. Загані бугая ў кароўню. Нсл. зі.іпод бугай).
•кароўнік, -іка, предл.-Іку, зват.-іча, м. —скупіцнк коров. Ксл. Кароўнік скупляе на сяле куры. Гарывецк Сян. (Ксл.).
•кароўніца — малочніца. нк.: Под пос. 43. •кароўны-ная-нае—молочный (коровь-еГО МОЛОКа). Пісараўка Імгл.(Сержп.: Отчет, 9). Разгаўляюцца больш "кароўным”,—зн. МОЛОЧНЫМ. Косіч 20.
кара
541
каралеўства
•кіра-ры-ры, ж.—наказанле. Гсл.; Ар.; Шсл. Наслаў Бог гэткую кару на нас. Ст. Кара з табою. Нсл. Кара Гасподня на нас. Нсл.
кара сьмерцю—смертная казнь. мгсл.
2. взысканле(наказанле за невыполненне ллл нарушенле чего-л.).
•кара-ры-ры, мн. ч. коры-раў, ж.—кора. Ар. Едйнетв. ч. карына-ш'г.
•караб-абд, предл. й зеат.габё, м.—корабль. •карабаты, (Шсл ), карбаты, (Ар.)-тая-тае—покоробленный, моріцлнлстый. Шсл.; Ар. Надта ж караратпае тваё сукно. Ст. Баба ўжо старая, карабатая. Ст.
•карабаціць, (Нсл ), карбаціць, Ар.; Гсл -ачу-аціш-аце, несоверш.,; перех.—короблть, допускать коробяться. Ар.; МГсл. Насонцу карабаціш, скарабаціш лубкі. Нсл. Ср. корпаць. Отгл. ймя суіц. карбачаньне-ня, предл.-ню, ср.—лскрлвленле неровных форм, образованле выпуклостей н впа-днн от высыханля л т. п. прлчлн. Гэтыя дошкі дрэнныя, з карбачаньням. Гсл. Соверш. пакарбаціць—покоробнть. Прйч. пакарбачаны—покоробленный. Пакар-бачан, ЯК бы ЗМОршчыўся. Гарэцкі: Песьні.
скарабаціць, (Нсл.), скарбаціць, перех., соверш. к карабаціць, карбаціць. Нсл. 247. •карбаваная рыба—вяленая, провееная рыба, с подрэзамн по бокам. Кур. (Даль). •карабаціцца, (НК), карабаціцца, (Ар.)-ЦІШСЯ, несоверш.— короблться(о досках л под., С.); нк.: Очеркн, 226. Лубкі, на сонцу лежачы, карабацяцца. Нсл. 247. Дошкі карбацяцца. Ар. Соверш. пакарбаціцца —покоробнться. Ар. Соверш. скарабаціцца, (Нсл.), скарбаціцца, (Ар.)—скороблться. Ар. Жонка мая скарабацілася, зн. заця-жарыла. Нсл.
•карабёль-ля, предл.-лю, зват. караблю. Па сінім мору карабель плыве. ПНЗ 44.
•карабёнь-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-нёў-нём-ш-нямі-нёх, м.—короб. Вясна красна, што ты нам вынесла? Вынесла карабень яец — дробным дзетачкам на забаву. Гарцава Стдуб.(Косіч 257).
•карагод-др, предл. й зват.-дзе, м. 1. хоро-ВОД, МГсл.; Косіч, 87; Растсл.; Воўсішча Сян. (Ксл.); Шсл.; Вост., Вят. (Даль) хоровод, круговая пляска. Чаго ты сядзіш? Хадзі з намі ў карагод. Нсл. 736. Тут і бабы, тут і ўнучкі, усі ўзяўшыся за ру-жі, пайшлі ў вечны карагод. Слава Богу ў род ірод. Нз вялікод. песьні, Нсл. Ой, хто ў нас карагод завядзець? Козіна Пуців. Халанскі, 187. Дзеці вэнь на вуліцы гуляюць у карагод. Ст.
2. толпа людей. Войш; Гсл.; Дсл. Хлапцы карагодам ходзяць, віншуючы па сяле. Нсл. 736. Браццы, як у добры год, пойдзем ад хаты да хаты. Завядзем тут кара-год, ці галыш, ці хто багаты. йз песнн, Нсл. 736. Будзе стаяць ля варот карагод старых. Ельн. (Дсл.). Як ён прыехаў на сход, то пераверыўся, што князь навет кіруе ўвесь карагод (тых, што зьберлія на сход). Дзьве Душы, 26. Як пушчу яго
(звон) у ход, склічу ў міг карагод. Купала: Песьня званара(Спадчына, Ню Ёрк 1955, 106).
3. ряд чего-л., напр. ряд свай. Смл.; Кал. (Даль).
карагод бабак—одлн ллн несколько рядов снопов "бабак”. "Карагод” содер-ЖЛТ круглое ЧЛСЛО ”коп". НК.: Очеркн, 453. Стаяць карагоды бабкаў аўсу. НКлОчеркн, 449. Бач, карагод бабак уаставіў. Гарадок (Ксл.). Вясновых хвояк карагод жывіцай стаму гаіў. Лойка: л. Песьня. Ідуць сабе гады, ідуць, бы карагод бясконца. Гарун(ст. ’’Ідуць гады”.
4. веренлца. Гсл.
5. шум(толпы, С.), беспокойство, обіцая распря. Ня йдзі да ранды: там карагод справілі. Нсл.
•карагоднік-гкя, предл.-іку, зват.-іча, м. —участнлк хоровода,—карагод. Ср. карагодніца.
• карагодніца-цы-^ы, ж.—участнлца "карагоду”—хоровода. Да яна ж была карагодніца. Козіна Пуців.(Халанскі, 187).
•карагодны, -ная-нае—беспокойный, многохлопотный. Талакою жаць кара-годнае дзела, затое разам збожжа зьбярэш борзда 3 ПОЛЯ. Нсл. 736. Нареч. карагодна—хлопотно. Спраўляць у сваім дварэ сьвячу ня толькі каштоўна, колькі карагодна. Нсл.
•карагодзіць-дж4>-дзг'ш-дзе, 1. несов.
—кружлться, ходлть кругом кого-л., вертеться около чего-л. Доўга я кара-годзіў каля яго, пакуль грошы свае спагнаў. Нсл. 736.
2. колобродлть, говорлть вздор, блуж-дать, не сосредоточлваясь нл на чем (о мыслях, воспомлнанях).
накарагодзіць, соверш. к карагодзіць в2-ом см. Нсл. 736.
•карагодзіцца-джуся-дзішся, несоверш. 1. хорохорлться, ерепенлться. Гсл.
2. суетлться(как бы водя хоровод). Гсл.
3. дружлть. Гсл.; Ар. Яны зь ім караго-дзяцца. Ар.
•караголь-ля, предл. й зват.-ЛЮ, м.—ЯСТреб перепелятнлк. Як высака караголь паля-цеў. Валькі Сур.(Ксл.).
•карадлівы-вая-вае—бояіцлйся вся кой непрлятностл, облдчлвый, чувствлтель-ный. Карадлівы якатун. Нсл. 150(под якатун). Які ты карадлівы, сказаў табе слова, а ты й заплакаў. Нсл. Карадлівага толькі дакраніся, то й закрычыць. Тм.
КНІГІ ОНЛАЙН
