Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. отрезок веревкй, шнура, доскй. Шсл. Нейкім канчуком завязаў мех. Ст.
•канчўр-урй, предл. й зват.-урў, зват.-ўру, мн. ч.-рьі-роў-ром-ры-рамі-рох, м.— канчар г і-ым зн. Іг.
•канюх-юлй, предл.-юхў, зват.-юша, м. 1. кучер, форрейтор й помоіцнйк йх для чйсткй, ухода й выправкн лошадей, НК.: Под. пос. 42; 59.—(работннк, занятый уходом за лошадьмн, С.), конюх. мгсл.; Ар.; Шсл.
2. лошадный пастух, водяіцйй лошадей по ночам весною й летом на подножный корм. Канюхі, канюшкі, відаць, заспалі, што дагэтуль коні няма. Нсл. 245. См. начлежнік.
канюшок-шка, предл.-шкў, зват. канюш-ку, мн. ч.. дат.-ШКОМ, мн. ч., предл.-ШКОХ, уменый. к "канюх" в 2-О.Ч см.—мальчйк, пасушнй лошадей. Гсл. Подаўна час маленькаму канюшку прачхнуцца. Гарэц-кі: Песьні, 56.
3. торговец лошадьмн. Шсл. У канюха вымяняў сабе каня. Ст.
4. птнца. Шсл. — к'аня, Гсл., ястреб. Міколск М.(Демнд.: Веров. 113). Канюх крычыць на дождж. Ст.
•канюшы-шаго, <тй<.—досмотргцйк пас-тух лошадей. Нешта наш канюшы не жанець коні з гоньніцы. Сакуны 77.
Канюшыранюсенька выганяеконі. Сакуны 36.
•канюшьіна-ны-не, ж.—клевер. Ар.; МГсл. Палявец пазабіраў коні на канюшыне. Ст.(Шсл. тд палявецу
•капОК-77/Ш, предл.-ПКу, .чн. ч., дат.~ПКОМ, мн. ч.. предл.—пкох, м.—отдельная капля кушанья, упавшая на стол. НК.; Очеркн, Но. 121.
•капота-о/77ы-ог)е, ж. — капот(платье), Шсл. род верхней одежды. Гсл. Надзень во хоць гэту капоту. Ст. Андрэй, ня дурэй, не дзяры капоты, ні ты праў, ні ты ткаў, ні твае работы. Нз дет. песнн. Ар.
•каповішча-467, предл.-чу, мн. ч-чы-чаў, ср.—место собрання "капы" в 3-ем см. Каповішча кажны падкаморы ў павеце сваім назначыці і сёла тых, хто ся там станавіці будзець, апісаці маець. Стт. 467. • капа-чы, дат.. предл.-ne, ж.—кожаная покрытка на хомуте. Ар. Лімар прышыў к хамуту НОвую капу. Вішкавічы Чаш. (Ксл.). • капа 1-пы, мн. ч. копы, коп, ж. 1. чнсленный состав едднйц в 60 штук, н такою мерою повсеместно йсчйсляются снопы, кулн, копны сена, фрукты, курнные яйца й вообіце строго раздель-ные предметы одного н того же рода. нк.: Очеркн, Но. 571; Ар.; Ксл.; Шсл.; Гсл. Я НйЖйў дзесяЦЬ КОП ЖЫта. Халамер’е Аз. (Ксл.). Прадалі капу яец. Cm.
капа грашоў—60 грошей. Даўгяла: Места Сьвіслацкае 1560 г.(Наш Край, 1928, Но. 6-7, стр. 34).
соценная капа - ”капа”в 100 еднннц. НК.; Очеркп, Но. 571.
2. корна. Ар.; Шсл.; Гсл. Сена вяжуць у> копах. Ст.
копка
538
капяк
3. род суда, прн котором собранне местных жнтелей рассматрнвало совер-шенное в окрестностй преступленне й выноснло решенне. Таковые суды су-іцествовалн до ХУІІ в. включйтельно в белоруском государстве, нзвестном под йменем ’’Велйкого Княжества Лйтовс-кого”. А есьлібы ўкрыўджаны зладзей-ствам хацеў шкоды сваяе даходзіці капою, тагды ўсі ў той аколіцы вокал на мілю з усіх чатырох старон, маюць казані падданым сваім на капу схадзі-ціся. A то ся маець разумеці ўперад на тыя месцы, дзе дагэтуль копы ня бывалі. Стт. 467. Што капа на іспашы прысудзяць шкоды, тот пан, чые быдла занята, маець плаціці. Тм.
копка-пкі-пцы, уменьш. к капа 1,2. копачка-чкі-чцы, уменый. к копка 1,2.
Умею ядронае жыта жаці, у копачкі КЛасЬЦІ. Кажамяка Імгл.(Косіч 28).
капіца-цы-цы, ласкат. к капа 1, 2. Набіла пшаніцы чатыры капіцы. Нз песнн, м.
•капайла-лы, обш.—медленно работаю-іднй-іцая йлй медленно собйраюіцййся-іцаяся в путь. Капайла гэты пакуль вылезе з хаты. Нсл. 245.
•капальня-ні-ні, обіц.—тот, та, которые выкапывают корнеплоды(картофель, свеклу й пр.). Войш.
•капальны-ная-нае—йс копаемый. М Гсл. См. копанік.
•капанікі-каў, едйнств. ч. нет.—санй, в которых ободы йз выкопанных в лесу крйвых корней. Гарэцкі: Песьні 8. Прымась-ціўсяў дзіравых капаніках. Гарэцкі: Песьні8. •капашца-і(ы-цы, ж. 1. мотыка. Растсл.; ПНЗ; Горадна Стол. (Полесье 178).
2. выкопанный ров, вырытый пруд. Гсл. •капалка-лкі — капачка. НК.: Очеркн, 394. •капань-ня, предл.-НЮ, мн. ч.-ні-нёў-нём, мн. ч„ предл.-нёх, м.—такое дерево, корень которого дает стволу крючковатость. Более тонкне "капані" употребляются на КОчергу, "кісялёўку”. НК.: Очеркн, Но. 356. капанёц-нца, предл.~цў, зват.~нча, мн. ч., дат.-НЦОМ, мн. ч.. предл.-НЦОХ, м. 1. уменый. к капань. НК.: Очеркн, Но. 356.
2. мн. ч. капанцы-ірў-чом, мн. ч., предл.-ох, едйнств. ч. нет. — копані в обойх см. НК.: Очеркн, 375.
•капаны-ная-нае—очень схожнй, как две каплн воды. Капаны дзядзька. Нсл. 229. Капаная матка. Тм. См. копаны.
•капаруля-лг, дат., предл.-лі, ж.—навозный крюк. Вазьмі капарулю і йдзі скопаваць гной. Навасёлкі Сян. (Ксл.).
•капаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш.—капать. Ар.; Шсл. Kanae із страхі. Ст.
капнуць-ну-неш-не, 1. однкр. к "капаць". Капка капнула із шклянкі. Ар.
2. чым—стегнуть кнутом. Шсл. Дай я яму хоць раз пугаю капну. Ст.
•капаць-аю-деіа-ае, несоверш., каго-што —рыть. Ар.
2. копать. МГсл.; Ар.
3. копать, выкопывать. Капаць бульбу буракі. Ар.
капаць дол—копать могнлу. Ар. Соверш. вьікапаць, перех.—выкопать. Джэбраіл, Міхаіл дол выкапалі. Кіт. 96а8.
закопаваць—закапывать. Ар. Соверш. закапаць—закопать, поместнть в выко-панное углубленне, засыпать сверху чем-л. сыпучйм. Ар.
•капач-ча, предл.-чў, зват. капачу, мн. ч.-чы-чоў-чом-чох, м. 1. орудне, представля-юіцее собой острую лопатку, перпендй-кулярно насаженную на палку — упо-требляется для рыхлення почвы, оку-чйвання, выкапывання корнеплодных растенйй. Ар.
2. крюк для сбрасыванья навоза з телегд. Гсл.
3. сельскохозяйственная машнна для выкапывання корнеплодов.
4. землекоп. Макснмов: Белор. Смоленіцнна, 447. Ад нас хадзілі ў капачы. Ар.
5. рабочйй, копаюіцйй навоз для вывоза яго на поле. НК.: Пасоб, 117.
•капачка,—см. под капля.
•капачка-чкі-чцы, ж.—земледельческое орудде для вскапыванья землн, состонт йз древка (1 арш.), нмеюіцего железную насадку с тонкою лопастью, овальной вверху й сужаюіцейся вннзу. нк.: Очеркн, 394.
•капачны-ная-нае, прйлаг. к капач.
капачныя ві'лы—вйлы для подьема навоз в хлеву йлй для скйдыванья его с воза на поле. нк.: Под. пос. зз.
•к апэля-лг-л/, ж.—капелла. Дале п’яная капэля едзе, смаліць нешта ў гусьлі. Дуб.(Калосьсе, Но. 3, 20, стр. 159).
•капёж, капяжа, предл.-яжў, зват. капёжу, мн. ч. капяжы-жоў-жамі-жох, м место на крыше, откуда падает вода. Жыткавічы ля Мозыра; Ар. Куры п ’юць ваду з пад капяжа. Ст. См. капле.
•капельку, нареч.—немножко (о чем-л. жйдком, С.). Шсл.; Ар. Выпіў капельку малака. Ст.
•капёц-n^ä, (ПНЗ; Рстл.)-П^у, зват. копча, мн. ч. капцы-оў-ом-цы-амі-ох, м. 1. меже-вой знак, (Гсл.) в внде небольшой насыгш (конуссобразной формы, нногда co столбнком на ней, Ар.), а также вообіце всякая (подобная, С.) земляная насыпь. Ар.; Шсл.; Заазер’е Сян. (Ксл.); Гсл. Ціпер граніцы ніхто ня зьверне: парабілі капцэ. Ст. У іх за сялом нейкія капцэ'. мабыць там пахаваны забітыя жаўнеры, як была вайна з Пранцузам. Ст.
2. прнсыпаная землей куча картофеля на Зйму. Ар.; Шсл.; Заазер’е Сян. (Ксл.). Палавіца бульбы памерзла ў капцы. Ст.
•капяк-лй, предл.-кў, зват. капяку, мн. ч.-КІ-коў-ком-кі-камі-кох, м.—копна снопов, сложенная колосьямн внутрь. Во, колькі капякоў! Гарадок (Ксл.).
капялюш
539
капыл
•капялюш-юшф предл.-ЮШЎ, зват.-ЮШу, мн. ч.-шы-шоў-шом, мцм.-шох, м. — брыль в 1-ом см. Вунь non ідзець у капялюшу. Ст.
• капіеўка-ўкі-ўцы, ж.—кнрнлловскнй алфавнт, кнрнлнца, реформярованая, в конце ХУП в. велйколнтовскйм (бело-русскнм) ученым Галяшом Капіевічам-Капіеўскім; в Россйй нзвестна под йменем ’’гражданкй”, ’’гражданского алфавйта”. "Капіеўка” прннята велвко-лнтвннамн, болгарамн, сербамн, русс-кймй й украннцамн.
•капішон-она, предл. й зват.-оне, м.—ка-ПЮШОН. Ар.
• капком капаць—ногою рыть. Гуляе Гарыня багатыр і горы капком капае. Ржевскнй у. (Афанасьев: Нар. рус. сказкн. I, 1897, 183).
•качка-пкі-пцы, ж. 1. крапйнка, пятныш-КО. Гсл.
2.—см. под капля.
•каплё-дя, предл.-лю, ср„ собйр.—место, где капает йлй лйстся с крышн вода. Нсл. 229. См. капеж.
•капля-лі-лі, ж.—капля. Ар. Уменьш. капка-пкі-пцы. На галаву капнула капка вады. Ст.
капачка-чкі-чцы, уменьш. к капка—ка-пелька. Ар.
капачкі падабраць—йметь удйввтель-ное сходство. Гсл.
•капліца-г^ы, дат., предл.-цы, ж.—часовня. МГсл.; Ар.; ПНЗ; Растсл.; Рудня Аз. (Ксл.); Шс'л.; Куршчына. Служэньне ў гэту нядзельку будзе на могілках у капліцы. Ст. Вось (г Слуцку) магільнік і капліца. Рамановіч (Бацьк., Но. 49-50/435-436). Колькіразоў лучалі нашы людзі на нядобрыя здарэньні каля капліцы. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935 г„ стр. 99). Уменьш. каплічка-чкі-чцы. Стаяла старэнькая каплічка на курган-^Г. Дзьве Душы, 49.
• капрыс-сі, предл.-се, 1. капрйз. мГсл.; Ар. 2. прйхоть. МГсл.
•капшўк-рка, предл.-укў, зват.-ўча, мн. ч„ дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—ВЫШЙВНОЙ йлй йз цветной матерйй мешочек для курйтельного табака, с небольшнмй кнсточкамй на двух углах. Отверстне мешочка "засморгаваецца" (затягйва-ется) снурком с кйстямй по концах. нк.: Пособ.. Но. 65.,—маленькйй мешочек, в усты стягйваюіцййся снуркамн; служйт для храненмя табака, кремня, кресала, ЙЛЙ денег мелочй, Ар.; НК.: Очеркн. 128. кнсет, мешочек, сумочка (с курйтель-нымй прйнадлежностямй, деньгамй й т. п.). Гсл.; Шсл.; Вят. Даль. Скураны, напханы рубанцамі золата капшук, вырабу сма-ленскіх мастакоў, прымацаваў ён пры СваІМ сядле. Жамойда(Б. Ускалось, 1954 г., Но. 4. стр. 18). Поўны капшук табакі. Чарніца Лёз. (Ксл.). Клаў на кавалак жоўтай газэціны
махорку зь вялікага скуранога капшука. Дудзіцкі(Бацькаўшчына. Но. 376-377). Выняў скураны капшук, расшнураваў, расьхі-нуў, набраў трыма палцамі махоркі. Дудзіцкі, Тм.
2. всякйй маленькйй, меньше малой сумы, мешочек. Ар.
3. КОКОН. Гсл. Уменый. КаПШуЧОК-ЧК<І, предл-чкў, мн. ч.-чкі-чкоў-чком, мн. ч„ предл-ЧКОХ. Ар.
4. насм.—обдутый, толстый мужчйна. Капшук ты, бардзей ты варушыся. Ст.
• каптан-ана, предл.~анё, зват.-ане, дат., предл-НОМ, мн. ч., предл.-НОХ, м. 1. кафтан. Падрэзы Чаш. (Ксл.); Гсл.; Нсл. 229. Ішоў бай па сьцяне, у чырвоным каптане, ці баіць, ці не? Ар.
2. большая "катанка”. Шсл. Падзерла каптан на істужкі. Ст.
каптанік-гка, предл.-іку, зват.-іча, 1. уменьш. к каптан в 1-ом зн. Ар.
2. лёгкая "катаначка”. Шсл. Пашыла каптанік із брыжамі. Ст.
•каптўр-урф предл.-урў, зват.-ўру, мн. ч.-ры-роў-ром, мн. ч.. предл.-pox, Ар. м.—(женс-кая) шапочка с прйподнятымн вверх наушнйкамй й надшейнйком. нк.: Очеркн, Но. 257.