Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. верх телегй, самая телега. Кашала ў калёсах новая. Гарадок (Ксл.).
• кашаланоша-шы-шу, м.—мехоноша, кто носйт в мешке(суме, корзнне, С.) подаркн за колядовіцйкамй, Вят.. Вост. (Даль) человек, носяіцйй суму(нлн кор-знну, С.) для какого-л. сбора. А каша-ланошу ды пірог к носу. Нсл. 250, нз волоч.
песнн.
•кашаляньне-/<я, предл.-НЮ, ср.. отгл. ймя суіц.(к кашаляць а кашаляцца) 1. блужда-нне. Дсл. 354.
2. пустая, беспорядочная работа. Дсл. 354. Тваё гэта кашаляньне ні на што ня годна. Нсл. 250.
•кашаЛЯЦЬ-ЯІО-ЯР^-ЯР, несоверш., област. 1. блуждать. Кашаляем цэлы дзень— двору ня прыдзем. Дсл. 354,—делать зря, плохо, Дсл. 354. делать кое-как. Хлапец нешта кашаляе. Нсл. 250. Соверш. закашаляць —запутать. Двор закашаляў v даўгі. Дсл. 240. Соверш. адкашаляць, а) полннть на скорую руку работу. Лапаць адкашаляў. Дсл.
б) выругать, отдуть кого. Я яго троху адкашаляў. Дсл.
кашаляцца
551
каторы
2. (перен.)—(такнм жеобразом) составлять что-л. пнсьменное. Нейкі ліст кашаляе.
Нсл. 250.
скашаляць, соверш\к кашаляць 2, 3) 1. сделать кое-как. Нсл. 250.
2. составнть кое-как что-л. пнсьменное. Верш скашаляў. Нсл. 250.
•кашаляйца-яюся-яешся, несоверш.. област. 1. (сплетаться, Нсл.), путаться. Дсл. 354. Ніткі кашаляюцца. Дсл. 354. Ніткі, валяючыея, кашаляюцца. Нсл. Соверш. закашаляцца—запутаться, сбнться с толку. Закашаляўся дзяцюк, спутаўся зь дзеўкаю. Дсл. 240.
2. заплетаться от усталостн(о ногах). Ногі кашаляюцца. Дсл. 354.
3. (взаймн.)—своднть дружбу. Зь кім кашаляешся й сам будзеш такоў. Нсл. 250. Соверш. адкашаляцца-яюся-яешся, —от-делаться, отвязаться. Ледзь ад п'янога адкашаляўся. Дсл. Ледзь адкашаляўся ад іх кумпані. Нсл. 374.
4. шляться, как бы таскаться с сумой нлн "кашалём". Хто яго ведае, ідзе ён кашаляецца. Нсл. 250.
пакашаляцца, соверш. (к кашаляцца I, 3)
1. сплестнсь. Ніткі пакашаляліся. Нсл. 250.
2. осуд.—завестн знакомство с кем-л. Ня з добрым ты чалавекам пакашаляўся. Нсл. 250.
кашалі плесьці—говорнть, городнть, пороть, нестн вздор. Ар.; Мір.
кашаля несьці—несть ребенка, посаднв его на плечн с ногамн по обенм сторон шен. См. дзяды-бабы несьці.
»кашаваць, -шўю-шўеш-шўе, несоверш. —временно пребывать где-л., для стере-ження нлн наблюдення за чем-л., осо-бенно в поле, лагерем стоять. Цыганы ля сяла кашуюць. Нсл. 250.
акашыцца-шўся, акошышся—распо-ложнться на временное пребыванне. Акошымся тут дняваць. Нсл.
»кашэль, кашаля, предл.-алю, зват.-елю, мн. ч.-алі, м.—с надвнжной крышкой корзнна разлнчной велнчнны. В двух ннжннх углах ее н в двух верхннх прнделаны ушкн, чрез которые н под основаннем "кашаля” ходнт "пачопка ” для ношення (носнльного "кашаля” на плече), нк.: Очеркн, 134. корзннка с крышкой. Гсл.; Вішнева Вал. Брала ў прыгоршчы чарніцы з кашаля. Капыловіч: Хлеб. Там яго да жана стаіць, сямёра дзяцей дзяржыць, да ўсі з кашалямі — увесь каравай пабралі. Север. Сур. (Шейн 1-2, 498).
«кахплаіы-тая-тае—мохнатый, Г'сл. патлатый, волосатый н всклоченный. Кур. (Даль). Абудзіўся лес кашлаты, пачало сьвітаць. Калачынскі: Лясная казка. Лес, задуманы, кашлаты. Кавыль: Ростань, 7. »кашмарга-ргі-рзе, ж.—катар. іг.
«кашмір-рі’, предл. й зват.-ру, м.—кашМйр. Ср. кашміровы.
•кашміровы, -вая-вае—кашмнровый. Кашміровая хустка. Ар. См. казьміровы. •кашміроўка-ркч-ўцы, ж.—кашмнровый ПЛатОК. Лужасна Куз. (Ксл.).
•каштоўля, -лі-лі, ж.—нздержкн, цен-ность, то что нмеет высокую стонмость, ценный предмет, ценность. He вялікая каштоўля, а усё жаль. Нсл. 250.
• каштоўнасьць-дг, мн. ч.-цяў, ж.—цен-ность (то, что нмеет высокую стонмость, ценный предмет, С.). мгсл. Дарагія каменчыкі й іншыя каштоўнасьцЦзала-тыя жуковіны, завушніцы) спалі ёй па матцы.,—ценность, явленне, предмет, нмеюіцне важное значенне, суіцествен-ные в каком-л. отношеннн. Культурныя каштоўнасьці.
•каштоўны-ная-нае—нмеюіцнй важное, суіцественное значенне, ценный. Агонь каштоўным садам абярнуўся. Кіт. 78аі7. Ср. вартоўны, такой, которым дорожат, очень нужный. Каштоўныя працаўні.
•каштапіс-ср, предл.-ce, м.—смета. мгсл.
• каштавала, каштуе, безлйч.—стонло, стонт. Ар.
• каштаваць-теўю-даўеш-тўе, несоверш. —стонт. Ар.; Шсл.; Гсл. Дорага каштуе работа. Ст. Дорага каштавала мне твае прыязьньства. Нсл. 250.
•кашўля-лг-л/, ж.—рубаха с шнрокнм воротннком, НК.: Очеркн, 104. рубаха. МГсл.; Растсл.; Ар.; Баркова Куз. (Ксл.); Ст.; Кіт. 19610.
•кашута-ўты-уце, ж.—перхоть на теле ПОСле СЫПН, Нсл. 251. перхот. Вост. (Даль.).
•кашчавы-вдя-вае—костлявый. Кашча-вы конь. Mix.
•кат-ma, предл.-ту, зват.-це, мн. ч.-ты-таў, м. 1. палач, заплечный мастер. нк.:Очеркн. Но. 416; Ар.; МГсл.; Шсл. Kama прывезьлі. Нсл. 231. Kam яго бяры! Нсл. Ідзі да ката. Тм. Чужая хата гарэй ката. Послов. нк.: Очеркн, 208.
2. перен.—нзверг, бессердечный человек. НК.: Пасоб, Но. 5; МГсл.; Ар.; НК.: Очеркн, Но.416. Гэта не чалавек, а кат нейкі. Ст. Бог даў нам не аканома, а ката на нашу скуру. Нсл.
•каток-mra, предл.-кў, мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч.. предл.-КОХ, м.—колесо, МГсл.; Растсл.; пнз. колесо у телегн. Нсл. 249.
І.—с.ч. под кот.
*КалорЫ~рая-рае, местойм. 1. вопросйтельное —который. Ар. Катораму Богу хвалу ЧЫНІШ. Кіт. 4а4.
2. неопредел.—какой-лнбо, какой-ннбудь. Каторы хурф (араб., верш) дзіда, като-ры хурф шабля... каторы страла. Кіт.
1616.
3. неопред. (обыкн. соедннённое с предме-тамн "раз", "дзень", ”год” н т.п.)—кото-рый. Каторы раз я табе гэта казаў. Ар.
4. относйт.— прнсоеднняет определн-тельные предложення, указуя на пред-мет, о котором говорнтся в главном предложеннн: который. Шайтан пры-
катадра 552 каты
водзіць да хмельнага напітку, каторы да ўсіх грахоў пабуджае. Кіт. ібі.
5. относйтельное. Прйсоеднняет допол-ннтельные предложенйя, указуя на последствне йзбрання предметов: кото-рый. Мы ня ведалі, каторага дня маюць прыехаць госьці.
каторы-колечы—который-лнбо, кото-рый-ннбудь.
•катадра-ры-ры, ж. 1. кафедра. Гсл.
2. кафедральный собор(церковь, Нсл. 230). Протопоп пры катадры. Нсл.
•каталік-ZKfl, предл.-Ікў, зват.-ІЧСІ, мн. ч.-КІ-коў-ком-коў-камі-кох, м.—католмк. Ар.; Шсл. У каталікоў цяпер крыжовыя дні. Нсл. 256(лод крыжовы). Той лік, што каталік. Послов. Ар„ зн. 1) плохой като-лнк, 2) только внд, прнзнак, что кто-л. есть кем-л. Мой дзед быў каталік. Ст. Каталікі сядні сьвяткуюць. Ст.
•каталГцкі-лгоя-Асае—католйческнй, ка-фолнческнй. Ар. Каталіцкая вера. Нсл. 231. •каталіцтва-ед ер.—католнчество. Ар.
•каталічка-чкьчі/ы, ж.—католччка. Ар. •казанка-нкі-нцы, ж.—род женской свй-ткн. Ар.; Палесьсе. Замест белых катанак былі нейкія чорна-жоўтыя сплываючыя вадою й балотам лахманы. Хмара(Калосьсе, Но. 1/18, 1939 г„ стр. 7).
• каханка-нкі-нцы, ж.—женская теплая, на вате, кофта. Шсл. Зарабіла сабе на катанку. Ст. Дзе ж гэта маці. Map 'янка? Валтузячы яе за рукавы катанкі, гава-рыў, кусаючы вусны. Дудзіцкі(”Бацьк.”. Но. 1-2,437-438). А там бачу Альжбетка у сіняй катанцы. ЧЧ (С. Студіс, II, 1. 1969. 70). Уменьш. казаначка-чкі-чцы. Шсл.(под каптаніку •катар-рг, пред.і. й зват.-ру, м.—насморк, мгсл.; Шсл. насморк болезнь, воспаленне слнзнстой оболочкй какого-л. органа. Катар мае ў галаве. Нсл. W.Kamap паўна грудзі. Нсл. Катар не даець спакою каторы тыдзень. Лужасна Куз. (Ксл.). Катар, дык нічога ня чую. Ст.
•катарынка, -нкі-нцы, ж.—шарманка. МГсл.
•катаваЦЬ-/ЛРЮ-ШувШ-ШГ^, несоверш., nepex. —отправлять обязанность палача, бдть н ТйраНйТЬ КОГО-Л. НК.: Под. пос.. Но. 69.; НК.: Пасоб. Но. 5, 1. предавать пыткам, Гсл. пытать. Разбойніка катаваць павезлі. Нсл. 231.
2. йстязать, Гсл. больно наказывать. be, катуе сваю жонку, як хоча. Ст. Ці ё за што, ці няма за што, усе катуюць нашага брата. Нсл. 231. Прйч. катаваны —наказанный через палача. Двойчы быў катаваны. Нсл. 231. Отгл. ймя суіц. ката-ваньне-ня, предл.-ню, ср.—жестокое телес-ное наказанне. Гэта ня біцьцё, а ката-ванызе. Нсл. 231. Соверш. абкатаваць, nepex. —сйльно телесно наказать. Абкатавалі беднага бізунамі. Нсл. 347. Прт. абката-ваны—жестоко телесно наказанный. Абкатаеанага ледзь жывога паднялі ізь
зямлі. Нсл. 347. Соверш. адкатаваць-тўю-тўеш-туе—наказать снльно розгамн. 3a зладзейства адкатую. Дсл. Соверш. пера-катаваць, nepex.—наказать, перепороть розгамй йлй батожьем многнх. Усіх вас перакатую, калі ня скажаце праўды. Нсл. Соверш. скатаваць, nepex.—нзбйть, нака-зать плетьмн йлй розгамн. За нішто пан скатаваў яго, ён ня вінен. Нсл. 581. Прйч. скатаваны. Скатаванага ледзь паднялі ізь зямлі. Нсл. Скатаваны хлапец захва-рэў. Тм.
•катаўскі-кдя-кае, 1. свойственный ”ка-ту"— палачу.
2. жестокнй, тяжелый. Катаўскі выцень. Нсл. 231. У катаўскія лучыў рукі. Нсл. Катаўская работа. Тм.
•кахкў-коў-ком, мн. ч.. рредл.-кох(коткі-так, Нсл ), кунюткі-тквў. Ар.—пушнстые пушннкн на вербе, растуіцей в болотном месте(на всяком месте, С.). Нсл. 249.
Чараты над рэчкай і с каткамі лозы. Крушына(3ьніч, 1935 г„ Но. 23). См. багня.
•катляр-ра, предл.-рў, зват. катляру, мн. ч-ры-роў-ром-роў-рамі-рох, м.—медннк. Гсл.; Ашмяна. Вынясі катляру апалоў зьнітаваць. Залужжа Беш. (Ксл.).
•кахт-няя-няе, 1. свойственный "кату", т. е. палачу. Каб ты катніхрук ня мінуў. Нсл. 231.
2. перен.—в худом положеннн находя-іцнйся. Жывець у катніх руках. Нсл.
3. несносный. Ураднік нашкатнія ўводзе парадкі. Нсл.
•катўх-xä, мн. ч.-хі-хоў-хом-хі-хамі-хох, м.—отгороженный уголок в к.-л. поме-іценнй: 1. хлевок, курятннк. Ст.(Шсл.); Ар. Загані куры ў катух. Стаішча Чаш. (Ксл.).
2. - закром для корнеплодов. Катух адгарадзілі дзеля бульбы. Зямковічы Сян. (Ксл.).
3. особенной формы соломенная плетен-ка для голубей, которую подвешйвают обыкновенно под крышей. Гсл.
4. трёхугольная кормушка. Ідзі ў катух сена ўкінь. Каверзіна Меж. (Ксл.).
•катулка-лкі-лцы, ж. 1. короткая чурка с правнльной выемкой по средйне, нме-юіцая внд осй с двумя глухнмй колесамн ПО краям. НК.: Очеркн, 81.
2. круглая чурка, подкладываемая под ухват, чтобы легче вставнть горшок в печь. Падай катулку, буду саган ставіць у печ. Раманаўка Сян. (Ксл.).
3. каток для укатыванйя посевов. Запра-жы катулку ды прыкачай авес. Кабішча Куз. (Ксл.).
4. телега для возкн большнх камней. Бяры катулку й едзь па каменьне. Максі-мава Куз. (Ксл.).
•катьі, (Раст. Смоленск \^9утоў-том-ты-тамі-тох, м. 1. мех йз котечых шкур. Ар. Катамі падбіла хутра. Нсл. 249.