Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. шуба йз котечнх мехов. Ар.
кава
553
каўбаса
•кава-вы-ве, ж.—кофе. Гсл.; Ар.; Шсл. Кавы напіўся з цукрам. Ст.
•кавалак-лка, предл.-лку, м. 1. (кус, С.), кусок пренмуіцественно сьедобного, НК.: Пособ, Но. 31; Гарадна Стол.(Полесье 178) кусок. Ар.; Шсл.;Смл.; Гсл.; Раст.; Смоленск 150,—кусок чего-л. ПНЗ; Вост., Кур. (Даль). Кавалак хлеба, палатна, зялеза. Нсл. 226. Ізьеў вялікі кавалак хлеба. Ст.
2. часть чего-л. НК.: Пособ, Но. 31; Шсл. Адкрышыла кавалак зуба. Дсл.(поО "от-крошйть") Кавалак зямлі адрэзалі. Нсл. 226. Вялікі кавалак шнюра ўзараў сядні. Тм. Кавалак здароўя ўнялі мне. Нсл. Уменьш. кавалачак-чка, предл. й зват.-чку—кусочек. Ар. Каеалачак хлеба, палатна. Нсл. 226.
•кавалда-ды, обш,.—неуклюжнй. Растсл. •кавалёк-лька, предл.-лькў, зват. кавальку, мн. ч.-лькі-оў-ом-оў-амі-ох, м.—подмас-терье, ученнк кузнеца. Нсл. 240.
•кавалёнак-ёнка, предл. й зват.-ёнку, м. —сын кузнеца. Нсл. 240; Ар.
•кавалёў-ёва-ёва—прннадлежаіцнй куз-нецу, кузнецов. Ьр. Кавалёва хата. Нсл.239. •кавалёўскі-кая-кае—свойственный куз-нецу. Кавалёўскае ўменьне. Нсл. 239.
•кавалянка-нкі-нцы, ж.—дочь кузнеца. Ар.
•каваліха-гхг-гсе, ж.—жена кузнеца. Ар. Ад каваліхі ўсё ліха. Нсл. 240. Быў бы каваль ды а каваліха, будзе гэтага ліха. Послов. Нсл. 240.
•кавалшіка-шкз-шцы, ж.—дочь кузнеца. Ар.
•каваль~ля, предл.-лю, зват. кавалю, мн. ч. кавалі-лёў-лём, мн. ч., предл.-лёх, м.—куз-нец. Ар.; МГсл.; ПНЗ.; Шсл.;Гсл.; Нсл. 240; Вят. (Даль). Каваль куець зялеза. Дражна Куз. (Ксл.),—какое-то насекомое. Войш.
•кавальскі-кая-кае—кузнечный. Ар. Cane, як кавальскія мяхі. Ст. Кавальскае вугальле. Нсл. 240.
•кавальства-ea, ср.—кузнечное ремесло. •кaвaльчўк-^’^ä, предл.-укў, зват.-уча, мн. ч„ дат.-КОМ, мн. ч„ предл.-КОХ, м.—СЫН куз-неца. Ар.
•каваць, кую, куёш, куёць, куём, куіцё, несоверш., nepex. 1. ковать. Ар. Каваль куецьу кузьні. Ар.
2. подковывать, ковать. Прывялі коні каваць. Ар. Отгл. ймя суіц. каваньне-ня, предл.-ню—ковка. Ар. Ня борздае ка-ваньне. Нсл. 240.
Соверш. акаваць, 1. оковать.
2. заковать. Ланцугамі акаваны рукі іх. Кіт. 129а7.
•каведны-ная-нае—каверзный, Зямцы Бел. склонный к каверзам. Панасік гаварыў аб тых каведных варагох мірнага будаў-ніцтва. Юст.
«каведзь-дзг, мн. ч.-дзі-дзяў, ж.—каверза. Зямцы Бел. Гэткая каведзь! Зямцы Бел.
•кавэнчыць(кавенчыць, Нсл.), несоверш., перех.—мучнть; мученнямн заставлять, стонать. Павук кавенчыць муху. Нсл. 226. За што ты яго кавенчыш? Нсл. Соверш. закавенчыць, перех. Сусім закавенчыў хлапца. Нсл. 226.
• кавэнчыцца, (Гсл.), кавенчыцца, (Нсл.)-чуся-чышся, несоверш. 1. мучнться co станом, метаться от болн. Кавенчыўся бедненькі доўга із сваёю рукою. Нсл. 226. Соверш. скавенчыцца. Ад тваіх рук ён скавенчыўся. Нсл. 226.
2. вознться с кем, терпя постоянно неудовольствне. Цэлы век кавенчуся 3 табою. Нсл. 226. Отгл. ймя суйу кавенчаньне-ня, предл.-ню, 1. мученне. Кавенчаньне мухі пятухом. Нсл. 226.
2. страданне предсмертной корчью. Барані, Божа, кажнага ад такого кавенчаньня. Нсл. 226.
пакавенчыцца, соеерш.—пострадать. Адмаразіў сабе палцы: пакавенчышся зь імі доўга. Нсл. 456.
перакавенчыцца, соверш.—перемучнться, долго страдая; перенестн мученне от болезнн. Перакавенчыўся, ледзь троху паправіўся. Нсл. 403.
•кавяла-лы, мн. ч. кавёлы, ж.—костыль. нк.: Очеркн, Но. 658. Бязногі прасіў падаць яму кавялу. Гарывецк Сян. (Ксл.). Прыкуль-гакаў неяк на кавёлах да таго спадара прасіцца нанач. Зьніч, 1952, Но. 21, стр. 7. 3 кавёламі будзе цягацца ваенны калека. Акула, 472. Ходы на кавялах(хадулях). нк.: Нгры, 29. А ты б яго кавялой! Машкі Сян. (Ксл.).
• кавярайка-кг, дат.. предл. кавярайцы, ж.—крючок для подплетання лаптей. Лапці падплятаюць, а кавярайкі няма. Веляшковічы Лёз. (Ксл.).
•кавярзьні-нёр ( одйн кавярзень)—лаптн, Сіраціна (Ксл.). босовнкн; летнне лаптн на босую НОГу. Пск., Твер.’ (Даль). Уменьш. кавярзёнчык-ка, предл.-ку, м.—лапоток. МГсл.
•кавўліць-лю-лііа-ле, несоверш.—резать большой кусок хлеба(н проч. сьестного, С.). Шсл. Узяў ды кавўле сабе з паўбукаткі хлеба. Ст. Соверш. адкавуліць—отрезать большой кусок хлеба. Шсл. Пастух адкавуліў сабе ў варэньку з паў букаткі хлеба. Ст.
•кавўн-на, зват. кавўне, мн. ч. кавуны-оў-ом-ны-амі-ох, м.—арбуз. ПНЗ; МГсл.; Смл. (Даль).
•каўбаса-сы, мн. ч. каўбасы-саў, ж.—кол-баса. Шсл.; Гсл. На каляды нарабілі каўбас. Ст. Дайце каўбасу, я двору панясу. Нсл. 240.
мясавыя каўбасы—колбасы, прнго-товляемые нз обыкновенного мяса в отлнчне от "печанёвых ” н "крываўнікаў НК.: Очеркн, 23.
печанёвыя каўбасы—колбасы, прнго-товляемые нз "печанёў". НК.: Очеркн, 23.
каўбасінец
554
каўнёрац
Уменый. каўбаска-скі-сцы. Цягні цыган лягкое! I каўбаскі ня цяжкі. Послов. Нсл. 240. Шчадрую, шчадрую, каўбаскі чую, дайце каўбасу, я двору панясу. Росуха Імгл.(Косіч, 56).
•каўбасінец-нцд, предл.-нцу, зват.-нча, м.—колбаснйк. А паручнікі Гавянец Сташковіч каўбасінец a К. Юшковіч. Гордз. Акты ХУІІ, 5.
•каўбасны-ная-нае—колбасный.
•каўбўх-^Xfl, предл.-усё, зват.-ўша, мн. ч.-ХІ-хоў-хом, мн. ч., предл.-хох, м.—желудок. Растсл.; ПНЗ.
• каўбухГ, мн. ч-хоў-ХОМ, мн. ч.. предл.-хох—внутренностй. Карскі, 1, 298.
•каўбыр-ра, предл.-рў, зват. каўбыру, мн. ч-ры-роў-ром-ры-рамі-рох, м.—крйнка (узкйй горшок, С.) для молока. Каўбыр памый, тады малако цадзі. Ксл.
•каўганка-кг, дат.. предл.-цы, ж.—кружка, находяіцаяся в бане для разлвванйя ВОДЫ. Даўгое Беш. (Ксл.).
•каўхаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш., перех.—толкать, особенно бнть кулаком. За што ты яго каўхаеш, каўхануў? Нсл. 240. См. коўх. Отгл. ймя суіц. каўханьне-ня, предл.-ню—толканйе. Як мяне дзяцюкі любяць! Як выйду на вуліцу, за каўханьням ня відаць мяне. Пос.юв. Нсл. Однкр. каўханўць-нў-нёш-нёць-ніцё—толкнуть. Каўхані яго. Нсл. 240. Однкр. каўхнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё —дать толчек кулаком. Каўхні яго пад бок, няхай ня сьпіць. Нсл. Соверш. адкаў-хаць—натолкать, побйть. Дсл. Я яго адкаўхаў. Дсл. Однкр. адкаўхнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—отразйть кого-л. толч-ком, ударом. П’яны к імне лезе, я яго адкаўхнуў. Дсл. Соверш. накаўхаць—по-бнть толчкамй. Накаўхалі бакі. Нсл. 240. Прйч. накаўханы—натолканный. Твая шыя, відаць, яшчэ не накаўхана. Нсл.
• каўхацца-аюся-аешся, повел.-айся-ай-мася, неажрш.—толкаться. He каўхайся! Што ты каўхаешся? Нсл. 240. Соверш. дакаўхацца—дойтй, расталкнвая дру-гйх. Ледзь дакаўхаўся ў царкву. Нсл. 138. •каўхёнь-хня, предл.-хню, зват. каўхёню, мн. ч.-хні-хнёў-хнём-хн'і-хнямі-хнёх, м. —удар кулаком; кулак. Каўхнём яго з хаты! Нсл. 240. Дай яму каўхня. Нсл.
• каўдобіна, (Гсл.), калдобіна, (Нсл. 241), кулдобіна, (Mix.: Нсл. 258)-ны-не, ж. 1. выбойна колеса (ухаб, €.). Зьбіваліся ў каўдобінах. Гарэцкі: Песьні. 85. Па дарозе калдобіны. Нсл. 241.
2. яма, образовавшаяся от теченйя воды весною, йлй рытвйна, Гсл. выбйта, обыкновенно водою, в весенное время, ямка на лугу йлй на дороге. Ад дажджу зрабіліся калдобіны. Нсл. 241. Гэту кулдобіну ўвясну выбіла вада. Mix.
3. яма с водою под навесом дерева йлй кустарнйка. У калдобіне напіся вады. Нсл. 241.
4. выбонна(углубленне, сделанное уда-рамй на поверхностн чего-л., С.). Гсл. •каўзаньне,—см. под коўзаць.
•каўзаць, см. под коўзаць.
•каўзацца,—см. под коўзацца. •каўзанўць,—под коўзаць. •каўзанўцца,—тд коўзацца.
•каўзёль-зяля, предл.-зялю, мн. ч.-лі-лёў-лём-л'і-лямі-лёх, м. 1. скользкое место. Гсл.
2. каток, (МГсл.) на льду, каток, гладквй лёд для катанйя, Вост. (Даль) раскат льдяной. Ен быў на каўзялю. Пустынкі Сян. (Ксл.). Хлапцы каўзаюцца на каўзялю. Нсл. 240. Дзеці ўсе пашлі на каўзель. Вост. (Даль). Гоцнуўся на каўзялю, аж ледзь устаў. Нсл. I2i(nod гоцацца).
3. ледянка, на которой катаются маль-чншкй. Каўзель мой разьбіўся. Нсл. 240. •каўзнўцца,—см. под коўзацца.
•каўзўха-ўхі-ўсе, ж. к каўзун у вабодвых знач. •Каўзўн-уна, предл.-унў, зват.-ўне, мн. ч.-НЫ-ноў-ном, мн. ч„ предл.-нох, м. 1. катаю-іцвйся по льду.
2. ездяіцйй по коленям ребенок. Пасадзі на зямлю гэтага каўзуна. Нсл.
•каўка-кі, дат., предл.-цы, ж.—галка, Дсл. галка, галйца. Нсл. 226. Каўкі ядуць усякую здыхату. Лужасна Куз. (Ксл.).
•каўкаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. каркать. Гсл. Вароны каўкаюць, закаўкалі. Нсл. Соверш. закаўкаць. Нсл. 226.
2. есть большймй, плохо пережеваннымй кускамд, торошшво пожнрать. Гсл.
3. перен.—рыгать прн рвоте. Таварыш наш ужо каўкае за вуглом. Нсл. 226.
4. перен.—надоедать. Дай дзяцём есьці, бо даўно каўкаюць. Дсл. Отгл. ймя суіц.
каўканьне-ня, предл.-ню, ср.—карканье. Гсл.; Нсл. 226. Однкр. каўкнуць-ну-неш-не, 1. каркнуть. Нсл. 226.
2. перен.—пнкнуть. Ані каўкні мне! Нсл. 226.
3. йздать последнйй дух, умнрая; йспус-ТЙТЬ дух, Гсл. дохнуть, йспустнть вздох. Ані каўкнуў, так і сканаў. Нсл. 226. Каўкнуў на тый сьвет. Нсл.
•каўнёр-чяра, предл,-нярў, зват.-нёру; мн. ч.-няры-роў-ром, мн. ч.. предл.-pox, м.
—воротннк. НК.: Очеркн, 104.; Ар.; Косіч 227; ПНЗ; Растсл.; МГсл.; Шсл.; Хадулава Куз. (Ксл.); Нсл. 240; Растсл.: Смоленск 149. Хоць ён He піянер, а чырвоны меў каўнер. Колас ("Каласкі”, Но. 60-61, 1958 г.). Каўнер шырокі, a пяты голы.
прыхапіць на каўнер—взять в долг. Сяголета яму вельмі мўтарна прыш-лося’. грэчачка памерзла, там пашлі сухмяні, каноплі ня ўзышлі, давялося трохі і на каўнер прыхапіць у купца. Косіч 233.
•каўнёрац-рг^а, предл.-рцу, зват.-рча, м. —манжета. Валожына. Сарочкі вышываныя на каўняру й каўнерцах рукаваў. Сакуны, 21.
каўнярцы
555
пакаціцца
•каўнярцы-і<оў(одйн каўнярзцуцом, мн. ч.. предл.-цох, .м. — воротннчкн рукавов, манжеты. Наста вышыла сабе прыго-ЖЫЯ каўнярцы. Воўсішча Сян. (Ксл.).
•каўнёравы, (Нсл ), каўняровы-вая-вае, 1. прйлаг. к ’’каўнер", НК.: Очеркв, 106. прйнад-лежаіцнй к воротннку. Нсл. 240. Каўнера-выя складкі. Нсл. 240. Каўнеравае сукно. Тм. 2. нмеюіцнй воротпк(”каўнер”). Каўня-ровая кашуля, каўняровыя порткі. НК.: Очеркн, 106.
•каўня-м-м, ж.—кофейня.
•каўняровы,—см. под каўнёравы.
•каўняроўка-ўкі-ўцы, ж.—рубаха с шн-роКНМ воротннком. НК.: Очеркн, 104.
•каўшэнь-шня, предл.-ШНЮ, мн. Ч.-ШНІ-шнёў-шнём, мн. ч.. предл.-шнёх, м.—удар кулаком в шею.. Дай яму каўшня. Нсл. 240. Ср. коўх.
•каўшыць-шу-шыш—бнть кулаком. За што ты яго каўшыш? Нсл. 240. Ср. коўш, каўхаць.
•каўхок-тка, предл.-ткў, зват. коўтку, мн. ч., дат.-тКОМ, мн. ч., предл.-ткох, м 1. ГЛОТОК ПШЦН. Гсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
