Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. скачавшнйся комочек чего-л. плот-ного. Гсл.
•каўтаць-яю-яеій-яе, несоверш.—глотать. пнз.
• кяўтўн-уна, предл.-унё, зват.-ўне, м. 1. колтун, болезнь волос. (Гсл.); Шсл. Убіўсяў галаву каўтун і рады ня даць. Ст.
2. насм.—сбнвшнеся волосы. Шсл. Рашча-шы ты свае каўтуны! Ст.
•каўтунаваты-тая-тяе—подверженный "каўтуну”. Гсл.
•каўцюх-юх<7, предл.-юсё, зват.-юша, мн. ч„ дат.~ХОМ, мн. ч., предл.-XOX, м.— КОМОК нспражнення(лошадн, овцы), катышек грязн. Гсл.
•кацап-апа-апу, зват.-äne, м.—ругат. слово: русскнй, велнкорос. Гсл.
• Кацапшчына-ны, ж.. бранное—Россня, Московня. Гсл.
•кацэль—сумка. Косіч 75.
•кацёлка-лкі-лцы, ж. 1. кружок, который катают, Гсл. днск для катання прн нгре "качаньне кацелкі". Дзяцюкі качаюць кацёлку. Ар.
2 . грузоподьемное устройство в внде враіцаюіцегося на осн колеса с желобом, через которое переканута цепь, канат н т. п., блок. Ніты ў кроснах вісяць на кацелках. Mix.
• кацёлкі, -лак, мн. ч.—подсолнечннк. Растсл.; пнз. Ср. кацелка.
• кацёльнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —нгрок прн нгре "качаньне кацелкі". Войш.
•кацянё,—см. под кот.
• кацяні'ць, кацёніш-не, соверш., перех. —окотнться. Котка кацяніла трое. Нсл. 249.
•кацяніцца, кацёніцца, несоверш.—котнть-ся. Ар. Котка каценіцца, кацянілася. Нсл. 250. Раскажа, як кацянілася котка. ЗСД. 57.
• кацячы-чая-чае, прйлаг. к кот—коша-чнй. Ар. См. каціны. Ср. дзіцячы, пялячы, парасячы, ягнячы.
• кацік-ка, предл.-кў, мн. ч. кацікі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—яйцо, которое хорошо катнтся. Спаская Сір. (Ксл.).
•каціны-ная-нае—кошачнй. мгсл. См. кацячы.
• каці'ць, коціш-коце, несоверш., перех. 1. двнгать какой-л. округлый предмет в одном направленнн, заставляя его вра-іцаться; катнть. Каціць кола. Ар. Гаспа-дар коце цэбар да хлява. Ар. Секачы кацілі бёрны да вазоў. Ар. Каціце бярвіно. Нсл. 250. Соверш. пакаці'ць, пакачў, пакоціш-це, перех.—покатнть. Ар.; Шсл. Пакаціў ■кацёлку. Ст.
2. гнать ветром(по земле, С.). Кляновы лісточак, куды цябе вецер коціць? Ці ў луг на далінку, ці назад пад клянінку? Нз песнн, Нсл.
3. соверш.—рождать, свойственно овце. Авечка каціла пару ягнят. Семянцова Беш. (Ксл.). Авечкі коцяць двое. Нсл.
•каціцца, качуся, коцішся, несоверш. 1. двнгаться в каком-л. одном направле-ннн, враіцаясь (о чем-л. округлом нлн шаровндном); катнться. Шсл. Бярвеньне коціцца далоў; падлажыць трэба, каб не скацілася. Нсл. 250. Яйцо борзда коціцца з латака. Ар. Кацілася, кацілася калодачка зь печы, стукнула, грукнула Вінцулю ў плечы. Нз обрядной песнн, Віл. Соверш.
адкаціцца, а) откатнться. б) (перен.)—уме-реть. Адкаціўся ад нас яблычак адкот-ны, сынок ненаглядны, дзетка мілы памер. JX.cn.
2. передвнгаться в пространстве(о светн-лах).
3. о слезах. Сьлёзы самы коцяцца, гледзячы на яе муку. Нсл. 250. Сьліза за сьлізою кацілася з аччу. Ар. Знаць табе, Настулька, замуж хочацца, што ў цябе сьлёзанька ня коціцца. йз свад. песнв, Нсл. 250.
4. ягннться. Ар.; Нсл. 250; Гсл. Наша авечка кацілася. Каралі Куз. (Ксл.). Соверш. акаціцца —обьягннться. Шсл.; Ар. Акацілася наша адна авечка. Ст.
закаціцца, соверш. к каціцца в 1-омй 2-омсм. Соненька-каласок, закаціся за лясок. Соненька нізенька, нам да хаткі блізень-ка. Мз песнн пастухов, Ар.
пакаціцца, 1. соверш. к каціцца в 1-ом см. Пакаціўся клубочак. Ст. Як казана, ногі ня пайдуць, дыГс бокам пакоцішся. Марці-новіч(Беларус, Но. 159)
2. соеерш. к каціцца в 2-ом см. На небе сьвецяць зоркі....Адна зь іх замігае, другая пакоціцца і дзесь шчэзьне ў цябёсным прасьцягу. Гурла(’’Наша Ніва”, 1911
кацьма 556 качка
3. соверш. к каціцца в 3-ем см. Змоўкне, і сьлёзы пакоцяцца. Гарун: Жабрачка.
4. соверш. к каціцца в 4-ом см., поягнйться. Авечкі коцяцца, пакаціліся. Нсл.
іскацшца, скаціцца, 1. соверш. к каціцца в 1-ом см., спустйться внйз, катясь по наклонной поверхностй; скататься. Ар. Бочка скацілася далоў.
2. соверш. к каціцца во 2-ом см. Зорка скацілася.
3. соверш. к каціцца в 3-ем см. Сьліза скацілася. Соверш. выкаціцца, выкачуся, выкаціцца, 1. катйться, выпасть, высы-паться, выйтй наружу йз чего-л., выка-тнться.
2. соверш. к каціцца. 3 пад ейных павекаў выкаціліся буйныя сьлёзы. Дудзіцкі(Бацьк. Но. 49-50/435-436).
•кацьма-лш, ж.—зараза. Халоп. (Юхн.). Кацьма ў вавечкі ўбілася. Халоп. Каб на цябе кацьма напала! Тм.
•кацьмак-аха, предл.-акў, зват.-ача, мн. ч,-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-КОХ, м.—грубый, неопрятный, даже отвратательный чело-век. Мікалаўшчына.
•кацюх-хя, мн. ч.-хі-хоў-хом-хі-хамі-хох, м.—чурбан. Адрэж кацюх на ўзгала-вашЧЫ. Вульлянавічы Сян. (Ксл.).
•кацюлька-кі, дат., предл.-цы, ж.—круглая чурка, подкладываемая под ухват, чтоб легче вставдть горшок в печь. Ксл.
Падлажы кацюльку пад вілкі — лягчэй будзе. Аляксандрава Гар. (Ксл.).
•качадык-ыка, зват.-ыча, мн. ч.-ыкі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м.—железная спдца, прн помоіцй коей плетут лаптн. Дсл.
•качалка-лкг-лцы, ж.—круглый деревя-ный брусок для катандя, прн помоіцй ’’валка” высушенного белья, скалка. Растсл.; Гсл.; Нсл. 231. Няма качалкі пака-чаць хусьце. Ар. Уменьш. качалачка-чкг-чцы—валечек. Харошанькая качалачка. Нсл. 231.
•качалачка-чкі-чцы, жі. катышек. У лазьні, як мыешся, качалачкі на целе адкуль бяруцца. Нсл. 231.
2. —см. под качалка.
•качалКІ-Ж7К, едйнств. ч. нет.—валёк ДЛЯ белья, Шсл. рубель й скалка для катанйя выстнранного белья. Раст.: Смоленск, 149. Няма сваіх качалак, чым пакачаць хусьце. Ст. (Шсл.).
•качан-ана, предл.-анё, зват.-ане; мн. ч.-ны-ноў~ном, мн. ч., предл.-НОХ, м.—твердый стебель капусты, кочерыжка. Ар.
•качарожнік — чапёльнік. НК.: Очеркн, Но. 518.
•качарэжка-жкз-жцы, ж.—клюка, Гсл. палка с загнутым концом, каку кочергй. Ар.
•качарэжнік-ка-ку, м.—угол для ухватов. ПНЗ; Ар.; НК.: Очеркн; Гсл. См. вілачнік.
•качатьіх-ыха, предл.-ыху, зват.-ыша, м. —ключек для плетення лаптей. Падай качатых! Путрына Сір. (Ксл.).
•качаць-аю-аеш-ае, многократ. каго-што, 1. (двнгать какой-л. круглый предмет, заставляя его враіцаться, С.); кататься. Шсл. На Вялікдзень качаюць яечкі. Аш. Гэты яблык будзеш качаць. н.(Афанасьев: Сказкн, 1, 1913, 210). Хлопцы качаюць круточкі збляхі. Сянно(Ксл.). Отгл. ймя суш. качаньне-ня, предл.-ню—катанйе. Ар. Качаньне яец. Нсл. 250. Качаньне бярвён. Нсл. Качаньне хусьця. Тм. Соверш. закачаць —замарать, валяясь. Белую сарочку закачала ты. Нсл.
раскачаць, соверш.—(катая, расплю-іцйть, сделать тонкйм, плоскйм, С.) раскатать. Раскачай цеста на рэзьнікі. Нсл. 555. Прйч. раскачаны—раскатанный. Раскачанае на макарон цеста. Нсл.
2. валять(разглажнвать прн помоіцй катка, валька), катать, Нсл. катать. Шсл. Качаць хусьце. Нсл. Качай хусьце. Лужасна Куз. (Ксл.). Зараз буду качаць хусты. Ст.
3. размнная рукамй н двйгая по к.-л. поверхностй, прйдавать окружную фор-му. Качаць макарон. Ар.
4. многократ.. о овцах—рождать дете-
нышей, катнться. Авечкі качаюць заў-сёды па двое, а наша каціла адно. Нсл. 250.
пакачаць, соверш. к качаць в 1-ом см.—ка-тать некоторое время. Ар. Пакачаў троху кацёлку, і досыць; нашто так улягаць.
2. соверш. к качаць в 2-ом см.—окончйть катать. Ганька хусты пакачала. Ар.
•качацца-аюся-аешся, несоверш. 1. катать-ся по чем лежа. He качайся па пасьцелі. Нсл. 231. Малы качаецца па хаце, як гарбуз у градах. Нсл.
2. валяться. П’яны качаецца па сызезе. Нсл. 231. Качаюцца ізь сьмеху. Нсл. Сьмяецца аж качаецца. Ар.
2а. катнться. Ар. Клубок качаецца. Нсл.231.
3. хворать лежа. Жыватом качаецца. Нсл. 231. Соверш. выкачацца—выростй йлй выздороветь. Я дужа добра даглядала яго — выкачаўся ён, толькі галава аблезла, як качан. (Дсл. под дюжа).
адкачацца, соверш.—проболеть(лежа, С.). Шсл. У лячэльні адкачаўся зь месяц. Ст.
4. быть в небреженйй, валяться. Наштоў цябе белыя сарочкі качаюцца па лаўках? Нсл. 231. Соверш. закачацца—замараться (валяясь. С.). Белыя ніткі закачаліся. Нсл.
пакачацца, соверш. к качацца в і-ом, 2-ом йЗ-ем см., некоторое время "качацца”.
пракачацца, соверш.—проболеть лежа. Іг. •качка-к/, дат., предл.-ЦЫ, ж.—утка. Ар.; Заронава Куз. (Ксл.): Растсл.; МГсл.
качкі
557
кіх-кіх
каб цябе (яго і г. д.] качкі—легкое необддное проклятае(дословно: Чтобы тебя уткд сьелй). Няхай яго качкі! Колас ("Каласкі”, Ho. 60-61, 1958 г.).
•качкі-каў, област.—челюСТЙ. Растсл. •качалка-w, дат., предл.-цы, ж. 1. качалка. Растсл.
2. — КОЦЮЛЬКа. Забалотнікі Куз. (Ксл.).
3. скалка. пнз.
•каюк—конец, смерть, гмбель. Гсл. He на тое сець я ткаў, каб цябе я ратаваў, горда адказаў павук. I тут мусе быў каюк. Швэд: Сьцежкі, 85.
•кэрпацца-я/ося-яеіася, Шсл.—кропот-лйво работать, копаться. Кэрпацца цэлы дзень у хаце. Ст. См. карпацца.
•кэшкаць-аю-аеі«, несоверш.—возйться с чем-л. Соверш. акэшкаць—(слегка, С.) очйстйть. ПІсл. Акэшкала сенцы ад шумецьця. Ст.
• кёзаўка-ўкі-ўцы, ж.— клоака (у птнц). Бр.(С. Т. у "Крывіч, 1926, Ho, III, стр. 116). Ср. кеўзаць.
•кел, кла, предл. кле, мн. ч. клы, м. 1. зуб, клык. Гсл.; мгсл. Клы вялікія ў вяпра. Нсл. 233.
2. перен.—Хйтрость йлй упрямство.
на кел узяў—перехйтрйл йлй заупря-мйлся. Нсл. 233.
•кёльля-лі-лі, ж.—келья. Ён у кельлі сядзіць — Богу моліцца. пнз. 45.
•кёльня-ні-ні, мн. ч.-няў, ж.—лопаточка каменіцйка. Гсл.
•кёмкасьць-tp, ж.— кемнасыіь. Гсл.
•кёмкі-кая-кае — кемны.
•кёмнасьць-ір, ж.—сообразйтельность, сметлйвость. Гсл.; Ар. Ен мае кемнасьць, сілу нейкую. Крушына(3ьніч, 1953, Но. 23).
•кёмны, -ная-нае—сообразйтельный, (Шсл.) СМетЛЙВЫЙ. (Гсл.); Ар.; Іг.; Mix. Гэты хлапец кемны, зь яго могуць людзі быць. Mix. Юзюк кемны Хлапец. Машарова Сьміл. (Шсл.).
•кёыІЦЬ-МЛЮ-МІіа-Ме, несоверш., што й.іййз дополнйтедьным предложенйем‘.
— соображать, Ар.; Mix. соображать, быстро схватывать. Гсл. Соверш. ськеміць —сообразнть. Ар.; Mix. Адразу ськеміў, што тут яшчэ адно лішняе можа давесьці да гібелі. Тат.: Кво вадыс, 119. Глянь во, Англік ці Немец яны ўсё ўмеюць ськеміць. Купала. Дзяўчаты нашы ське-МІЛІ... Макаёнак: Каб людзі... Адразу СЬКемІў, у чым справа. Ст. Маланка (ськеміла): Юля, дык мы пойдзем. Тм.
укёміць, соверш.—запомннть, заметнть. Шсл. Ня ўкеміў я, каторы зь іх там быў. Ст.
•кёньдзіцца-джуся-дзпйся—слегка кап-рнзннчать, плакаться. Шсл. Дзяцё ўсё нешта кеньдзіцца, мусіць не здаровае. Ст. •кёрзаць-аю-йгг2/-ае, несоверш.—плестн. Гсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
