Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
адкідаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несоеерш. 1. лсчнть огневйцу(простудные прыіцй), омывая нх водой, в которой мочат рукн прн посадке хлеба й в которую еіце нарочно кладуть горяіцне углн с печн, когда садят хлеб. Шсл.
2. отвергать. Ласку маю адкідаеш, адкінуў. Нсл. 374. Соверш. адкшуць-ну-неш-не, nepex. 1. соверш. к адкідаць г 1-ым зн. Зьбегай, Міхалька к дзядзіне, хай адкіне табе вогнік. Ст. ‘
2. соверш. к адкідаць во 2-ом см., отвергнуть. Гсл. Ласку маю адкідаеш, адкінуў. Нсл. 374.
акідаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-еерш.. nepex.—оставлять в забвеннй, в презреннй, оставлять на пронзвол судь-бы. Гсл. Усі суседзі мяне акідаюць, акінулі. Нсл. 36-2. Соверш. акінуць-ну-неш-не, повел.-нь-ньмй, Нсл. 362,—оставнть, забыть, покйнуть. Акінулі мяне, старэнькую, мае дзетухны. Гсл.
пакідаць-аю-аеш-ае, поеел.-ай-айма, несо-еерш.. nepex.—оставлять. Ар. Усі мяне пакідаюць. Нсл. Дзецянё адно пакідаеш у хаце. Нсл. Мамачку сваю пакідаю. Нсл. 239(под мамачка). Пакідай ты сьмерці сховы мураваць. Гарун(ст. ’’Муляр”). Прыда-нечкі ды дамоў едуць, Тацяначку тут пакідаюць. Яблынка 1мгл.(Косіч 251).
пакі'нуць-ну-меш-не, каго-што, соверш. —оставнть. мгсл.; Ар. Пакінь пісаці, едзь ваяваці. Старадуб(Жнв. Старнна, 1909, 1, 86). Пакінь стрэльбу й вуду, і я (для) ў цябе буду. Послое. Нсл. На каго я спадзявалася? На таго дзяцінку на маладога. Ты, дзяціначка, не пакінь мяне. Лупекі Стдуб. (Косіч 246). Прйч. прош. вр. пакінуўшы. У іх
кі'дацца
560
ськГнуцца
усіх свае дзеці былі; свае пакінуўшы, чужыя мамчылі. Кіт. 129а5.
раськідаць-аю-äeiu-äe, несоверш.. перех.
—мотать, расточать. Ар.;
•кідайца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, несоверш. 1. бросаться (квдаться, С.). Ня кідайся біцца. Нсл. 234. Што ты кідаешся да мяне з кулакамі? Ст. Кідаецца ка мне біцца. Нсл.
2. метаться(кйдаться, С.). Хворы кіда-ецца, ён ночы кідаецца—лежйт, спйт неспокойно. Кідаецца бедная ад болю жывата. Нсл. 234. Кідаемся то туды, то сюды, адкуль хлеба дастаць. Нсл.
3. кое-как перебйваться. Ар. Пакуль што кідаемся памаленьку. Ст. Соверш. кінуцца-нуся-нешся, возвр.—бросйться, кйнуться. Кінуўся ў мора. Кіт. 79аЗ. Сабакі кідаюцца, кінуліся на мяне. Нсл.
закі'нуцца, соверш.—завалдться, запро-пасть. Шсл. Нейдзе закінулася мая шапка. Ст.
накі'дацца, соверш.—вдоль, много накй-дать. Накідаўся ўжо, ідзі аддыхні.
раськідацца, соверш. 1. начав кйдать, увлечься кнданнем, раскйдаться, раз-бросаться.
2. расстройться. Шсл. Раськідалася ў Вандзулевых вясельле: мусіць яны дачцэ мала пасагі даюць. Ст.
ськідавацца, -дуюся-дуешся, несоверш.
—раздеваться. НК.: Очеркн, Но. 614. выкінуйца-нуся-нешся, соверш.—выбро-
СЙТЬСЯ. Гсл.
•кшуцца,под кідацца.
•кідацца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, неіоверш.—отрекаться, чуждаться. Ня кідайся мяне брахніка. Нсл. 234. Старога Звычаю КІдаюЦЦа. Нсл. Отгл. ймя тц, кіданьне-«я, предл.-ню.
адкідацца, несоверш. 1. отказываться от данного слова. Ад свайго слова не адкідайся. Дсл. He адкідайся ад свайго слова. Нсл. 374.
2. отставать, стремйться к отделенйю, обособленйю от корня, к разделу. Ён адкідаецца ад дзядзькі. Дсл. Чаго ж ты адкідаешся, адкінуўся ад нашае гурбы? Нсл. 374. Соверш. адкінуцца, 1. отказаться от данного слова. Пасуліў дый адкінуўся. Нсл. 374.
2. отстать. Нсл. 374. См. адкідацца в2-омсм. акідацца-аюся-аешся, 1. презйрать, отрекаться от сообіцества с кем. Сяст-рыца, хоць ты адна не адкідайся, каліўсі акінуліся мяне горкай. Нсл. 362.
2. возвр.—нападать, с яростью набрасы-ваться. Чаго ты акідаешся, акінулася на мяне. Нсл. 362.
акшу wa-нуся-нешся, 1. соверш. к акідац-ца в 1-ом см.,—презреть, отречься. Нсл. 362. 2. соверш. к акідацца в 2-ом см.,—напасть, с яростью набросйться. Нсл. 362. Прйч.
акі'нуты—оставленный в забвенйй. Ходзе бедны акінуты ўсімі. Нсл. 362.
вакідарца-аюся-аешся, несоверш.—наб-расываться, нападать. Ня ведаю, за што ты накідаешся, накінуўся на мяне. Нсл. 308. Соверш. кактуцра-нуся-нешся—наб-роснться, напасть. Гсл. Яны як зьвяры цакінуліся. Жгунь Гош.(Сержп.: Отчет, 15). Накінуўся, як на ліхую шапку. Посюв. Нсл.
пакідацца-аюся-аешся, повел.-айся-ай-мася—чуждаться, стороннться кого-чего-л.( нзбегать обіценйя с кем, чем-л., С.)- Татачка мой, пакідаешся мною, як ня любаю. Пз песнн, Нсл. См. чурацца. Соверш. пакінуцца. Усі пакідаюцца, пакінуліся мною на чужой старане. Нсл.
перакідацца, соверш.—прожнть кое-как, перебйваясь. Ар. Зімку так-сяк перакі-даліся а ўвясну Бог бацька. Ст.
перакідацца-аюся-аешся, несоверш.—пе-реходнть на сторону протйвннка.
перакінуцца, соверш.—перейтн на сторо-ну протнвнйка.
перакінуцца словам—сказать мнмо-ходом одйн другому несколько слов.
перакідацца, соверш.—прожнть кое-как, перебйваясь. Ня ведаю, як мы перакі-даемся гэты год із хлебам, што жыта не ўрадзіла? Ст. См. перакідацца.
пракідацца-<)аеі!і(а—попадаться. Іг. Пракідаецца там-сям. іг.
прыкідацца, 1. наскакйвать, набрасы-ваться. He прыкідайся к імне з кулакамі, я свае маю. Нсл. 501.
2. лйцемернть, прйКйдываться.
прыкінуцца, соверш. к прыкідаецца во 2-ом зн.
2. лечь на короткое время, прйлечь. Ар. Стамаваўшыся, ён прыкінуўся на ло-жак. Ар.
раськідацра-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, 1. распускаться. Будышкі таполі раськідаюцца. Навікі Беш. (Ксл.). Дзервы ўжо раськідаюцца, раськінуліся. Нсл.
2. слдшком йздержнваться для прнема гостей(й проч. без чего можно обойтась, С.). He раськідайся дзеля мяне. Нсл. Нсл. 555.
3. разрешаться от бременй, родйть. іг. Яна ўжо раськідаецца, раськінулася. Іг.
раськінуцца, 1. соверш. к раськідацца в /-ом зн.—распустнться ( о почках, цветках). 2. соверш. к раськідацца в 2-ом см.^ слйшком йздержаться без надобностй. Ён то ня вось калі раськінуўся дзеля нас. Нсл. Скупы ня надта раськінецца. Рапан. 155.
сыйданрд-аюся-аешся, несоверш.—прй-ннмать другой вйд, делать оборотнем. пнз.; Вят. (Даль.). Чараўнікі, кажуць людзі, ськідаюцца ваўкалакамі а чараўніцы катом. Нсл. 582. Ё колькі бабаў, што "ськідаюцца ведзьмаю." Косіч 18.
ськГнуцца—превратнться. Растсл.; ПНЗ.; Дсл.(лоО громавы). Ці не чараўніца гэта якая, ськінуўшыся катом, курняўкае a поўначы і дзярэцца ў хату? Нсл. 582. Як ськінуся я малада шэрай зязюляй. Жукова
выкідавацца
561
кГпець
імгл.(Косіч 30). Я ськінуся жытным кола-сам. Rw.inoö громавы). Ськінуцца саро-каю. Дсл.(под горшынскі).
выкідавацца, -дуюся-дуешся—делать йзлйченйе йздержкв, быть слйшком торовату(шедру, С.), расточать, тратвть-ся. Ня выкідавайся дужа, ідзе ня трэба, выкінешся будзеш жалець пасьля. Нсл. 83. Соверш. выкінуцца. Ня выкінешся дужа, калі купіш гасьцінца. Нсл. 83.
выкідацца-аюся-аешся, соверш. 1. воспй-таться, выростй(кое-как перебнваясь, С.). Шсл. Памаленьку хлопчык і выкідаў-ся. Ст.
2. пережвть, перенестй йзвестное время (кое-как перебйваясь, С.). Шсл.; Ар. Каб зіму як выкідацца а там не бяда. Ст.
• кідлівасьць-ір, ж.—оборотлчвость, взворотлйвость. Ср. кідлівы.
•кірліыл-вая-вае—умеюіцнй легко нахо-днть выход в затруднйтельных обстоя-тельствах, оборотлнвый, нзворотлнвый. Ар.
•кіёвы-вая-вае, прйлаг. к кій—относяіцйй-ся к ’кію” (палке), палочный.
кіёвы кут—угол, в котором стоят кйй. НК.: Очеркн, 325.
•кідзёль, кідзёнь—отгл. слово, означ. быстрое бросанне. Кідзёль, кідзёнь яму ў вочы балотам. Нсл.
•к\жла-лы-ле, ж., кіжлун-уна, предл.-унў, зват.-ўнв, мн. ч., дат.-НОМ, мн. ч., предл.-НОХ, м., насм.—малоповоротлнвый-вая, сла-бый-бая. Шсл. Кіжла нейкая, абуцца ня ўмее! Ст. Кіжлун ты — не падыймеш мяха! Ст.
•кіжлаты, -тая-тае—малоповоротлй-вый, слабый. Шсл. Чорт ты кіжлаты, ідзі барджэй! Ст.
•кіжлўн,—CM. nod кіжла.
•кій, КІЯ, твор. КІЯМ, предл. КІЮ, зват. КІЮ, мн. ч. кй, кіё'ў, кіём, кіі, кіямі, кіёх, м.—палка, (Растсл.) дубйна, дубйнка. Ар. Бо ў Крошы-не пан сярдзіты, бацька кіямі забіты, маці тужа, сястра плача. п. Бахрым. Ня слухаеш ківа, паслухаеш кія. Послов. БяЖЫЦЬ 3Ü ІМ ЗЬ КІЯМ. Я. Г-кі: Казкі, Но.2,стр. 17. Пад кустам кій паставіў дарожны. Кавыль: ч. лёд. Гультаю хлеб на кію. Варлыга: Послов. Ногі дзярэць, а боты на КІЮ носе. Послов. Рапан. 150. Уменьш. КІёк, кійка, предл. кійку, зват. кійку, мн. ч.-КІ-КОў-кі-ком-камі-кох, м. 1. палка, Лужасна Куз. (Ксл.); мгсл. путевая для вспоможенйя палка. НК.: Очеркн, Но. 199. Ён узяў кіёк дый пайшоў. Н.(Афанасьев: 1, 1913, 210).
2. палка в ткацком станке для повора-чнванья "сувоя" й подвешйваньня "нітоў”. Макеенкі Аз. (Ксл.).
•кіёк,—CM. nod кій.
• кійкі-коў-ком, мн. ч.. предл.-КОХ, 1. кукуруза. НЗБ; Растсл.; Косіч 29.
2.—cm. nod кій.
•кіла-лы, ж.—грыжа. Ар.; Растсл.; Ксл.; Шсл. Якаў нарваў сабе на жываце кілу. Ст. На шыі кіла, а на кіле скула. Поговор. Нсл. 234. •кілаш-ша, предл.-шў, зват. кілашу, мн. ч-шы-шоў-шом-шьі-шамі-шох, м.—боров от 6 мес. прнблнзнтельно до кастрацйй. НК.: Очерк«, 359.
•кілаваты, прйлаг.—нмеюіцпй грыжу в пахах, нйже жйвота. Ар. Кілаватаму ня можна падыймаць цяжкога. Нсл. 235. »кілгаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. хромать на одну ногу. Конь кілгае. Нсл.
2. слегка хромать, прйпадая на ногу, ковылять. Кілгаеш, як кілаваты. Нсл. 234. Отгл. ймя суіц. КІЛгаНБНе-НЯ, предл.-НЮ —хроманне. За кілганьням тваім мы сядні ня дойдзем да двара. Нсл. 234.
кілганўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, 1. однкр, к кілгаць. Нсл. 234.
2. ударйть, лягнуть ногою. Конь кілгануў мяне нагою. Нсл. 234. Соверш. закілгаць —начать "кілгаць".
«кхлзаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш., перех.—ВЗНуЗДЫватЬ. Гсл.; Ар.; Вят., Вост. (Даль). Соверш. закІЛЗЯЦЬ, перех.—взну-здать, Ар.; Шсл.; МГсл. зануздать. НК.: Очеркн, Но. 761. Закілзай каня, бо пудлівы. Падбя-рэзьзе Віц. (Ксл.). Закілзай каня, бо разьнясе. Ст. Сэрца ня конь — не закілзаеш. Послов. Рапан. 86. Прйч. закілзаны—взнузданный. Ар.; Шсл. Жарабок закілзаны й то ня хоча стаяць. Ст.
•кіліх-гха, предл.-іху, зват.-іша, м.—чаша. Татарыновіч: Падзеі апост. 10:16. ЦІ чулі СЗрцы мамы й Галі які глынуў Васіль кіліх? Як палцы рук паадмярзалі, павыпадалі ногці ІХ. Кл.: Каліна, 158. Уменьш. КІЛІШЯК-шка—рюмка. Ар.
•КІлГм-ша, прерл. йзват.-іме, м.—ковер, Гсл. коврйк без ворса.
• КІлўн-рна, npeäx.-yny, зват.-ўне, мн. ч.. дат,-ном, мн. ч., предл.-нох, м.—человек больнон грыжей. Шсл.; Ар. Кілун гэты адзін ня дасьць рады бярвіну. Ст.
•КІНДЗЮК-ЮКД, предл.-ЮКЎ, зват.-ЮЧй, м. —желудок, начнненный кашей. См. тры-бух в 2-ом см.
КНІГІ ОНЛАЙН
