Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
крохшы—более хрупкйй, ломкйй. Гэта зялеза крохшае, чымся тое. Нсл. 737. Выбяры на жарству крохшы камень. Тм. Нареч. крохка—ломко, хрупко. Гсл.
• крохлы-лая-лае—хрупкнй (слабый,„ болезненный, С.). У, якая крохлая дзеўка! Віраўляны Гар. (Ксл.).
•крохва-вы, ж.—стропйло, мн. ч. крохвы-ваў—опора для устройства кровлй йз ряда соедйненных жердямй ("латамі”) бровен-стропйл, стропйла. Ар. См. крок-вы.
крохвы-аі’—стропдла. Прйкрепляются кроквй, т.е стропйла, а на нйх в горй-зонтальном направленлй кладутся латы, т.е жердй, к которым уже прйвязывается солома. Волк.: Этн. особ. 522.
•кроза-зы-зе, ж.—мечта. Як птушка вольная я узьлятаю у будучыню крозаю сваёю! Дуб.(Калосьсе, Но. 3/20, стр. 153).
крозы-заў, мн. ч. Нашы крозы, наша Хваравітасьць. Дубоўка: Наля, 34.
•кроіць, крою-оіш-ое, несоверш.. перех. 1. резать(хлеб, сало, мясо, вообіце что-л. сьестное), Ар. нарезывать хлеб ломтямй, Гсл. резать хлеб. Навасільскі п.(Будде: Тула-Орел, Словарнк). Крой хлеб баржджэй. Стаішча Выс. (Ксл.). Дружко каравай кроіць. Север Сур.(Шэйн, 1-2, 498). КроЯЦЬ нажом каравай. Навасільскі п.
2. кройть прн Шйтье. Ар.; Лужасна Куз. (Ксл.).
Отгл. ймя суіц. кроеньне-ня, 1а. разрезы-ванне(чего-л. сьестного). Ар.
2а. кройка.
3. (перен.)—прнчйнять острую боль.
Лагодная Хомчына натура, узгадаваная ў старых звычаёх, забараняла яму выказаць свой жаль на бацьку пры чужых людзёх, і ён схаваўся кроіць сэрцаўпуню. Гарэцкі: Песьні, 70. Прйч. наст. вр. кроЮЧЫ. ”3(1 што?" Цяжка вымавіць языком, і ізь сьлязьмі крыўды, глыбокай і кроючай душу, нячутна і самому сабе пытаецца Хомка шэптам. Гарэцкі: Песьні, 88. Соверш. пакроіць, перех.—порезать(хлеба, мяса й проч.
накроіць-ою-огга-ое, повел.-ой-ойма, co-верш. чаго—нарезать(хлеба, мяса а проч. сьестного). Ар.,
накраіць—нарезать полосамй, ломтя-мн, Гсл. вообіце ндрезать хлеба й т.п., мяса. Накраіў лустаў хлеба. Гсл.
раскроіць-ою-огг«-ое, повел.-ой-ойма, соверш.. перех.—разрезать(что-л. сьестное). Ар. Раскрой папалам пірог. Нсл.
скроіць-ою-огій-ое, соверш. (к кроіць). nepex. 1. СКрОЙТЬ.
2. чым, па чым—ударйть чем-л. острым. Мужык скроіў ёй сякіраю па галаве. Уселюб Н. (Демнд.: Веров), 1896, П, 134.
укроіць, соверш. што, чаго—отрезать за одйн раз йлй для одного употребленйя чего-л. сьестного. Укрой хлеба, укрой мяса, саланіны. Ар.
• кроіцца, -ОЮСЯ-ОІШСЯ, несоверш., возвр.--быть раздлраему. Сэрца мае кроіцца на часьці, чуючы гэта. Нсл. 253.
•крой, крою, предл. й зват. крою, мн. ч. кроі, кроеў, м.—крой, фасон, покрой. Мне шыюць сукенку ня тым кроям, што ў цябе, а з валанамі. Лужасна Куз. (Ксл.).
•крокат-«тг, предл. й зват.-аце, м.—лягуш-чья йкра. Глянь, колькі крокату! Касачы Лёз. (Ксл.).
•кроква, (Скар. П, III, цувы-ве, ж.—стро-пйло. Гсл.; Ксл. Кровы паставіў на хаце. Нсл. 252. См. крохва.
• кром-л/у, предл. й зват.-ме, м.—лучшая часть чего-Лйбо. Нев.(Бузук: Да характ. паўн,-блр. дыялектаў, II).
• кроп-ду, зват. кропе, м.—укроп. Ар.
• кропельны-ная-нае—очень мелкнй, крошечный. Кропельны дожджык. Нсл. 254. Кропельны часочак пасядзелі. Нсл.
• кропля-лг-лі', ж. 1. капля. МГсл.;Смл.(Даль); Нсл. 254.
2. перен.—малость. Нсл. 254. Гэтай кроп-ляю не зьбяднееш. Уменый. кропелька-лькі-льцы, ж. 1. капелька. мГсл. Hi кропелькі гарэлкі не пакінулі. Нсл. 254.
2. мн. ч. кропелькі самые мелочные сходства. I кропелькі падабраў татавы, —т.е. очень похож на отца. Нсл.
•кросенны-ная-нае—относяіцййся к тка-цкому станку. Нсл. 254.
кросны
576
крактаць
•кросны, красён(кроснаў), едйнств. ч. нет.
1. ткацкнй станок. Ар.; ПНЗ; МГсл.; НК.: Очеркн, 159. Шсл. Яўжо сваекроснывынесла вонкі. Шыркі Куз. (Ксл.). Цэлы дзень за кроснамі сядзіць. Нсл. 254.
2. тканьё на ткацком станке. Ар. За зіму выткала двое красён. Ст. Нашыя бабы ўжо пачалі снаваць кросны. Воўсішча Сян. (Ксл.).
• крошлі-ляў, едйнств. ч. нет.—лестннца прн стене, над кормушкой, куда закла-дывают корм скоту. Закінь сена за крошлі. Пустыр Сір. (Ксл.).
«крошні-няў, едйнств. ч. нет.—снаСТЬ ДЛЯ ношення корма(соломы, сена) скоту. Крошні состоят йз двух равномерных тонкйх дуг почтй аршйнного радйуса, соедйненных в отверстйй короткймй (верш. в 3) веровочнымй перевязамй й переплетенных веревочнымй ячеямй, нк.: Очеркн, 362. веревочная сетка на 2-х дугах для носкн сена, соломы. Бяры крошні ды йдзі па сена. Навасёлкі Куз. (Ксл.). См. разьгіны.
•кроў, крыві, крывёю, крыві, ж. 1. кровь. Ар.; Шсл.; Альшанікі Беш. (Ксл.). He патрабуе Пан Бог мяса ані крыві. Кіт27б1. Ці мала яны пасмакталі крыві нашае? Ст. Вочы наліліся крывёю. Ст. А йдзе крыві ні ложкі, там праўды ні крошкі. Послов. Нсл. 253.
2. перен.—племя, корень племенн, блнзкое кровное родство, кровь. Мы, з брат-дзеці, ад аднае крыві, ад аднаго дзеда, ад аднаго прадзеда паходзім. Нсл. 737.
•кроўня-ш'-нг', мн. ч.-няў, ж. 1. верхняя кожаная покрышка хомута. Кроўня прыбіта мядзянымі гваздамі да клеш-чаў. Бабінавічы Выс. (Ксл.).
2. верхннй слой, покрываюіцнй что-л., покров; оболочка, покрываюіцая орга-ннзм нлн часть органнзма, покров. перен., то, что покрывает, обволакнвает что-л., покров. Кроўня туману над зямлёю.
•кра, кры, кры, ж.—нкра самкн рыбы. Уласаўцы(Крывіцкі: Полесье, 168).
• краям,« зн. нареч,—берегом, стороною. Едзь краям каля лесу. Нсл. 251. Краям пшонкі мае. Нсл. Уменый. крайком—бе-режком, побережку. Едзь крайком. Нсл. 251. Крайком лесу, дарогі. Нсл. Крайком ракі браўся. Тм.
•крадзёж-жу, предл. й зват.-жу, мн. ч.-жаў, м.—воровство(н кража, С.). Пайшоў такі крадзеж! Навікі Віц. (Ксл.).
•крадзёжа-жы-жы, мн. ч.-жаў, ж.—воро-вство, кража. На крадзежы злавілі. Нсл. У крадзежу пусьціўся. Нсл.
•крадзёжны-ная-нле—добытый кражей, краденный, украденный. Крадзежны конь. Нсл. 251. Крадзежная рэч. Тм.
•крадзёства-ва, ср.—воровство. Крадзе-ствам забагацеў. Нсл. 251. Катавалі за крадзества. Тм.
•край I, краю, предл. й зват. краю, мн. ч. краі, краёў-ём-і-ямі-ёх, м. 1. страна. Ар.; Шсл. Паехалі жыць у чужы край. Ст. У сваім краю, як у раю. Нсл. 251. He адбівайся ад свайго краю. Нсл. Гаючых крыніцаў ёсьць многа на роднай зямельцы, у родным краю. Машара. Гукае Край Забраны у Паход. Кавыль. 61.
2. край родны—роднна. мгсл. Дзеты, дзе ты, краю родны? Гарун(ст. ’’Журба”).
Лягенда не забудзецца лясоў тваіх прытульных, краю мой. Лойка: Л. песьня. 3 даўных дзён, мой родны Краю, смагнучы імкнуся дакрануцца да крыніцы абразоў і гукаў. Крушына: Лебедзь, 9.
3. берег, предел (Шсл.) чего-л., предельная лнння, ограннчнваюіцая поверхность чего-л., а также часть поверхностн, блнзкая к этой предельной лнннн; край. Ня стаў міскі з краю, зваліцца. Ст. Ня стаў на краю столу, зваліцца. Нсл.
4. краюха. Калі свой хлеба край, дык і пад ельлю рай. Послов. Нсл. Уменьш. краец, крайца, предл.-йцу, зват.-йча, мн. ч.-йцы-йцаў, м.— краюха(хлеба). Гсл. Ладны краец хлеба адвярнуў. Нсл. А сказалі зайцы: Нясуць на стол крайцы. Козіна Пуців.(Халанскі, 167).
крайчык-кя, уменый. к краец—краюшка, горбушка. На табе крайчык, каб быў сын Мікалайчык. Послов. Нсл.
•край II, предлог. с род. пад.—блііЗ, ВОЗЛе, около. Палажылі сына край дарожкі, a нявестачку край даліначкі. Барадзінка Раст.: Северск 130. Есьць у полю край дарогі сухая прушыца. Сямешкава, Тм. 131. Край лесу. Нсл. 251. Край поля лепі дарога. Нсл. Край Дунаю палотны бяліла. Росуха Імгл. •крайка-ю, дат., предл. крайцы, ж.—кром-ка сукна нлн матернн. Падперажыся крайкаю. Нсл. 251. Крайка на спавівіч годзіцца. Нсл.
•крактаць-кч^, крэкчаш-ча, несоверш. 1. кряхтеть, Ар.; Растсл.; ПНЗ.; Гсл. кряхтеть, нздавать нечто в роде хрнпення прн поднятнн тяжестн. He крактаць у мяне больш. Косіч 252. Стары крэкча, і ён жыць хоча. Нз нар. песнн. Няма чаго крактаць, ня дужа цяжка. Нсл. Стары дзед крэкча. Ст.
2. хрустеть. Хата наша крэкча, каб не завалілася. Нсл. 252(пой крэктаць). Однкрт. кроквуць-ну-неш-не—хруснуть. Хата нешта крокнула. Нсл. 252.
3. квакать. Шсл. Крэкчуць жабыў балоце. Ст.
крактаньне-ня, предл.~НЮ, отгл. ймя суіц. к крактаць, 1. кряхтенне. Нашто гэта крактаньне, як бы цяжка падыймаць.
2. кваканье.
закрактаць, соверш. 1. начать кряхтеть.
2. начать квакать. Закракталі жабы ў балоце. Будзе цёпла. Ст.
крактўха 577
красаваць
•крактўха-х/, дат., предл. крактусе, ж. —лягушка, нздаюіцая звукн похожне на кряхтет>е(”крактаньне”). Сьпягліца. Жа-бы бываюць крактухі й кукаўкі. Сьпягліца. •кралі,—под каралі.
•крама-лш, дат., предл.-ме, ж.—лавка. МГсл.; Ар.; Шсл.; Пустыр Сір. (Ксл.); Гсл. Аж He прабіцца ў краму за народам. Ст. Крамы замкнуты, Жыды сьвяткуюць. Нсл. Уме-ньш. крамка-мкі-мцы—лавочка. Ар. He вялікая крамка, ды ўсяго шмат. Нсл. 251. Няма тае крамкі, каб прадаваліся мамкі. Послов. Нсл.
крамачка-чк/-чць/, ж. уменый. к крамка —мелочкая лавочка. Ар. Жыд крамачку паставіў ля свайго двара. Нсл.
•крамённы-ная-нае, прймг. к крэмень,— сделанный нз кремня, кремнёвый. Ар.
•крамянасьць-ф', ж.—упругость здоро-вого тела. Гсл. Ср. крамяны.
•крамяніць-«ю-ніій-не, несоверш.—протн-вополагается глаг. кажанаціць. НК.: Очер-кн, Но. 717.
•крамяны-ная-нае. Пск., Смл.(Даль)—креп-кнй телесно; жнвой, подвнжной, совер-шенно протнвоположный "кажаната-му”. НК.: Очеркн, Но. 717, (о теле, С.) крепкнй, плотный, (Гсл.); Растсл. упругнй (о теле). Андрэй...сам такі шчытны, кра-мяны. ЗСД. 17. Там адна мая дзяўчына — у яе крамянае цела. Тм. 185. Хвігурка яе прыемна круглілася крамянай паўнінёю. ЗСД. 325. Нареч. крамяна. Гсл. Ср. cm.
крамяней. Гсл.
•крамзель, междомет. — крамзень,—вы-казуе выцень курка стрэльбы аб крэс: іцелк! Злажыўся стрэльбаю-. кляпсь — ня паліць, крамзель з другога — не пячэць. Тарас на Парнасе. Я злажыўся, крамзень! Ані пшыкнула, я ізноў навёў курак, крамзень, толькі іскры, а заяц тым часам уцёк. Нсл. 252.
•крамнік, -іка, предл.-іку, повел.-іча, «. —владелец лавкн нлн продавец в лавке, лавочннк, (МГсл.); Ар. саделец в лавке. Hi воднага крамніка няма ў крамах. Нсл. 251. Крамнік увесь дзень таргаваў. Сянно(Ксл-). Па сяле езьдзе Бэрка крамнік. Ст.
•крамніна, (Шсл.; іг.) крамнГна, (Гсл.), крамніна, (Ар.)—фабрнкат, фабрнчные нзделня, продаваемые в лавках. Гсл., мануфактура, тканн. Шмат крамніны навезьлі да крамы. Ст.
•крамніца-цы-цы, ж. к крамнік. Ар.
• крамнічыха-ылл-ыст, ж.—жена "крам-ніка". Ар.
КНІГІ ОНЛАЙН
