Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
ледзь крануўшы—всколезь. мгсл.
закранаць-аю-äeuz-äe каго-што, несо-верш. к закрануць—затрогнвать, косаться. Праяжджаючы сюдэй, вы закранаеце колам плот. Соверш. 'іакрануць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, а) затронуть, коснуться. Едучы, закрануў колам стоўп. б) перен. —оказать воздействне на кого, что-л., затронуть. в) перен— остановнться на чем-л., коснуться чего-л. в нзложеннн, в разговоре. Даволі будзе закрануць сам факт быцьця гэтае агентуры. Бацьк., Но. 49-50/435-436. У душы маей ты неўзнарок былога струны закранула. Гарун (ст. ”Дзяў-чаці”). Прйч. закрануты—затронутый.
Высовуе сьцяг тэмаў, яшчэ не закра-нутых нашымі пісьменьнікамі. Кавыль (Бацьк., Но. 1-2/437-438).
прыкрахаваць-тую-туеш-туе, повел-туй-туйма, несоверш., перех. 1. крепко прнколачнвать. Прыкратуй, прыкратай гвозд добранька. Нсл. 503.
2. бнть, колотнть больно. Прыкратуй, прыкратай яго да паў сьмерці. Нсл. 503.
прыкратаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несоверш. к прыкратаваць в 1, й 2. см.
прыкратаны, прйч. к прыкратаць в 1-ом (Нсл. 503)u 2-ом см. Гвозд так прыкратан, што ніяк ня вырвеш. Нсл. 503.
выкратаваць-тую-туеш-туе, повел-туй-туйма, несоверш., перех.—выгрузнть что-л. тяжёлое. Прйч. выкратаны—вы-груженный(о чем-л. тяжёлым).
•кріхаіура-аюся-аешся, твел.-айся-айма-ся, несоеерш. 1. двнгаться, трогаться. Ніхто ня кратаўся зь месца. зсд. 165; Шсл.; Нсл. 256.
2. колебаться вследствне непрочного прнкреплення к чему-л., ненадежного укреплення в чем-л.; шататься. Шула кратаецца, кранулася. Нсл. 256.
кранўцца
580
крэмсаць
3. делать двйженне; шевелнться. Млосьць нейкая, ня хочацца й кратацйа. Ст.(Шсл. под млосьць).
4. обладать способностью двнження, двнгаться. Нага ня кратаецца.
5. слегка двнгаться, прнходнть в двнже-нне под действнем чего-л., делать двнже-ння, двнгать какнмн л. частямн тела.
6. обнаружнвать прнзнакй ожнвлення, двйженвя; беспоконть, тревожйть(о чувствах, мыслях й т.п.).
кранўцца-нўся-нёшся-нёцца-нёмся-ні-цёся, 1. соверш.(к кратацца в 1-ом ем.) —тронуться, двннуться, Гсл.; Войш.; Mix. тронуться с места. Растсл. Кранулася машына. К. Вольскі. Шофер ані крануўся зь места. Нсл. 256. Крануліся цяжка тавар-НЫЯ (вагоны). Танк(Калосьсе, Но. 1/18, 1939,стр. 28). Процэся ўжо кранулася ад гасподы нябожчыкавае. Дзьве Душы, 192.,—отпра-внться в путь. Захроп асіплы ад зморы паравік, і цягнік крануўся. зсд. 177. Ізноў крануўся эшалён. Салавей: Сіла, 82.
2. соверш. к кратацца в 2-ом см., пошат-нуться. Шула кранулася. Нсл. 256.
3. соверш. к кратацца в 3-ем см., сделать двйженне, пошевелнться. Як сеў, дык і не кранецца зь месца. Ст.
4. нспытать сочувствне, прнходнть в волненне, умнленне. Чыё сэрца не кра-нецца...гэтай адвечнай музыкай бяз-выходнасьці? Гарэцкі: Песьні, 18.
дакранацца-аюся-аешся, несоверш. к дакрануцца,—дотрогнваться. Валіны палцы дакранаюцца да яго. Корзюк.
ракранўрца,-нўся-нёшся-нёцца-нёмся -ніцёся, соверш.—прнкоснуться к кому-чему-л., дотронуться. Рукамі да вушшу дакраніся. Кіт. 83а4. Да вушу рукамі дакрануўшыся, нэмаз (араб, малітву) пеў. Тм. 32616.1 падышоў ды дакрануўся да ПОЛу. Бібля Татарыновічава, 275. Падышла ззаду і дакранулася да краю адзежы ягонае. Тм. 284. Імкнуся дакрануцца ’да крыніцы абразоў І гукаў. Крушына: Лебедзь, 9.
прыкранўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нём-ся-ніцёся—дотронуться, Шсл. прнтро-нуться, прнкоснуться. Да яго й прыкра-нуцца нельга: такі далікатны. Ст.
скранўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нёмся -ніцёся—сдвннуться. Шсл. Як сеў, дык і не скранецца зь месца. Ст. Які ён лянуцька: зь месца не скранецца. Гуліна Сян. (Ксл ). Ані зь месца не скрануўся. Нсл. 588.
•кратчаты-тшг-тае, 1. решетчатый. Гсл. •краты-тяу, мн. ч.—решетка. Гсл.
•кравёц-ўдй, мн. ч.-ўцў, зват.-ўча, мн. ч.-цы-цоў-цом, мн. ч.. предл.-цох, м.—портной. Ар.; Нк.: Очеркн, 189; МГсл.; Растсл.; ПНЗ.; Стаішча Чаш. (Ксл ); Ст. Кравец заўсёды мяркуе, каб выкраіць сабе хоць на шапку. Нсл.
•крэўчык-ыка, предл.-ыку, зват.-ыча, м. —портной. НК.: Под. пос. 47, Но. 53.; НК.; Очеркн, 184. Мікітка добры крэўчык. Ст.
•кравёцкі-кая-кае—относяіднйся к "кра-ўцупортному йлй "кравецтву”— пор-тняжннчеству; портновскнй, портняж-ннй. Ар. Кравецкія нажніцы. Нсл. 251. Кравецкі хлеб, цэх, звычай. Тм.
кравецкая майстроўня—портняжная мастерская, швальня.
•кравёцтва-ea, ср.—портняжнйчество. Кравецтва вучыцца. Нсл. 251. Кравецтвам займаецца. Тм.
•краўні'ца-цы-цы, ж.—нсточннк с ржав-ЧЙНОЙ. Вішкавічы Чаш. (Ксл.).
•краўцоў-ова-ова, мн. ч. краўцовага-вае-вага—прйнадлежаіднй портному. Ар.
•краўчьіха-ьЬн-ьіср, мн. ч.-ыхаў, ж.—жена портного. Гсл.; Ар.
•крэх, крэху, предл.-ху, зват. крэша, м. —треск. Грымотны крэх ад гранаты захістаў бярэзы Й зямлю. Гарэцкі: Песьні,87. •крэхаць-аю-аеш-ае, несоверш.—треіцать. У лесе крэхнула ляшчына. Гсл.
•крэйга-йгі-йзе, ж. — крэйка. Падляшша(Т. Здановіч).
•крэйда-<)ы, дат.. предл.-дзе, ж. 1. мел. МГсл.; ПНЗ; Шсл.; Ар.; Ранчыцы Беш. (Ксл.); НК.: Очеркн, Но. 488; Нсл. 252.
2. перен.—креднт, запнсываемый на стене мелом. Узяў гарэлкі на крэйду. Нсл. 252. Ляндарскае багацьце крэйда(ад запі-саньня на сьцяне крэйдаю). Нсл.
•крэйдавы-ввя-вае—составленный нз мела, меловой. Крэйдавая гара. Нсл. 252. Крэйдавая пабела. Нсл.
•крэнка-йкі-йцы, ж.—конёк(верхнее реб-ро, стык двух наклонных плоскостей двускатной крышн; гребень крышн). Ар. • крэкт-к/му, предл.-кце, м.—кряхтенье. Маці з крэктам зьлезла з прымурка на мост(у хаце). Капыловіч: Хлеб(”Беларус”, Но. 157).
•крэмень-л/еня, предл. й зват.-меню, мн. ч-ян'і-янёў-яні-янямі-янёх, м.—кремень. Ар.; Раст.: Северск. 137. Уменьш. крэменьчык-ыка, предл.-ыку, зват.-ыча. Ар.
•крэмзаць-аю-агш-ае, насм.—пнсать не-разборчнво(нлй неумело, С.). Шсл. Hemma крэмзае сабе па паперы. Ст. Соверш. накрэмзаць—так напнсать. Шсл. Накрэм-заў, што й сам нічога не разьбярэ. Ст.
пакрэмзаць, соверш.—нсчнркать, Шсл. неумело нлн неразборчнво напнсать многое. Пакрэмзаў толькі nanepy a нічога не напісаў. Ст. Прйч. накрэмзаны. Шсл. Узяў накрэмзаны ліст. Ст.
•крэмсаць-аю-аеій-ое, повел.-ай-айма, несо-верш.. перех.—резать тупым НОЖОМ, насмеш. —резать вообіце, резать на полоскн, на кускн, Шсл. небрежно, как попало резать на кускн, кромсать. Узяў нейкую тупіцу ды крэмсае. Ст. Крэмсае на кавалкі, скурат псуе. Ст. См. крымсаць. Отгл. ймяг суіц. крэмсаньне-ня, предл.-НЮ, действйе no глаг. крэмсаць—кромсанне. Соверш. за-крэмсаць—зарезать тупым ножом, Шсл.
крэпці
581
кружыняць
зарезать небрежно режа. Закрэмсалі пеўня к дасеўкам. Ст.
пакрэмсаць, соверш.. перех.—(небрежно) йзрезать, порезать полоскамн, Шсл.
покромсать. Пакрэмсаў палцы нажом. Ст.
•крэпці, крэпну-неш-не, несоверш.—про-мерзать, леденеть(о руках), Шсл. стано-внться твердым, с трудом сгнбаемым от холода (о руках). Ар. Пачалірукі крэпці. Барс. (Юхн.). Рукі крэпнуць ад холаду. Ст. Ср. калянець, калавацёць. Соверш. скрэпці —стать с трудом сгнбаемым от холода(о руках). РукІ скрэплі. Бацьк., Но. 16 (500).
•крЭС-СР, предл. й зват.—се, м. 1. ОГНЙВО у ружья. Стрэльба бяз крэсу. Нсл. 252.
2. самый удар кремня об огннво. Крэс агню ня даў. Нсл. 252.
•крэсіва-ea, мн. ч.-вы-ваў, ср.—огннво. Даль. Якое ж гэта крэсіва, што агню недаець? Нсл. 252. См. красала, красіво.
•крэсла-га, мн. ч.-лы-лаў, ср. 1. стул. Шсл.; Сьвіціна Беш. (Ксл.); Ар. Сеў сабе на мяккім крэсьле.
2. кресло. Ар.
3. клйн, вставленный междудвух рукавов штанов, сверху, для более свободного ДВйження НОГ. Шсл.; Ар.; Полесье 113. У Базыля парвалася крэсла ў нагавіцах. Ст. Ср. гузеньне.
•крэўе, крэўя, предл.-ўю, собйр.—ЛуГ С кустамн. Бягомля (Юхн.). Пойдзем касіць на крэўе. Халоп. (Юхн.).
•круг-га, у крузе, зват. крўжа, мн. ч.-гі-гоў-гом, мн. ч„ предл.-гох, м. 1. кувшнн. Вазьмі круг малака. Бешанковічы (Ксл.).
2. окружность; круг.
•круга, нареч. совершать что-л., делая круг. Ар. Адкроіў лусту хлеба пераз усю букату круга. Ар.
даваць, даць круга кружять в путн, вместо того, чтобы двйгаться напрямнк. Ар.
•кругабёг-ёгу, предл.-егу, зват.-ёжа, м.
—пернод. БНсл. Старыя лісты а акты гаспадарства ў кругабегі вялікіх разбу-рэньняў пазаглабаныя ў бібліётэкі чужЫХ краёў. Гарэцкі: Песьні, 5.
•кругавёрць-цг, ж.—метель. Трымцела, скакала малочная кругаверць, у якой варушыліся, як лапці, сьняжынкі. Капы-ловіч: Хлеб. См. мяцеліца.
•кругьгоў-гол^, мн. ч., предл-гох, м. едйнств. ч. нет. 1. экзема, особый внд — кружкамн на теле. Карачэўскі(Будде: Тула-Орел, 124). Як казаў земскі лекар, у Карачэўскім пав. гэта слова (кругі) звычайны назоў у народу Хваробы ЭКЗЭМа. Будде: Тула: Арл., 125.
2. лншай, Войш.; МГсл. лншай. Растсл. Кругі рассыпаліся па відзе. Нсл. 254.(лод кругу •кругловіна-ны-не, ж.—участок повер-хностн, нмеюіцйй более-менее округлую форму. Ар.
•круглавіды-дая-дае—круглолнцый. Ар.; Шсл.; Гсл. У піўні круглавідая мяшчанка частуе гасьцей. Дзьве Душы, 102. Кругла-віды дзяцюк. Ст. Круглавідая дзяўчына. Ст.
•кругляк-ка, предл.-кў, зват. кругляча; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. отрезок бревна, Ар.; Шсл. круглый отрубок дерева. Гэты кругляк будзе добра ськяпаць на лучыну. Ст. Дровы не ськяпаныя, ўсё круглякі. Нсл. 254. Адны за адным пачалі мы адпіловаваць вялізныя круглякі. Гамолка.
2. женская кофта йз сукна (не обяза-тельно йз сукна, С.) без рукавов. Добра грэе мой кругляк. Крамяні Пух. (Шсл.).
3. болотная трава, нначе называемая круглец. Рудня Вял.
4. рыба судак. Круглякоў з тры купіў. Нсл. 254.
•круглёц-л/цў, предл.-ліцу, Зват.-лёча, мн. ч,-ліцы-цоў-цом-цы-цамі-цох, м.—болотная трава — сйтнйк. Нарві ў балоце кругліцу. Бікложа Беш. (Ксл.).
•крухмал-лу, предл. й Зват.-ле, м.— крах-мал. Шсл. 3 бульбы сама нарабіла крах-малу. Ст.
•крухмальня-ні-нг, ж.— крахмальный завод. Шсл. Сьцяпан пайшоў у крах-мальню. Ст.
•кружала-л«, мн. ч.-лы, 1. днск. Гсл.
2. круг. Гсл.
3. круглая крышка. Гсл.
•кружавапь-жўю-жўеш-лсуе, несоверш. —кружнться(постоянно находнться где-л., около кого-л.). Даволі вам кружаваць каля нас. Крамяні Пух. (Шсл.). См. круціцца •кружаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. 1. делать что-л. круглым, округлять. Кружаць ужо копку. Унава Лёз. (Ксл.). Кружаць качулку. Нсл. 254.
2. резать что-л. кружкамн, круглнмн ломтнкамй. Кружай буракй, моркаву. Нсл. 254.
•кружэлка-лкч-лцы, ж. 1. круглый отре-зок, округленная дошечка. Нсл. 254.