Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. грамофонная пластннка.
'•крўжка, -КІ, дат.. предл. кружцы, ж.
—вьюшка. Зачыні комін кружкай. Пуш-кары Сян. (Ксл.).
*кружня-ні-нг, мн. ч.-няў, ж.—езда нлн ходьба окольным путем. Am, кружня! Выдумаў заяжджаць ліха ведае куды. На цэлую ноч будзе гэтае кружні. Нсл. 254. ®кружыняць-лю-яей/-яе, повел.-яй-яйма, несоверш.—ехать окольною дорогою, кружнть. Гэты аўтабус кружыняе. Дз. Нашто мы будзем кружыняць, валей паедзем прост. Нсл. 254. Там і сям кружыняюць спрэжаныя ў скароды коні. Машара: Хлеб(Калосьсе, 2, 1935 г., стр. 77). Соверш. скружыняць—сделать круг, обьезд. Скружынялі мы за гэтым заездам вёрстаўпяць. Нсл.587.
кружыняцца
582
крушына
•кружыняцца-яюея-яег^ся, несоверш. — кружыняць. Васіль датуль пакорліва слухаў каманды і паварачаў то ўправа, то ўлева, пакуль сусім ня зьбіўся з дарогі і не пачаў кружыняцца па полю. Кружы-няўся гадзін дзьве й прыбіўся, наапошку, у суседняе СЯЛЦО. Кулакоўскі: Дабраселцы. •крук, крука, предл. на крукў, зват. круча; мн. ч. крукі-коў-ком, мн. ч„ предл.-КОХ, м.
1. крючок в стене для вешанйя одежды, Ар.; Сьвярдлы Беш. (Ксл.); Шсл. крюк. Шапка вісіць на круку. Ст. Уменьш. кручок-чка, предл. на кручку, мн. ч. кручкі-коў-ком-КОХ, м.— крючок. Ар.
2. палка с крюком для сгребанля навоза с телегй. Ар.; Шсл. Зламіўся крук, ськідаючы гной. Ст.
3. жердь для вытаскйванья воды нз колодца. Шсл. Нехта адарваў крук ад вочапа. Ст.
4. перен., бранное'.—чйновнйк. Ар. Гэта ня наш брат, гэта — крук. Сьвярдлы Беш. (Ксл.).
круччо-чд, на круччў, собйр. 1. к крук I. Сіляйце ж вы яе (чэрці душу) круччам. Дсл.(под апекан).
2. собйр. к крук 4—чйновнйкй. 3 усяе акругі зьехалася круччо. Сьвярдлы Беш. (Ксл.).
•крўкам, нареч.—согнувшйсь. Крукам ходзе. Нсл. 254.
сядзець крўкам— усйдчнво сйдеть над чем-л. Ар. Крукам сядзіць над работаю. Нсл. 254. Крукам сядзіць над кніжкамі.
стаяць крўкам—стоять не отходя. Шсл.; Ар. Крукам так і стаіць над табою. Ст. • крукі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох(одйн крук)—стропнла. Круччо ўжо падый-маюць. Шыпы Сян. (Ксл.).
•крум, междомет. подражаюіцее крлку ворона ("крумкача”). Крумкач крум, крум, крум над хатаю. Нсл. 254.
•крумкач-ача, предл.~ачў, зват.-ачу, мн. ч.~ чы-чоў-чом-чы-чамі-чох, м.—ворон. Гсл.; Ар.; мгсл. У крумкача дзёўб просты, але грубшы за дзёўб каршуна. Вішнева Вал. Толькі крумкач крычыць: крум-крум. Тм. Зьбіраюцца крумкачы, пачынаецца чор-ны паход. ЗСД. 116. Крумкач крумкачу вОКа НЯ клюець. Послов. Самін Пух. (Шсл.). Угары крумкач дзярлівіць чорны. Змагар. Паглядзеце на крумкачы, што ня сеюць, ані жнуць... а Бог корме іх. Тат.: Вангэлі308. За сарокамі сініцы паляцелі да крыніцы, за СІНІцамІ крумкач. Грахоўскі: Лясная казка. •крумчзірз-чў-чьіш-чьіць—крнчать(о во-роне йлй как ворон). Крумчаць над курганамі крумкачы. Кавылы Думы, 31. однкр. крўнурь-ну-неш-не—каркнуть, свойственно ворону. Крумкач над ха-таю крунуў. Нсл. 254.
•крупадзёр-ёра, предл.й зват-ёру, мн. ч.-раў, м.—мастер, заннмаюіцнйся деланьем крупы. Нсл. 255.
• крупалічнік(от крўпы лічыць, СЎріка, предл.-ку, зват-іча, м.—лаянка на скупога гаспадара: скряга. Ніхто ня ўжывецца ў гэтага крупалічніка. Нсл. 255.
•крупёня, (Раст.: Смоленск, 15О)-Н1-Н1, ж.—суп йз ячменной, гречневой йлй ржаной крупы, НК.: Очеркн, 14; М. Туд. (Грннкова ІУ) суп йз перловой крупы. Гсл. Капуста й крупеня — родныя брацені. Послов. нк.: Очеркн, 14. Звары сядні бялёнае крупені. Сухарукава Аз. (Ксл.). ГрэЦКйЯ крупеня. Нсл. 254.
ад’есьці крупеню—окончйть есть. нк.: Очеркн, 14.
•крўпень-ш, ж.—суп нз крупы. Шсл. Ідзі ты есьці, бо крупень астыгне. Ст.
•крупёньнік-wa, предл.-іку, зват.-іча—пн-таюіднйся "крупеняю", скряга; ведуіцнй скаредную жнзнь. Бранное слово от крестян на шляхту. Ня бачыў крупень-нікаў, дарма што шляхта, усю крупеню пераелі. Нсл. 254.
•крўпнік-іку, предл.-Іку, зват.-іча, м. 1. суп НЗ крупы. Лук’янава Сян. (Ксл.). "КрупНІк” отлнчается от "крупені" тем, что бывает значнтельно жнже, не нмеет "закалоты" н служнт закусочным кушаньем. нк.: Очеркн, 15; Ар. Наеўся крупніку. Ст.
2. водка, сваренная с мёдом, клюквою н прянымн кореньямн, в роде пунша.
•крупньі-ная-ное—с бугорчаткой. Ар. Парсюк крупны. Ар. Мяса крупное. Ар.
•крупчак-ака, предл.-аку, зват.-ача, дат., предл.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—кабан С бугорчаткой. Шсл. Крупчака ніхто й купляць ня хоча. Ст.
•крупчахка-ткі-тцы, ж.—бугорчатка. Шсл. Сала с крупчаткаю я баюся есьці. Ст. •крўпы-лоў, едйнств. ч. нет. 1. крупа. Ар.; мгсл. Перасып крупы ў калбан. ЛужаснаКуз. (Ксл.). Купіць грэцкіх, ячных круп. Нсл. 255. Дурань кашы навара, калі крупы ёсьць. Послов. Косіч 53.
драныя крупы—мелкая крупа. Порплішча ля Глыбокага.
крупа—крупная крупа. Порплішча ля Глы-бокага.
2. (снег в внде мелкнх шаровндных зернышек, крупа, С.), твердый снег. Ідуць крупы. Пліскунова Беш. (Ксл.). Крупы йдуць. Нсл.
3. гололеднца(ледяной осадок на повер-хностн землн, деревьях, проводах н т.п., С.). Нсл. 255.
•крўшня-ш, дат., предл.-НІ, ж.—ННЖНЯЯ ручка в продольной пнле. Трэснула крушка Ў піле. Ляхава Віц. (Ксл.).
• крушня-нг-ш, ж.—груда камней. Ар. Глыбу з крушні ён схапіў у кіпцюры свае. Танк: Конь і Леў.
•крўшнІ-НЯ^, едйнств. ч. нет. — ЗарОСТ ВОЛЧЙХ ЯГОД. Гсл.
•крушына—волчьн ягоды, куст. Гсл.
крушыньнік
583
круці'ць
•крушыньнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—волчьй ягоды(кустарнйк). нк.: Очеркн, Но. 345, 467, Но. 867.
•крушына-ны-не, ж.—крушйна. Шсл. Ня еж крушыны, бо зубы пакрышацца. Ст. •крушына-ны—небольшое лйственное дерево йлй кустарннк с ломкймй вет-вямй, йз коры которого получают настойку, прйменяемую как слабйтель-ное, a ЙЗ ПЛОДОВ — краскй. Академ. Словарь Рус. Языка.
•крут, крута, предл. круту, зват. круце, м.—хват, проворный, нзворотлнвый. Крут хлапец. Нсл. 255. Крут маладзец, быўшы ў вадзе, і стаў сухі. Нсл.
•Крутадўх-ўха, предл.-ўху, зват.-ўша, м. —большой плут(ловкйй й хвтрый об-маніцйк, нечестный в отношенвях с людьмй человек, С.). Ар.; Mix.
•крут-анўць-нўць,—ом. под круціць.
•крутасьвёт-ёдао, предл.-ёту, зват.-еце, м.—пройдоха, обманіцйк. Шсл. Ня вер ты гзтаму крутасьвету. Ст.
•крутясьвётка-ткі-тцы, ж.—пройдоха, обманіцйца. Шсл. Думаешся крутась-ветка гэта табе праўду скажа? Ст.
•крутатола-ла, мн. ч.-лы-лаў, ср.—кару-селн. В Слуцком у. устрайвают следу-юіцнм образом крутатола — каруселй: к вбвтому во льду колу прйкрепляют жердь, за которую держнтся катаю-іцййся на коньках, другой же, стоя у кола, вертдт жердь. Еўлічы.
•крўтаць,—см. под круціць.
•крўтка, нареч.—ловко. Гсл.
•крутня-нг, ж. 1.—враіценне. Можа боль ад вытню праніка, ад крутні верацена. Крушына (”Б.”, 1955, Но.24/254).
2. плутовство, Ар.; Гсл.; Шсл. плутовство, плутовскйй йзворот. Нсл. 255. Зь ім толькі адна крутня. Ст. На крутню пашло. Нсл. 255. Крутнёю ня выкруцішся. Нсл.
крутня-мутня—плутовство, обман. Ці аддалі грошы? He, сына нямашака ўдвары, а безь яго, кажуць, ня ведаюць, як было — крутня-мутня.
крутню-мутню паганяць прйбегать к плутовству. Крутню-мутню паганяеш. Нсл. 255.
•крутнуць,—CM. под круціць.
•крухуха-ўхі-ўсе, ж. 1. метель. Ну й крутуха На дварэ! Макаравічы Беш. (Ксл.).
2. род танца. Давай крутуху, музыка! Сяргейкі Сян. (Ксл.).
•крутцы-цоў-цом, мн. ч., предл.-ЦОХ, м. —толстые веревкн, которымн подпле-тают лаптн. Станіславова Сір. (Ксл.).
•крутьі-/яая-Я7ое—крутой. МГсл.
•круцёлка-лкг-лцы, ж. 1. деревянная (всякая, С.) завертка у дверей для запйранвд йх. Запры на круцелку дзьве-ры. Нсл, 255.
2. станок, на котором крутят, навёрты-вая цевкн. Нсл. 255.
3. обманіцйца, жен. к круцель. Сьвет ня бачыў такое круцелкі. Нсл. 255.
•круцёлства-ea, ср.—плутовство. мгсл. Круцелства зрабіў. Нсл. 255. Бяз круцел-ства не абыйшоўся. Нсл. Тут няма ніякага круцелства. Ст.
•круцёль-цяля, предл.-ЦЯЛЮ, зват.-цёлю, мн. ч.-ЦЯЛІ, лёў-лём, мн. ч., предл.-лёх, м. 1. свйток. Як пайшлі глісты, дык, ах Божа MOÜ, круцялямі! Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
2. перевязка нз лозы йлй прутьев, для укреплення чего-л., лоза, прут, свйтый спйралью, служнт для перевязкй.
3. круцёлка в 1-ом й 2-ом знач. НК.: йгры, 35, Но. 19.
4. нечестный йгрок, йлй плателыцнк. НК.: йгры, Но. 19; Ар.
5. мошеннйк, плут, Гсл. обманіцнк, плут, Нсл. 255; Mix. обманІЦЙК. Пустынкі Сян. (Ксл.). Ня вер гэтаму круцялю й на грош! Ст. Бог не цяля — бачыць круцяля. Послов. Рапан.: Прык. 57.
•круцёлка-лкг-лцы, ж. 1. пуговка йлй маленькйй досчатый кружек на сквозной осй в центре — состовляют детскую нгру раннего возраста. НК.; йгры, 35.
2. юла(волчок, С.), йзвестный кубнк с ножкой вннзу н ручкой вверху, нк.: йгры, 35. волчок(юла, С.). Ксл.; Шсл. Хлапец зрабіў сабе круцелку. Ст.
3. круг на валнке для поднятня груза. Шсл. Круцёлкаю цягаем ваду із студні. Ст.
4. вертушка(враіцаюіцнйся предмет нлн ннструмент, С.). мгсл. Круціцца, як круцёлка. Яноўшчына Беш. (Ксл.).
5. перен.—о вертяіцнмся без нужды где-л. нлн около кого-л. Ар. Чаго ты ўсё круцішся? Круцёлкаты! Ар. Бегае па сяле круцёлка гэта ды пляцець плёткі. Воў-сішча Сян. (Ксл.).
»круцяка-кі, обір. 1. ветренный человек, ветреннк, ветропрах. Mix.
2. плут, обманіцнк. Яго ўсюдых просяць і дорага плацяць, бо ў яго рабоце хвальшу няма; ведаюць, што ён ня круцяка які. Войш. См. круцель 5.
<>круцяльство-ва, мн. ч.-вы, ср.—мошен-ннчество. нк.: Нгры, Но. 43. См. круцель-ства.
«круцігалоўка-кг, дат., предл.-ЦЫ, ж. 1. вертйшейка, птйца. Круцігалоўку мала-дую злавілі. Лужасна Куз. (Ксл.).
2. хвостатая лйчйнкя земноводных жнвотных(лягушек, жаб), головастйк. Ар. См. апалонік, палойнік, палонік.
»круціць, кручў, крўціш-це, несоверш., перех.—вертеть, (Гсл.; Шсл.) враіцать, (МГсл.) крутнть, прнводйть в круговое круженне. Нашто ты круціш ручку? Ст. Ня круці вітушкі. Ар. Многократ. крутаць-аю-аеш-ае, 1. усйльно стараться сделать что-л. йлй достнгнуть чего-л. Брутаў, крутаў, ня ўзяў. Ар.
крутнўць
584
выкрўчаваць
2. каля каго, чаго—с трудом склонять кого-л. к чему-л. Круталі, круталі гэнага(каля гэнага?) спадманца, каб ажаніўся з (спадманенай ім) дзеўкаю. Соверш. укрўтаць, (Ар.), nepex. йлй у ШШО—С трудом склонйть к чему-л.; прнвестн, прннуднть, подвергнуть чему-л. Укру-талі зладзюгу ў турму. Однкрт. крута-нўрь-нў-нёш-нёць-нём-ніцё— круто по-вернуть.
крутнўць, 1. однкрт. к круціць в 1-ом см. Крутнуць катком, верацяном. Нсл. 235. Каб табе ў мазкох крутнула. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
