Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
ЖОНЦЫ крыўда стала. Н. (Афанасьев, ІУ, 1914, 84). Бог зьвідзіць няхай маю крыўду, якую цярплю ад цябе. Крыўды Бог не даруе. Тм.
крыўдаваць
591
крыць
•крыўдаваць-дўю-дўеш-дўе; повел.-дуй-дуйма, несоверш. на каго, на што, за што—обджаться. Ар.; Шсл. Няма за што крыўдаваць на чалавека. Ст. Яна быццам крыўдавала на самую сябе, што ня можа ляпей зрабіць. ЗСД 134. Ды я, Васільку, ня крыўдую. Тм. 240. Грэх, чалавеча, на жыцьцё крыўдаваць. ЛНУ 11. Ну, выба-чайце, ня крыўдуйце; калі што блага, дык даруйце. Колас (нз, 1952, юі). Твой жа братп селянін крыўдуе: апошнія, кажа,, гарцы зьбіраеш. лну 44. Ня крыўдуй на мяне, сыночку, пішы ўсё, што ў цябе там у месьце. Сачанка; Ліст да маці (Беларус, Но. 177). Хочаш крыўдуй, хочаш не, толькі шчыра табе скажу. на'т просьле гэтае нашае гутаркі я зрабіўбы так, як і тады. Макаёнак: Каб людзі... Ня крыўдуй, старшыня, але жыцьу мяне табе нельга. Тм. Вычувалася нейкая крыўда да тых сяброў з двананцатае роты, што не пайшлі разам у горы, а засталіся зь Немцамі. Адылі ня было часу крыўда-ваць. Акула, 176. Соверш. закрыўдаваць на каго, на што, за што—обйдеться. Шсл. Так-жа закрыўдаваў на міне кум, што бяда! Ст.
пакрыўдаваць, соверш.—пообйжаться. Ар.; Шс А дармсг. ён пакрыўдуе ды на тым і скончыцца. Ст.
•крыўдзіць-джу-дзіш-дзе, повел.-дзь-дзьма, несоверш., перех.—обйЖать. Ар.; Шсл.; Гсл.; Нсл. 252. Нашто крыўдзіш малога? Ст. Соверш. пакрыўдзіць, перех.—обйдеть. Ар.; Шсл. Пакрыўдзіў ён міне, хай яго Бог пакрыўдзе! Ст. Пакрыўдзе малога. Колас. Прйч. пакрыўджаны—обйженный. Ар.; Шсл. Ён пакрыўджаны сваймі братамі. Ст.
СКрыўдзІЦЬ, соверш., перех.—обйДвТЬ. Нсл. 252; Гсл. Бог не паможа, калі сіроты крыўдзіш, скрыўдзіш. Нсл. 252. Деепр. наст. вр. скрыўджаны—обйженный. Гсл.
укрыўдзіць, соверш., перех.—СЙЛЬНО обй-деть. Шсл.; Ар. Нсл. 656. Малога ўкрыўдзілі, дык гаркімі сьлязьмі плача. Ст. Аднаго батрака ўкрыўдзіш, другі ня пойдзе служыць. Нсл. Деепр. наст. вр. ўкрыўджаны, 1. (сйльно, Ар.) обйженный. Нсл. 656. Укрыўджаныя батракі жаляцца на цібе. Нсл. Ад натуры ўкрыўджаны ня мае розуму. Нсл.
2. потерпевшлй. Укрыўджаная старана маець a то праціўную сваю старану да суду належнага пазваці. Стт. 358. У статуце 1588 г., ў значаньню ’’потер-певшнй” ужываецца вылучна "укрыў-джаны”, каторага прыклады сустра-каюцца множасьць разоў. Отгл. ймя суіц.
укрыўджаньне-ня, предл.-ню—сйльная обйда. Укрыўджаньне маю ад цябе, ня ўсі грошы аддаў за службу. Нсл. 656.
•крыўдлівы-вая-вае—склонный к обйде другнх. Нсл. 253. Крыўдлівы чалавек кажнага крыўдзе. Нсл.
•крыўрры-ная-нае, 1. обйдный. Ар.; Нсл. 253. Крыўдны падзел. Нсл. Крыўднае слова. Нсл.
2. склонный к обйде друглх, облдлйвый. Нсл. 253. Крыўдны чалавек. Нсл. Крыўдныя людзі. Нсл. Нареч.
крыўдна, 1. обндно, несправедлйво. Нсл. 253. Крыўдна падзяліў. Нсл.
2. обйдно, непрйятно. Ар.; Нсл. 253. Мне крыўдна, што ты так кажаш. Нсл.
•крыўдніца-г^ы-цы, ж.—обйдчнца. Ср. крыўднік.
• крыўднІКЧК’Я, предл.-Іку, зват.-Іча, м. —обндчнк. Муж быў крыўднік людзкі. Кітаб, перап. Больскім(”Узвышша” Но. 4, 1927 г., стр. 143).
•крыўленьне,—см. под крывіцца.
•крыўленьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к крывіцца в 2-ом й 3-ем см.—обнаруженйе неудовольствйя йлй чувства болй. Нсл.253. He гляджу я на тваё крыўленьне. Нсл. Многократ. крыўляйра-яюся-яешся—прй-готовляться к плачу. Нсл. 253. Ср. крывіцца
3. Дзяцё крыўляецца, спаць хоча. Нсл.
накрывіцца, накрывіцца, соеерш.—нак-лоняться на одну сторону. Нсл. 309. Воз накрывіўся на бок. Нсл. Деепр. наст. вр. накрыўлены, (Скар. ш Ц.)—наклоненный на одну сторону. Ср. накрывіцца. Несоверш. накрыўляцца(накрыўлівацца).
•крыўляка-кг', обіц. 1. плакса. Нсл. 253. Уймі ты гэтага крыўляку. Нсл. Дастанецца табе крыўляку за тваё крыўляньне. Нсл. 2. передразнйваюіцйй-іцая постоянно другйх. Нсл. 253.
•крыўл-яньне-яць,—cm. nod крывіць.
•крыўляцца,— cm. nod крывіцца.
•крыўляць-яю-яеш-яе, нееоверш.—перед-разннвать. Нсл. 253. Ня крыўляй другіх a сам на сябе паглядзі. Нсл. Отгл. ймя спд. крыўляньне-ня, предл.-ню, ср.—передраз-нйванне. Нсл. 253. Ад каго ты навучыўся крыўляньня другіх? Нсл. Соверш. пера-крывГць-ыўлю-ьівгш-ве, перех.—перед-разннть. Шсл. Яно ўмее кажнага пера-крывіць, як хто гавора. Ст.
выкрыўляць—йскрнвлять. МГсл.
•крыць, крыю, крыеш, крые, повел. крый, крьійма(крэй, крэйма, Ар.), нееоверш., перех.
1. крыть. Нсл. 256; Ар. Яны будуць крыць дом бляхаю. Ар. Будынак панскі гонтамі крыюць. Нсл. Будзем крыць ток. Ст.
2. закрывать, накрывать. Крый дзяцё, каб не ўраклі. Нсл. 256.
3. (относйтельно Бога)—оберегать КОГО, ЧТО-л., охранять кого-л. от опасностй; храннть. Ці не градавая хмара, няхай Бог крые. Любча Н.
' крэй Божа—спасй 1 осподй. Ар. Усімі сіламі памажыма ратаваць нашых арыштаваных, бо крый Божа чаго.... гэта будзе такая страта, такая стра-та; каб вы толькі маглі ведаць! Дзьве Душы, 142. Няхай Бог крые, яшчэ й гэчшга трэба наўчыцца. (Косіч, 2291
адкрываць
592 кволець
няхай Бог крые, ратуе—пусть Бог сохранйт, йзбавят. НК.: Піт Но. 27. Няхай Бог крые-ратуе ад гэткага жыцьця. нк.: Пасоб., 135. Крый цябе, Божа, скажаш пану гэта. Нсл. 256. Краў бы, дык баюся, бо, крый Божа, пападуся. Гарун:ШчасьцеМ.
адкрываць-аю-аег«-ае; повел -ай-айма, несоверш. (к адкрыць). Соверш. адкрыць, 1. освободять от чего-л. покрываюіцего, делаюіцего невйдямым; открыть(воз, ребенка, постель й т.п.). Адкрый бабкі — хай СОХНуць. Селішча Гар. (Ксл.).
2. сделать йзвестным что-л. ранее скры-ваемое, тайное, нензвестное; открыть. Адкрый сакрэт. Ар.
адкрываць, адкрыць руду—пускать, пустять кровь. Дсл. У ваччу пачало нешта мітусіцца — руду сабе адкрыла. Дсл.
акрываць-аю-аегй-гге, пове.і.-ай-айма, несоверш., перех.—ПОКрЫВать CO ВССХ СТО-рон. Гсл. Соверш. акрыць. Рашчыніла яна ўчора зь вечара хлеб, раставіла дзяжу на гарэнь, акрыла старым паўкажушкам, ПОСЬЦІЛКаю. Міско: Хлеб(Беларус, Но. 174).
накрыць, соверш. к крыць в 1-ом й 2-ом см. Хату ўжо накрылі. Ар. Накрый дзяцё коўдраю. Войш.
раскрыварь-аю-аеш-ае; пове.і.-ай-айма, несоверш. (к раскрыць 1, 2), перех.
раскрыць-ь/ю-біеш-ьіе; пове.і.-ь'ій-ьійма, соверш. 1. тое ж, што адкрыць I, з тэй розьніцаю, што адкрываюць із аднаго боку, а раскрываюць із двух або колькйх бакоў; сделать вйдным, обнажнть, рас-крыть. 2. снять кровлю. Гсл.
укрываць, перех.. несоверш. к укрыць.
укрыць, соверш.. перех.—хорошо, ТІЦЗ-тельно накрыть. Ар.
•крыцца, крыюся, крыешся—накрывать себя чем-л.
закрывацца—прйкрываться, ссылаться. Ст. 152, Сл. Таковы ня маець ся перад правам тымі лісты нашымі закрываці і да нас адзываці. Ст. 1529. Сл.
накрывацца, несоверш.(к накрывацца) —накрываться. Соверш. накрыцца—на-крыться. Ар.
раскрывацца-аюся-аешся, несоверш. к раскрыцца. Соверш. раскрыцца-ь/юся-ыешся; повел.-ыйся-ыймася—освободнть-ся от каго-л. покрова, оказаться не прйКрЫТЫМ; раскрыться. Деепр. наст. вр. раскрыўшыся. Ар. Сьпіць раскрыўшыся. Ар.
укрывацца, несоверш. к укрыцца.
укрыцца, соверш.—тіцательно накрыть-ся, закутаться. Крыйся, укрыйся доб-ранька. Нсл. 256.
•крыцьво-бй, ср., дзеяньне подле дзсл. крыць. Войш. Крыцьво хаты.
•крычэць-чў-чыш-чырь, несоверш.—крй-чать. Ксл. У ладным ліку "Апытаньнікаў" адцемлены такія дзеясловы із самагукам а асновы, як крычэць(у Ho. 1, 2, 6, ІІ, 15,
21, 23, 24, 29, 31, 32, 43 і 50). Раст.: Говоры Смл. 131. Хлопчык пачаў крычэць. я. Г-кі: Лемантар, 54. Ну й крычэла ж яна на мяне! Пустынкі Сян. (Ксл.). Малец пачаў крычэць. Стаішча Чаш. (Ксл.). Однкрт. крыкнуць-нг-неш-не. Ар. Соверш. закрычэць—закрн-чать. мГсл.
•ксьцГны-наг, едйнств. ч. нет—(домашнее празднество по случаю креіценйя ребен-ка., С.)—КрвСТЙНЫ. Нсл. 257; Гсл.; Косіч 250; пнз. Прасілі на ксьціны. Нсл. См. хрэсьбі-ны. У.ченьш. ксьцінкі-нак. Нсл. 257. Нам ксьцінкі даў Бог. Нсл.
2. перен.—наказанйе розгамй. Нсл. 257. Бяз ксьцін, ксьцінак не абыйдзецца сягодні. Нсл.
•КСЬЦГцеЛЬ-ЛЯ, пред.і. й зват.-ЛЮ, мн. ч.-ЛЯЎ, м.—крестнтель. Нсл. 257. На сьв. Нвана Ксьціцеля. Нсл. С.ч. хрысьціцель.
•ксьціць, кшчу, ксьціш, КСЬЦІЦЬ, несоверш.. перех.—крестнть, совершать таннство св. креіцення. Гсл.; Нсл. 257. Дзяцё пара ксьціць, аксьціць. Нсл. С.ч. хрысьціць. —обраіцать в хрнстнянство, совершая таннство креіцення. Деепр. наст. вр. кшчо-ны, 1. креіценный. Нсл. 263. Дзяцё яшчэ ня кшчона. Нсл. См. хрышчоны.
2. хрястнянскнй. Нсл. Увесь кшчоны народ. Нсл. Соверш. аксьціць. Нсл. 257. Деепр. наст. вр. акшчоны—окреіценный. Нсл. 362. См. ахрышчаны.
пераксьціць, соверш., перех. 1. заст.—пере-крестнть обряд(таннство св., С.) креіце-ння над(хрйстйаннном, С.) йноверцем. Нсл. 404. Дзяцё ўжо пераксьцілі. Нсл.
2. совершйть таннство св. креіцення над нехрнстйанйном. Пераксьцілі Жыдзіцу.
3. осенйть(крестным, С.) знаменнем. Нсл. 404. Дзіцё соннае ўздрыгуецца. пераксьці яго. Нсл. Пераксьці свой нос, каб вялік рос. Пос.юв. Нсл. См. перахрысьціць.
•ксьці'цца, кшчуся, ксьцішся, несоверш. —крестйться, прннймать св. креіценйе. Нсл. 257. Жыд сядні ксьціўся, аксьціўся. С.ч. хрысьціцца. Соверш. аксьціцца. Нсл. 257.
аксьціцца. Нсл. 257.
2. налагать на себя знаменйе креста. Нсл. 257. Соверш. пераксьціцца. Нсл. 257. Перак-сьціся і нічога ня бойся. Нсл. См. пера-хрысьціцца.
•кволасьць-ц/, ж. 1. (хйлость, С.) сла-бость. Гсл. Ен (цымбалісты) пазнае душой людзкую кволасьць. Крушына: Ле-бедзь, 47.
2. хрупкость. Гсл.
•кволыуь-ею-ееш-ее, повел.-ей-ейма, несо-«ерш. 1. становнться свободнее. Вяроўка кволее, пакволела, адцягуецца. Нсл. 232.
2. становйться слабее, хрупче, Ксл.
слабеть, Нсл. 232.хйреть. Кволеедзецянё, a памагчы НЯ можаій. Лужасна Куз. (Ксл.). Тата што дзень кволее. Нсл. Соверш. скволець—ослабеть, сделаться слабым. Нсл. 582. Стары сусім скволеў, з пасьцелі не ўстаець. Нсл.
кволіць
593
квэцацца
кволее, соверш. пакволела, без.шч.—дела-ется свободнее, легче. Нсл. 232. Нам цяпер кволее, пакволела. Нсл.
пакволець, 1. соверш. к кволвць в i-mcm., стать свободнее.
2. еоверш. к кволець в2-ом стать слабее. • кволіць-лю-лгш-ле, повел.-ЛЬ-ЛЬМй, несо-верш. што, 1. делать что-л. свободнее Нсл. 232. Нашто ты кволіш вяроўку? Воз разьлезецца. Нсл. Пакволь троху вяроў-ку. Нсл.
2. ожндать. Нсл. 232. Ср. пакволіць в 2-ом см. пакволіць, юверш. 1. сделать свободнее.
Нсл. 232. Пакволь троху вяроўку. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
