Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•куляцца-яюся-яешся, несоверш., возвр. 1. (перевертываться, перекчдываться через ГОЛОВу, С.), КувыркатЬСЯ. Ар.; Шсл.; Доўжа Сян. (Ксл.). Куляецца пераз галаву. Ст. (Дзеці) куляюцца ў СЬНег. І.Г. Лемантар, 84; Смаленш. Соверш. перакуліцца-люся-лішся, а) перекувыкнуться. Гсл.; Ар. Хлапец колькі разоў перакуліўся. Ар.
б) опрокйнуться. Ар.; Шсл.; Пск.(Нерополь-скнй). Перакуліўся воз у каўдобіне. Ст. Соверш. выкуліцца-люся-лішся—вывер-нуться кому йлй чему-л. йз повозкй. Ар.; Шсл. Глядзі, a то выкуліійся з драбінак. Ст.
2. кланяться, валяться в ногах. Нсл. 259. Куляўся яму доўга, пакуль адпрасіўся. Нсл.
адкуляцца, соверш. 1. перестать кувыр-каться. Малцы крычаць-. зьмей ляціць проста, глядзі, куляецца, глядзі адку-ляўся — паляцеў проста. Дсл.
2. отпросйться поклонамй В НОГЙ, Нсл. 375. перестать делать поклоны йлй двйженйя в наклонном положенйй. Далі бу сьпіну, калі б не адкуляўся. Нсл. Ср. кульма.
акуляцца
600
кум
акуляцца-яюся-яешся, несоверш.-уда-ляться, убегать(йзбегать, С.). Нсл. 362. Няхай бы ад каго, a то ад сваіх акуляецца, акуліўся. Нсл. Соверш. акулГцца. Нсл. 362. Во куды яму памагала акуліцца! Нсл.
накуляцца, 1. накувыркаться.
2. накланяться. Нсл. Накуляўся, пакуль адпрасіўся. Нсл.
•кул\дка-дкі-дцы, ж.. област.—каравай хлеба. А калі дастанеш грошы, купіш якую кулідку хлеба. Капыловіч: Хлеб(”Бела-рус”. Ho. 157). См. буката.
•кулГк, междомет..—выражаюіцее мгно-венное нечаянное паденйе. Нсл. 258. Кулік пад стол. Нсл. Дрымаў дый кулік із лаўкі. Нсл. Кулік яму ў ногі дый заплакаў. Нсл. • кулікаваць, -кўю-кўеш-куе, несоверш. —отыскйвать спрятавшнхся участнйков йгры "кулікушкі". Гсл.
•кулікўшкі,—с.м. под кулякушкі.
•куль I, куля-лю, зват. кўлю, мн. ч.-лі-лёў-лём, мн. ч.. пред.і.-лёх, м.—большой сноп, куль соломы, Гсл. большой сноп вымо-лоченной СОЛОМЫ, ПрйГОДНОЙ для крытйя крыш, Ар. куль соломы — пук, вязанка, Вост. (Даль) толстый сноп выбранной соломы для соломенной крышв. Шсл.
2. большая связка чего-л. Нсл. 259. Куль адзецьця. Нсл.
кулёк, кулька, у.ченый. к куль 1, 2.
•куль II, нареч. меіта: роўна Куль—ТОЧНО докуда, точно до какого места, предела. Жойдзішкі Вял. Роўна куль цягнецца гэтая сенажаць. Жойдзішкі Вял.
•кўльбя-бы-бе, мн. ч.. род.-баў, ж. 1. (палка с загнутым концом, употребляемая для опоры прв ходьбе, С.) клюка. Гсл. Вон пайшоў ты з хаты, сівы дзед з кульбою! Колас: У ночы.
2. седло. Гсл.
•кульбака-акі-аццы, ж. 1. крдвая палка. Гсл. Стан пагнуўся, як кульбака. Гсл.
2. согнутое дерево. Гсл.
3. седло. Гсл.; Нсл. 259; Вят. (Даль). ЕзьдзІЦЬ На кульбаццы. Нсл.
•кульбачыць-Ч)-ЧЫШ-Чв, несоверш.. перех. —седлать. Нсл. 259. He таго каня куль-бачыш, акульбачыў. Нсл. Деепр. наст. вр. кульбачаны—седланный. Нсл. 259. Куль-бачаны конь качаецца. Нсл. Соверш. акульбачыць. Нсл. 259. Акульбачыць каня. Нсл. 362. Деепр. наст. вр. акульбачаны —оседланный. Нсл. 362. Акульбачаны конь качацца хоча. Нсл.
•кўльга, (Гсл.), кульга, (Нсл.)-льгг(льгг)-льзе(льзё); мн. ч. кўльгі-льгаў, обіц.—хро-моножка. Гсл.; Нсл. 259. Кульгу няма чаго пасылаць, ня борзда дакульгае. Нсл.
•кульгака—акі, обіц.—хромец, хромо-НОЖКа. Гсл.; Нк: Под. пос. Но. 108.
•кульгавы-вая-вае—хромой. Ар.; Гсл.; Шсл.; Вят., Вост. (Даль). Наш дзед кульгавы. Ст.
•кульгаць, -аю-аеш-ае, несоверш.—хро-мать, Гсл.; Нсл. 259; Ар. хромать, ковылять. Шсл.; Смл.,Тверск. (Даль). Нешта ён зрабіў сваёй назе, што кульгае. Ст. Ідзець кульгаючы. Ст. Кульгаючы йдзець нехта. Нсл. Отгл ймя спц. кульганьне-НЯ, предл-ню—хромота. Нсл. 259; Ар. 3 кульганьням тваім ня борзда дабярэшся. Нсл. Соверш. дакульгаць—дойтн хромая. Нсл. 139.
Ледзь дакульгаў да двара. Нсл. Соверш. прыкульгаць—прнйтй хромая. Пры-кульгаў зь лячэльні Карповіч. Дзьве Душы, 105.
•кульгачны, (НК.: Под. пос., Но. 100)—свой-ственный "кульгаку".
»кулыа'ты-ная-нае—хромаюіцйй от крйвоножья, болезненного расстройс-тва. Гсл.
•кульгачыць-чр- чыш-ча, несоверш.—хо-ДЙТЬ, как хромой. НК.: Под. пос. Но. 108.
•кульгўн-)’на, предл.-унў, зват.-ўне, мн. ч„ дат-НОМ, мн. ч., предл.-НОХ, st.—ХрОМОЙ (знач. суіц.). На кульгуна мужа Вэнэры. Тат.: Кво вадыс, 267.
•кульком(адзяваць, апратаваць)—меш-коватым положенвем на теле. НК.: Очеркн, Но. 241. См. пукам.
•кўльма, нареч.—стремглав(быстро падая внйз головою, С.). Нсл. 259. Кульма паваліўся. Нсл. Кульма паў г ногі. Нсл. Ср. кўлям.
•кульша-шьі, Ксл кўлыпа-шы-шы, ж. Шсл.; Ар.; Вост. (Даль)—бедро (в особенностн в верхней его часта, Ар.) Ксл. Нешта ў мяне ў кульшы баліць. Азярышча Аз. (Ксл.). Захіні ты свае кульшы, што выставіла на паказ. Ст. Акругленьне тваіх кульшаў — як чудоўнае маніета. Крушына; Творы, ізо.
• культ, культа, предл. й зват. кульце, м.—культ.
•культўра-ры-ры, ж.—культура.
•культурна-асьветны —культурно-про-светнтельный.
•культўрнасьць-гр, ж.—культурность. •культўрны-ная-нйге—культурный.
•культываваць, -вўю-вўеш-вуе—культй-внровать.
•кулюкаваць-к'іто-кі'еш-к'у’е, несоверш., перех.—разыскнвать спрятавшйхся прн ЙГре В "кулюкушкі" (пряТКй). НК.: Очеркн. Но. 509. с.ч. кулікаваць.
• кулюкўшкі-ш^, едйнств. ч. нет.—пряткй (йгра). НК.: Ягры, 26. См. кулякўшкі, кулікўшкі.
• кум, кўма, предл. й зват. кўму, мн. ч.-МЯ-моў-мом, мн. ч.. предл.-мох, .ч.—крестный отец к родйтелям крестнйка й к крестной матерй(?). Ар. Татулька быў за кўма. Чартовічы Сур. Север.(Шейн II, 417). Кума кўму не наробе шуму. Послов. Рапан., Прык. 80. Уменьш. кумок-мка, предл.-мку, зват.
кумку, мн. ч„ дат.-MKOM, мн. ч.. предл,-мкох—куманёк. Ар.;Нсл. 259. Кўмку! Я сьмерць. Чартовічы Сур. Север.(Шейн, II, 417).
кума
601
кунёжыць
кyмoчaк-ч^^7, предл. й зват.-ЧКу, уменый. к кумок—куманёк. Ар.;Нсл. 259. Добрага маю кхмка, кумочка. Нсл.
•кума-лш, мн. ч. кўмы-маў, ж,—кума. Уменьш. кўмка-мкі-мцы. Нсл. 259. Прашу цябе, кумку галубку, чаму ня прыдзеш да мяне пагуляць! Ст. Ласкат. кўменка-нкі-нцы—кумушка. Нсл. 259. Куменька мая дарагая. Нсл. Ласкат. кумўся, кумўсечка —кумушка. Кумусечка, любусечка, ня бі мае вуЦІНЯГПЫ. Барадзінка Імгл.(Косіч 13).
•кумавІНЫ-НЯУ, едйнств. ч. нет.—день посеіценйя родйльнйцы кумовьямм й йх угоіценйе. Нсл. 259. Прасілі на кумавіны. Нсл.
•кумаўство-вя, ср.—отношення между кумовьямн, кумовство. Кумаўство не вялікае сваяўство. Рапан. Прык. 80.
• кумёкаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несоверш.—соображать, думать; понй-мать, соображать в каком-л. деле, разбйраться. Соверш. раскумёкаць(раску-мякаць, Ксл.)—сообразнть, разобраться в чем-л.(вннкнуть в подробностй, понять что-л., проаналйзйровать, С.). Шсл.
Чытаў, чытаў — ледзь раскумекаў. Ст. Пакуль ён раскумекаў, тады ўжо зга-дзіўся. Ст. Раскумякай ты імне добра. Даўгое Беш. (Ксл.). Яшчэ раз добра раску-мекай ці гэта тут тая. Кл.: Каліна, 64.
• кумячыць-чу-чыш-ча—бйТЬ. Растсл. — камячяць.
•кўмільгам, нареч.—кубарем, очень быс-тро, Гсл. опрометью. МГсл. Сабака кумільгам кінуўся на вуліцу. Гсл. Спало-ханы вучыцель кумільгам зьлятае зь печы. Гарэцкі: Песьні, 43.
•куміргельц, междомет.—подражаюіцее быстрому паденйю. Войш.
•КуМІЦЦа-МЛЮСЯ-МІШСЯ, несоверш. зь кім, 1. становнться кумовьямн, кумнться. Мы з табою кумімся, пакуміліся. Нсл. 259.
2. жарнть в лесу янчнйцу, пнть й заку-сывать в день Св. Духа. Косіч, 13. Куміліся, любіліся, і з кумою пасварыліся. Барадзінка імгл.(Косіч 13),—разделять угогценйе в Петров день. Кумовья, родные н даже соседн прлглашают в этот день друг друга в поле на закуску, состояіцую преймуіцественно йз сыра н водкн. Нсл. 259. Пойдзем р гай куміцца. Нсл. Соверш. адкуміцца—разменяться подаркамй. Дсл. На Тролцын день девушкн во время "кумлёньня” дарят друг дружке подаркн, а на заговйны разменлваются подаркамй "адкумлююцца, раскумлююцца". Соверш. пакуміцца. Нсл. 259. Пакуміліся добра, ледзь ідуць.
•кўмкаць-а ю-аеш-ае—о лягушках, ква-кать(глухо н сладострастно). Гсл.
• кумпаня-ні-нг, ж.—(обіцество, группа лйц, проводяіцйх вместе время йлй чем-л. об’едненных, Ар.) компання. У сваю кумпаню ня прымайма болей нікога. Ст. •кумпаньства-ва, ср.. НК.: Пнт. — кумпаня.
•кумпяк, КуНПЯК-кф предл.-ку, зват. кум-пяча, мн. ч„ дат.-КОМ, мн. ч„ предл.-КОХ, м. 1. стегно, округленное, с отдельной кос-тью, ллн просто увеслстый кусок фллея, НК.: Очеркн, 36. ОКОрОК, Шсл.; Ар.; Гсл.; МГсл. заднлй окорок. Ар. К Вялікадню пасьвя-цілі два кумпякі. Ст.
2. ветчлна. Ар.; мгсл.
•кўна-ны-не, ж. 1. кунлца(жлвотное).
2. кунья шкурка(кунлца, С.); кунья шуба. Нсл. 259. Жыдзіца ў куны убралася. Нсл. Ужньш. кутца-цы-цы, 1. кунлца.
2. (во время крепостнлчества)—платеж помеідлку за девлцу, выдаваемую в замужество, особенно в чужое лменле. Нсл. 259. Заплаці куніцу, дык і возьмеш дзеўку. куніцу мірыць—покончнть сватовство рукобнтьем н нераздельно с ннм "запоі-намі”. Паўдн. усх. Віцебшч. (НК.: Очеркн, Но. 485). Соверій. куніду замірыць. НК.: Очеркн, Но.485. •кунада-ды-дзе, ж.. област.—картофель. Горадзеншч.; Гсл.
•кунаты-тая-тае, 1. мохнатый. Mix. У віёркі хвост кунаты. Mix.
2. кудрявый(с густой лнствой: о дере-вьях). Mix. Ля дарогі расьлі кунатыя прысады. міх.
•кунёга-г;, дат.. предл.-ёзе, ж. I. нега, состоянне внутренного удовлетворенйя; наслажденйе, блаженство. Вясна. Пара цьвіценьня і кунегі гартае шчасьце. Кавыль: Ч. лёд.
2. нега, нежность, страстность. Кунега ў словах, ласкі, ласкі чуліся, вілася тонка НІЦЬ. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 18).
3. неженка. Ксл. Якая яна ў яго кунега, як ён яе кунежа! Лужасна Куз. (Ксл.).
•кунёжны-ндя^нае—проявляюіцйй лю-бовь, ласку по отношенйю к кому-л.; нежный. Хвалявалася кунежнае людзкое пачуцьцё. Крушына(3ьніч, 1953, Но. 24).
Князёўна дум маіх, кунежных сноў царыца! Змагар. Пад гэтым небам, так каханым, я пастушком ганяў у бор, і тут, прыроды сын адданы, кунежны стаў яе сябёр. Жылка, 99,—выражаюіцйй ласку, любовь, нсполненный мягкостй, ласкн, любвй; нежный.
2. мягкйй, прлятный по очертанням, окраске, звучанню й т.п.; нежный. Як варочаецца зь іх і зямляўзноў кунежная. Салавей: Сіла, 49. Я пад ягоную Іскрыпку ў кунежнай восенскай журбе на ліры выславіў цябе. Крушына: Творы, 146.
3. мягкнй, прнятный на оіцуп; нежный. Кунежная істужка. Ім сьняцца князёў-ны ў кунежнай звадзе. Кавыль: Ч. лёд.
•кунежыць-жу-жыш-жа, 1. несов, каго-што—нежнть (содержать в неге, доволь-стве; баловать, С.). Ксл. Дужа ён яе кунежа. Лужасна Куз. (Ксл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
