Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•лось, лася, предл. ласю, зват. ЛОСЮ, мн. ч.-СІ-сёў-сём-сі-сямі-сёх, м.—лось.
ласянё-няці, предл.-ці, твор. ласянём, мн. ч. ласяняты, ср.—лоснок. Будзе добра ласянятам і зайцом і лісянятам з гэтай прорвЫ ўцякаць. Грахоўскі: Лясная казка. •лотаукя-ўкі-ўцы, ж.—болтунья. Ксл. Лотаўка ты дурная! Малава Куз. (Ксл.).
• лотаць, Вост. (Даль); Шсл., латаць (Ар.), чаіце в «ч. ч. Л&Т&йў-цёў-цём, мн. ч., предл.-цёх —расл. водяное(скорее болотное, Ар.), растенне(цветок, Ар.) с желтым цветом( н сочным мячнстым стеблем, Ар.) Гсл.; Ар., желтоголовннк, Calths palustris L. Вост.(Даль) калужннца. Б. Запярыньне, Пух. (Шсл.).
Наўкол зелянеюць травой сенажаці, і зырка жаўцеюць у ёй краскі-латаці. Зязюля. Собйр. латоцьце-ця, предл.-ЦЮ. Су-рынка Слн.
•лотва-вы-ве, ж.. собйр.—орава. Ксл. Яго апанавала гэтая лотва-дзеці. Луб’ева Аз. (Ксл.).
•ловасьць-цг, ж.—способность ловнть. Мядзьведжая сіла, ваўчыная ловасьць. Дсл. 2б(под "берёзовйк").
•ЛОВЫ-ваў, едйнств. ч. нет.—ОХОТа, ЛОВЛЯ. Гсл.
•лоў, м.—охота. Гсл.
•лоўчы-чага. Гсл.—ловчнй-чего; лпцо, ведаюіцее разнымн вндамн ловлн, охо-ты.
•лабатасьць-ір, ж.—лобастость.
•лабаты-тдя-тггде, Гсл. 1. лобастый. Шсл.; Нсл. 270. Лабаты від. Нсл. Дурніца гэта лабатая, ня можа здагадацца. Ст.
2. нмеюіцнй знак на лбу. Нсл. 270. Лабаты конь. Нсл. Лабатая карова. Тм. Лабатае ўродзіцца. лабатае й здохне. Послов. Нсл. •лабаціна, (Ар.), лабэціна (Шсл.)-ны-не, ж.—большой лоб. Шсл.; Ар. Глядзі, a то дастанеш ложкі па лабэціне. Ст.
•лабач-ачй, предл.-ачў, зват.-ачў, мн. ч.-ЧЫ-чоў-чом-чамі-чох, м. 1. человек с боль-шнм лбом, лобан.
2. небольшая іцука. Харомск, Альманы(Кры-віцкі: Полесье 169).
•лабэйда-0ы, обіц.—.... Сурын ка Слон.
•лабэціна—см. под лабаціна.
•ЛвДЗёнЬ-ЗенЯ, предл.-ЗЯНЮ, зват.-зёню, мн. ч.-зян1-нёў-нём-нямі-нёх, обіц., бранное
—лобан, с большнм лбом. Нсл. 270 , 263.
Вытні ложкаю па лобе ладзяня гэтага, няхай ня лазе тут. Нсл. 263. Якую ты жонку ладзяня ўзяў. Нсл. 270.
•лабрэт-эгэтй, предл-зту, зват.-ЭЦе, м„ област.—ЗДОроВЫЙ, рослый парень. Растсл. • лаб удовы-вдя- вае—я вля юіцнйся "лабу-даю”, халтурный. Каралішчавічы м.
•лабуда-гіы, ж.—небрежная, недобросо-вестная работа, обычно без знання дела; халтура. Каралішчавічы м. Ты лабуду вярзеш. Каралішчавічы м. А гэты яшчэ — не пад носам пара — нейдзе ў Нямеччыне... ды "зраднік”, ды ня хоча варочацца на Бацькаўшчыну — якая нясусьветная лабуда! Юст.
• Л&бўтцЬ-НЮ-НІШ-не, несоверш., nepex. 1. проявлять ласку, прнвлекать, вызывать к себе снмпатню, любовь н т.п. Ср. прыла-буніць, 1.
2. прнбнрать к свонм рукам. Ср. прыла-буніць, 2. .
прылабуніць, 1. соверш. к лабуніць, 1., прнвлечь к себе, расположнть, вызвать к себе снмпатню, любовь н т.п. Яна к сабе прылабуніла дзяцюка. Рэч.(Пет. п, 38).
2. соверш. к лабуніць, 2., прнбрать к свонм рукам. Нсл. 504. Чужое к сабе прылабуніў. Нсл.
• лабуюцца-нюся-нішся, noвел.-нься-ньма-ся, несоверш. да каго, чаго, 1. лйт. скло-няться лбом к кому, Нсл. 270. любезнн-чать, умело подходнть, чтобы заслужнть расположенне. Гсл. Соверш. падлабуніцца —подсесть к кому нлн чему с намереннем попользоваться. Ар.; Нсл. 443. Дзеці падлабуніліся да мёду. Нсл. Соверш.
прылабуніцца. Нсл. а) подсесть. Дужа блізка прылабуніўся. Нсл. Прылабуніўся к чужым грошам. Нсл.
б) (о ком-л. нежелательном: войтн, прнйтн, С.), прнлезть. Нсл. 504.
2. лепнться, лезть куда. Нсл. 21йЛты сюды лабунішся, узлабуніўся на печ. Нсл. Няма чаго табе тут лабуніцца. Нсл. Тут табе ня месца, не лабунься дарма. Нсл. Соверш. узлабуніцца—взобраться куда. Нсл. 53. Куды ты ўзлабуніўся? Нсл.
•лабунька-кг, обіц.—подлнпала. Нсл. 270. Адпіхні ад сябе гэтага лабуньку. Нсл.
•лабунькі-няк, едйнств. ч. нет.—любез-ностн. Нсл. 270. Пакінь ты спраўляць свае лабунькі. Нсл.
•ЛЯбы-боў-бом-бы-бамІ-бох, едйнств. ч. нет., архйт.—фронтон. Ксл. Надабе зак-ласьці лабы ў хаце, a то вецер ськіне страху. Чарніца Лёз. (Ксл.).
•лабьір-ра, предл-рў, зват. лабыру, мн. ч.~ ры-роў-ром-ры-рамі-рох, м.—бугор., Ксл. Па дарозе лабыр. Журавінка Куз. (Ксл.).
•лагода-ды-дзе, ж. 1. мягкость, нёжность,' ласковость. Прыпомнеў сады я Случ-чыны і лагоду цішыні. Крушына: Творы 31.1 толькі елкі, хвоі, як заўсёды, шумяць над ім зялёнаю лагодай. Лойка: л. песьня.
2. кротость.
лагодзіць
610
лад
•лагодзіць-джг-дзі'ш-дзе. несоверш. каму
1. ладлть, угождать. Нсл. 263. Лепі, калі лагодзіш старшаму. Нсл. Соверш. далаго-дзіць, каму—угоднть(удовлетворнть кого-л., сделав что-л. прйятное, желае-мое, С.) Нсл. 263. Раз не далагодзіў і ўсё прапала. Нсл.
2. перех.—МйрйТЬ. Нсл. 263, прйМйрйТЬ. Колькі ні лагодзь яго, ён і слухаць ня хоча. Нсл. Соверш. залагодзіць, а)— умй-лостйвйть. Нсл. 172. Залагодзіць трэба пана за заручонку, каб дазволіў жаніцца зь ёй. Нсл.
б) удовлетворнть. Нсл. 172. Нічым яго не залагодзіш. Дсл. Соверш. палагодзіць, перех.—помнрдть, Нсл. 263. заставнть терпймо отнестнсь к кому, чему-л. Я вас абодвых бізуном палагоджу. Нсл.
3, несоверш., перех.—прйВОДЙТЬ в ХОрошее расположенйе к кому-чему-л.
4. несоверш.—улажйвать.
улагодзіць. соверш.. перех. 1.—прнвестй в хорошее расположенйе к кому, чему-л., умшіостйвйть. Нсл. 263. Як мага улагодзь яго, ато ён табе папсуець. Нсл.
2. соверш., перех.—уладнть. Нсл. 263. Улаго-дзіць няпрыемную справу. Нсл. Прйч. улагоджаны, 1. прнведенный в ласковое расположенме (к кому, чему-л.) духа. Нсл. 263. Зь ім улагоджаным аб усім можна гутарыць. Нсл.
2. успокоенный(? С.), улаженный. Нсл. 263. Справа гэта ўся ўлагоджана. Нсл.
•лагодзіцца-джу’ся-дзгй/ся, несоверш. 1. прйходдть к расположенйю к кому, чему-л., смягчаться. Пан наш адпусклівы, борзда лагодзіцца. Нсл. 263.
2. взай.чн.—мнрнться. Нсл. 263. Сядні лагодзяцца, а заўтра ўзноў паб’юцца. Нсл. Соверш. палагодзіцца—помдрйться. Нсл. 263. Свае пасварацца дый палаго-дзяцца. Нсл.
улагодзіцца, 1. соверш.(к лагодзіцца, 1). Пан наш улагодзіўся. Нсл. 263.
2. уладнться.
3. о погоде,—установнться. Навальніца праміне, улагодзіцца пагода. Крушына: Лебедзь 27.
улагоджавацца, -джуецца, несоверш. —улажнваться. Нсл. 263. Справа на мір улагоджуецца. Нсл.
•лагоднасьць-tp, ж. 1. мягкость, (Гсл.) нежность, ласковость.
2. кротость. мгсл.
3. мнр, согласне. Ксл. Суседзі жывуць мяжсобку не ў лагоднасьці. МашчоныСян. (Ксл.).
4. угодность, снйсхожденне, Нсл. 263. расположенне. Калі лагоднасьць твая, дасі, а не, чарта зьясі, кажа найміт, жалячыся на цяжкасьці службы. Нсл.
•лагоднік, -іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —угождатель. Нсл. 263. Жаноцкі лагоднік. Нсл.
•лагодны-ная-нае, 1. ласковый. Ксл. Лагодны аканом, лявізор. Нсл. Лагодная паня. Тм.
2. кроткнй, незлобйвый, мдрный, (Нсл.) смйрный, смйренный. Мацей такі ла-годны. Крылцова Сян. (Ксл.). Лагодны сусед. Нсл. Лагодная дзяціна. Нсл. Лагодная дзяўчынка. Нсл. Лагоднае дзяцё. Тм.
3. чуждый волненйй, спокойный, мйр-ный. Гасьцінны, зычлівы, шчодры бор, лагодны, поўны вечнага здароўя, біў кулЯМІ прыблудаў ён. Лойка: Л. песьня.
4. мягкнй, нежный. Калыша пушча свой лагодны сьцень. Лойка: Л. песьня. Лагоднай песьняй лашчыў слых усіх пакрыўджа-НЫХ, на’т ЗЛЫХ. Крушына: Творы 158.
Песьняй прадвесьня лагоднаю ўсіх я пачну абдараць. ЖылкаЗЗ.
лагодна, нареч. к лагодны 1,2,3,4. Браты жывуць лагодна. Беш. (Ксл.) Жывуць МЯЖСобку лагодна. Нсл. 263. Ласкат.
лагодненька—мйрненько. Нсл. 263. Жы-вуць лагодненька мяжсобку. Нсл.
•лагожы-жоў, едйнств. ч. нет.—большая телега для возкй сена, снопов. Ксл. Трэба паправіць лагожы на лета. Копцевічы Чаш. (Ксл.). Кумок, каб ты мне даў сваіх лагож ЗЬвЗьдзІЦЬ у СЯННО. Глебаўск Сян. (Ксл.). •лагоўе-ўя, предл.-ўю, ср.—лес в ложбнне. Барс. (Юхн.).
•лагаднёць-ею-ёеш-ёе, несоверш. 1. делать-ся ласковее(смягчаться, С.) Нсл. 263. Паніч лагаднее, палагаднеў да нас. Нсл.
2. становйться кроткйм. Соверш. палагад-нець.
•лагіза-зы, обт— лентяй. Шсл. Ну й лагіза ваш Лявон: ляжыць цэлы дзень ды ляжыць! Русаковічы Пух. (Шсл.).
•лагво—см. под логва.
•лагўн-ну', аредл. й зват.-не, м.—какое-то растенйе. Гсл.
•лагчына-ны (лагчына-ны, Ар.; Мгсл.), дат., предл-не; мн. ч. лагчыны, ж.—ложбйна, Шсл. логцнна. Гсл.; Нсл. 270. У лагчыне добрая канюшына вырасла. Ст. У лагчыне трава заўсёды большая, як на гары. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Па лагчынё йдучы, ногі памачылі. Уменьш. лягчынка-нкі-нцы.
лагчыначка- чкі-чцы, уменый. к лагчынка. Нсл. 270. He вялікая лагчыначка, а каткі вымыліся. Нсл.
•лахак—лосось. Смл.
•лахмытка-кг, обш,.—нечйстоплотное ЛЙЦО. Гсл.
•лад, ладу, предл. йзват.-дзе, м. 1, порядок, строй(воен, С.) Гсл.
2. режйм, строй(снстема обіцественного, государственного устройства).
3. распоряженйе(порядок, Гсл.) Нсл. 264. Бабскі лад. Нсл. Ніякага ня даў ладу нам. Нсл.
4. согласйе(покой, Шсл.) Нсл. 264; Шсл. Няма ў іх у хаце ладу. Ст. Меж іх няма ладу. Нсл. Hi ладу, ні складу. Послов. Нсл.
ладкі I
611
ладзіць
5. сговоры прн сватаннн невесты. Шсл. Сваты прыехалі da Ляўшуновых лад рабіць. Ст.
•ладкі \-дак(-дкаў), одна ладка, 1.—род лепешек, выпеканных нз одннакового с "драчонамі” теста, но онн не смазыва-ются сверху, НК: Очеркя, 8. оладьл. МГсл.; Растсл.; ПНЗ; Шсл.; Ксл.; Нсл. Матуля ПЯЧЭЦЬ ладкі. Шарытна Беш. (Ксл.). На сьнеданьне будуць ладкі з макам. Ст.
ладкі пячы, поговор.—краснеть от стыд-ЛЙВОСТЙ. Нсл. 264.
2. удар поладонн чем-л. в роде наказа-ння, Нсл. 264. лапа, наказанне в школе детей ударом лннейкн по ладонн.
•ладкі 11-дак(-дкаў)—ладошн. мгсл. Упо-требляется только в выраженйй бІЦЬ у ладКІ, 1.—хлопать, ударяя ладонью о ладонь. 2. апплоднровать, Ар. н в детской песне: Лады, лады, ладкі, пабіліся бабкі, пася-род места за камок цеста. Ар.(Поют, ударяя ладонью о ладонь.).
•ладкавацца, -кўюся-кўешся—устран-ваться. Андрэіха й Іван засталіся адзі-нокімі, яны адчуваючы духовы абавязак пачалі памагаць адно аднаму, ладкавац-ца ў жыцьцю, перамагаць цяжкое гора. Кулакоўскі: Дабраселцы.
•ладна(ладне, Ар), нареч 1. значнтельно, порядочно. Ар. Ці далёка да Крэва? Яшчэ ладне. Крэва Аш. Халіма ладне выпіў. зсд 51. 2. (о временй)—продолжнтельно. Ар.; НК.
•ладнага, нареч. 1. значнтельно. Ладнага ўзяў за дровы. Юрсл.
2. давновато. Юрсл. Ужо ладнага, як пашоў, і ўсё няма. Юрсл.
•ладне — ладна.
•ладны-ная-нае, 1. порядочный, (Нсл. 264) довольно большой, (Шсл.) значнтельный (по размерам, колнчеству, снле нт.п.). Ар. Ладная ўжо вырасла ваша дзяўчына. Ст. Загнаў сабе гамзу ладную. Дсл. 233(под загнаць). Трава ўжо ладная вырасла. Ст. Ладны хлапец. Нсл. Ладны кавалак хлеба. Тм. Яна ўжо ладная дзяўчына. Забор’е Сян. (Ксл.). Твой лён ладны. Русінавічы Сян. (Ксл.). Евін Тодар ужо ладны хлапец. АзярэцкСян. (Ксл.). Ладны ён задзёра, з кажным задзіраецца. Нсл. ібб(под задзёра). Ладны ён ужо хлапчук: сам арэ і троха косе. Ст.(Шсл. под хлапчук). Быў ладны мароз. ЗСД 5. Ладную частку жыцьця ён правёўу турмах. тм. 41. Гатуецца пераход за Дняпро ладнага груду нямецкіх жаўне-раў. ЗСД 319. Вясельле абышлося ў ладную капеечку. Юрсл. 14. Гэта ж ладны хатыль завезла Петрыку. Марціновіч(Беларус, Но. 159). Лугам, праўда, ідзець ладны кавалак, але вырабяць 3 часам. Дальны(Калосьсе,2.стр. 6).
КНІГІ ОНЛАЙН
