Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. о врем.—продолжнтельный. Дось-вецьце бывае "ладнае”(продолжнтель-ное), "трошачнаеўкороткое) і "туды-с/^ды’^средней продолжнтельностн). НК:
Очеркн, Но. 316(под дасьвецьце). Ладная часіна. НК: Очеркн 56. Давялося церці ладную часіну. НК: Пособ. 116. Моўчыкам прыдзе, пратрэць птушачка калі ні калі й ладную часіну, абцікавіць работу, струменьціну якую, моўчыкам адыйдзе. НК: Под.: пос. 58.
•лаёвы—см. под лоевы.
• ЛІЯНКа-НКІ-НЦЫ, ж.—ругань, Ар.; Галіна Сян. (Ксл.) ругань, дрань, Шсл. ругатель-ство. Гсл. He дадзела Вам яшчэ гэтая лаянка? Ст. Варты ты тае лаянкі. Нсл.264. •лаяньне-ня, предл.-ню, отгл. ймя суіц. к лаяць, лаяцца. Ар.; Нсл. 264. Варты ты лаяньня. Нсл. Лаяньне сваё сабе бяры. Поговор. Нсл.
•лаяць, лаю, лаеш, лае, несоверш.—ругать, ПНЗ; Нсл. 264; Ар. 264; Гсл.; Ксл. ругать, браннть. Шсл. Яна мяне дужа лаяла. Лук’янова Сян. (Ксл.). I не давай, і ня лай. Послов. Ст. Прнч. лаяны—руганный. Нсл. 264.; Ар. Ты яшчэ не лаяны, дык я цябе вылаю. Нсл. Соверш. аблаяць-аю-аеш-ае, перех. —обругать. Нсл. 347; Шсл.; Ар. Аблаяў, як толькі хацеў. Ст. Аблае, як цюцьку. Ст. Hi за шта ты мяне аблаяў. Нсл. Прйч.
аблаяны—обруганный. Шсл. Дарма абла -яны чалавек. Ст. Соверш. злаяць, перех. —нзругать. Шсл.; Ар. Злаяў да апошняга. Ст. За што ты мяне злаяў. Нсл. 208. Соверш. налаяць, перех.—выругать. Нсл. зю. Налай яго добра за гэта. Нсл.Цябе трэба лаяць, налаяць, як сабаку. Нсл. 264. Прйч. налаяны —обруганный. Нсл. 310. Калі ты яшчэ не налаяны, дык я цябе вылаю, як сабаку. Нсл. Соверш. палаяць, перех.—поругать. Шсл.; Ксл.; Ар. Сумысьле зайшоў палаяць цябе. Старына Беш. (Ксл.). Пайду хоць палаю таго нягодніка! Ст. Соверш. вылаяць-лю-аеш-ае, перех.—выругать. Шсл. Прйч. вы-лаяны—выруганный. Шсл. Пабег вылая-ны, як цюцька. Ст.
•лаяцца, лаюся, лйешся, несоверш. 1. ругаться. Ар.; Шсл. Лаешся, сам ня ведаеш за што. Нсл. Соверш. злаяцца—выругать-ся. Гел.,нзругаться.
2. зь кім—взанмно друг друга ругать. Мужчыны лаюцца, аж сяло калоціцца. Ст. Соверш. палаяцца. Ар. Вось чалавек'. жыў ня будзе, каб зь кім не палаяцца. Ст. Соверш. налаяцца—наругаться, вдоволь поругаться.
•ладзёйка-йкг-й^ы, ж.—короткое, шнро-кое корыто, служнт для рубкн травы свнньям. Mix.
•лірзіць-джу-дзіш-дзе; повел-дзь-дзьма, несоверш., nepex. 1. прнводнть ЧТО в ПОря-док, устранвать,(Гсл.; Шсл.) прнводнть в нсправное, годное к употребленню состоянне. Жупраны Аш. Я ладзіў саху. Запрудзьдзе Куз. (Ксл.). Ладзіць касу, саху, калёсы. Нсл. Як бацькі ладзілі — каты лазілі; пачалі сыны ладзіць — пачалі сабакі лазіць. Послов. Ст. Мы ў лясох, лугох сягодні.ладзім гнезды і шпакоўні. Танк: Як прышла вясна.
наладзіць
612
лазавік
2. почннять. Гсл. Музыка іскрыпку ладзе, бо душа зламілася. Варсл. ( non душа}. Соверш. абладзіць—нсправнть, Ксл. почн-ннть. Сам абладзіў комін. Труханавічы Чаш. (Ксл ). Соверш. паладзіць. Купі паленае цэглы паладзіць г печы под. Гсл. ( под палены).
3. перех.—прнделывать(прнспособлять, С.) Нсл. 263. Ладзіць, прыладзіць ворчык да калёс. Нсл. Соверш. прыладзіць—прнспо-собнть, Ксл. прнделать, Нсл. 263. прнла-днть. Прыладзь калёсы, трэба ехаць. Стаішча Сян. (Ксл.). К лапцю абсац ня прыладзіш. Воўсішча Сян. (Ксл.). Ср. прылада.
4. перех.—настранвать музыкальный ннструмент. Нсл. 263. Ладзіць, наладзіў іскрыпку. Нсл. Соверш. наладзіць—наст-ронть музыкальный ннструмент. Нсл. 263. наладзіць—настронть, прнвестн в по-рядок, дать надлежаіцнй ход делу; поправнть, почнннть. Гсл.
5. выполнять какое-л. дело, порученне. Любча Н.; Жупраны Аш.
6. зь кім—прнноровляться в работе с другнмн. Нсл. 263. Усі ладзяць малаціць, а з табою ніяк ня зладзіш, ня зладзім. Нсл. Соверш. зладзіць, 1. прнноровнться в работе с другнмн. Нсл. 263.
2. поладнть. Гсл.
3. устронть. Гсл.
4. угождать. Нсл. 263; Ксл.; МГсл. Майму колькі ня ладзь — ня ўладзіш. Ксл. Ладзь яму, як ліхой скуле, а ўсё нічым ня ўладзіш. Нсл. Соверш. падладзіць каму —угоднть(, чем-л. С.) Нсл. 263. Хоцьбы ты раз падладзіў яму. Нсл.
5. снаряжать. Ср. ладзіцца, 2. Соверш. выладзіць—снаряднть в путь, Шсл. снаря-днть. Янк. I; Смл. Выладзіў сына вучыцца, дык памагай. Янк. I. Выладзілі сына ў заработкі. Ст. Выладзіць у дарогу. Смл.
заладзіць, І.соверш. к ладзіць 1. Заладзіць пастку на лісы і пад.—прнготовнть пастку (положнв в нее кусок мяса). Жупраны Аш.
2. соверш. к ладзіць, 4.—нсполннть какое-л. дело, порученне, Любча Н.; Жупраны Аш. уладнть. Ідзі заладзь справу. Любча н. Пастанавіў заладзіць справу сястрынца. Тат.: Кво вадыс, 275. Архібіскуп заладзіў ШМат справаў. Б. Шляхам, Но. 119, 1970 г„ стр. 13. Ня было патрэбы мяшацца ў тыя справы, каторыя ён сам мог заладзіць. ”Бацьк.”, Но. 25/255.
уладзіць, соверш. к ладзіць 1. 1. каму —угоднть. Нсл. 263; Косіч39. Хіба ты гэтай скуле ўладзіш? Ст. Плачу, міленькі, я плачу, тваёй матульцы ня ўгаджу. Росуха Імгл.(Косіч 39).
2. каго,—устронть кого нлн что. Брсл. Уладзілі хатнюю кухню. Бацьк., Но. 38-39/573-574.
• лідзіцца-джуся-дзішся, несоверш. 1. готовнться. Гсл.
2. снаряжаться. Зь ведама Букрэя ладзіц-ца дзед Тамаш у свой паход к Даўгому Броду. Полымя, Нр. 6, 1967, 249. Соверш., возвр. выладзіцца—снаряднться. Янк. I. Гэтым разам, адылі, выладзіўся яшчэ да дось-вітку, каб быць у ліку першых. Няміга (Бацьк., Но. 16/500). Дзядзька выладзіўся ў дарогу. Ст.
3. становнться в строй, стронться. Старшыні наперадзе гарачаць коні, за імі казачанькі ладзяцца баржджэй. йз песнн.
4. прнучнваться. Нсл. 263. Дайце яму цэп, няхай ладзіцца, зладзіцца малаціць. Нсл. Соверш. прнучнться. Нсл. 263.
5. прнмаіцнваться. Нсл. 263. Ладзься, ня ладзься, тут ня прыладзішся сесьці. Нсл. Соверш. падладзіцца—подмостнться. Со-верш. прыладзіцца, а) прнмостнться. Нсл. 263.
б) у дарогу—(несколько, С.) снаряднть-ся. Ксл. Тарасе, ці прыладзіўся ты да места? Калышкі Лёз. (Ксл.).
в) прнспособнться. Ксл. Калі ты прыла-дзІШСЯ месьці? Воўсішча Сян. (Ксл.).
6. страд. к ладзіць, 1.—почнняться. Гсл. ладзіцца, безлйч.—жнвется, Шсл. везет.
Пішы, як табе ладзіцца на новым месцу. Ст.
уладзіцца-джуся-дзгшся, возвр. к ула-дзіць.—устронть, поступнть на работу, занять какое-л. место, положенне. Як нашыя родзічы ўладзіліся ўв Аўстраліі? Сьцяблевіч(”Бацьк.”, Но. 1-2/437-438).
•лаз—проход в стене, нзгородн н т.п. Гсл. •лазобка-бкі-бцы, ж. 1. баул. Гсл.
2. посуда с тонкнмн цельнымн стенкамн нз выдолбленного обрубка, служнт для складывання мёда, ссыпання мукн, Гсл. кадочка для мёда, деревянная цельная, co вставленным дном. Нсл. 264. Лазобку мёду прадаў. Нсл. Уменьш. лазобачка-чкі-чцы. Нсл. 264. Лазобачка на гарцы тры. Нсл. •лазорак-ркд, предл.-рку, зват.-рку, м. —перечннный нож. Ксл. Твой лазорак тупы. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•лаЗОВІК-ZKö, предЛ'Іку, зват.-іча, м.—ПЛОД яблонн, получнвшейся от прнвнвкн лозы. НК: Очеркн, Но. 813.
•лазовікі, лазавікі', мн. ч.. (одйн лазовік, лaзaв^к)-^öг(-^oг)—лаптн нз лозовой КОры. НК.: Очеркн 122; Бачэйкава Беш. (Ксл.).
•лазам, нареч.. усй.іяюіцее г.іагол лезьці, лазіць.
лазам лазіць(лезьці)—настойчнво
лезть. Шсл. Лазам-лезе ў сэрца, у вочы. Купала. Лазам лазіць па зямлі. Ст.
•лазаніца-г^ы-^ы, ж.—вербейннк, куст. Гсл.
•лазавік-z^a, предл-ікў, зват.-іча, мн. ч.-КІ-коў-ком-коў-камі-кох. М., насм.—жнтель болотного края. Шсл. Лазавік ты, чаго ГПЫ дзІвІШСЯ? Амельна Пух. (Шсл.).
лазілка
613
узлажыць
•лазілка-кі, дат., предл. лазілцы, ж.—лес-тннца. Ксл. Прынясі лазілку — дулі будзем абіраць. Балотні кі Куз. (Ксл.).
•лазіць—см. под лезьці.
• лязкя-зкі-зцы, ж.—суковатая елвна, прототші лестннцы. Сакуны 32.
•лазун-на, зват.-лазўне, мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох, м.—сосунок. Ксл. Адыймем мы ад каровы лазуна, ато яна аж пахудала. Люкавічы Чаш. (Ксл.).
•лазьбёнь-бня, предл.-бню, мн. ч.-бні-бнёў-бнём-бні-бнямі-бнёх, м.—кадочка, вы-долбленная йз лйпового дерева, йлй сделанная йз луба, употребляемая пчело-водамн пры подчйіценйй й обнраннй ульев, для складкй меда, Нсл. 264. коробья, кадушка с крышкой вместо сундука, Кур. (Даль). род коробка йз ладов, обручная укладка с крышкою н поперечным по ней запорам, кадочка, служаіцая в деревнях вместо сундука. Прынёс цэлы лазьбень мёду. Нсл. А бортнікам вольно на лезіва лык альбо луб’я на лазьбень узяці. Стг.т. •лазьбшы-наў, едйнств. ч. нет.—подреза-нне меда й пйрушка по этому случаю. Ар.; Гсл. Паедзем да Лужышча на лазьбіны. Ар.
•лазьня-нг, дат., предл.-НІ, ж.—баня. МГсл.; Ар.; Пісараўка Імгл.(Сержп.: Отчет, 5); Шсл.; Курына Куз, (Ксл.); Вят., Вост.(Даль); НК: Старцы, Но. 54; НК: Очеркн, 288; Нсл. 264; Дсл. 22(под баня). Парыцца ў лазьні. Нсл. У хаце так душна, як у лазьні. Нсл. Уменьш. лазенька-нькі-ньцы. НК: Под.пос. 52. Уменьш. лазенка-НКІ-НЦЫ, ж. НК: Очеркн288—банька. Нсл. 264. Лазенка наша дужа маленька, чалавекам тром толькі ўлезьці ў яе. Нсл. Ужо была ноч, і ў сяле ўсе спалі, толькі ў ваднэй лазенцы гарэў агоньчык. Халопенічы Круп. •лазЬНІК-ZKfl, мн. ч. dam. -КОМ, мн. ч„ предл-кох, м.—лозняк. Нічы лазьнік туліўся ніжэй зь берагу да вады. Гарэцкі: Песьні 25. •лязы-заў, одш лаз—место для пролеза-ння(напр. В улье). НК: Очеркн429.
•лажоныя пшчолы—пчелы, у которых выбран мёд. Стт. 1529.
•лажбёль-бяля, предл.-бялю, зват.-бёлю, мн. ч.-бялі-лёў-лём-лёў-лямі-лёх, м.—не-поворотлнвый толстяк, брюхач. Шсл. Лажбель ты, паварочуйся барджэй! Амельна Пух. (Шсл.).
•ляжня-ні-ні, ж.—посуда для мёда. Гсл.
•лажьіць—класть. Гсл. Соверш. аблажыць-жў, абложыш-жа, nepex. 1. покрыть (сплошной массой, обволочь, обложнть, С.) Шсл.; Бяльсл. Хмары аблажыліўсёнеба. Ст. Дождж будзе, неба хмарамі абла-ЖЫЛа. Горня Хоцім.(Бяльсл.).
2. свалнть дерево. Шсл. Аблажылі гэткую хвою! Ст. См. спусьціць.
3. побороть, повалнть на землю. Ксл. Мядзьведзь яго й аблажыў. Мамойгі Беш. (Ксл.). А мужчына, скажу вам, быў — быка МОг аблажыць. Вышынскі: Хата пад ліпаю(Беларус, Но. 155). АблйЖЫЦЬ медзь-
вядзя. НК: Очеркн534.
залажыць, соверш. 1. заложйть, помес-тнть куда-л. за что-л.
2. положйть не на место, так что трудно найтй.
3. безлйч.—о болезненном оіцуіценйю тяжестн в ушах, носу. Прйч. заложаны. Hoc заложаны. Соверш. злажыць-жсу, зложыш-жа, nepex. 1. сложйть, положйть в месте, в одно место, положйть в определенном порядке.
2. перегнув, свернув йт.п., првдать какую форму, уменьшйть обьём; сложйть; согнув, йзогнув прндать какое-л. поло-женне, вчд(рукам, ногам). Ляж спаць, рукі злажыўшы. Кіт. 11062.
КНІГІ ОНЛАЙН
