Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ласьціць, лбшчу-чыш-ча—лашчыць 2. Вецер урваўся празь весьніцы, ласьцячы вуха шапнуў. Жылка 28.
•лаіПЧЫЦЬ-Чу’-ЧЫШ-ЧЙ, несоверш., перех. 1. делать кого-л. ласковым к себе. Нсл. 266. 2. ласкать(проявлять нежность, любов, оказывать ласку кому-л., С.) Нсл. 266; мгсл.; Ар. Як ні лашч яго, нічым ня ўлашчыш: ён усё ў вір глядзіць. Нсл. Kama лашчым, а ён капцюры выпушчае. Послов. Нсл. Дзеці лашчаць сабаку. Ар. Колькі часінаў ён глядзеў на яе здалеку, пра-цяты бязьмерным жалям, лашчыў яе ціхім, поўным адданай пяшчоты пагля-дам. зсд 170. Соверш. аблашчыць—облас-кать. Дсл. Паня дзяцё аблашчыла. Дсл. Прйч. аблашчаны. Дсл. Пайшоў ад пані аблашчаны. Rai.
залашчаць-аю-аеш-ае, несоверш.—умн-лостнвлять. Ср. улашчаць. Соверш. зала-шчыць-чу-чыйі-чй, перех.—умнлостнвнть оскорбенного. Нсл. 172. БНсл. Яго нічым не залашчыш. Нсл. Прйч. залашчаны—лас-камн й угожденйямй, склоненный к проіденню обйды. Нсл. 172. Залашчаны бацька, пан. Нсл. Отгл. ймя суіц. зала-шчаньне-ня, предл.-ню—умнлостнвленне. Соверш. палашчыць, перех.—поласкать. Нсл. 460. Ня хочаш, каб я палашчыў цябе, пажалеў. ЗСД 328. Палашчы дзяцё. Нсл. Соверш. прылашчыць—прнласкать. Растсл.; ПНЗ; МГсл.; Раст.: Северск. 149; Шсл.; Нсл. Плаксуна гэтага нічым ня прылашчыш. Нсл. Hi разу ня прылашчыш ты дзяцяці. Нсл. Прылашчыў сабаку, — і ня брэша. Ст.
3. ласкать, доставлять кому, чему-л. прнятное оіцуіценйе.
4. быть лестну. Перавозьнік Саўка любіў Лясьніцкага. Можа лашчыла старое сэрца думка, што вось асьвячоны дзя-цюк, а ня чураецца яго. ЗСД 107.
улашчаць-аю-йеій-йй, повел.-ай-айма, несоверш. к улашчыць, nepex. He кажы нічога, сынку, адно сілкуйся аладкамі, улашчала маці. Цэлеш: Ярылаў агонь. Соверш. улашчыць, 1. прнвестн ласкамн в хоро-шее расположенне духа после гнева нлн яростн(непрнятностн, С.) Нсл. 656. I медзьвядзя ўлашчыць можна. Нсл. Ула-шчыць пана. Нсл.
2. умнлостнвнть. імсь. Прйч. улашчаны, 1. прнведенный в ласковое расположенне духа после гнева нлн досады(непрнят-ностл, С.) Нсл. 656. Улашчанае дзяцё. Нсл. 2. умнлостнвленный.
•лашчыцца-чуся-чышся, несоверш.—лас-каться, мгсл. ласкаться; показывать ласку. Нсл. 266. Кот лашчыцца, прылаш-чыўся да мяне. Нсл. Сабака лашчыцца(А.р} да чалаеека. Ст. Стала паня лашчыцца да дзяцюкоў. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935 г„ стр. 97). Соверш. падлашчыцца —чірнласкаться. "Вазьмі падлашчыся да маткі, адкрадзі ключ і мяне выпусьці”, сказала птушка. Н.(Афанасьев: СказкнІ, 1913, 209). Соверш. палашчыцца, 1. поласкаться, ласкаться некоторое время.
2. помнрнться. Ксл. Мікола з Апанасам палашчыліся і цяпер жывуць дружна. Вейна Сян.(Ксл.).
3. сделаться сннсходнтельнее. Нсл. Пан палашчыцца, даець жыта на сяўбу. Нсл. Соверш. прылашчыцца—прнласкаться. Ар.; Нсл. 503. Ня ўмееш ты да яго прылашчыцца. Нсл. Прылашчыўся да яе, забраў грошы ды ўцёк сам. Ст.
злашчавацца-чу'юся- чуешся, несоверш. —делаться ласковее, мнЛостнвее. Нсл. 208. Пан трохі злашчаваецца, злашчыўся: не такі злы, як быў. Нсл. Соверш. злашчыцца. Нсл. 208.
улашчацца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, возвр., несоеерш. к улашчыцца —умнлостнвляться. Соверш. улашчыцца-чуся-чышся, возвр. Бацька ўлашчыцца, дасьць грошы на пояс. Нсл. 652.
•латока-кг, дат., предл. латоццы, ж.—нн-знна. Ксл. Мы выкасілі латоку. Беш. (Ксл.). Сярод гор латока. Вішкавічы Чаш. (Ксл.).
•латоцьце, латаць—см. под лотаць.
•лата-ты, ж,—жердь, Растсл. жердь кры-шн, НК: Очеркн 25 1. длннная жердь, перекладываемая в горнзонтальном направленнн поперек стропйл.(, т. е., С. решетвна для зарешечйванйя крышн поверх строплл). Ксл., длйнная реіпетнна. Нсл. 265. Надабе купіць жэрдзя на латы. Хацімшчына Куз. (Ксл.). Купіць хату пад латы. Нсл. лаціна-мы, ж„ едйн к лата —решетйНа. Лужасна Куз. (Ксл.); Шсл. He стаець аднае лаціны на хлеў. Ст.
•латак-акв, предл.-акў, зват.-ача, мн. ч.-кі-КОў-КОМ-КІ-КаМІ-КОХ, м. 1. улйцы,—водос-точная канава.
латашыць I
621
лаўнік
2. на по.іе. .іуге. — осушнтельная канава.
3. водосточная труба.
латак цур’я—рытвнна. Уменьш. латачок-ЧКа, мн. ч., дат.-ЧКОМ, мн. ч., предл.~ЧКОХ, м.—желоб, длнна которого колеблется между 1 н 8 верш. С одного конца желоб нмеет вершковый цнлнндр, стесанный в усеченный конус н по длнне просвер-ленный насквозь: этнм концом "лата-чок" вгоняется в просверленную дыру весенного дерева. Остальная часть его(он же "язычок”), соструганная до плахн, нмеет чнстый внд желоба с двума нарезкамн на конце, чтобы удержнвать "пачопку"от прнвешенной на "латачок” посуднны. НК: Очеркн, Но. 386.
•латашыць 1-шў, латошыш-ша, несоверш., nepex. 1. жестоко, немнлосердно рвать овоіцн, фрукты. Ар. Забраўся ў садок ды давай латашыць яблыкі. Ст. Ср. ганашыць. Соверш. налаташыць, чаго—много н жестоко нарвать фруктов, овоіцей. Ар. Вось налаташылі яблыкаў! Ар.
2. делать жестокую потраву. Коні вунь латошаць грады. Ст.
залаташьіць-ідў, залатошыш-ша, со-верш., перех. а) порвать фрукты, ОВОІЦН. Ар. б) сделать жестокую потраву. Жартачкі-. гэтак грады златошаны — нічога не парасьце. Ст. Пастух статкам злата-шыў усю грэчку. Ст.
3. колотнть ногамн. Шсл. Латошыць пад сталом нагамі, як дурань. Ст.
•латашьіць II страху, несоверш.—покры-вать "латамі” решетннамн. См. злата-шыць страху. Соверш. златашыць страху —покрыть "латамі”. Уваравічы Гом.(Наш Край, 1928, Но. 11, стр. 43).
•лататы, латата—бегство, бег, прн котором высоко подннмаются н шнроко раскндываются ногн, прн чем слышнтся звонкое шлепанне ступней. НК: Сбягн. Но. 19.
лататы задаць—быстро удрать. Шсл. Як задаў лататы — толькі й бачылі. Ст. •латаць, мн. ч. латаці—см. под лотаць.
•ЛЙТКа-к/, дат., предл. латцы, ж. НК: Очеркн 78; Сьвярдлы Беш.(Ксл.). "Латка"встречается наровне с болыпнмн горшкамн н, подоб-но нм, от ведерной вместнмостн доходнт до ёмкостн гштейного ковша. Главным образом в ”ладацы”пражуцца й тушацца розныя пячысты, ечны, пражаніны. НК: Очеркн, 78.,—большая МНСКа, Растсл. шнро-кнй, развалнстый сосуд по форме тарел-кн, блюдо. У латцы прагуць пражаніну. Сьвярдлы Беш. (Ксл.). Бульба з баранінай у латцы. Косіч 53. Налі мнеў латку крупені. Варонькі Сір. (Ксл.). Уменьш. латўшка-W, дат., предл. латушцы, ж. 1. тоже, что "латка”, но меншнх размеров, Ар. мнска, Глебаўск Сян. (Ксл.) глннянная мнсочка с краямн вогнутымн внутрь. Шсл. Прымі ты латушку із столу. Глебаўск Сян. (Ксл.). Налі ў латушку сыроквашы. Клятное Пух. Шсл.).
2. ннжная вьюшка, металлнческнй днск, которым закрывается дымоход н поверх которого накладывается вьюшка. Ксл. Латушка закінулася, дык пераз адну юшку дух выходзе. Аляксандрава Гар. (Ксл.). •латва, нареч.—легко(не трудно, С.), хорошо. Гсл. Ср. cm. лацьвей—легче, прнятнее, Гсл. лучше. Гсл.; Сянно (Ксл.); Шсл. Лацьвей табе'. табе сыны памогуць. Ст. Лацьвей, калі дасьпех у ўсіх справах. Пятніцкая Беш. (Ксл.).
•Латва-вь/, ж. 1. одна нз станцнй железн. дорогн в б. Могнлевской губ. 30-га жніўня Аршанскі рэволюцыйны аддзел займае станцы Воршу, Шклоў а Латву. Документы н матерналы по нст. Белорусснн, 1У. У Менску 1954, б. 105.
2. Латвня.
•латунок-нка, предл.-нкў, зват. латўнку, мн. ч.. дат.-НКОМ, мн. ч., предл.~НКОХ, м.-—ВНД кафтана. Ксл. Надзявай свой латунок ды бяжы баржджэй. Вяжышча Беш. (Ксл.).
•латушка—с.ч. под латка.
•латушшк-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.
—картофельная бабка. Шсл. Ужо сьпёкся латушНІК. Крамяні Пух. (Шсл.).
•лава-вьг-ве, мн. ч.. род. лаваў, ж. 1. скамья, Гсл. длннная(непереносная, Ар.) скамья. Ар.; Шсл. Я сядні на лаве лягу спаць. Стаішча Чаш. (Ксл.).
лаўка-KZ, дат., предл. лаўцы, ж. 1. уменьш. к лава, 1. Ар.; мгсл. Дзеці бегаюць па лаўцы. Ст.
2. скамейка(класная, в церквн, Ар.) Абрэз-кава Сян. (Ксл.). Уменьш. лавачка-ЧКІ-чцы—скамеечка. Гсл.
2. полоса луга. Ар.; Вішнева Вал. Заняў лаву сенажаці. Ар.
•лавІЦЬ, лаўлю, ловіш-ве, несоверш., перех. —ловнть. Ар. Соверш. злавіць—поймать, нзловнть. Прйч. злоўлены—пойманный, НЗЛОВЛенНЫЙ. Соверш. улавІЦЬ, перех.
—поймать. Ксл. Я ўлавіў у жыце зайца. Кураеды Беш. (Ксл.). Хлопцам надабе даць перайма, што каня ўлавілі. Ст.(Шсл. под пераймо).
•лаўба-бй, дат., предл.-бё, ж.—лов, ловля. Гатавічы ля воз. Нарачча. Лаўба ўдалася — шмат рыбы налавілі. Гатавічы. Лаўба рыбы. Тм.
•л аўкі, лавак(лаўкаў), одна лаўка, 1. ряд поставленных снопов ярового хлеба, так, что каждые трн снопа накрыты горнзон-тально четвертым.,
2. в колодезн, еРйяств. ч. нет. — іскрыня 2. 3.—см. под лава 7.
•лаўтк-гкд, предл.-іку, зват.-іча, м.—член суда, Гсл. член городского совета, седев-шнй в старнну во время заседання на скамье - "лаве”.
•лаўнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—по-моіцннк войта(во время крепостннчес-тва), заступннк его во всех случаях. НК: Под. пос. 57.
лаціна
622
абляганьне
•лаціна-ны-не, ж.—латйнскнй язык, Нсл. 266. латынь. Моцны ў лаціне, так і чэша па лаціне. Нсл. I без лаціны жывуць на СЬвеце. Поговор. Нсл.
•лацініца-чы-йы, ж.—латннскйй алфа-ВЙТ. Тарашкевіч, Б.: Б. граматыка, Вільня 1929 г„ 49.
•лацінскі-кая-кае—латанскйй. Ар.
•лацшьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. знаюіцйй хорошо латйнскйй язык. Нсл., латйндст. Такога лаціньніка, як ён, цяжка знайсьці. Нсл.
2. католйк латннского обряда, рнмо-католнк.
•лаціньніца-і(ы-^ы( ж. к лаціньнік 1, 2.
•лаЦІЦЬ, лачу, лаціш-це, несоверш., перех.
—прйбйвать "латы". Хацімшчына Куз. (Ксл.); Шсл. Ужо канчаюць лаціць пуню. Ст.
•лацняць-яю-яегд-яе, несоверш.—находйть способы сделать какое-л. дело найлуч-шнм образом; обдумывать, йзобрестй лучшйй спосб. Дсл. Ня ведаю, Спадару: лацняйце як лепі, — вам відаць лепі. Дсл. Валяецца, як ашмётак, хвароба яго скарэжыла — як ашмётак лацняе, ідзе сесьці. Дсл.(под ашмётак).
•лацьвіна-мы-мге, ж.—толстая жердь. Растсл.; ПНЗ.
•лацьвей, кареч.—легче. Дсборннк ІУ, 180.
•лацьвіць-вю-віш-ве, несоверш.—облег-чать. мгсл. Соверш. палацьвіць—облег-чйть. Отгл. ймя суір. палацьвеньне-ня-ню—облегченйе. мгсл.
•лачбан-на, зват.-не, мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох, м.—кувшйн. Ксл. У лачбане Квас. Даўгое Беш. (Ксл.).
•ЛЭМЗар, рэдка лёмзар-ДД, предл. й зват.-ру. м.—пустомеля, словам которого немож-но прйдавать значенйя. Войш.
•лэпаць-дю-яегй-ае, несоверш.—хлопать. Нсл. 274. За што ты яго лэпаеш? Нсл. Однократ. ЛЭПНуць—ХЛОПНуть. Нсл. 274. Лэпні яго па лысіне. Нсл. Соверш. залэпаць —ухлопать, убвть. Нсл. 173.
КНІГІ ОНЛАЙН
