Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ляха-хг, лясё, мн. ч. лёхі-хаў, ж. (НК: Очеркн 444-45) 1.—гряда(в овоіцном огороде) НК; Очеркн 826; Луні; Ар.; Др.; Ксл.; Гсл. Пасаджана тры ляхі гуркоў. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). А ў гародзе на лясе тры калівы мяты; а хто любе мяне, тый будзе багаты. Прыпеўка. Ты, старая рэдзька, будзь на сваей лясе! (Бацьк., Но. 30/466).
2. след, где ложйтся зерно прн посеве, Гсл. знак, делаемый прй посеве. Ксл.; Нсл. 274. Ці ты ляхі ня бачыій, што жыта сееш? Нсл. Ляху дрэнную робіш — ня відаць. Лужасна Куз. (Ксл.).
ляшка-шкі-шцы, 1. уменьш. к ляха 1. —грядка.
2. уменьш. к ляха 2.
ганяць лёшкі—проводнть сохою нес-колько раз по одному месту глубокне борозды. НК: Очеркн416.
•ЛЯДОІК (Нсл.), лядаік, (Нсл.), нареч. 1. тошно. Нсл. 267. Лядоік нешта на сэрцу. Нсл. Лядаік ад ягадаў. Нсл. Лядаік ня еўшы. Тм.
2. трудно, невыгодно. Нсл. 267. Лядаік рабіць. Нсл. Лядаік падымаць. Нсл. Лядаік рукам, доўга дзержачы. Тм.
•лядока, нареч.—худо, плохо. Нсл. 267. Лядойка яму прышло. Нсл.
•лядошта (Нсл.), лядашта, (Нсл.), нареч. 1. тошно. Нсл. 267. Лядошта на сэрцу. Нсл.
2. плохо, дрянно, гадко. Нсл. 267. Лядоій-та зроблена. Нсл. Лядашна зрабіў, пашыў. Нсл. Лядашта арана. Тм. Ой ледашта табе будзе. Нсл.
•лядоўня-ні-ні, ж.—ЛвДНйК. Гсл.; НК: Очеркн 301, Но. 472; Каўлякі Беш. (Ксл.).
•ляда-da, предл.-дзе, мн. ч.-ды-даў, ср.-очйіценная от леса земля, НК: Очеркн 392. распаханное место нз под леса, Ксл. очніценное от кореньев поле, Растсл.
земля, очйіценное от леса под пашню, (Гсл.) йлй луг. Падбіралі ляды. Дсл. На лядах добры ячмень. Навікі віц. (Ксл.). Уменьш. ЛЯДЦО-ЦД.
•ляда, без ударенйя. Частйца. прйлагаемая к вопрос. местойм. й наречйям, не ймеюіцйх eonpocat Нйбудь, лйбо (любой, угодно, С.) Нсл. 266. Ляда які чорт прыдзе. Нсл. Ляда якому чорту гадзі. Нсл. Ляда каму аддай. Тм. Ляда як пражывеш. Тм. Ляда ідзе дзень. Тм. Ляда куды пакласьці. Тм. Многа іх ляда як гіне. Кіт. 61а2.
•лядаяк, нареч.—неудобно, нехорошо. Шсл. Хоць ты й сын, але троха лядаяк, utmo сам бярэш маё сена. Ст.
•ЛЯдаІК I, нареч.—см. под лядоік.
•лядаік І1-іку, предл-ІКу, зват.-іча, м.
—тошнота. (Ксл.). Лядаік просьле капус-ШЫ ўзяў. Латыгаль Сян. (Ксл.).
•лядаілка-йкі-йцы, ж.—тошнота. Ксл. Абы зьела бліноў із маслам — зробіцца лядайка і пацячэць сьліна вяроўкаю. Глебаўск. Сян. (Ксл.).
•лядашна, нареч.—ТОШНО. МГсл. •лядашта—см. под лядошта.
»лялашты-тая-тае, 1. дрянный, негод-ный, гадклй, Нсл. 267. скверный, плохой, неудачный. Шсл. Лядаштая твая рабо-та. Ст. Лядашты наш лён — ня ўдаўся. Ст. Лядашты хамут. Нсл. Лядашты ты чалавек! Тм. Лядаштая работа. Тм.
Лядаштыя рукі. Тм. Лядаштый мае нораў, як п’яны. Тм. См. лядачы.
2. дурной, йзурочйваюіцйй(о глазах). Лядаштае маеш вока. Нсл. 267.
•лядаўка-ю, дат., предл. лядаўцы, ж.—яро-вая пшенйца. Ксл. Лядаўка ўдалася сёлета. Горкі Аз. (Ксл.).
•лядаўка-w, дат., предя. лядаўцы. ж.—яро-вая пшенйца. Ксл. Лядаўка ўдалася сёлета. Горкі Аз. (Ксл.).
•лядашцік, лядашчык-гка(-ыка), предя-іку(-ыку\ зват.-іча(-ыча\ м. 1. худоіцавый. Нсл. 267. Які ён лядашцік, адны косьці! Нсл. 2. человек дурного поведенйя, плут. Нсл. 267. Зь лядашчыкам спазнаўся, з розуму спаўся. Нсл.
3. бедняк, нйіцйй. Нсл. 267. Ня бачыў .лядашціка гэтага. Хто за гэтага лядашчыка пойдзе? Тм.
4. нмеюіднй дурной, йзурочйваюіцнй глаз. Нсл. 267. Лядашчык гэты, на што ні паглядзіць, усё ўрачэць. Нсл.
5. злой дух, который по верованйю простолюдннов, показываясь кому-л. предзнаменует несчастье. Нсл. 267. Ці не лядашчыка ты бачыў, што на цябе ліха напала? Нсл.
•лядашчына-ны-не, ж.—негодная, дрян-ная веіць, Растсл. бездельная, негодная веіць. Нсл. 267. Кінь гэту лядашчыну, a вазьмі лепшыя граблі. Нсл.
•лядашчыца-цы-чы, ж. — лядашчына. Нсл. 267. Выбраў лядашчыцу сякіру. Нсл. •лядашчыц-ыца, предл.-ыцу, м.—злой дух, в ввде падучей болезнй. Нсл. 267. Лядаш-чыц яе дзяржыць. Нсл.
•лядачы-чая-чйе—плохой, ндкчемный, пнз. дрянной, негодный, гадкдй, Растсл. злой, дурной, йспорченный. Гсл.
•лядзьве—бёдра. Семкрот зямлі і неба усе межы двух лядзьвей стаяць у яго, зямля і неба межы двух лядзьвей стаяць. Кіт. 11768, 9.
•лязо-за, мн. ч. лёзы, ср.—лезвне. Ар.; Ксл.; Шсл.; гсл. Надабе занесьці manop у кузьню, лязо паправіць. Косы Віц. (Ксл.). Ў брыцьве пашчарбілася лязо. Ст. Ён бег, ня помнячы сябе, ён толькі чуў на сьпіне тое месца, куды вось зараз уп’ецца войстрая з гарачым лязом сякіра. Адам-чык: Арж. колас.
630
лякацца
ляжайка
•ляжайка-йкі-йцы, ж.—выступ печй для лежанля; ймеет свою отдельную топку. Шсл. Трэба прапаліць у ляжайцы. Ст.
•ляжак-ка, предл.-кў, зват. ляжача, мн. ч-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—внд прялкн. Ксл. На новым ляжаку дужа добра прасьці. Мікалаёва Куз. (Ксл.). Деепр. наст. вр.—лежачлй улей(”калода"). НК: Очеркн, 428; Ксл. У садзе стаіць ляжак із новым роям. Замкавічы Сян. (Ксл.).
•ляжанка-нкі, дат., предл. ляжанцы, ж. —печка. Ксл. — ляжайка. Шсл. Міхась ЛЯЖЫЦЬ на ляжанцы. Лазукі Чаш. (Ксл.). Дзед сьпіць на ляжанцы. Ст. Ляжанку мякка маці высьцілае. Лойка; л. песьня.
•ляжахка-ткі-тцы, ж.—в телеге верхннй брусок(нх два), в которые вставляются поперечные доіцечкй — "баляскі”. Ар. Сеў на ляжатку. Ар. См. біла 2.
• ляжапь-жў-жыш-жыць, несоверш.—ле-жать. Ар. Соверш. паляжаць—лежать некоторое время.
прылёжаваць-жую-жуеш-жуе, несоверш.
1. от долгого лежання чувствовать боль. Нсл. 504. Лежачы прылежаваеш, прыле-жыш свае бакі. Нсл.
2. лежа неосторожно ллшать жйзнй, задавллвать. Нсл. 504. Другое дзяцё прылежуеш, прылежыла. Нсл. См. прыс-паць.
йрыліжыць-жу-жыш-жа, соверш. к пры-лежаваць 1, 2. См. прыляжаць. Соверш. прыляжйць-жў-жь/ш-жйць, перех.—Лй-шнть жйзнй, задавнть лежа вместе(о ребенке). Ксл. См. прылежыць. Настася свае дзяцё прыляжала: жала дзень, умарылася й ня чула. Унава Лёз.(Ксл.). Несоверш. прылежавацца-жуецца—быть пронйкаему гннлью, лежа в сыростн. Нсл. 504. Жыта прылежавацца пачынае. Нсл. Соверш. прылёжыцца, -жуся-жышся —пронйкнуть гнйлью, лежа в сыростй. Нсл. 504. Мука прылежылася, прытхлю пахнець. Нсл.
•ляжачы, 1. недвйжнмый. Нсл. 267. Пад ляжачы камень вада не цячэць. Послов. Нсл.
ляжачая маемасьць —недвйжймое нмуіцество. Ст. акты.
2. лежаіЦЙЙ. НК: Нгры 28; Нсл. 267. Вырас ізь ляжачага сабаку. Поговор. Нсл. Шукаем тавару ляжачага. Кот. 202. Гарэшка злажыўся левареэрам на ляжачага Карповіча. Дзьве Душы 92. Відзеў перад сотнікавым домам дзерава ляжачага 12 працэсаў і 50 жардзей ляжачых. Горда. Ак. хуіі, 2. Дзяўчынка пахінулася над ляжа-ЧЫМ. Ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Ho. 1). Клікала ратаваць ляжачага. ю. ЖывіцаС’Прыйсьце”, Но. 1).
• ляжэйка-кг, дат., предл. ляжэйцы, ж. —жердочка(горнзонтальная, С.) в теле-ге. Ксл. Ляжэйкі сусім зламіліся. ВейнаСян. (Ксл.).
•ляйцаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш., перех.—прнвязывать к узде запря-жённой лошадн вожжй( — "лейцы”). Ар.; Шсл. Ты бяры ляйцай каня, а я па сена пайду. Ст. Соверш. заляйцаць. Ар. Заляйцай каня ды едзь. Голацак Сьміл. (Шсл.).
•ляк I, ляку, предл.-ку, зват. ляча, м.—сур-гуч. МГсл.; Гсл.; Нсл. 275; Ар. Пан прасіў ляку. Нсл.
•ЛЯК II, ляку, предл.-ку, зват. ЛЯЧй, м. 1. боязнь. Сурынка Слн.—нспуг. Гсл.; Нсл. 275. Трасца падпала зь ляку. Нсл.
2. студень. СурынкаСлн. См. квашаніна.
3. селедочная жнжа. НК; Очеркн 34. •лякавы-вая-вае—сургучный. Нсл. 275. Лякавая пячаць. Нсл.
•ляканть-чў-ціш-ціць—дрожать частой й мелкой дрожью, соверш. СурынкаСлн. См. дрыгацець. Ср. калаціцца.
• лякаць-аю-äeiu-äe, повел.-ай-бйма, несо-верій.. перех.—пугать(говоря о людях? С.) Гсл.; Нсл. 267; Вят., Вост. (Даль); Растсл.; ПНЗ. He лякай мяне гэтым. Нсл. Чорны жах НЯвІННЫХ лякае. Салавей: Сіла 26. Хто б мне што ні казаў, як мяне б ні лякаў, — усё адно я дадому зьвярнуся. Таполя. Отгл ймя суш,. ляканьне-ня, предл.-ню—нспуг, спо-радаческая боязлчвость. нк-. Очеркн, Но. 566. Однократ. алякнўзуь-нў-нёш-нёць-нём-ніцё-нуць—чспугать вдруг. Алякнуў ты мяне, з-за вугла паказаўшыся ў чорным. Нсл. 363. Соверш. зьлякаць-ою—йспугать. ПНЗ; Нсл. 267. Дзяцё ЗЬЛЯКаў. Нсл. Прйч. зьляканы—перепуганный, нспуганный. Нсл. 209. Сядзеў Мацей зьляканы. Гарун: Шчасьце М. Зьляканае дзяцё. Нсл. Соверш. перялякаць-аю-аеш-ае, перех.—йспугать. Нсл. Пералякаў нас усіх, выстраліўшы.л. пераляканы—перепуганный. Нсл. Однок-рат. пералякнўц'ь-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, перех.—вдруг перепугать. Нсл. Пералякнуў ты нас сваім крыкам такім. Нсл. Соверш. улякаць-аю-аеш-ае—нспугать. Нсл. 657. Ты мяне ўлякаў гэтым словам. Нсл. Яго нічым не ўлякаеш. Нсл. Прйч. уляканы —нспуганный. Нсл. 657. Дзяцё, уляканае крыкам. Нсл. Пабег, як уляканы. Нсл. Однократ. улякнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—сйльно нспугать, Шсл. нечаянно йспугать. Нсл. 657. Сабака гаўкнуў і ўлякнуў дзяцё. Нсл. Улякнуў дзяцё. Ст. Прйч. улякнёны—нспуганный. Нсл. Пабег, як заяц улякнёны. Нсл.
•лякацца-аюся-аешся—пугаться. Гсл.; Шсл.; Вят., Вост. (Даль). He лякайся, лзевачка, не да цябе сваты едуць. Нсл. 267. He лякайся'. буду страляць. Ст. Лякаецца няма ведама чаго. Нсл. 267. Ня бойся, братка, не лякайся, із абедамнехавайся. Жукова імгл(Косіч 35). Што ні здасца — не лякайся. С. Музыка255. Однократ. алякнўцца -нўся-нёшся-нёцца-нёмся-ніцёся—лспу-гаться вдруг. Дзяцё глянула ў вакно на медзьвядзя і дужа алякнулася, аж
зьляканьне
631
лямпа
затрэслася. Нсл. 363.—йспугаться.
Растсл.; Арэхава Маларыт.(Полесье 60). Насу-нулася хмара й засланіла іх, і зьлякаліся, як тыя ўходзілі ў хмару. Тат.:Ванэлі, 287. Ага, зьлякаўся. Нсл. 267. Мацейка не зьлякаўся. Гарун; Шчасьце м. Баба зьляка-лася. Арэхава Маларыт.(Полесье 60). Отгл. ймя суіц. зьлякёньне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў, ср.—йспуг. Гсл.; Нсл. 208. Захварэў ад зьляканьня. Тм. Зёлкі ад зьляканьня. Тм. Одшжрат. зьлякнўцца-нўся-нёшся^нёцца-нёмся-ніцёся—вдруг йспугаться. Нсл. 209. Зьлякнуўся ад грому. Нсл. Так жа зьлякнуўся, ажно ў грудзёх забалела. Ст. Ага, зьлякнуўся. Нсл. 267. Я сусім зьлёкся: вельмі шмат бачу трупоў. Мікольск м. (Демвд.: Веров., 1896, II, 133). Соверш. пераля-кацца-аюся-аешся. Нсл. Дзяцё пераля-калася, убачыўшы медзьвядзя. Нсл. Одно-крат. пералякнўцца-нўся-нёшся-нёцца-нёмся-ніцёся—вдруг чрезвычайно пере-пугаться. Нсл. Пералякнуўся дужа, як пачуў крык. Нсл. Соверш. улякацца-аюся-ёешся—лспугаться. Нсл. 657. Улякаўся ваўка. Нсл. Ня дужа то я цябе ўлякаўся. Нсл. Таткава ніўка не ўлякайся. Нз песнн, Нсл. Отгл. ймя суіц. уляканьне-НЯ, предл,-ню—йспуг. Нсл. 60. Ад уляканьня захва-рэў. Нсл. Однократ. улякнўцца—йспугать-СЯ, Растсл.; Кур., Смл. (Даль). нечаянно йспугаться. Нсл. 657. Я ж дужа ўлякнуўся, калі ўбачыў ваўка. Веляшковічы Лёз. (Ксл.). Мар’я ўлякнулася. Дсл. 283(под золотой'). Усі ўлякнуліся, як выстраліў. Нсл. Пачаў жану біць, маладая жана ўлякнулася. ШапачкаІмгл(Косіч24). Сэрцаўлякнулася, ЯК сказалі. Нсл. Улякнулася дзеўка ды захварэла. Нсл. Ён вельмі ўлякнуўся. Ельн(Дсл., под узгарэцца). Отгл. ймя суіц. улякнёньне-ня-ню—йспуг. Ксл. Ад уляк-неньня памер. Даўгое Беш. (Ксл.). Соверш. прыўлякнўцца—йспугаться несколько. Нсл. 514. Ані прыўлякнуўся я твае прыстрашкі. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
