Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. (перен.)—быстро одпасть, уменьшнться. Дзяўчыначка, люблю цябе; ня еж хлеба, вазьму цябе. Дзяўчыначка паслухала: Два дні хлеба ня нюхала. На трэйці дзень захацела, паў бохана адляцела. Прйпевка.
залязаць-аю-аеш-ае, повел-ай-айма, несо-верш.—улетать далеко. Лятучы навырай, нашы птушкі залятаюць далёка.
2. за што—улетать за что. За наш гай залятаюць гусі іхныя.
3. каго, предварнтельно занскнвать расположенне чье-л. Нсл. 172. Залятай, не залятай мяне, а грошаў ня дам. Нсл.
заляцёць, залятў, заляціш-ціць-цім-ціцё, залятўць, соверш. 1. улететь далеко. Няма ведама куды заляцелі нашы гусі. Ар.
2. залететь за что. Гусі заляцелі за раку. Ар.
3. каго, соеерш. к. залятаць, 3. Нсл. 172. Усіх заляцеў, каб казалі добра. Нсл.
зьлятаць-а/о-йеш-äe, несоверш. 1. улетать. Нсл. 209. Галубяняткі мае зьлятаюць кекуды: сусім зьляцелі. Нсл.
2. з чаго—слетать. Отгл. йм.ч сут. зьля-таньне, Нсл. 209. 1. улетанне.
2. (з чаго)—слетанне.
3. от>л ймя суіу. к зьлятацца—летанне в одно место. Нсл. Зьлятаньне варонаў. Нсл. Соверш. зьляцець, зьлятў, зьляціш-ціць-цім-ціце, зьлятуць, 1. улететь. Нсл. 209.
2. (з чаго)—слететь.
зьлятацца 636
ліхі"
зьлятацца, -аецца-аемся-аецеся-йюцца, несоверш.—слетаться, прллетать в одно место. Соверш. зьляцёцца-ціцца-цімся-ціцёся, зьлятўцца—слететься, прнлететь в одно место.
улятаць, несоверш.—влетать. Соверш.
уляцёць, улятў, уляціш-ціць-цім-ціцё, улятўць, 1. влететь. Ар.; Шсл. У сенцы верабейчык уляцеў. Ст.
2. быстро вбежать. Шсл. Уляцеў у хату, як шалёны. Ст.
•лячэльня-ш-нг, ж.—лечебнлца. Ср. сі-нельня от сініць.
•ЛЯЧЬШЬ-чу, лёчыш-ча. несоверш., nepex. —лечйть, врачевать, пользовать. (МГсл.); Ар. Прйч. лёчаны. Лечана ня моцна. Ар. Отгл. ймя суіц. ЛЯЧЭНЬНе-НЯ, предл-НЮ, мн. ч-ні-няў—леченйе. Ар. Соверш. вылячэньне-ня, предл.-ню, мн. ч-ні-няў, ср.—нзлеченне. МГсл.; Ар.; Гсл.
улёчаваць-чую-чуеш-чуе, повел.-чуй-чуйма, несоверш., nepex.—врачевать, нсце-лять. Нсл. Ці ня ведаеш ты чым улеча-ваць. улячыць гэту рану? Нсл. Соверш. улячыць-чў, улечыш-ча. nepex.—нсцелйть. Нсл. 567. Отгл ймя суіц. улЯЧЭНЬНе-НЯ, предл-ню, мн. ч.-ні-няў—нсцеленне. Гсл. Ад гэткае хваробы ніякага ўлячэньня няма. Нсл.
улёчавацца, -чуюся-чуешся, несоверш. —нсцеляться. Нсл. 657. Рана ня ўлечуецца, ня ўлячылася добра. Нсл. Соверш. уля-чыцца-чуся, улечышся. Нсл. 657.
• ЛІ I, предлог., област.—ЛЯ I.
•лі II, повел. глаг. ЛІЦЬ.
•лібіла-ла, предл.-ле, мн. ч.-лы-лаў, ср.
—прнманка, Гсл. прлманка для ловлй раков. К концу палкй прнвязывают кусочек мяса, разорванную лягушку йлй кому под., й кладут на дне рекл на сеточку; когда ракл соберутся на прн-манку, подннмают сеточку. Нсл. 268. На лібіла налавіў ракаў.
•ЛІбІЦЬ-блю-бІШ-бе, несоверш., nepex.—прн-манывать, Гсл. ловйть на прйманку ракл. Нсл. 268. Часіну толькі лібіў, а налібіў поўны хатуль ракаў. Нсл. Соверш. налГбіць. Нсл. 268.
•ліха 1-ха, предл.-ху, ср. 1. зло. Нсл. 269. За ЛІха ліхам плацяць. Послов. Рапан.: Прык. 250. 2. беда, несчастье, Ар.; Шсл. несчастье. Нсл. 269. Ня ўсьпеў і аглядзецца, як на табе: ізноў ліха! Ст.(Шсл. под аглядаць). Ад ліха ціха, дабра ня відаць. Послов. Ст. Ліха мяне стрэла. Нсл. Пазнаеш па чом хунт ліха(калі не паправішся, не паслухаеш добрае рады) Ар. Ведае, па чомхунт ліха. Ар. Усякае ліха прыходзе ціха. Послов. Рапан.: Прык. 50.
3. злая снла. Нсл. 269. Ліха табе надало туды ехаць. Нсл. Ліха яму надало сьцікаць нас. тм.
4. чертовіцлна. Нсл. 269. Якое гэта ты ліха выгадаў? Нсл.
5. (перен.)—обыкновенная небольшая выгода. Нсл. 269. Гэткае ліха ўсюдых знойдзеш. Нсл. Быўбы каваль ды каваліха, будзець гэтага ліха. Послов. Нсл.
ліхенька-ка, ласкат. к ліха, 1, 2, 3, 4, 5. Ліхенька табе ў жывот. Нсл. Яго й ліхенька не бярэць. Нсл. Хомка сядзіць ціхенька ды думае ліхенька. Нз песнн, Нсл. •ліха II, нареч. кЛІХІ—ХуДО, Дурно. Нсл. 269. Гэй! ліха табе будзець. Нсл. Табе можа сядзець ліха? Тм. Ласкат.—дурненько, дурновато. Нсл. 269. Ліхенька ты робіш. Нсл. Ліхенька стала нам жыць. Нсл.
•ліхадзёй-ёя, предл. й зеат.,-ёю, м.—злодей. Ар. Сваярука не ліхадзей. Послов. Ар. Ах, ён ЛІхадзей! дзе Ж ён? Тверск.(Афанасьев, У, 1914, 96). Рэдка хто калі быў сабе ліхадзей. Ар. Каб я ведала, што гэта шкодзе, дык я пайшла б і абсеяла б, хварэла б яго галава, нашто ж ён такі ліхадзей. Ар. •ліхадзёйка-йкг-йцы, ж.—злодейка. Ар. •ліхадзёйны, -ная-нае—прйчнняюіЦйй зло. Мы народ не ліхадзейны, а добры. Леск. ІУ, 122.
•ліхадзейства-ea, мн. ч.-вы-ваў, ср.—зло-действо.
•ліхам, нареч.—превратно, на нзворот. Нсл. 269. Ліхам усё пайшло. Нсл.
•тхамінка-нкі-нцы, ж.—лнхорадка. Гсл.; Карачэўск(Буддэ: Тула, Орел); Сакуны. Задры-жэла бы Ў ліхаманцы. М. Змагар: Лесавікі. См. калатуха, 2, трасца.
•ліхамарац-рца, предл.-рцу, зват.-рча, м. —бедняга. Растсл.
•ліхатня-н/-ні, ж. 1. глупость, глупые затей. Нсл. 269. Ліхатню робіш. Нсл. Ліхатню загадуеш. Нсл. Ліхатню муціш. Тм. Выгадаў ліхатню, чаго ў нас спрад-веку ня было. Нсл. 79(под выгадаваць).
2. непрнятный случай, бедственное обстоятельство. Нсл. 269. Лучыў у ліхат-ню. Нсл.
3. запутанность. Нсл. 269. Якая тут ліхатня, што разабраць ня можна! Нсл. •ліхацьцё-цл предл.-цю, ср. 1. дрянь. Нсл. 269. На чарта імне гэта ліхацьцё; куды імне таўпорыцца з гэтым ліхацьцём. Нсл.
2. — ліха. Ліхацьцё яго вазьмі. Нсл. 269. •лт-хая-хое,— злой, дурной(плохой, худой, С.) Нсл. 269, злой, плохой. Шсл. Ліхая сякіра. Нсл. Ліхое дзерва. Нсл. Ліхі. Смал. Праўда 1229г. Хто ўродзіцца чала-векам ліхім, ад ласкі Божай аддалены будзе. Кіт. 35616. Чатырма рэчамі ліхімі. тыя чатыры рэчы добрыя запсуеш. Тм. 54а9. Ліхі чалавек. Нсл. Ліхую жонку мае. тм. Ліхога й сьмерць не бярэць. Послов. Ст. У ліхую гадзіну прышоў ты, чалавеча! Ст.
учыніць ліху славу—ўчыніць няславу. Скуль узяўся той Іеанчык, дзявоцкі спадманчык. Ён вытаптаў чорну сьце-жку дзеўцы пад аконца. Як вытаптаў чорну сьцежку, перастаў хадзіці; як учыніў ліху славу, перастаў любіці. Нз песнн.
ліхтар 637
учыні'ць няславу—обесчестнть. Ср. cm. лішшы. Нсл. 270. Лішшую нажыў бяду. Уменьш. ліхёнькі—худенькйй, слабенькйй. Шсл. Мой сынку, які ты ліхенькі! скажыў цябе балІЦЬ? Клятное Пух. (Шсл.).
•ліхтар-рф предл.-рў, зват. ліхтару, мн' ч,-ры-роў-ром-ры-рамі-рох, м.—фонарь. Шсл.; Ксл.; МГсл.; Гсл. Засьвяці ліхтар, бо цемна. Кузьміно Сян. (Ксл.). Закураў ліхтар. Ст.
2. подсвечннк. НК: Очеркн, Но. 677; Нсл. 269. Ліхтар жыдоўскі ўкраў. Нсл. Уменьш. Ліхтарок. НК.: Очеркн, Но. 677. Уменьш. ЛІХТарык. НК.: Очеркк. Но. 677.
•ліхтарня-w-Hz, ж.—фонарь. МГсл.; Нсл. 269. Ліхтарня пагасла. Нсл.
• ліхтарны-ная-нае, прйлаг. к ліхтар —прннадлежаіцнй к подсвечннку, под-свечный. Нсл. 269.
•ліхтаваць-тўю-тўеш-тўе, несоверш., пе-рех.—чнстнть до блеска, (Гсл.) давать чему блестяіцнй внд. Нсл. 270. Ліхтаваць, выліхтаваць стрэльбу. Нсл. Соверш. выліх-таваць. Нсл. 270. Жыды к шабасу выліх-тавалі свае ліхтары. Нсл.
•лГзаўка-zd, дат.. предл. лізаўцы, ж.—бурав. Ксл. Лізаўкаю баржджэй перакруціш дзіркі. Асавец Беш. (Ксл.).
»ЛІЗаЦЬ, ЛІЖу, ліжаш-жа, несоверш., перех. —проводнть языком по чему-л., касаться языком кого, чего-л.; лнзать, Ар. подбн-рая языком, есть, пнть, лнзать. Однократ. лізанўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, 1. лнз-нуть. Нсл. 268. Лізануў застыглую сякіру языком, і язык прымерз. Нсл.
2. ударнть чем-л. гнбкнм. Лізануў мяне бізуном, аж скура паднялася. Нсл. 268.
аблізаваць-зую-зуеш-зуе, несоверш. каго-што Ар. Соверш. аблізаць-жў-жаш-жа каго-што, 1. облнзать. Ар.; Шсл.
2. в бранном смысле. Шсл. Аблізала хвароба нашага хлопца. Прйч. аблГзаны, 1. облн-занный. Ар.
2. прнлнзанный, с прнлнзанной головой.
3. нзоблнченный в чем, прнстнженный. Нсл. 348. Стаіць, як аблізаны, і гаварыць няма чаго. Нсл.
4. презр.—лысый. Нсл. Аблізаная галава. Нсл.
•лізацца, ліжўся, ліжашся, несоверш. 1. возвр.—лнзать себя, лнзаться. Ар. Кот ліжацца. Ар.
2. возвр.—старательно прнчесываться, прнхорашнваться. Шсл. Ліжацца перад глядзелкаю. Ст.
3. взайм.—лнзать друг друга, лнзаться. Ар. 4. подолыцаться, ласкаться. Нсл. 268. Учора ўкусіў, а сягодня ліжашся. Нсл. Однократ. лізнуцца-нўся-нёшся-нёцца-нёмся-ніцёся—ударнться больно. Нсл. 268. Лізнуўся лобам аб вушак. Нсл. Соверш. зьлізацца, зьліжацца, прош. лр. зьлізаўся-алася—стереться, уменьшнться. Шсл.
Сусім зьлізалася акладня ў плузе. Харавічы Сьміл. (Шсл.).
аблізавацца-зуюся-зуешся, повел-зуйся-зуймася, возвр., несоверш.—облнзываться. Ар.; Шсл. А Цімок толькі аблізаваецца, як кот. Ст. Соверш. аблізацца-жўся-жашся —облнзываться. Ар.; Шсл.
• лізгаць-аю-аеш-ае, несоверш.—есть, еле дотрагнваяся зубамн, подлнзывая. Шсл. Еж ты палюдзку, ня лізгай. Ст. Трава яшчэ малая: каровы толькі лізгаюць. Ст. •лізўха-ўхг-ўсе, ж. 1. лакомка, лнзо-блюдка. Шсл. Лізуха гэта ўсё падчысьці-ла. Ст.
2. прнхорашнваюіцаяся женіцнна. Шсл. Малая, а ўжо відаць, што будзе лізуха: любіць пазірацца ў глядзелку. Ст.
•ЛІзўн-уна, предл.-унў, зват.-ўне, мн. Ч.-НЫ-ноў-ном, мн. ч„ предл.-НОХ, м. 1. любяіцнй лакомства, Гсл. лакомка, лнзоблюд. Шсл. Бачыш, як лізун есьць сьмятану. Ст.
2. мнфнческое суіцество, летом прячется в бобах, в коноплях, в горохе; прогре-шнвшнх детей( напр. скушавшнх нез-релый плод), а также однноко бродяіцнх улнскает н лнжет, залнзывает до смертн. Гсл.
3. прнхорашнваюшнйся мужчнна. Шсл. Ой, лізуне, годзе табе ўжо лізацца: пазнаюць. Ст.
•лік, ліку, предл. ліку, зват. ліча, м., мат. —чнсло. Ксл.; МГсл. Іпэлняце лік месяца рэмэзана. Кіт. 15а7. Які лік падыйдзе? іванова Куз. (Ксл.). "Голая ідэя” запанавала над усёй савецкай літаратурайю, у тым ліку І над поез’яй. Паляніч(”Прыйсьце, Но. 1).
бязь ліку—без члсла. На год — сем прыгод.а на вяку—бязь ліку. Послов. Рапан. 168. Грошы ў яго бязь ліку. Ст.
•лілёвы-вая-вае—лнловый. мгсл.
•лімар-ра, предл. й зват.-ру, мн. ч„ род.-раў, м.—шорннк. Нсл. 268; Гсл. Лімар хамуты праве. Нсл.
• лімарскі-кая-кае—шорный. Нсл. 268. Лімарскае рамяство. Нсл. Лімарская работа. Нсл.
•лГмарства-ea, ср.—шорное ремесло. Нсл. 268. Хлапца лімарству наўчылі. Нсл.
•лімз—отглагольная частнца, выража-юіцая значенне глаг. "лімзаць”.
•лГмзаць-zze, несоверш.—грызть(скубать) ннзкую траву, очень мало захватывая ее языком( о рогатом скоте). Ар.
•лімінада-дьг-дзе, ж.—лнмонад. Аш. •лімінадны-ная-нае—лнмонадный. Аш. •лін, ліна, зват. лінё, мн. ч. ліны-оў-ом-ы-амі-ох, м.—пресноводная рыба нз семей-ства карповых, лннь [Tinea vulgaris Cuv.] Ксл.; Гсл.; Нсл. 268. ЯкІЯ вЯЛІКІЯ ЛІНЫ. Нсл. Во ліноў налавілі! Лужасна Куз. (Ксл.). Загадаў мне мужык: вары, жонка, ліны. Я на сенях ты-лі-лі, я на новых ты-лі-лі, быццам вару ліны. А я ліноў не варыла, свайго мужа й адурыла. Росуха імгл.(Косіч 62). Уменьш. лінок-нка, предл.-нкў, зват. ЛІНКу, мн. ч., дат.-НКОМ, мн. ч.. предл.~ нкох—лннёк. Нсл. 268. Лінкоў, ліночкаў
КНІГІ ОНЛАЙН
