Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ляскя-кі-сцы, ж.—пластннка в кресть-янской телеге; йз "лясак” состонт боко-вое загражденйе в телеге. Шсл. Выкінулася із драбінак адна ляска. Дайнава Пух. (Шсл.). См. баля'ска.
•ляскатйць(лескатаць, Шсл.)—іцелкать (об айсте). Шсл. 147. На бярэзе бусел ляскоча. Ст.
•ляскатнй-ні-w, ж. 1. трескотня. Нсл.276. У лесе нейкая ляскатня. Нсл.
2. частые удары палочкою йлй подоб-ным; іцелканйе. Нсл. 276. Ляскатні ты ня чуеш у баконку? Нсл. Ляскатня зубамі. Тм.
•ляскяўкя-ўкі-ўцы, мн. ч„ род.-вак(-ўкаў), ж. 1. лубочек в роде лйнейкй, раздвоен-ный с одного конца, для пройзведенйя тонкого звука, й употребляемый в йгре "ляшчоткі. Нсл. 276. Ляскаўка вялікая. Нсл.
2. самая йгра, в которой одйн йз нграюіцйх ложйтся лнцем в коленй старушкй й, получйв удар "ляскаўкаю ”, встает й угадает, кто ударйл; еслй угадает, ложйтся обллченный, а еслй не угадает, то сам опять ложйтся. Нсл. 276. У ляскаўкі будзем гуляць. Нсл.
•лАскяць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. пронзводйть тонкйй звук, ударяя палочкою йлй железною скобою(чем-л. вообіце, С.). Нсл. 276, треіцать, стучать, Гсл. бйть плашмя по воде рукою. Вят., Вост., Кур., Тамб. (Даль). Чаго ляскаеш палкаю па дзьвярох? Лужасна Куз. (Ксл.). Нехта ляскае ў вароты. Нсл. Скрыпнулі вароты, ляснуў завал. Дзьве Душы 110.
2. Нсл. 276. За што ляскаеш яго па шчаццэ? Нсл.
3. іцелкать, Нсл. 276; Сьліжыкі Куз. (Ксл.); Вят., Вост., Кур.,Тамб. (Даль) іцелкать, треіцать. Шсл. Воўк зубамі ляскае. Нсл. Ляскай, заляскай зубамі, а ня клямкаю. Нсл. Ляскае зубамі, як воўк. Ст. Галодны воўк зубамі ляскаў. Кл.: Каліна 50. Ляскаў зубамі, як галодны ваўкалака. Цэлеш: Ярылаў агонь. Зубы злосна ляскаюць, гатовыя кажнае часіны разануць і разьдзерці на драбныя кавалкі варагоў. Сіндрэвіч(Беларус, Но. 169).
4. хлопать. Нсл. 276. Ляскаць, ляснуць пугаю. Нсл. Ляскае пугаю. Ст. Я пугаю ляскаў. Кавыль: Ростань, 36. Соверш. паляс-каць. Ня ляскай ты пугаю — я табе паляскаю! Ст.
ЛЯСНуЦЬ-Ну-НеіЛ-НР, однократ. 1. к ляс-каць, 1. Нсл. 276; Гсл.; Вят., Вост., Тамб.(Даль). Нешта ляснула ў лесе. Нсл. 3 усяе сілы ляснуў кулаком па столе. ЗСД 223.
заляскаць
634
лятуцёньне
2. к ляскаць, 2. Нсл. 276. Ляснула яго па шчаццэ. Нсл.
3. к ляскаць, 3.—шелкнуть. Нсл. 276. Сабака мой, як воўк, ляснуў зубамі. Сьліжыкі Куз. (Ксл.). Зубы колькі разоў ляснулі дзіка й жудасна. ЗСД 260. Ляснула клямка ў сенцах, і ў хату ўляцела...Д. Кулакоўскі: Дабрасельцы.
4. кляскаць, 4.—хлопнуть. Нсл. 276.Ляснуў пугаю. Нсл. Ляснуць дзьвярмі.
5. треснуть, лопнуть. Шсл. Ляснуў камінок у лянпе. Ст.
6. пропасть. Ляснулі грошы ў банку. Ад. Усё ляснула. Тм.
заляскаць, соверш.—начать ”ляскаць"в 1, 2, 3, 4 см. Хтось заляскаў у вароты. Нсл. Аж зубамі заляскаў. Навікі Віц. (Ксл.). Заляскаў пугаю. Ст.
•ляскуцца-нуся-нешся, соверш.— упасть н больно ударнться, Гсл. шлёпнуться. Даль.
далясканца-аюся-аешся, соверш.—дот-реіцаться, Шсл. "ляскаючы" дойтн к какой-л. непрнятностн. Ага, даляскаўся'. дасьць табе бацька! Ст.
•ляснўшкі-каў(-й/йк), одна ляснушка —яблокн днкой яблонн. Ксл. Ляснушкі, як перамерзнуць, робяцца смачнымі. Русінава Сян. (Ксл.).
•лясўн-на, предл.-нў, зват. лясўне, мн. ч. лясуны-оў-ом-оў-амі-ох, м.—лешнй. мг сл.
•л ясь, междомет. 1. удар, пронзводяшнй тонкнй отголосок, Нсл. 276. шлёп, Шсл. бац. Лясь-лясь у вакно. Нсл. Лясь па шчаццэ, лясь па другой. Тм. Лясь яму па мордзе раз, другі. Ст.
2. іцелканне, Нсл. 276. трах, іцёлк, хлоп. Гсл.
3. тресь, Шсл. лопанне. Толькі запалілі лянпу — камінок адразу лясь! Ст.
•ЛЯСЬШК-гка, предл. й зват. лясызіча, мн. ч. лясьнікі-оў-ом-оў-амі-ох, м. Ісачкова Аз. Ксл), (полесовіцнк, С.), лесннк, мгсл.; Ар. лесной сторож. післ. Лясьнік паадбіраў тапары ад мужчын у лесе. Ст.
•лясьніцтва-ea, мн. ч.-вы,—лесннчество. Ар.; Ксл. Бацька пайшоў да лясьніцтва. Жалудова Лёз. (Ксл.).
•лясьнічыха-ьш-ысе, ж.—жена лесннка. Шсл. Лясьніка дома ня было, а лясьні-чыха. Ст.
• ляшны-ная-нае, прйлаг. к ляха. Такі зьмест ляшное часьці гароду. НК: Очеркн 418.
•ЛЯШЧ, ляшча, предл.-чу, зват. ЛЯШЧу, мн. ч,-чы-чоў-чом-чы-чамі-чох, м. —леіць. Растсл.
•ляшчотка-лмю-тйы, ж. 1. треіцотка(ус-тройство, прнспособленне, с помоіцью которого пронзводнтся треск, дробный стук, шум, С.). Гсл.
2. ляскаўка в обонх значеннях. Нсл. 276.
3. поіцёчнна. Шсл. Маўчы дзяціна, a то заробіш ляшчотак. Ст.
•ЛЯШЧОТКІ-ТЛак(-ЛІкаў), едйнств. ч. нет., мед.—лубок, твердая накладка в повязке на место костного перелома.
увязаць у ляшчоткі—забннтовать в лубкн. Еслн вывнх больной, то это место забннтовывается в лубкн( увязуецца ў ляшчоткі). Демцд.: Веров. II, 1896, 129.
• ляшчэўнік-іка, предл.-Іку, зват.-іча, м.
—леіцннный кустарннк. Ксл. Прынясі ляшчэўніку на абручы. Селядцова Беш. (Ксл.). •ляшчына-ны-не, ж.—орешннк, Гсл. ле-ІЦННа. Одна ЛЯШЧЫШНа-НЫ-не, ж. НК: Очеркн 482.
•ляшчынны-ная-нае, прйлаг. к ляшчына. Ляшчынныя кусты. НК: Очеркн 482.
•ляшыць—см. тд лёшыць.
•лятнік-гкў, предл-Ікў, зват.-іча, мн. ч.-КІ-коў-ком-кі-камігкох, м.—летняя дорога. Ксл. Лятніком пабег у рык(? С.) Калышкі Лёз. (Ксл ).
•лятўха-ўхі-ўее, ж.—женіцнна летчнк.
•лятўк-yxä, предл-укў, зват. лятўча, мн. ч,-кі-коў-ком-коў-камі-кох, м.—мечтатель. Адзельск Ск.
•лятўн-уна, предл.-нў, зват. лятўне, мн. ч. лятуны-оў-ом-оў-амі-ох, м.—летчнк (авнатор, воздухоплаватель, С.) мгсл. •лятуноў-ова-ова—прннадлежаіцнй лет-чнку, летчнков, авнаторов.
•лятўнак-нку, предл йзват.-нку, м.—мечта. Адзельск Ск.; МГсл.; Гсл. АдбудавйНЬНв нацыянальнае Беларусі было лятункам Ластоўскага. Бацьк., Но.4(440). Лятункамі грай. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 20, 5). Ты Ж яшчэ большы рамантык, ты сьмялей, паўней умееш аддацца лятункам. ЗСД179. Хто волю верна сьніць, працят лятун-кам аб вялікім, Таго не спакусіць. Жылка 43. У маіх лятунках Ты(Вільня) ўладар-ная, пануеш Ты, харашыня. Тм. 83.
Смутна ў лесе, быццам чары напусьцілі тут паны. Дзе ж лятункі? Дзе вы мары? Адабралі ўсё яны. С. Музыка 168. Ночка сплывае лятункамі. Крушына: Творы 90.
•лятўнскі-кая-кае, 1. свойственный "лятуну"— летчнку, авнатору; авнатор-скнй.
2. авнацнонный, воздухоплавательный. •лятунства-ea, ср.—авнацня, воздухоп-лаванне.
• лятўшын, -ына-ына—прннадлежаіцнй ’’лятусе" — женіцнне лётчнку.
•лятуцённасьць-цг, ж.—мечтательность. мгсл. На ўсіх відах плавала мяккая лятуценнасьць. Зсд 335. РаптаМ у пану-рую манатоннасьць даляцела мэлёдыя, поўная лятуценнасьці. Сіндрэвіч(Беларус, Но. 169).
•лятуцённы, -ная-нае—мечтательный. Сьпяшайся, трытонка, у ціхі, лятуцен-ны лістапад. Лойка: л. песьня. Гэта — шчырая лятуценная душа. зсд 365. Отгл. ймя суіц. лятуцёньне-ня, предл.-НЮ, мн. ч.-ні-няў—мечтанне. Адзельск Ск.; Гсл. Ляту-ценьнямі лунаю я над Беларусяй. Крушына:
лятуцёць
635
зьляцець
Лебедаь 9. На плашох лятуценьняў плыву. Тм. 15.
•лятуцёць, ляшў(лятучў), лятуціш, лятуціць-цім-ціцё, лятуць(лятуцяць), несоверш.—мечтать. МГсл.; Адзельск.; Ск.; Гсл. Я лятуцець пакінуў. А. Чэмер. Ім проста хацелася пабачыць іншага сьвету або хоця лятуцець аб ім. Корзюк. Алечка лятуцела быць балярынаю. Дзьве Душы 23. Каханая, любая, квеце! У палоне вясёлае долі ёсьць песьняй аб кім лятуцець, і сэрцу даволі, даволі. Жылка 93.
•лятуцецца-ц/uua, несоверш.—мечтаться. Адзельск. Лятуцелася аб працы ў вольным краю, аб дзеяльнасьці. Дзьве Душы 10.
•лятучка-чкі-чцы, ж.—мечтательннца. Адзельск. Ск.
• лятўнчын-ына-ына—прннадлежаіцнй женіцнне летчнку.
•Лявон-на, предл.-ну, зват.-не—Леон нлн Леонтнй, Нсл. 266. Лев. Ці Лявон, ці не Лявон, а з раду ня вон. Послов. Нсл.
•Лявошха-гхі-гсе, ж. 1. жена "Лявона"— Леона нлн Леонтня, Нсл. 266. жена Льва.
2. нзвестный велнколнтовскнй(белорус-скнй) нацнональный танец. Гсл.; Ксл. Марылька хадзіла Лявоніху ізь Зьмітры-ком. Санікі Беш. (Ксл.). Лявоніху грай, a полькі ня хочам. Ст. Заграй Лявоніху. Нсл. 266.
•лявізор-ора, предл. U зват.-ору м.—ревн-зор. Нсл. 266. Лагодны лявізор. Нсл. 2бЗ(под лагодны).
•лявізаваць-зўю-зўеш-зўе, повел.-зўй-зўйма, несоверш.—ревмзовать. Нсл. 266. Лявізор лявізуе аканому. Нсл.
•лявіца \-цы-цы, ж. 1. левая рука.
2. левая сторона. Правіца сьмяецца, лявіца плача. Кіт. 131а5.
3. полйт.—левое крыло(партнн, парла-мента).
• лявіца П-цы-цы, ж.—самка льва, львнца. •ляўшўн-уна, предл.-унў, зват.-ўне, мн. ч„ дат.-НОМ, мн. ч., предл.-НОМ, м.—левша. Койданава; Шсл. Ляўшўн робе леваю рукою, а ня праваю. Ст.
•ляцёць, лятў, ЛЯЦІШ, 3-ее лйцо мн. ч.
лятўць—лететь. Ар. Жаўранкі лятучы пяюць. Нсл. 168. Зязюля куку, у шчыры бор лятучы; а Мар'янка плача, да шлюбу йдучы. Нз песнн, Нсл. 268. Я ляту за вамі. Гарук Вясна. Адны вятры лятуць з гары. Гарун(ст. "Навокал”). У крЫвавЫЯ Хмары лятуць мерцьвякі. Караткевіч. Лятуць вятры, вясёлыя, угрунь. Кавыль: Думы 24. Многократ. лехаць-аю-аёш-ае, повел.
лётай-айма, многократ. — летать. МГсл.; Ар.; Шсл.; Ксл. Шпак лётае над ІМІ. Грахоўскі: Лясная казка. Птушка лётае. Ст. Ластаўкі лётаюць высака. Унава Лёз. (Ксл.). Лёталі іскры. ЗСД 56. Ластаўкі лёталі нізка над вуліцай. Юхневіч: Цётка. Сярод голых галінак лёталі нейкія птушкі. Гамолка. У старым прысадніку лёталі совы ночы. Лынькоў: Воўчы Лог(”Калосьсе” Но. 2, 1935 г., стр.
97) . Ня ўсе птушкі лётаюць. Послов. Рапан. 263. Соеерш. аблётаць—облетать; в смысле быстро обойтн, побывать у кого. Шсл. Соверш. аблётаць—облетать, окончнть летать.
далятаць-аю-аеіч-ае, несоеерш. Далёка дужа, каменям шыбанеш, дык не даля-тае. Бясл. Соверш. даляцець. Соверш. зьлё-таць, 1. слетать; летая, побывать где-л. н прнлететь обратно. Зьлётай, лёгкі, борзда ў край, адкуль я родам. Гарун(ст. ’’Ветру”).
2. быстро, скоро сходнть(сбегать, С.) куда-л. Шсл. Як бачыш, зьлётаў па гарэлку. Ст.
зьлётацца-аюся-аешся, соверш.—устать от летання, бежання. Зьлётаўся за дзень за авечкамі. Ст. налётацца, соверш.—нале-таться, снльно набегаться. Ар.; Шсл.
Налётаўся за дзень за авечкамі. Ст. Соверш. палётаць—полетать. Ар.
аблётаць, 1. облетать(летая, побывать во многнх местах, С.) Шсл.
2. быстро обойтн, побывать у кого-л. Шсл. Усё сяло аблётаў і нідзе не дастаў капейкі. Ст. Соверш. абляцёць, аблятў, абляціш-ціць-цім-ціцё, аблятуць—обле-теть, пролететь вокруг чего-л. Ужо твае(салаўёвы) таварышы лугі абляцелі. Водзьвінка Імгл.(Косіч 58).
адлятаць, несоверш.—отлетать. Соверш. адляцець, 1. прнлетев, полетев обратно.
КНІГІ ОНЛАЙН
