Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
падлазіць-лажу-лазіш-лазе, несоверш. пад што, 1. подлезать. Ар. Нашто было падлазіць пад сьвіран? Ар.
2. соверш.—подчнстнть, говорнтся о пчела Нсл. 442. Падлазіць вульлі, борці. Нсл. Прйч. падлажаны—подчшценный, подрезан-ный (о пчелах). Нсл. 442. Пшчолы падла-жаны. Нсл. Соверш. падлёзыіі-лёзу-лёзеш-зе, пад што—подлезть. А Падлез пад сьвіран і знайшоў там пяць курыных яец. Ар.
пералазіць, несоверш. праз што—пере-лезать. Ар. Соверш. пералёзьці—перелезть. Ар. Пералез пераз плот. Ар.
вылазіць-згоі-зе—вылезать. Гсл. Соверш. вылезьці—вылезть. Ар.
узлазій^-лажу-лазіш-зе, несоверш.—взле-зать. Ар. Соверш. узьлёзыц-лёзу-лёзеш-зе—взлезть. Ар.
улазіць, улажу, улазіш-зе, несоверш. 1. влезать (во внутр чего-л. Ар.) Нсл. 60. У гэту судзіну ўлазе паў вядра. Нсл.
2. входнть в новое строенне. Нсл. 60. Улазіць, улезьці ў новую хату. Нсл. Соверш. улёзый-зу-зеш-зе. Лазенька наша дужа маленька, чалавекам тром толькі ўлезь-ці ў яе. Нсл. 264.
•лёжня-«і-нг, ж.—лежанне. Ар.
•лёжні-няў, едйнств. ч. нет, — прйТЯЖН-мость к лежебочному покою, особенная лень. НК.: Бабы, Но. 17.
•лёйка-кг, дат.. предл. лёйцы, ж.—прнспо-собленне в внде конуса, заканчнваю-іцегося трубкой, служаіцее для пере-лнвання н фнльтровання жндкостей, воронка. МГс; Ар.; Ксл. Падай лейку — трэба наліць газы. ісачкава Аз. (Ксл.).
•лейкаваты, -тая-тае—воронкобраз-НЫЙ, МГсл.
• лейцы-цаў—веревкн (пеньковые, ре-менные, кожанные, ннтянные), прнсте-гаемые к узде запряжённой лошадн для управлення ею, возжн. Ар.; МГсл.; Ксл.; НК.: Очеркн, Но. 756. ВйЗЬМІ ў рукі лейцы. Мікала-ёва Куз. (Ксл.). Дзяржы каня за лейцы, бо разьнясець. Навасёлкі Сян. (Ксл.). Падай лейцы ў сенцах: буду каня запрагаць. Ст. Конь парваў двое лейцаў. Ст. Одна ляйчы-nä-ны, ж.—возжа. Ар.
•лек, лёку, предл. лёку, зват. лёча; мн. ч. лекі-каў, м.—лекарство. Ар. Якіх толькі лекаў не прабавалі, нічога не памагло. Ст. Ніякімі лекамі не загоіцца смутак душы. Крушына: Творы, 29.
лёкар
625
лес
•лёкар-ря, предл. й зват.-ру; мн. ч.-ры-роў-ром-роў-рамі-рох, м.—врачь. Жалудова Лёз. (Ксл.); Шсл. Скрозь аб’езьдзілі па ўсіх лекарох ірады ня даць хлапцу: усёхварэе. Ст.
•лйкаўка-ркі-рцы, ж.—женшлна врачь.
•лёкарскі-кая-кае—связанный с дея-тельностью "лекара", врачебный, МГсл. медйцннскйй. У лекарскіх навуках доктар Скарына. Лекарская помач.
•лекатаць, лекачў, лякочаш-ча, несоверш.
1. булькать, Шсл. клокотать, бурлнть, с шумом клпеть (о жйдкостй). Лякоча бульба ў гаршку. Ст.
2. треіцать, Шсл. тарахтеть. Калёсы аж лякочуць, так борзда едзе. Белая Пух. (Шсл ). Соверш. залекатаць—затарахтеть. Шсл. Калёсы залякаталі па сухой дарозе. Белая Пух. (Шсл.).
•лекавы-вая-вое—лечебный. "Удырнік ” — гэта лекавая трава. Хведаровіч: пісь-меньнікі, 60.
•л ёкі, лёкаў, 1. леченйе. Шсл. Баба паехала ў лекі. Ст.
2.—см. под лек.
•лёкца-І^Ы, дат., предл.-ЦЫ, ж.—урок.
•лемантар-apä, предл.-арў, зват.-äpy; мн. ч,-ры-роў-ром-ры-рамі-рох, м.—букварь. Ар.; Гс; Нсл. 267. Гэта слова ўжываецца сярод шляхты, праваслаўнага духа-венства, мяшчан а пісьменных сялян. Нсл. 267. Лемантар яшчэ сьлібізуе. Нсл. Уменьш. лемантарык-ыха, предл.-ЫКу, зват-ыча. Нсл. 267.
•лемантарны-ная-нае—букварный.
•лемег-га(-гу), предл. лемезе, м. 1. бревно в фронтоне. Ксл. Лемегі пачалі выкідацца ў пуні, каб страху не ўзадрала. Аляксандрава Гар. (Ксл.).
2. ЛЯмёгІ, лемягі, Бяльсл. едйнств. ч. нет. 1. фронтон, Ксл. бревна, которымй закла-дывают с одной йлй с обелх сторон фронтоны в зданню. Бяльсл. У лямегах ЗЬвІў верабей гняздо. Велашковічы Лёз. (Ксл.). Будзем пуню рабіць у лемягі з фран-тонам. Брылеўка Краснап. (Бяльсл.).
3. лемяп, Бяльсл. одйн лёмег—слега. Пад лемягі або сьлегі надабе класьці заземіну. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
•лёна, нареч.—см. под ЛЯНЫ.
•ленавацца, лянўюся-ўешся, повел.-уйся-уймася, несоверш.—леннться. Гсл.; Ар.; Шсл. Лянуецца сабе вады прынесьці. Дайнава Пух. (Шсл.). Станеш ленавацца — будзеш із хатулямі цягацца. Послов. Тм. Каму багі далі толькі, колькі табе, ад таго можна больш вымагаць. Але ты лянуешся. Тат.: Кво вадыс, 267. Соверш. разьленавацца-нўюся-нўешся—разленйться. Шсл. Hemma ты разьленаваўся, нічога ня хочаш рабіць. Ст.
•лёты-тая-тае—слабый (характером, в работе). Ар.
лентага характару—слабохарактер-ный. Ар. Мікіпар лентага характару. Ар.
ленты да работы—не энергнчный в работе. Ар. Наталя да работы лентая. Ар.
лентае натуры—слабохарактерный. Ар. •лёны, Нсл. 738, ЛЯНЫ, Гсл.; Шсл.; Ксл.; НК.: Очеркн. леннвый. Нсл. 738; Гсл.; Шсл.; Ксл. Ляны твой конь дужа. Сахны Сян. (Ксл.). Здыхата кабыла сусім ляная: бяз пугі й слухаць ня хоча. Ст. Вечар плыў ляны. Крушына: Лебедзь, 21. Кранула б СЭрца й каменнага, падняўся б і ляны. Крушына (Зьніч, 1952, Но. 20, стр. 5). Яна таўстая ляная маладзіца. Рэч. (Пет. п, 37). Ср. cm. лёншы. Нсл. 738. Леншага каня выбраў у падводу. Нсл. Прев. cm. найлёншы. Нареч. лёна—ленй-во. Л. праказаў няўважна, так лена. зсд 14. Had ім (полям) лена час ад часу пралёталі птушкі шэрага колеру. Сьця-блевіч (Бацьк., Но. 1-2/437-438).
•лень: што-лень, каго-лень—что-ннбудь, кого-ннбудь. Яна што-лень асыпае (бульбу).
•лень, частйца, прйдаюіцая местойм. й наречйям значенйе неопределенностй; отвечает русск. ’’нйбудь”. Кк.; Беласточчына. "Скажэце, мае міленькія, ці ёсьць памеж нас хто-лень, каб не аплакаваў яшчэ альбо свайго сына, альбо свайго брата, альбо свайго мужа, што цар забраў яго ў некруты, дый загнаў чорт ведае дзе?... ””Муж. Праўда”, Но. •лепей, лепі, лепш, лепшы, ляпей—под добры.
• лепі—см. под добра.
• лепш—см. под добры.
• лепшлць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. пере-меняться к лучшему, Нсл. 274. улучшаться. Характар панскі лепшае, палепшыў. Нсл. 2. прйходйть в лучшее состоянне, Нсл. 274. улучшаться, выздоравлйвать. Здароўе мае ня лепшае. Нсл.
палепшаць, соверш. к лепшаць, 1—пере-меннться к лучшему. Нсл. 274.
2. соверш. к лепшаць, 2,—улучшнться, Шсл. прндтй в лучшее состоянйе. Нсл. 274. Быў слабы, але трохі палепшаў цяпер. Ст. Каб ты палепшаў. НК: Очеркн, 296. Отгл. ймя суіц. палепшаньне—улучшенне.
лепшае, палепшала, безлйч. e 1, 2 см. от лепшаць, палепшаць. Нсл. 274. Лепшае, палепшала жыць. Нсл. Палепшала бацьку к сьмерці. Послов. Нсл. Жыць цяпер шмат палепшала. Ст.
•лес, лесу, предл. й зват. лёсе, мн. ч. лясы-соў-сом-сы-самі-сох, м.—лес. Ар. I будзеш на зямлі ты, любы лесе, мне помнікам на доўгія гады! Лойка: Л. песьня.
цемны лес—лес, нз-за верцшн которого едва перепадает на землю солнечный лучь, где на 10 сажень расстояняя уже нельзя вндеть предмета й где во время бурй слышйтся только шум качаюіцйхся вершйн, да отдалённый гул. нк: Очеркн4б8.
лесавік 626 лёташні
лясіна-ны, ж.—одно лесное дерево. Труба-старынка зроблена зь лясіны. С. Музыка 202.
•лесавік-іка, предл.-ікў, зват.-іча, мн. ч.-кі-коў-ком-коў-камі-кох, м.—лешнй. МГсл.
•лесавікі, мн. ч.(одш лесавіку-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1.—дйкйс лесные яблокн. Ксл. Лесавікоў мех прынесьлі. КабішчаКуз.(Ксл.). 2.—см. под лесавік.
•мсавішка-шкі-шцы—лесная "дзічка ” (дйкая яблоня ЙЛЙ груша). НК: Очеркн 409.
•лесавы-вая-вое—лесной. Шсл.; Дсл. 38(под "брань”). Сьвёкар кажа — мядзьведзіца лесавая. Лупекі Стдуб.(Косіч 32). Гэта птушка лесавая. Слопішча Шацк. (Шсл.). Вухнулі ў лесавой немай цішы. Дзьве Душы 4.
•лёска І-скі-сцы, ж. 1. ограда, состояіцая нз тонкого орешнйка, осйннлка йлй березняка, переплетенного рядом в стоячем положенйй, Нсл. 264. ограда йз тонкйх палочек. Растсл. Лескаю сад абгароджаны. Нсл. Раніцай сядзела на лесках жабка. Кл.: Каліна 94. Паглядае скрозь плот у чужы гарод і церазь лескуў ЧуЖЫ сад. Гарэцкі: Песьні 66.
2. плетенка для подкладыванйя под дверь. Растсл.; ПНЗ.
•лёска П-скі-сцы, ж.—лестнйца. Шсл. Палез на лесцы на вішню. Забалоцьце Сьміл. (Шсл.).
•лёстачка-w, обш., област.—ласкатель, Нсл. 268. льстец. Ты добры лестачка, да кажнага падлесьцішся. Нсл. См. лісьцёх-ёха. Ср. падлыгайла, падлыжнік-іца.
•лёстачкі-каў, едйнств. ч. нет.—лесть, льстйвые слова. Нсл. 268. Лестачкамі дух выймае, а ліха мысьле. Нсл. См. лесткі. Ср. лісьлівасьць.
•лёсьвіца-г^ьг, дат., предл.-цы, ж.—лест-ннца. Ксл.; мГсл.; Куцельня Пц. Па лесьвіцы ўзьлезь на страху. Бешанкавічы (Ксл.). Гаршчок зьлез па даўгой лесьвіцы даракі. Дзьве Душы 68.Што за дарога'. хто ні йдзе, кажны кульгае?(лесьвіца). Рапан 342.
лёсьвічка-ша-чцьг—лесенка. Гсл.
•лёсьціцца, лёшчуся, лёсьцішся, несоверш.. област.—льстйть, ласкаться, стараться лестью снйскать расположенйе. Нсл. Ср. падлыгаваць. См. лісьціцца, лісьлівіць. Соверш. прылёсьціцца, област. Нсл. 268. Глядзі, каб прылесьціўшыся, ня ўкусіў. Нсл. Соверш. падлесьціцца—сннскать распол женле чье-л. лестью. Нсл. 443. Ён к імне лесьціцца, ды не падлесьціцца. Нсл. Соверш.
разьлёсьціцца—рассыпаться с лестью, с ласкамй. Нешта ты разьлееьціўся, знаць прасіць чаго хочаш. Нсл.
•лёшыць (Растсл.; ПНЗ), ЛЯШЫЦЬ, (НК.; Гсл.)
1. о огороде: делать гряды. Ср. ляха 1.
2. намечать пучкамн соломы' веткамй (следом ног/Гсл.) те гранл, куда падают прй (ручном, С.) посеве хлеба крайнне зерна(оставляют "ляху", Гсл.) НК: Бабы, Но. 44, намечать лйнйй во время посева.
Растсл.; пнз. Заўтра яго возьмуць ляшыць ЖЫта. Дзьве Душы 38.
ляшэньне-ня, предл.-НЮ, 1. отгл ймя суйі. к ляшыць 1.—деланне гряд.
2. отгл. ймя суіц. к ЛЯШЫЦЬ 2.
3. ляшэньне (пашні)—проведенне борозд то вдоль, то поперек пашнй, а также й в обводе ея более глубокую борозду, по окрайнам й вдоль меж(для стока воды, С.) НК: Очеркн, 444, проведенйе "разораў”, "разорын".
•лёта-лад ср. 1. лето. Ар.
2. то.іькр в ймен.й вйнйт. падежах мн. ч.
—леты, годы, лета. Пройдуць леты маладыя, славачка мінецца. Жыгалкі Стдуб. (Косіч 20). Дагнала я свае леты ў калінавым мосьце, зьвярніцеся, мае леты, хоць да мяне ў госьці. Нз песнн, Ар. Маладыя свае леты марне загубіла. Ііз песнл, Ар. У галодныя леты. Нсл. 274. Леты ня ўлад-НЫЯ. Гарун(ст. ”Мая люба”). Як у служкі сходзяць леты, у пастуха пытай, маці ў птушкі гэтай, канюха. Купала: Адвечная песьня. Беглі дні, міналі леты. С. Музыка22б.
лет не дарасьці—быть несовершенно-летннм. Ёсьць у мяке сястра, лет не дарасла. Горц(Кот. 203).
да лет я дажываю—дожнваю свой век. Ц. с. Зьвяровічы Красьн.(Дсл.). Уменьш. лётка-KÖ, предл.-ку. Шсл. Ласкат. лётaнькa-^й. Нсл. 274. Летанька цэлае працавалі, а нічога не далі за тое. Нсл. Ласкат. лёцечка-чка. Нсл. 274. Лецечка хвала Богу папрацавалі. Нсл. Зіму прала, вясну ткала, лецечка бяліла. (Косіч 243). Цёплае сяголета лецечка. Ст. •лётапіс-сг, предл. й зват.-се, м.—летопнсь. Тут пішацца летапіс вясельляў. Камэйша (Голас радзімы, Но. 976).
КНІГІ ОНЛАЙН
