Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•лапўн-уня, предл.-унё, зватп.-ўне, мн. ч.-уны-оў-ом-ны-амі-ох, м.—тонкая, хлеб-ная лепешка, по велнчнне блнна, нз кнслого хлебного теста. НК: Бабы, Но. 9.— ком теста, велнчнною в кулак, несколько просалнвается, распластыва-тсяя по велнчнне сковороды, на которой н ставнтся в печь, на подготовленныее уголья. Когда ’’лапун" запекся сверху н сннзу, его кладут "дапякацца" в печное устье. Толіцнна "лапуна”бывает в пальца два, НК: Очеркн 7. внд лепешкн. Ксл. Я зьеў толькі адзін лапун. Баравыя Куз. (Ксл.).
пячы лапуны—бнть днтя ладонью по МЯГКОЙ частн тела. НК: Бабы, Но. 9; НК: Очеркн, Но. 29.
•лапурка-ркі-рцы, ж.—ручка у детей раннего возраста, прнмерно колыбель-ных. НК: Нгры, Но. 4. Уменьш. лапуронка-нкг-нцы, ж.—ручка у детей раннего возраста, прнмерно колыбельных. НК: йгры, Но. 4. •лапчасты-шая-отае— с большой лапою, лапкою. Хінучыся адна да аднае заша-пацелі лапчастыя. Змагар: Лесавікі.
•лапырка-ркз, дат., предл. лапырцы, ж. —ложка. Ксл. Памый лапырку — есьці надабе. Пушкары Сян. (Ксл.).
•ласоха-сш-осе, ж.—женіцнна, любяіцая лакомства, сластёна, Нсл. 265. лакомка. Ласоха гэта ўсю сьмятану паела, а нам сыраквашу пакінула. Нсл.
•ласонік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—ла-комство(сластп, лакомое блюдо, С.) НК: Очеркн 36. Отгл. ймя суіц. ласаваньне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў, ср. Цераз сваё ласаваньне ласку страціў. Нсл. 265.
•ласаваць-сую-суеш-суе, повел-суй-суйма, несоверш. што або без dan. 1.—лакОМНТЬСЯ. Ар.; НК: Очеркц Но. 32; Нсл. 265; Гсл.; Смл., Вят., Вост. (Даль). Вы ласуецеў дварэ, а мыўполю галадуем. Нсл. Будзе табе ад мамы, што ты ласуеш, паласавала сьмятану — мёд. Нсл. Соверш. паласаваць—полакомнться. Нсл. 265. См. ласаваць. Соверш. праласавацьт што на што—нзбережать, нстратнть на лакомства. Нсл. 524. Праласуеш грошы на макоўнікі ды пернікі, а хлеба ня будзе за што купіць. Нсл.
2. жадно смотреть. Ск. Кот глядзіць на мяса й ласуе яго. Ск.
•ласавацца-суюся-суешся, несоверш.—ла-комнться. Войш.; Ар. Соверш. паласавацца —полакомлться. Ар. Соверш. заласавацца —чересчур полакомнться. Еж, бабуся, не заласуйся і двор не запасуйся. Водзьвінка Імгл.(Косіч 254).
•ЛЙСІК-ІКЯ, предл.-іку, зват.-іча, м.—(ма-ленькнй, С.) лакомка. Нсл. 264. Ласік маленькі бараначкі любе. Нсл.
•ласікі-каў, едйнств. ч. нет.—лакомства, лакомык яства. Нсл. 264. Усі грошыкі страціў на ласікі. Нсл. Ласікаў не пад ’ясі. Нсл.
•ласіньнікчкя, предл.—іку, зват.-Іча, м. —камышеобразная трава. НК; Очеркн4бі. •лйсіца-цы, дат., предл.-цы, ж.—небольшое хатное жнвотное семейства куньнх с тонкнм н гнбкнм телом, ласка. Хто ласіцай стане, таго мышы баяцца будуць. Послов. Рапан.: Прык. 27. Ласіца — невялічкая дзярлівая жыеёла, належа да радзімы куніцаў. Тм.
•ласіцца-шуся, несоверш. da каго—лас-каться. Гсл.; Нсл. Нешта та ласішся да мяне; ці не прасіць чаго хочаш? Нсл.
•ласка-скі-сцы, ж. 1. полученное даром. 2. даровая услуга. 3a вашу ласку я ўжо пакажу вам, як людзі кісель із малаком ядуць. Косіч 229. Ласка была ў тым, што незнаёмага падарожнага хораша пры-нялі ў доме.
3. благодать. Учынюшчы сьнег агню, ласку ўчыні над уметам(араб., царквою) Магамэда! Кіт. 116a. (Бог, С.) пакрыўца — усіх пакрыеаю, сваею ласкай умет(араб., царкву) тваю ўвёсялю. Кіт. 122а. Тут ся наўчаем, іж ня так за нашым старань-ням што добрае стаецца, як далёка болей за помаччу Божаю а за ласкаю Яго сьвятою ўсе добрае чынім. Зізані: Толкова-нне. Вер, што цераз усеміласьцівую ласку супоўнае дараваньне адзяржыш. "Малітвы пры сьвятой літургі” 1965 г.(Б. Шляхам, Но. 1-124, стр. 7). Хто будзе дзяржаці справы твае, (Бог, С.) яму ўчыню ласку Сваю. Кіт. 1206. Айцу і матцы яго із ласкі Сваей дасьць ім Пан Бог спасеньне. Кіт.2617. Стварыцелю, ласкі Тваей жадаю. Тм. 4аі7. Калі Ты, Пан мой, мне ласкі і помачы Сваейняўчыніш, як Тваё адзіноства знаць маю? Тм. 461. Хто бы быў сам ласкавы, Пан Бог ласку Сваю над нім у^ыніць, а хто не перась-церагаў ласкі людзкой, той чалавек ласкі Божай ня будзе мець.. Тм. 10617, Нааі. Іса(араб., Ісус) рэк: Табе няхай ласка Божа будзе, і матка мая! Кіт. 9баіб. Каб і волю Тваю чулі, каб і ласку Тваю зналі. НК: Старцы 79.
4. МНЛОСТЬ. Ар.; Нсл. 265; Шсл.; Гсл. Ласкі meae прасіць ня буду. Ст. Як панская ласка! Нсл. 3 ласкі жывець. Нсл. 3 ласкі і за прывільлям караля яго міласьці. Стт. 1. Ласка твая, што ўсяго наўчыўся, у жыцьцё, і ў людзей, і ў цябе ўлюбіўся. Гарун(ст. "Літаньне адзіноце”). Мне ж, калі так ваша ласка, чару мёду паднясеце. Гарун: Шчасьце М. (Прымаюць плату) што ласка будзе. НК: Пособ.
5. доброе расположенне(к кому, Гсл.) Нсл. Ён у ласцы ў пана. Нсл. У нашай Параскі ні гневу, НІ ласкі. Послов. Цішчанка(”Беларусь”, 1959, Но. 2). Старшы, Сымановіч, знаў Гаршка яшчэ тады, як ён быў у ласцы ў вархімандрыта. Дзьве Душы 73.
ласкатаньне
619
ласўн
убіцца ў ласку—втереться в располо-женне. Ар.; Іг.
6. взанмное расположенйе. У ласцы мяжсобку жывуць. Нсл. 265. У ласцы не перажывеш. Тм.
7. употребляют, как безлйч. глагол—угодно. Нсл. 265. Ласка мая, дам, ня ласка — ня дам. Нсл.
8. одолженне. Гсл.; Ар. Зрабі ласку, купі абаранак вязку. Поговор. Дз. Вялікую ласку зробіш, калі прыдзеш. Нсл. Зрабі мне ласку.
зрабіць ласку—сделать одолженне. Ар.; Дз.; МГсл.
чыніць, учыніць ласку—сделать одол-женне. Учыні імне ласку. Нсл. 699.
калі ласка—пожалуйста. МГсл.,—сде-лать мйлость, мшіостн просйм.
здацца на ласку пераможцы—сдаться на мйлость победнтеля.
ласкі ўчыненьня, учыненьня ласкі —благодательствованйе.
•ласкатаньне-ня, предл.-ню—іцекотанйе. Нсл. 271. Ласкатаньням ледзь не задушыў. Нсл.
•ласкатаць І-чў, ласкочаш-ча, несоверш., перех.—іцекотать. МГсл.; Нсл. 271; Ксл.; Вят. (Даль). He ласкачы — памру із сьмеху. Лужасна Куз. (Ксл.). He ласкачы дзяцё! бачыш, заліваецца ад сьмеху. Нсл. См. казытаць. Соверш. заласкатаць—заіце-котать. Нсл. 173. Нешта заласкатала пад пахаю. Нсл. Да сьмерці можна заласка-таць. Тм. Соверш. паласкатаць, перех.—по-іцекотать. Нсл. 462. Паласкатаць пад пахамі. Нсл.
•ласкатаць П-аю, (ласкачў-аеш-ае)—го-ворнть, болтать громко, резко, Нсл. 271. бойко н резко говорлть, сокотать, как сорока, пустословйть. Вят., Вост. (Даль). Ласкатай, ласкачы, пакуль па зубах возьмеш. Нсл. Отгл. ймя суіц. ласкатаньне-ня, предл.-ню—резкнй, неуместный говор, трескучая болтовня. Нсл. 271. За ласка-таньням тваім нічога ня чутно. Нсл. Соверш. заласкатаць, 1. застрекотать. Нсл. 173.
2. (перен.)—заговорлть резко. Нсл. 173. Заласкатала, як сарока. Нсл. Соверш. наласкатацца—вдоволь наговорлться резко. Ласкатуха нашая ня борзда наласкочыцца. Нсл. Соверш. наласкатаць —наговорнть, наболтать резко. Нсл. Яна тут шмат чаго наласкатала. Нсл. Соверш. паласкатаць—(резко переговорнть, С.), перечнслйть упрекн, недовольствня. Нсл. 462. Ня ўсё ты яцічэ паласкатала. Нсл. •ласкатацца, ласкачўся, ласкочашся, несоверш.—іцекотать другнх. Нсл. 271. He ласкачыся, вельмі ласкочашся. Нсл.
•ласкатўха 1-ўхі-ўсе, ж.—іцекотуха. Вят., Вост.(Даль).
•ласкатўха І1-ўхі-ўсе, ж. 1. болтунья, говоряіцая громко, резко. Нсл. 271. Вят., Вост.(Даль). Аглушыла ўсіх ласкатуха
гэта. Нсл.
2. бранчйвая женіцйна. Нсл. 271. Ласка-тусе гэтай угамону няма. Нсл.
•ласкатўн 1-уна, предл.-унў, зват.-ўне, мн. ч„ дат.-НОМ, мн. ч„ предл.-НОХ. м.—іцекотун.
•ласкатўн ІІ-уна, предл.-унў, зват.-ўне, мн. ч„ dam.—HOM, мн. ч„ предл.-НОХ. м.—болтун (говоряіднй громко, резко, С.) Нсл. 271, треіцотка(болтун-нья). За ласкатуном гэтым не задрэмеш. Нсл. Уменый. ласка-тунок-умка, предл.-нку, зват.-ўнку, мн. ч„ дат.-НКОМ. мн. ч„ предл.-НКОХ—ДЙТЯ Нву-молчно говоряіцее, іцебетлйвый ребенок. Нсл. Ой ты ласкатунок маленькі! Нсл. •ласкавасьць-ці, ж.—свойство по знач. прллаг. "ласкавы”.
•ласкавёць-ёю-ёш-ёе, несоверш.—укро-іцаться, делаться сннсходйтельнее, Нсл. становлться ласковее. Пан ласкавее, паласкавеў. Соверш. паласкавець. Нсл.
•ласкавы-вая-вае, 1. мйлостйвый й благодушный. Ар. Хто бы... быў сам ласкавы, Пан Бог ласку сваю над нім учыніць. Кіт. 10616. Які ты ласкавы стаў. Ст.
2. оказываемый "з ласкі”, т. е. даром, бесплатно. Ласкавыя памочнікі. НК: По-соб. 106. Ласкавая памога. Тм.
3. получаемый ”з ласкі”. На ласкавым хлебе жывець. Нсл.
4. прйннмаемый ”з ласкі”. Недалужныя ласкавыя памочнікі. НК: Пособ., 107. Ср. cm. ласкаўшы. Пачакаўшы, будзе Бог лас-каўшы. Послов. Рапан: Прык. 65. Нареч. ласкава.
•ласкі, ласак—лостовйцы, вставкй под МЫШКОЙ В рубахе. Раст.: Смоленск 149.
•ласкучынюшчы, -чая—благодательст-вуюіднй. I Іса(араб. Ісус) Я Твой Бог, ведаю і естэм ласкучынюшчы. Кіт. 95аіЗ. •ластавічы-чдў, мн. ч.—веснушкн. Ксл. Спораваў гнезды ластавак, дык ласта-вІЧЫ на аблІЧЧу. Лужасна Куз. (Ксл.). См. рабаценьне.-ціньне.
•ластаўка—кі, дат., предл. ластаўцы, ж. 1. ласточка. Ар.; Шсл.; Рудня Аз. (Ксл.).; МГсл. Ластаўкі лётаюць нізка'. мусіць будзе дождж. Ст.
ластавянё-«ягр, мн. ч.-няты, ср— птенец ласточкв. Наслухалася няўрымсьлівых ластавянят. Е. Лось: Дома.
2. вставной треугольный кусок матернн в брюках. Ксл. Шый нагавіцы з ластаўкай. Купіна Віц. (Ксл.).
•ласуха-ўхі-ўсе, ж.—женіцнна лакомка. Шсл.; Ар.; МГсл. Ласуха гэтая адна выпіла ўсё малако. Ст.
•ласўн-на-нў, зват. ласўне, мн. ч.-ны-ноў-ном-ноў-намі-нох, м.—лакомка(мужчн-На). Ар.; С-тралкі Беш. (Ксл.); Шсл.; Смл., Рск. (Даль); МГсл.; НК: Очеркн, Но, 32; Нсл. 265. Я ведаю: на сыр ты ласун. Ст. Ласун гэты праласаваў на пірагі свае грошы. Нсл
ласунок
620
латак
Уменьш. ЛЯСуноК-НКЙ, предл.-нкў, зват. ласўнку, мн. ч., дат.-НКОМ, мн. ч„ предл-НКОХ, м.—маленькйй лакомка. Нсл. 265; Ар.
Ласунок гэты маселца любе. Нсл. Сыноку МЯНв вЯЛІКІ ласунок. Падлазыгікі Куз. (Ксл.). •ласунок—см. под ласун.
•ласўнак-нку—лакомый предмет, ла-КОМСТВО. НК: Очеркн, Но. 32; Ар.; НК: Пособ., Но. 27.
•ласы-сая-сае, 1. (доставляюшнй вкусо-вое наслажденйе, С.), лакомый. Ар.; Косіч 53, Растсл.; НК: Очеркн, Но. 32.
ласы кавалак—лакомый кусочек, вкус-ное кушанне. НК: Бабы, Но. 16.
2. падкнй до чего-л.(нмеюіцнй особое прнстрастне к чему-л., С.) пнз, лакомый, говоря о ллце, охочнй к лакомству. Нсл. 265; Смл.; Ст.; Ар. Нареч. ЛЙСа—лакОМО. Ар.; Шсл. Кот вельма ласа пазірае на сала. Ст. •ласько-кй, предл.-кў, мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м.—(мужчдна, С.) лакомка. Нсл. 265. Ласько на пірагі, на гарэлачку зь мёдам. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
