Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•лўнка-нкч, дат., предл. лўнцы, ж.—про-рубь. Ксл. Ідзі на лунку мыць хусьце. Вайловічы Сір. (Ксл.). Уменьш. лўначка-чкг. НК: Очеркн, Но. 778.
•лўнечка-wa—луначка. НК: Очеркн, Но. 778. 9лўнуць~ну~неій~не, несоверш. й соверш.—по-гнбать н погнбнуть, Нсл. 272. умереть. Смл. (Даль).
лунь
647 лупіць
2. пропасть. Дзе ён сядні лунуў? Нсл. Сам ты луніш і нас губіш. Нсл. Лунь ты прападзі ад мяне! Нсл. Ён уборзьдзе луніць(умрэць, Смл., Даль). Соверш. злунець. Н. Рудня, Вял.
•лунь-НЯ, предл.-НЮ, зват. лўню, м.—луНЬ (птнца). Белы, ЯК лунь. Рапан: Прык. 164.
•луп I, лўпу, предл. й зват. лўпе, м— взятка. Нсл. 273. Добры ўзяў луп. Нсл.
•луп II, глаг. частйца к лупІЦЬ—ХВать. Нсл. 273. Луп яго бізуном па сьпіне. Нсл.
•луп III, глаг. частйца к лўпаць—ХЛОП очамн. Нсл. 273. Луп, луп ачыма; знаць сорамна стала. Нсл. См. лып.
• лўпа-пы-пе, ж.—задер н выіцерб в железном предмете. Йз косы "лупы выганяюцца” расплескнваннем повреж-денного лезвня. НК: Очеркя, Но. 792.
•лупазвон-на, предл.-ну, зват.-не, м.—гу-бошляп. МІХ.
•лупак-а, предл.-ä, зват.~ача, м.—шнфер.
•лупаніна-ны-нг, ж.—слншком быстрый н легкнй доход, особенно взятка. Нсл. 272. Як здавалі некрутаў, вось была лупаніна. Нсл.
•лупаты 1-тая-тае—с болыпнмн нек-раснвымн губамн. Шсл.; Ар. Дзеўкі ня любяць лупатага. Гсл.
•лупаты І1-тая-тае, 1. с глазамн на выкате, с большнмн глазамн, сглазас-тый, Гсл. с выкатнвшнмнся глазамн. Нсл. 272. Лупатая дзеўка, кабыла. Нсл. Шчар-баты, лупаты загнет закладаець; яму Бог не памагаець. йз свад. песнн, Нсл. Із смуткам у лупатым аччу. Гарэцкі: Песьніб. 2. выпуклый. Гсл. Ласкат. лупаценькі. Гсл. Крыху лупаценькія, адылі прыгожанькія вочкі. Гсл.
•лўпаць-аю-аед/-ае, 1. хлопать глазамн. Гсл.; Нсл. 272. Лупаеш ачыма, бо сорамна. Нсл. См. лыпаць. Отгл. ймя суіц. лўпаньне-ня, предл.-ню—хлопанне глазамн. Нсл. 272. 3 лупаньня твайго відаць, што гэта твая работа. Нсл. Однократ. лўпнуць-ну-нгш-не—хлопнуть глазамн. Нсл. 272. Лупнуў дый узноў заснуў. Нсл. Соверш. залўпаць —начать хлопать глазнымн векамн. Чаго ты залупаў ачыма? Нсл.
2. nepex.—глядеть растерянно от стыда. Нсл. 272. За цябе давялося імне лупаць ачыма. Нсл.
вылупаць-аю-ёейі-ае, повел.-ай-айма, не-соверш.. nepex. 1. ВЫПучнвать. Нсл. 85. Што ты вочы вылупаеш, вылупіў на мяне? Нсл. 2. выставлять наружу. Нсл. 85. Вылупаць, вылупіць зубы. Нсл. Матка вылупіла сваю дачку на паказ. Нсл.
•лупач-ача, предл.-ачў, зват. лупачу, мн. ч-чы-чоў-чом-чоў-чамі-чох, м.—человек с ТОЛСТЫМН губамн. Mix.
•лупёж-ёжу, предл. й зват.-ёжу, м.—гра-бнтельство. Нсл., грабёж, (Гсл.) взятка. Ряз. (Даль). Гэта чысты лупеж. Нсл.
•лупёжнік, -Іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —взяточннк, алтынннк, обднрало. Нсл. 272. Няма такога лупежніка, як наш войт; без гасьцінца не патыкайся да яго. Нсл.
•лупёжны, -ная-нае—грабнтельством собранный. Нсл. 272. Лупежныя грошы ўборзьдзе чорт возьме. Нсл.
•лупёжыць-жу-жмш-жа, несоеерш. 1. лупнть кожу, бнть жестоко. Нсл. 272. Аканом нас надта лупежыць. Нсл.
2. обднрать, брать взяткн нлн большне проценты. Нсл. 272. Падачкамі лупежаць нас. Нсл. Яны квотаю лупежаць нашага брата. Нсл. Соеерш. аблупёжыць, 1. обобрать, (Дсл.) облупнть. Нсл. 348. Аблу-пежыць ліпу, бярозу. Нсл. Аблупежылі ліпу. Дсл.
2. содрать кожу, наказывая. Нсл. Будзеш збродаваць, пакуль аблупежаць сьпіну. Нсл.
3. ограбнть. Дсл. Аблупежылі, як вавёрку. Дсл.
4. обобрать, снять одежду, ограбнть. Нсл. Аблупежылі беднага ў лесе, у ваднэй сарочцы заставілі. Нсл.
5. (обобрать, С.) обыграть. Нсл. Аблу-пежылі яго добра і коніка ўзялі. Нсл. 348. Соверш. налупёжыць, nepex.—собрать, накопнть взяткамн нлн большнмн про-центамн денег. Нсл. 739. Ляндар налупе-жыў ад нас шмат дабра. Нсл. Войт налупежыў сабе капшук. Нсл. Соверш. налупёжыцца, -жуся-жышся —нате-шнться, жестоко наказывая телесно. Нсл. 739. Быўшы войтам, налупежыўся ён нашае скуры. Нсл.
• лупёка-кг, обіц. 1. жнводер, (ГШсл.) заннмаюіцнйся сднраннем кож с убнтых жнвотных. Нсл. 272. Каб цябе лупекі лупілі! Нсл.
2. корыстолюбец, обднрало. Нсл. 272. Лупека, што слупіць, то злупіць. Нсл.
3. больно наказываюіцнй. Нсл. 272. Войт наш добры лупека. Нсл.
•лўпіна-ны-не, ж.—царапнна. Гсл.
•лупіны[ одна лупіна]—лупленная кожнца картофеля, брюквы, репы н др. овоіцей. НК: Подпос., Но. 14.
•лупіна-мы-не, ж.—кожнца картофеля, фруктов. Ар.; НК: Очеркн 47.
• лупіць-плю-піш-пе, несоверш., nepex. 1. сднрать кожу, Ар.; Шсл.; Гсл. сднрать шелуху, Гсл. очніцать от кожяцы неочн-іценный варенный картофель, (НК: Очеркн 27) фрукты, яйца от скорлупы. Лупіць бульбу. Негнявічы н. А мае ж вы людзечкі, ды лупіце ж вы папу яечкі! Клім. Разьнік лупе карову. Ст. Соеерш. аблушць, nepex. a) очнстнть от кожнцы, шелухн, скорлупы. Шсл.; Ар. Здохлую карову надабе аблупіць. Запрудзьдзе Куз. (Ксл.). Разьнік аблупіў карову. Ст. Каб цябе ваўкі аблупілі! Ст. Аблупіць бульбу, яйцо.
аблуплены
648
лўскаць
б) содрать кожу. Шсл.; Дсл. Прйч. аблуп-лены, а) с содранной кожей, Ар. без прнкрытня. Дсл. Я яго аблупленага магу пазнаць. Бельск. (Дсл.). У казы аблуплена паўбока. Ст. Жаба ты аблупленая! Ст.
б) очйіценный от скорлупы. Дай яйцо, дый аблупленае. Соверш. разлупіць—ра-зодрать. Шсл. Неяк за гвозд зачапіўся ды ўсю кашулю разлупіў. Ст.
2. бйть до содрання кожн, пороть. Нсл. 272. Войт, адзаду ходзячы, лупіць бізуном прыгоньнікаў. Нсл.
3. бнть, колотйть. Нсл. 272. Так і лупіць па галаве. Нсл. Однократ. лупянўць-ну-неш-нёць-нём-ніцё, перех.—ударнть больно. Нсл. 272. Лупяні яго добранька, каб не сваволіў(дуроніў ?). Нсл. Однократ. лупнўць -нў-нёш-нёць-ніцё —снльно ударнть. Лупні яго добранька, няхай ня дрэме. Нсл. 272. Прйч. лўплены—бнтый, наказан-ный. Знаць твая яшчэ ня луплена скура! Нсл.
4. брать(назначать, С.) слншком высо-кую цену(плату за что-л., С.) Шсл.; Ар. У краме за малую рэч лупяць колькі хочуць. Ст.
5. брать взяткн йлй болыпой процент. Нсл. 273. Бяз Бога лупіць квоту. Нсл.
6. выставлять наружу. Нсл. 273. Лупіць, вылупіць зубы, вочы, язык, пуза. Нсл.
залутць, 1. задрать жнвотное. іПсл. Каршун залупіў курыцу. Ст.
2. (што)—задрать. Гсл. Карова бяжыць, залупіўшы хвост. Гсл.
3. схватнть, сорвать взятку нлн большую цену, Нсл. 173. запроснть чрезмерно высокую цену, заломнть цену. Дсл. 242. Залупіў капейку. Нсл. Залупіў грошы за тавар. Нсл. Несоверш. залупляць.
злупіць, соверш. 1. СОДраТЬ. Ар.; Шсл. ЯшЧЭ медзьвядзя не забілі, а скуру зьбіраюцца ЗЛупІЦЬ. Самін Пух. (Шсл.).
2. взять высокую плату. Ар.; Шсл. Злупіў зь мяне ўдвая даражэй. Ст. Соверш. налупі'ць —нахватать взяток. Налупіў з нас шамт грошай. Нсл. Налупіў грошай, будучы спраўнікам. Нсл.
2. надрать. Нсл. Налупіць сьпіну. Нсл. вьілупіць, 1. соверш. к лупіць, 6.—выста-внть наружу. Нсл. 273.
2. соверш. к лупіць, 1. — ОЧЙСТЙТЬ от скорлупы; вынуть нз скорлупы.
3. выпучнть глаза. Нсл. Чаго ты вылупіў свае бельмы? Ст.
4. соверш. к лупіць, 3, 4.—отодать хоро-шенько. Як вылупіў малога раз і другі, дык і перастаў дурэць. Ст. Як вылуплю цябе бізуном, дык і замаўчыш. Нсл. 85.
•лупіцца, лўпіцца, несоверш. 1. шелушнть-ся, Гсл. обднраться, лупнться. Цела ягонае лупіцца пасьля хваробы. Гсл. Одно-крат. лупянуцця-нўся-нёшся-нёцца-нём-ся-ніцёся,—ушйбнться. Пакаўзнуўся,
дужа лупянуўся задам. Нсл. 272. Соверш. аблупіцца—лншнться кожй. Дсл. А як была ў цябе худоба, увясну аблупішся ты горш за рака пячонага. Смл. (Дабр. сл.). Соверш. залупіцца, а) задраться(о коже). Шсл. Залупілася скурка каля ногця. Ст. б) обнажнться с ннжней час™ тела. Нсл.
173. Па вадзе трэба залупіўшыся йсьці. Нсл. Несоверш. залупляйця-яюся-яешся, 1. заднраться.
2. обнажаться с ннжней частн тела. Нсл. Сорамна залупляцца. Нсл.
злупіцца, злўпіцца, соверш.—содраться. Шсл.; Ар. Злупілася скурка каля ногця. Ст.
разлушцца, разлўпіцца, соверш.—разо-драться. Шсл. Як тузянула, дык хуста й разлупілася — цяпер хадзі ў разлупленай. Ст.
2. снльно крнчать. Шсл. Чаготы лупішся? Ст.
вылупіцца, соверш. 1. броснться с крнком. Шсл. Як вылупіцца бацька на сына — хоць ты ўцякай! Ст.
2. наряднться, (презр.) Ксл. Вылупіцца заўсёды, як куды йсьці. Гравы Сян. (Ксл.).
налупіцца, соверш. 1. натешнться, нака-зывая телесно. Нсл. Налупіўся чалавечай скуры. Нсл.
2. нахвататься взяток. Нсл. Налупіўся з нашага брата досіць. Нсл.
•лупцаваць-дў-дўейлцўе, несоверш., перех.. повел.-цўй-цўйма—бнть, стегать, Ар. жес-токо бнть, Гсл. хлестать плетью. Шсл. Уп’ецца ды лупцуе сваю жонку. Ст. Одно-крат. лупцанўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё. Шсл. Вось лупцану цябе важкамі! Ст. Соверш. адлупцаваць, Ксл.—побнть, (Шсл.) высечь. Ксл. Добра адлупцаваў хлапца, хай ня дурэе. Ст. Я ей адлупцую гэтай аборынаю. Чараўкі Сян. (Ксл.).
•лўпы, лўпаў( одна лупа)—большне некраснвые губы. Шсл.; Ар. Чаго надзьмуў свае лупьі'Хзн. обнделся) Ст.
•луска-скі-сцы, ж„ собйр. 1.—лузга, Гсл. шелуха всех вообіце растйтельных овоіцей, Нсл. 273. шелуха. Шсл. Луска рэпная, цыбульная, гарохавая. Нсл. Насеньнікі — адна луска. Ст.
2. чешуя,(Шсл.; МГсл.; Растсл.; ПНЗ) рыбья. Нсл. 273; Ксл.; Mix. У ПЛОГПКІ луска, ЯК срэбраная. Кр- Сяло Беш. (Ксл.). Луска акунёва ня борзда зьдзіраецца. Нсл. Адскрабі ізь селядца луску. Ст.
3. перхоть. Растсл.; ПНЗ.
•лўскаць \-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несоверш.—трескаться, расіцелнваться co звуком. Нсл. 273. Дошка лускае, луенула. Нсл. Іскрыпка лускае. Нсл. Однократ.
лўснуць—трёснуться, расіцелйться co звуком, Нсл. 273. надтреснуться. Растсл.: пнз. Зуб луснуў. Нсл.
налўскавацца, налускуецца, несоверш. 1. надкалнваться, надтрескнваться, ло-паться. Нсл. 311. Налускуеюцца, налусну-ліся начоўкі. Нсл.
лускаць
649
лўчыць
2. nepex.—открываться какям-р. прйзна-камн, Нсл. 311. намечаться. Сватаўство налускуецца, налуснулася. Нсл. налўс-нуцца,—надколоться, надтреснуться. Нсл. 311. Дно налуснулася. Нсл.
2. соверш. к налускавацца, 2.—наметаться. пралўснуцца, соверш.—расіцелйться нас-квозь. Нсл. 525. Начвы пралуснуліся, працякаюць. Нсл.
•лускйць-шо-аеш-ае, каго-што, несоверш. —іцелкать(семечкй), мгсл. іцелкать, говорйться об орехах, Нсл. 273. шелушять, вылушать, чйствть(горох), грызть(се-мечкн), іцелкать(орехн), вылуплять, выковырнвать, сннмать кожуру, облуп-лнвать. Вят., Вост. (Даль). Лускаць зубамі арэхі, жалуды. Нсл. Лўскаць арэхі. НК; Очеркн4!2. іірйч. лусканы—луіценный. Нсл. 273. Лусканыя арэхі не табе прыгата-ваны. Нсл. Отгл. ймя суіц. лусканьне-ня, ср.—іцелканйе орехов. Нсл. Ад лусканызя арэхаў будуць зубы балець. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
