Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
злучацца-аюся-аешся, соверш.—лучыцца,
1. соеднняться. Добрыя ня злучаюцца з благімі. Нсл. 210.
2. Ужо трэйці раз з табой злучаемся, злучыліся. Нсл.
далучацца-чўся-чбішся, несоверш. да каго-чаго—прйсоедйняться. Гсл. Соверш. далучьіцца, -чўся-чышся —прнсоедн-ннться. Гсл. Отгл. ймя суіц. далучэньне-ня, предл.-НЮ—прлсоеднненне. Гсл. Несоверш. залучацца-аюся-аешся—прнставать к чужому. He залучайся к ім. Нсл. Соверш. залучьіцца-чуся-чышся—прлстать к чу-жому. Нсл. 173. Наша гусь к вашым залучылася. Нсл.
налучьіцца-чўся-чышся, соверш.—слу-чайно подойтй(попасть, С.) к кому-л. Нсл. 311. Начаваў бы ў балоце, калі б не налучыліся людзі; дзякуй, вызвалілі коні з патопы. Нсл. Князю ліха налучылась: князь забіт быў неўзнарок. С. Музыка 233.
прылучацца-аюся-аеггіся, несоверш. 1. прйСОеДЙНЯТЬСЯ. Нсл. 504. Ар.; Падбярэзьзе Віц. (Ксл.). I мы да вас, прылучаемся, прылу-чыліся. Нсл.
2. лйшь в 3-ем лйце—случайно попадаться. Нсл. Мне чалавек прылучаецца разам ехаць. Нсл. Соверш. прылучыцца-чўся-чышся, 1. прйсоедйняться. Нсл. 504; Шсл. Чужая авечка прылучылася к чарадзе. Ст. 2. лйшь вЗ-ем лйце—случайно попасться. Нсл. Мне чалавек прылучыўся разам ехаць. Нсл. Отгл. ймя суіц. прылучэньне-ня, предл-ню—стеченйе обстоятельств, прнклю-ченне. Нсл. 504. Дзіўное зьдзеялася прылу-чэньне. Нсл.
прылучаецца, соверш. прылучылася, прылучыцца, безлйч.—встречается случай, случается. Нсл. 504; Леск. I, 221, ІУ. 1103, У. 122. Ня прылучаецца, ня прылучылася зь кім-колечы ехаць, пасьлей ці ня прылучыцца. Нсл. Калі прылучыцца каму ў сію кнігу ўнікнуці. Евангеля Мамонічаў 1575г.
ўазлучачка-аюся-аешся, несоверш.—раз-лучаться. Соверш. разлучыцца—разлу-чнться. Разлучыцца із жаной. Кіт. 80а9.
вылучацца-аюся-аешся, несоверш.—от-деляться, Нсл. 66. обособляться от обіцего, целого, выделяться, Ня вылучайся ад нашага груду; вылучышся, табе таго не дадуць, што нам. Нсл. Соверш. вылучыцца. Нсл. 66.
улучайна-аюся-аешся, несоверш.—в клю-чаться, прнсоеднняться к составу чего-л. Нсл. 60. Ня ўлучайся ў нашу кумпаню, ты нам ня трэба. Нсл. Соверш. улучыцца-чўся-чышся—включнться к составу чего-л. Нсл. 60. Ці ня ўлучыліся нашы каровы ў чужую стаду? Дзе ж ім дзявацца? Нсл. •льга I, льгі, льзе, ж. 1. возможность. Нсл. 274; Гсл. Льгі ня маем гэта зрабіць. Нсл. Ці льга сьцярпець, калі мой брат глядзеў замычаны з-за крат? Крушына: Творы 155. 2. льгота. Нсл. 274; Гсл.
3. облегченйе. Льгі ніўчым нам недаюць. Нсл. 274. Льгі нам няма, круцімся як у пекле. Гсл.
•ЛЬГа II, нареч.—см. под ільга.
•льжэць: пачало льжэць—становнться легче, вольготнее. Гсл. Ср. льга.
•лыгоўка-ўкі-ўцы, ж.—іцелок. Шсл. У лыгоўцы хай адмакае хусьце. Ст.
•лыгі, лыгаў, мн. ч.—ногй с толстымй якрамй, Шсл. дллнные ногй. Выставіла свае лыгі, як бы іх ніхто ня бачыў! Ст.
•ЛЬІЖКа-КІ, дат., предл. ЛЫЖЦЫ, ж.-ЛОЖКа. МГсл.; Ар. См. ложка.
•лык I, лыкў, предл. лыку, зват. ЛЫЧО, ж.—глоток. Гсл.; Нсл. 273. Прынёс гарэлкі наадзін лык. Нсл. Адным лыкамусёвыпіў. Нсл.
•лык, междомет.—означаюіцее звук от ПЙТЬЯ. Нсл. 273-
•лыкоаы-вая-вае—лыковый. Падай мне ЛЫКОвЫ верч. Слопішча Шацк. (Шсл.).
лыка
652
лысы
•лыка, лыка, мн. ч. лыкі, ср.—лыко. Ар.;Шсл. Уменьш. льічка-чка, предл.-ЧКу. Ар.; Шсл.
•лыкаўка-^кг-^г/ы, ж.—лесная птнца, пронзводяіцая звук ”лык, лык, лык!” Гсл. •лыкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. чаго—локать, Ар.; Гсл.; Ксл. локать, пнть, пьянствовать. Нсл. 273. Гарэлачку лыкаў, лыкаў. НК: Піт. 79. До табе лыкаць. Лужасна Куз. (Ксл.). Чарку за чаркаю лыкае. Нсл. Комчыў сьнег і лыкаў яго. Цялеш: Дзесяць 42. Хлеба мае, і ня ходзе увясну па меркі, бо ўзімку ён ня лыкаў у карчме з КватэркІ. ЧЧ(Б. Студіс, II, 1969, 76). Отгл. ймя суіц. лыканьне-ня, предл.-ню—попнванне, особенно спнртных напнтков. Нсл. 273. Лыканьне да дабра не прывядзець. Нсл. Однократ. лыкнуць-ну-неш-не. Я залішне, мусіць, лыкнуў. Гарун: Канец Паўлючонка. Лыкнуў зраньня. Нсл. Ён ужо лыкнуўшы. Тм. Соверш. аблыкант-аюся-аешся—вы-пнть лншнее. Бясл. Аблыкаўся гарэлкі, ледзь на нагах стаіць. Паўлавічы Клім. (Бясл.). Соверш. палыкаць. Однократ. палыкнуць-ну-нёш-нець-нем-ніце. На вадзіцы палык-НІ! С. Музыка 265.
•лыку, междомет.—означает частое пов-торенне пнтья. Нсл. 273. Яны сядзяць — ды гарэлкі лыку ды лыку. Нсл.
•лыкус-са, предл.-су, зват.-се, м.—пьяннца; не пропускаюіцнй случая выпнть. Нсл.273. Лыкусу гэтаму гарца мала на дзень. Нсл. •льінда-ды-дзе, мн. ч., род.-ндаў, ж. 1. длннная нога. Mix.
2. шляюіцаяся женіцнна.
3. ПОТасКуха(? С.). Бегамля (Юхн.). •лындаваць—праздношататься. Ар. •льіндаць-а/о-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. Твер., Кал., Тмб. (Даль)—ШЛЯТЬСЯ, іцататься. Соверш. налындацца—наш-ляться, наіцататься. Кал. (Даль).
•льінды-даў, едйнств. ч. нет.—праздность, праздношатательство. Кур.(Даль).
лынды біць—бнть баклушн. Ксл. А што ты будзеш рабіць — лынды біць? Навікі Віц. (Ксл.). Толькі ляжыць ды лынды б’е, a рабіць нічога ня хоча. Ст.
лынды зьбіваць—праздно проводнть время. Гсл.
•лыніць-ню-ніш-не, несоверш.—сннмать с лыка верхнюю кору; делается это только тогда, когда нужны мягкне лыкн, как для веревкн н пр. Шсл. Ня лынь, ня псуй мне палосься! Ст. Соверш. налыніць—прнго-товнть(такне) лыкн, сняв верхннй слой грубой коры. Шсл. Налыніў акраўкаў на посьцілку. Ст. Соверш. палыніць, 1. пос-ннмать верхнюю кору с лык. Шсл. Дурань гэты ўсе мае дзягі мне палыніў. Ст.
2. пожевать мясо. Шсл. Палыніў, палыніў мяса ды выкінуў із роту. Ст.
•ЛЫП, глаг. частйца от ЛЫпаць. Ар. Лып, ЛЫП ачыма. Ар.
•лыпаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. чым—хлопать(глазамн). Ар.; Ксл.; Шсл. Лыпае вачыма, як цюцька. Ст.
Моўчыкам лыпаў ачыма. ЗСД 201. Прадаў-ніца ня мала была заскочаная такім учынкам Карзюковым, ня ведала, што ёй рабіць і, разгубленая, толькі лыпала ачыма. Корзюк. Вышчырыцца яна на яго, a ён толькі лыпае ачыма, трымціць, як асінавы ліст. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935 г., стр. 97). He заплакала Ганутка, нейдзе застыглі сьлёзы - так уся яна закамянела, толькі лыпала ачыма, то на лаплены Глашын каптан, то на брудныя плямы на сеаім адзецьцю. Марціновіч(Бела-рус, Но. 159).
лыпаючы, прйч. наст. вр. к лыпаць—хло-пак>шнй(глазамн). Лыпаючыя вочы коў-заюліся па Зіначчыным відзе. лнч. 15. Однократ. ль'шнуць-ну-неш-не. Баўтрамей ачыма лыпнуў, як бы зараз ён прачхнуў-СЯ. Гарун: Кан. Паўлючонка. Соверш. залыпаць —захлопать. Залыпалі блудныя вочы. Купала: Шляхам Ж. 82.
•лыселы-тая-тае, 1. лысастый. Нсл. 273. Лысатага чарта прывёў. Нсл.
2. о скоте: лысый, нмекяцнй белое пятно на лбу. Нсл. 273. Лысаты конь. Нсл. Лысатая карова. Тм.
•лыьіць-ёю-ёеш-ёе, несоверш,—лысеть, плешнветь. Ар. Дурная галава ні лысее, ні сівее. Нсл. 238. Соверш. палысёць—полы-сеть. Ар. Ты за год палысеў.
•лысіна-ны-не, ж.—лыснна. Ар.
•лысіць, лышу, лысіш, лысе, несоверш., перех.—делать лыснну, также в перен. знач. Соверш. аблысіць—сделать лыснну. Бясл. А йдзе цябе аблысілі гэтак — галава, як калена? Зімніца Клім. (Бясл.). Веснавое сонца аблысіла ўзгоркі. НК: Очеркн 439. Соверш. залысіць што—обтесать(дерево). БНсл.
•лыска-скг—жнвотное с белым пятном на лбу. Нсл. 273. Каровы, сабака лыска. Нсл. Хоць за лыску абы блізка. Послов. Нсл.
•Лыска-скг-ску, м.—названне собакн с белым пятном на лбу. Ар. На, Лыска, на! Ар.
•лыснўшкі( одна ЛЫСнўшка)-КОў, област. —яблокн днкой яблонн. Ксл. Узімку Ü лыснушкі смачныя. Абрэзкава Сян. (Ксл.).
•ЛЫСШЫ, ср. cm. к ЛЫСЫ.
•лысы-сая-сае, 1. лысый. Шсл.;Ар. Галаваў яго лысая, хоць боб малаці. Ст.
і ня лыс—н был таков; не показывать ввда, что кому-л. чем-л. обязан; делать внд, что ннчем не обязан. Бачыш яго: майго наеўся, напіўся, а цяпер і ня лыс. Ст. Барыс і ня лыс, а Марыся бараніся. Загай Пух. (Шсл.). См. хвастом накрыўся.
2. о скоте: с белым пятном на лбу.
Нсл. 273. Знаюцца яны, як лысыя коні. Нсл. Лысае цялё. Тм. Кабыла лысая, жарабё рабое, зьеў воўк абое. Послов. Ср. cm. лысшы—более лысый. Нсл. 738. Ты ма-
лытаць
653
любі'ць
лодшы за мяне, ды лысшы. Нсл.
•лышчыць-чыгіь, несоверш.—лоснйться. Лсл.
•лытаць-д/о-яей/-яе, несоверш., заст.—ук-лоняться от дела, шляться, бездельнй-чать. Пск. Пушк.(Ч. 323). Ад дзела лытаеш, алі дзела пытаеш? Пск., Пушк.(Ч. 103). Ці ад дзела лытаеш, аль дзела пытаеш? Боўдзі-на(Ч. 176). Ці ад дзела лытаеш, ай дзела пытаеш? Тм. Ср. лытка.
•лытка-w, дат., предл. лытцы, ж.—йкра (голенй). НК: Очеркн, 36; Ар.; Гсл.; Шсл.; Тул.(Даль); Ксл. Якія ў яе таўстыя лыткі! Ст. Сяло Куз. (Ксл.). Глядзі, a то сабака яшчэ за лытку ірване. Ст. Ня думайся: і ў цябе лытка дрыжэла!(жач.: й ты боял-ся). Ст. Лыткі трасуцца. Нсл. 274.
лыткі задрыжэлі(—очень йспугался). Ар. Табе ж лыткі задрыжэлі, як пачуў жыдоўскі смык—(захотелось танце-вать). Багушэвіч. Памерзьлі лыткі.(Косіч57).
лыткі кароткія—рукн короткй. Шсл. На гэта, браце, кароткія твае лыткі! Ст. •ЛЫЧ, лыча, предл.-чў, зват. ЛЫЧу, мн. ч.-ЧЫ-чоў-чом-чы-чамі-чох. м. 1.—свйное ры-ЛО, Гсл.; Нсл. 274; Ксл.; Ар.; Дз.; Вост. (Даль). рыло. Растсл. У нашых сьвіней лычы кароткія. Лужасна Куз. (Ксл.). Парсюк ня есьць цеста, а толькі тыцкае лычам. Ст.(Шсл. 282).
2. (перен.)—ЛЙЦО грубйЯНа. Нсл. 274, презр. —лйцо, в особенностй грязное. Ксл. Ідзі вымый свой ЛЫЧ. Гравы Сян. (Ксл.). Во як ён распусьціў лыч свой. Нсл. Вытні яго добранька па лычў, няхай нярохкае так. Нсл. Уменьш. лычык-ыка, предл.-ыку, 1. рыльце у поросенка. Нсл. 274. У парасяці з лычыка нешта кроў ідзець. Нсл.
•льічык—верхушка свеклы, срезанная прй чшценнн, употребляемая в корм свнньям, но йногда расчетлйвымн хозя-евамн собйраемая й заквашвваемая для іцей. Нсл. 274. Лычыкамі, як сьвіньні, нас корміць гаспадыня. Нсл
•любосьць(любасьць)-ід, ж. 1. любовь, чувство глубокой прнвязанностй к кому, чему-л.; чувство горячей сердечной склонностй, влеченйе к лнцу другог пола. Гэты чалавек мае любасьць да ўсяго нацанальнага, роднага. Варсл. Ён упяр-шыню адчуў любасьць і шчырасьць да сябе чужога чалавека. Корзюк. Любасьць, як і кароста: чым яе болі дзярэш, тым горы сьвярбіць. Варсл. Любасьць ня вечная. Гарун: Думы ў чуж. Жыву я ня ў любосьці. Гараны Імгл.(Косіч 28). Лепшйй любостпй твой нйжлй вйно. Кннг 12, Б.П.П. 1:2. Вспомянем любостй meou. TM. 1: 4.
2. мйлость(доброе, велнкодушное отно-шенне, С.) Гсл.
3. в см. безлйч. глаг.—МЙЛО. Нсл. 275. ГлядзвЦЬ любасьць, як хораша зроблена. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
