Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. тошно(о состояннн тошноты, в знач. сказ. С.). Шсл. Галава баліць, дык і моташна. Ст.
3. тосклнво. Шсл.
•мотуз, (Шсл ), матўз, (Ар.)-за(з0), м.—об-рывок тесьмы, Гсл. узкнй н длннный лоскут; служнт случайной завязкой, Ар. отрезок веревкн. Шсл. Парваўся ў прась-ніцы мотуз. Ст. Мотузам адсьцёбаў малога. Ст. Зірнуўшы на падвязаныя матузамі ашчэраныя падэшвы выцер-тых бесхалявак, зжаліўся. Дудзіцкі(”Баць-каўшчына” Но. 45-46, 431-432). Уменьш. матуЗОК-3KÜ, предл.-зкў, зват.-матўзку, мн. ч., дат.~ 3KOM, мн. ч., предл.-ЗКОХ. Ар.; Растсл.; ПНЗ; Шсл. Падперажыся хоць якім матузком. Ст. •мотыль-лі, ж„ собйр.—множество бабо-чек. Нсл. 292. Мотыль напала на капусту. Нсл. Ср. матыль.
•мова-вы-ве, ж. 1. способность слова. Шсл. Сымону адняло мовы: нічога не гавора. Ст. Каб табе мовы заняло!(кляцьба). Ст.
2. ЯЗЫК. Гсл.; Нсл. 286; Растсл.; ПНЗ. МовЫ твае ня знаю. Нсл. Ягонае мовы не разьбярэш. Нсл.
3. речь. Шсл.; Іванова Куз. (Ксл.); МГсл.; Растсл.; пнз. Галасочак на лясочак, ціха мова, розна. пнз.
4. проповедь(речь). Нсл. 286. Сьвятар мову казаў. Нсл.
5. разговор. Нсл. 286. Мову мелі мяжсобку. Нсл.
6. выговор, выраженне словом(пронз-ношенне звуков, слов языка, С.), Нсл. 286. Яго такая мова. Нсл.
•мовеньне-ня, предл.-ню—выговор, про-нзношенне звуков, слов. Мовеньне твае ня людзкае. Нсл. 286. Мовеньне ягонае ня наськае. Тм. См. мова 6.
•МОВІЦЬ, МОўлЮ, МОвІШ-ве; повел. моў, МОўма, несоверш. й соверш.—ГОВОрйТЬ, Нсл. 286; Растсл.; ПНЗ; Гсл. молвнть. Сястра патанула, мовіла. Гараны імгл.(Косіч 32). Мовіў, што ня прыдзе. Нсл. Мовіць, што няма грошы. Тм.
2. перех.—чнтать нанзусть. Нсл. 286. Моў, змоў малітву. Нсл. Мовіць сьвятар словы ХрыстовЫ. ’’Малітвы пры сьв. літургіі” 1695 г.(Б. Шляхам, Но. 6, 1970 г. стр. 8). Моў тую малітву. Тм. Прйч. моўлены—сказанный. Нсл. 286. Голас моўлены да разбойніка. Малітвы пры Сьв. літургіі 1695 г.(Б. Шляхам Ho. 1-124, стр. 7). Слова моўлена, няма чаго назад кідацца.
Многократ. маўляць, 1.—говорнть много, повторять. Нсл. 286. Што не маўлялі яму, ня слухае. Нсл.
2. рассказывать. Нсл. 286. Маўляў ня горш тае казкі. Нсл.
абмОВІЦЬ-оўлю-ОвІШ-Ове, соверш., перех. 1. возвестн поклёп, оговорнть, оклеветать. Ар.; мгсл. Каго на сьвеце не абмовілі? Нсл. 349.
2. оговорнть, заранее условнться о чем-л. Прйч. абмоўлены, 1. оговоренный, окле-ветанный. Нсл. 349. Абмоўленаму мала даюць веры. Нсл.
2. оговоренный, заранее условленный. Отгл. й.чя crut- абмаўленьне-ня, предл,-ню—оклеветанне. Нсл. 349. Абмаўленьня теайго пан не паслухаў. Нсл. Нетверш. абмаўляць-яю-яеід-яе, nepex. 1. возводнть поклёп, оговарнвать, (Дсл.) клеветать. (МГсл.); Ар. Пачалі яго людзі абмаўляць. Дсл. Ліхія людзі кажнага абмаўляюць. Нсл. 349. Людзей зачы абмаўлялі. Кіт. 13068. 2. оговарнвать, заранее условлнваться. Сын яго другі ня маець ся ў то ўступаці, яко ж духоўніца шырэй абмаўляець. Гордз. Ак. ХУІІ, 7.
абумовіць, -оўлю-овіш-ове—обсуднть, рассмотреть, разобрать что-л. Панове, абумовіўшы а там межы собою і разважыўшы адпоры старон; пазвоў добра выслухаўшы, знайшлі іх міласьць, іж павінна есьць старана пазваная адказаваці. Суд. Акты, 154(Барысёнак; Адвака-тура. 149).
адмовіць-оглю-овгід-ее, соверш. каму, 1. отказать. Нсл. 376; Ар.; Ксл. Мы яму адмовілі. Храпавічы Куз. (Ксл.). He адмаўляй, не адмоў імне г маей просьбе. Нсл.
2. с йнфйнйтйво.ч—отсоветовать. Нсл.376; Ар. Імне адмаўляюць, адмовілі людзі жаніц-ца зь ей. Нсл.
3. перех.—отговорнть, отбнть. Нсл. 376; Ксл. Адмовілі ў мяне дзяўчыну. Жэрына Чаш. (Ксл.).
4. отбнть. Ксл.; Нсл. 376. Служыў татуля добра, але адмовілі людзі да сябе. Селішча Гар. (Ксл.). Ад мяне адмаўляе, адмовіў работнікаў. Нсл.
адмоўлены, прйч. к адмовіць 1, 2, 3. Нсл. 376. Чалядка адмоўлена ў мяне суседам. Нсл. Парабак адмоўлены суседам. Дсл.
адмаўляньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя спц. к адмаўляць, адмаўляцца, 1. отговорн-ванне, советы не делать чего-л. Гсл.; Ар.
2. отнекнванне, отговоркн. Гсл.; Ар
адмаўляць-яю-яеш-яе, поеел.-яй-яйма, несоверш. к адмовіць 1, 2, 3. Пачалі адмаўляць людзі дзеўку браць. Дсл.
аматуь-оўлю-ОвІШ-Ове, соверш.. перех. — абмовіць I—оговорнть, оклеветать. Нсл. 363. Прйч. амоўлены—оговоренный, окле-ветанный. Нсл. 363. He na праўдзе ён амоўлен перад панам. Нсл. Несоверш.
амаўляць, абмаўляць—оговарнвать, клеветать.
рамовш’ь-оўлю-овіш-ове, noee.i.-оў-оўма, соверш.. nepex. 1. ДОГОВОрНТЬ, ОКОНЧНТЬ говорнть.
2. сделать выговор. Нсл. 140.
дамаўляць
659
вымавіць
дамаўляць, несоверш. к дамовіць I, дого-варнвать. Гсл.
2. делать выговоры. Нсл. 140. Сам ня знаеш, у чым дамаўляеш імне. Нсл.
замовіць, соверш. 1. за каго,—застугшть-ся(словом, С.). Нсл. 175. Дзякуй, што ты замаўляеш, замовіў слова за мяне перад панам. Нсл.
2. што, каму,—заговорнть(болезнь н т. п.). Нсл. 175. Ё чалавек, што замаўляе боль зубоў; ён і мне замовіў, як рукою адняў. Нсл. Цімох замовіў імне зубы. Ст. Прйч. замоўлены—заговоренный(болезнь н т. п.). Нсл. 175. Замоўленая кроў. Нсл.
Замоўленае ад гада цела ня будзе пухці. Нсл.
памовіць-оўлю-овіш-ве, повел.-оў-оўма,
1. взаймн.—поговорнть. Памоў зь ім, ці ня ўступіць чаго. Нсл. 464.
2. за каго,—поговорнть в заіцнту. Нсл. 464. Памоў за мяне пану. Нсл.
перамовіць-оўлю-овіш-ове, соверш., nepex. 1, повторнть сказанное другнм. Кажнае слова за імною перамовіў. Нсл.
2. переманнть к себе. Нсл. 450. Майго работніка перамаўляе, перамовіў к сабе. Нсл.
3. взаймн.—нметь переговор между собою, Нсл. 405. переговорнть, обменяться мне-ннем о ком-чем-л. Яны перамовілі мяжсобку. Нсл.
перамаўляць-яю-яеш-яе, 1. несоверш. к перамовіць I,—повторять сказанное другнм. Нсл. 405. He перамаўляй маіх словаў. Нсл.
2. несоверш. к перамовіць 2,—переманнвать к себе.
3. несоверш. к перамовіць 3,—перегова-рнвать, обменнваться мненнямн о ком-чем-л. Колькі разоў мы аб гэтым перамяўлялі. Нсл. 405.
прамовіць-оўлю-овга/-ове, повел.-оў-оўма, соверш., nepex. 1. проговорнть (пронзнестн, сказать, С.). Нсл. 525., промовнть. Ніхто маладзе слова не прамове. Прамовіла малада нялюбаму. Кажамлякі Імгл.(Косіч, 27). ВыйдзІ, дзяўчына, сэрца адзіна, прамоў хоць слова. Нз песнн. Як зрабілі добрыя людзі вечны дамочак безь дзьвярэй, без аконца, бяз сонца: He прамоўлю, дзіцятка, ні слоўца. йз свад. песнн, Нсл. Як загаворыць, дык і сабаку ня дасьць слова прамовіць. Рапан., 163. Вось заўтра ён у мяне запяець! Прамовіла дзяўчынка. Кулакоўскі: Дабраселцы.
2. пронзнестн речь. Несоверш. прамаўляць-яю-яеш-яе, 1. проговарнвать(пронзно-снть, С.). Нсл. 525. Такхворы,што ні слова не прамаўляе. Нсл.
2. пронзноснть, держать речь. Гсл. прымовіць-оўлю-овіш-ове, соверш. 1. сказать что-л. в дополненне к сказан-ному. Гаварыў, гаварыў — і прымовіў. Послов. Рапан. 140.
2. прнвестн поговорку(”«/>ыліаўку”) в разговоре.
3. прннанять, нанять дополнятельно. Рэдчас і "серадавы жыхар’’ уважае за карысьнейшае "прымовіць” чужаніна. Нк.: Пособ. 119.
4. тоже, что змовіць /,но дополннтельно к кому-л. Прымовіць стачыну да суседз-кага nacmyxa. НК.: Пособ. 119.
5. упрекнуть слегка. Нсл. 505. He справяд-ліва ты прымаўляеш, прымовіў. Нсл.
прымаўляць, несоверш. к прымовіць 1, 2,3,
4, 5.
размовірь-оўлю-овіш-ове, соверш., што, каму, 1. рассказать, сказать. Нсл. 550. Размоў яму усё гэта, што я табе кажу. Нсл.
2. прнвестн к размолвке, Нсл. 550. разубе-днть. Адныя людзі хацелі жаніць іх, a другія размовілі. Нсл.
3. развлечь убежденнямн. Нсл. 550. См. размаўляць 4.
4. внушнть. Нсл. 550. См. размаўляць 5.
размаўляць-яю-яеш-яе, несоверш., зь кім—беседовать, мгсл. разговарнвать. Растсл.; Погар Север.(Афанасьев: Нар. рус. сказкн, 1, 153);, Гсл. 3 такім чалавекам нягожа размаўляць, бо нямаш у таго чалавека чаго пытаць. Кіт. 4468; 61614. Зьмеевы дачкі размаўляюць прамеж сабою. Погар(Афа-насьев: Нар. рус, сказкн, 1, 153). Пасьцель бела, сьцяна нема, не зь кім размаўляць. Нз песнн. Ар.
2. несоверш. к размовіць I,—рассказывать, говорнть. Нсл. 550. Ён свае размаўляець, a таго ня слухае, што яму кажуць. Нсл.
3. несоверш. к размовіць 2,—прнводнть к размолвке, Нсл. 550. разубеждать. Нашто табе размаўляць іх, няхай жэняцца, робяць, што хочуць. Нсл.
4. несоверш. к размовіць 3,—развлекать убежденнямн. Нсл. 550. Размаўляй яе, няхай ня тужа так. Нсл.
5. каму,—внушать. Нсл. 550. Размаўляй яму, каб ён гэтага не рабіў. Нсл.
вымав\ць-аўлю-віш-ве, соверш.. nepex. 1. выговорнть, пронзнестн, вымолвнть. Такая апрысак, што й слова ня дасьць вымавіць. Нсл. 7(под апрысак). Калі б з табою сегасьветны пан колька слоў вымавіў, то бы ты радаваўся. Кіт. 5а4. Ня вымавіў ані слова. Нсл. 86. To вымавіўшы, умоўкла. Кіт. 96612.
2. высказать всё. Калі б мой язык хацеў a раю вымавіць, не перастаючы мовіў (бы) год. Кіт. 12365.
3. сделать особые условня, кроме платы, Нсл. 86. поставнть условнем, оговорнть что-л. в свою пользу прн договоре, сделкн н т.п. Вымаўляе, вымавіў сабе новую сьвітку. Нсл.
вымаўлены
660
намаўляцца
4. сделать выговор, упрек, Нсл. 86. сделать выговор, замечанне. Гсл. Вымавіў яму ўсё, што было на сэрцу. Нсл. Прйч. вымаўлены,
1. пронзнесенный, выговоренный. Нсл. 86. Вымаўленага слова ня вернеш. Нсл.
2. условленный. Нсл. 86. Вымаўленага пояса не даеш. Нсл. Несоверш. вымаўляць-яю-яеш-яе, повел.-яй-яйма, nepex. 1. выго-врнвать, пронзноснть. Гсл. Кажнае слова вымаўляй за імною, молячыся. Нсл.
2. делать особые условня, кроме платы. Нсл. См. вЫМавІЦЬ в 3-ем см.
3. делать выговоры, упрекн, Нсл. 86. делать замечанне, упрекать. Гсл. Вымаў-ляеш тое, чаго ня было. Нсл.
умовіць, умоўлю, умовіш-ве, еоеерш.. nepex. 1. убеднть,Нсл. 658. уговорнть, убеднть словамн. Хто ня хочаць, таго ня ўмовіш. Нсл.
2. каму, што,—внушнть.
3. договорнть(кого-л., С.). Нсл. 658., условнться с кем-л., нанять. Сьмялейшы будзеш, як умовіш. Нсл. с.м. умаўляць 3. Прйч. умоўлены, 1. условленный. Нсл. 658; Ксл. Умоўленага вам дохтар нам не аддаець. Чашнігі (Ксл.). Умоўленае надабе аддаць. Нсл.
2. договоренный. Нсл. 658. У моўлены цесьля. Нсл. Падводы ўмоўлены. Нсл. Отг.і. ймя суіц. умаўлёньне-ня, предл.-ню—дого-варнванне. Нсл. 61. Умаўленьне майстроў. Нсл. Умаўленьня на гэта ня было. Нсл.
умаўляць-яю-яеій, повел.-яй-яйма, несо-верш.. каго-што, 1. уговарнвать, увеіцать, Ар. убеждать, уговарнвать, увеіцать, Ар. убеждать, уговарнвать. Нсл. 658-61; Гсл. На кірмашу ўмаўляла мама, каб ня купляў гэтае кабылы. Гарэцкі; Песьні, 60. Як ні ўмяўлялі яго, няўмовілі застацца. Нсл.61. He ўмаўляй; ня ўмовіш таго, хто сам розум мае. Тм. He ўмаўляй дзеўкі, як сабе хоча. Нсл. 658. Отгл. ймя сут. умаўляньне-ня, предл-ню—уговарнванне, убежданне. Нсл. 61. Hi на чыё ўмаўляньне не здаецца. Нсл. 2. каму, што,—внушать.
КНІГІ ОНЛАЙН
