Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•любовы-вйя-вае, 1. любймый. Любовыя госьці. Нсл. 275. См. любоўны.
2. любой(? С.) Нсл. 275. Любовае выбірай. Нсл. Любовае няпрымушонае дзела. Нсл.
3. отн. мяса: нежйрный, без сала. Ар.;
Ксл.; Нсл. 275. Што дня будзе есьці любовае мяса. Гарэцкі: Песьні 82. Я люблю любовую дымлёнку. Алексінічы Сян. (Ксл.).
ЛЮбоввНЬКІ, ласкат. к любовы, 1, 3. Суседачкі мае любовенькія! Нсл. 275. Ах вы госьцікі мае, вы любовенькія, ды чаму ж вы сядзіце не вясёленькія? Тм.
•любоў-ові, ж.—любовь.
•любоўны-ная-нае—любнмый. Памя-ні... усіх свацьцейкаў любоўных. НК: Старцы 80. Уменый., ласк. любоўненькі. Ох ВЫ, столікі мае, вы цясовенькія, ох вы, госьцейкі мае, вы любоўненькія. Жукава Імгл. (Косіч 34).
•любамірна, нареч.—согласно, без ссор, Ксл. полюбовно. Любамірна падзялілі ўсю гаспадарку. Макарова Віц. (Ксл.).
•любатй-тьі, ж.—(удовольствне, Ар.), првятность, наслажденйе. Ар.; Шсл.; Нсл. 275. Любата глядзець, як яны хораша жывуць мяжсобку. Нсл. Любаты наб-рацца, гаворачы зь ім. Тм. Любата ізьесьці гурочак улетку! Ст. Любата адна тут жыць! Ар. Любата тутака: няма ні блох, НІ прусоў. Піпна Сян. (Ксл.). Так прабяруць, так прабяруць... і паноў, і буржуеў... Любата! зсд 76. Ср. залюбкі. Там такая любата, што аж грудзі расьпірае ад неўтамаванай радасьці.
• любаваць-бўю-бўеш-бўе, повел.-бўй-бўйма, несоверш., nepex. 1. ЛЮбйТЬ, любо-ваться кем йлй чем. Нсл. 275. I любуець і мілуець яго. Нсл. Еж, калі любуеш нашу страву. Нсл.
2. выбйрать любое, чзбйрать по нраву, Вост., Вят. (Даль) облюбовывать. Соверш. зьлюбаваць, 1. полюбйть. Нсл. 210. Зьлю-баваў дзяўчыну дый жаніўся. Нсл.
2. облюбовать. Растсл. Сама здуравала, лядашчыцу зьлюбавала. Няўзорава Стдуб. (Косіч 10). Соверш. узьлюбаваці>-бўю-бўеш-бўе—(скоро, внезапно, С.) стать любнть, полюбйть, возлюбйть. Вост.(Даль 201).
•любацёньне-ня, предл.-ню, ср.—(удоволь-ствне, С.), наслажденйе, прйятность в высшей степенн. Шсл. Так добра пагулялі — адно любаценьне! Ст.
•любя: ynomp. в выраженйях ХТО-Любя —любой. Ар. Хто любя можа гэта зрабіць. Ар - дзе(ідзе) любя—любой. Тый там гуляе, каму дзе любя. Харобрычы (Курыла, 84).
•любжа-жы-жы, ж.—любовное средс-тво, прнворотный корешок. Гсл. Доля ў чару мне накапала зь нейкай любжы сок цастоены. Крушына: Лебедзь 23.
•любіста-сты-сьце, ж.—заря, лекарств. раст. Гсл.
•любІЦЬ, -блю-біш-бе, несоверш., перех. —любйть. Ар. Што шайтан любіць? Кіт. 1а5.
зьлюблёны
654
людзянасьць
зьлюблёны—прнчастне в см. нм. прн-лаг. А яго ж дар — дарагі тавар, куплёны, зьлюблёны. Севершч.(Косіч 240).
спалюбіць—ПОЛюбйТЬ. Растсл. Соверш. уЗЬЛЮбІЦЬ, обыкн. с отрйцанйем —ВНезап-но стать любнть; полюбнть, Нсл. 53. возлюбнть. Твая скула ня ўзьлюбіла таго. Нсл. Калі дзеўку нашу любіш, дай пірог; калі ня любіш, вон за парог'. не хваліся, што ў нас быў, што нашай Тацянкі ня ўзьлюбіў. Нз песнн, Нсл. Соверш. улюбіць, 1.—полюбнть, Ксл.; Гсл.; Нсл. 658. возлюбнть, Ксл. снльно, глубоко полю-бнть. Хто любіць Пана Бога і дом Божы, улюбіць яго Пан Бог самога. Кіт. З1а2. Твая скула гэтага няўлюбіла. Послов. Нсл. Якую ты ўлюбіш? АльшанікіБеш. (Ксл.). Гэты дзед вельмі ўлюбіў пару год мяж лета й еосені. Гарэцкі: Песьні, 13.
2. облюбовать(? С.) Ксл. Я ўлюбіла гэты ЦЬвет. Гарвдок (Ксл.).
прылюблеваць-люю-люеш-люе, несоверш. —прнннмать с прнятностью. Нсл.504. Твая скула ня прылюблевае, ня прылюбіла гэтага,—зн. это тебе не по вкусу. Нсл. Соверш. прылюбіць. Нсл. 504.
•любіцца, люблюся, любішся—любнть друг друга. Нсл. 274;Гсл. Яны даўно мяжсобку любяцца. Нсл. Каціліся вазы з гары, на даліне сталі. Любіліся, кахаліся, ды ўжо й перасталі. Нсл.
•любка-к/, обіц. 1. возлюбленннк,-нлца, Нсл. 275. любнмец, любнмнца. Із сваей любкаю жаніўся. Нсл. Любка ты мой сыночку, братка. Тм. Хто цябе ўкрыў-дзіў, любку майго? Нсл.
2. прй обраіценйй—мнлая. Шсл. А мая ты любка, якты добра гаворыш, аж ахвота цябе слухаць! Ст.
ЛКІбачКа-ЧКІ-ЧЦЫ, ласкат. 1. обіц.—Мй-лочка, мнлый, Нсл. мнлашка. мгсл. Сястрыца любачка мая! Нсл.
2. обіц., upon.—мнлый. Нсл. 275. Адкаціся, любачка мой, я цябе не чапаю. Нсл. Любачкі мае! чаго вы прысталі да мяне? Нсл.
3. ж„ прй обраіценші—мнлочка. ПІсл. А мая ты любачка, я ж табе добра кажу: паслухай мяне! Ст.
любунка-нкг-ні^ы, ж„ ласкат.—мнлашка. МГсл.
•лМы-бая-бае—любнмый, мнлый, Нсл. 275. любнмый, нзлюбленный, Ксл. любн-мый. Шсл. Калі мужык любы, дык усё добра будзе. Ст. Любыя госьці. Нсл.
Любая жоначка. Нсл. Любага гасьця частуюць увясну мядком, а ўвосень малачком. Послов. Тм. Во мая любая сукенка! Навасёлкі Сян. (Ксл.). Ты імне ня люб. Нсл. Сымон сьляпец — любы старац. •люхта-ты, ж.—небольшое отверстне (отдушнна) в каменных сооруженнях — фундаментах, стенах н печах. НК: Очеркн, Но. 641.
®ЛЮД, ЛК>ду, предл. й эват.-дзе, собйр.— на-род. Нсл.; мгсл. Поўная царква люду. Нсл. Люд сабраўся. Нсл. Як люду зьлюб. Тм. Мн. ч. люязі-дзёў-дзём-дзёў-дзьмі, у людзёх —людн. Добры дзень добрым людзём. НК: Старцы 85. Людзём пасьцелю сьцелюць. Дсл.(под гроб). Шлях працярэбім простым людзём. Гарун: Белр. марш. Сьмерць людзём не навіна. Гарун: Белр. марш. Ласкат. ЛЮДЦЫ-цоў-цом-цоў-цамі-цох. Шсл. Усе людцэ бяруцца за работу. Ст. У людцоў і на полю робіцца, і дома парадак ідзе. Ст. Ласкат. людзечкі. А людзечкі ж вы мае, ды пячыце вы пану яечню. Клім. Ласкат. людзюхны. Усі людзюхны працуюць. Дзьве Душы 128. Увелйч. ЛЮДЗІШЧЫ. ЁсЬЦЬ людзі І людзішчы. Послов. Рапан. 143.
людзіна-нбі—человек вообіце, мужчнна н женіцнна. Ар.; Вял. Людзіна нявучоная, як сякіра нетачоная. віцебшч.(Наш Край, 1929, Но. 8-9,65). Газэта людзіне, як акно хаціне. Рапан. 291. А няхай яго, што за людзіна! (зн. благая). Любча н. Вось, гэта дык людзіна!(зн. добрая). Вераскава н. Бог, як тварыў Палесьсе, з гліны выляпіў людзіну і на сонейку павесіў, каб яшчэ падсохла гліна. Дуб.(Калосьсе, Но. 3-20, стр. 150). Стары вартаўнічы двор сьцеражэ ад людзіны ліхой. Гарун: Варажба. Антарыйскі кодэкс праваў людзіны. Блр. Голас, Но. 95.
•люднасьць-ц», ж.—народ, чнсленность людей, Нсл. 275. населенне, народонасе-ленне. У нашага пана зямлі шмат, a люднасьці мала. Нсл.
•люднёць-ёеш-ёе, повел-ёй-ёйма, несоверш.
1. делаться многочнсленнее людьмн. Нсл. 275. Сяло наша люднее, палюднела за добрага пана. Нсл.
2. становнться благовоспнтанным чело-веком. У лесе людзі дзічэюць, а на людзёх люднеюць. Послов. Рапан. 135.
палюднёць, соверш. к люднець, 1, 2. »людны-ая-ае, 1.—свойственный поря-дочным, нормальным людям. Мужык із жонкаю узноў штось пачалі рабіць ня люднае..(Косіч 229). У нашага маладога ды ўсё ня люднае, шапка цяляча, чабоцікі парасячы. Росуха Імгл.(Косіч 244). Відаць ты дзевачка, адна ў матачкі, хоць адна дый тая людна. (Косіч 68).
2. многочнсленный относнтельно людей; вмеіцаюіцнй в себе много людей, Нсл. 275. людный, многолюдный. Людная старана. Нсл. Царква сядні была людная. •людна, 1. нареч. к людны, 1.
2. нареч. к людны, 2.—людно, многолюд-но. Дзе людна, там лацьвей дастаць работніка. Нсл. Ср. cm. людней. Нсл. 275. У цябе сядні людней, чымся ў мяне. Нсл. •людцы—см. под люд.
•людзечкі—см. под люд.
•людзянасьць-цг, ж.—людзкасьць, НК: Очеркн 60, Но. ііз. человечность, гуман-ность, уменне жнть с людьмн.
люцыпар
655
лютар
людзянасьць, людзкасьць—понлмают-ся тоже л в знач. уменля жлть с людьмл, СНОСЛТЬСЯ С НЛМЛ. НК: Очеркн, Но. 433.
•люцыпар-ард, предл. u зват.-apy, м.—ЛЮ-Цйфер. Гсл.; Ар.
•людзйны, -ная-нае,—человечный, гу-манный.
•людзяць-яю-яеш-яе, повел.-яй-яйма, несо-верш.—бывать в обіцестве, в свете. Ар. Соверш. алюдзяць—отереться, прлоб-ресть хорошле манеры. Пабыў дзяцюк у чужых, дык алюдзяў. Ст. Соверш. палю-дзяць—побывать в хорошем обіцестве, в свете. Соверш. вылюдзяць-яю-яеш-яе, повел-яйма—находясь в хорошем обіцес-тве, средл лучшнх людей, развлться, отереться, прлсволть хорошле манеры. Дзяцюк, як пабыў у чужых, дык і вылюдзяў. Ст.
•людзі, людзінй—ш. под люд.
•людзкосьць-цг, ж.—человечество. Гсл.
•людзкасьць-ф, ж. 1. условные обычал л обрадность, кол прлняты везде л нару-шенне которых есть нарушенлем обіцес-твенных прнлнчнй — что свндетельству-ет о неблаговоспнтанностн. нк; Очеркн,Но. 113—гуманность, человечность, (Гсл.) 2. уменле жлть с людьмл. Ар.; Ксл.
Людзкасьці ,г ім няма. Лужасна Куз. (Ксл.). Людзкасьці ў ім няма; ні зь кім негавора. Нсл. 275. См. людзянасьць.
• людзкявяць-кўю-кўеш-кўе, повел.-куй-куйма, несоверш.—быть средл хорошлх людей, в хорошем обіцестве. См. людз-кавацца, людзяць. Соверш. палюдзкаваць-кўю-кўеш-кўе—побыть средл хорошлх людей, в хорошем обіцестве. Шсл. Хай палюдзкуе дзеўка сьветам. Ст. См. палю-дзяць(под людзяць ).
•людзкавацца-кўюся-кўешся, несоверш. —быть средл хорошнх людей, в хоро-шем обіцестве. Шсл. Хай людзкуецца дзяўчына, хай ідзе гуляе. Ст. Во дзе людзкуецца чалавек! Ст. Ср. людзяць, людзкаваць. Соверш. палюдзкавацца—по-быть средл хорошлх людей, в хорошем обіцестве. Шсл. Мала палюдзкаваўся ён там. Ст.
•людзкі-кая-кае—человечный, гуман-ный, прлстойный, прлллчный, Ар. прлс-тойный, человеческлй в лучшем смысле. Шсл. He, ня людзкі ты дзяцюк! Ст. Ня людзкая твая работа. Ст. Людзкага чаго яна набрала: нейкага маціліньня. Ст. (Шсл. 156). Людзкі чалавек із усякім пагавора. Нсл. 275. См. людзяны. Нареч. ЛЮДЗКа —прнстойно, прлллчно. Ар. Робе людзка, аж глядзець міла. Or.
•людзкі-кдя-кое, 1. человеческлй. Елі людзкое мяса. Кіт. 13069. Абы із свае працы жывіціся, а ня зь людзкога дабра. Зізані: Толкованне. Дзеля выбавеньня народу людзкога. Малітва пры Сьв. Літургіі(Б. Шляхам, Но. 6-123). Шлях працярэбім да людзкога ЖЫЦЬЦЯ. Блр. марш.
2. прлнадлежаідлй друглм людям. Шсл. Людзкі статак гладкі, а на наш аж страшна пазіраць, такі худы! Ст. Людз-кое поле ўжо даўно ўроблена. Ст. Людз-кія языкі. Нсл. 275.
•лкідзтва-ва, ср. 1. млряне(людл, не лмеюіцле духовного званля, С.), народ. (Нсл. 275; Гсл.). Людзтва шмат субралася. Нсл.
2. человечество.
*люканьне-ня, предл-ню—нападанле с бранью. Нсл. 275. Ад вашага люканьня і апошні страціў розум. Нсл.
•люкаць-аю-аеш-ае, несоверш. на каго —нападать на кого-л. с бранью, с презрлтельнымл воскллцанлямл. Нсл. 275. Усё люкаюць а люкаюць на мяне, прамытай вады няма. Нсл. Однократ. люкнуць-ну-неш-не—крлкнуть на кого-л. Нсл. 275. Люкні на яго, няхай ня дрэме. Нсл. Соверш. алібкаць—(крлком, частымд нападамл, С.) довестл до унынля. Нсл. 275. Алюкалі дзевачку, ходзе, як не свая. Нсл. Прйч. алюканы—частой браныо доведен-ный до беспамятства, унынля ллл потерл духа. Нсл. 275. Алюканая нявестка ня ведае за што ўзяцца. Нсл. Соверш. залк>-каць—запугать кого-л. беспрестанньімл угрозамл, бранью, крлком, Дсл. 256.
КНІГІ ОНЛАЙН
