Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•лўста-сты-сьце, ж.—ломоть(хлеба й Т.П.) Ар.; Шсл.; Луб’ева Аз. (Ксл.).; Пск.; Гсл.; Нсл. 273. На стале ляжала луста хлеба. Беш. (Ксл.). Хоць у руках луста, але грошаў пуста. Послов. Сьвінка Пух. (Шсл.). На стале стаяла ў місцы капуста, а каля яе луста хлеба. ДудзіцкЦБацьк., Но. 376-377). Луста хлеба, пірага. Нсл. Луста а капуста, ня будзе ў жываце пуста. Нсл. Пакланіся кусту, дасьць хлеба лусту(празь цераб-леньне). Вялікая луста, а ў сярэдзіне пуста. Послов. Рапан. Прык. 139. Дзяржу лусту хлеба. 1. Калясьнік Смак хлеба. Месяц срэбнай шпорай рэжа хваляў лусты. Кавыль(Блр. Думка, Но. 2). Дрозд прынёс расінку зь мяты, вожык — сьпелыя зярняты, заяц — сьвежую капусту, a сарока — хлеба лусту. Грахоўскі: Лясная казка. Уменьш. лўстка-ткі-тцы—ломтйк. Пск., Арл. (Даль). Уменьш. лўстачка-ЧКІ-ЧЦЫ—ЛОМТЙК. Ар.; Нсл. 273; Пск.; Арл. Адну лустачку хлеба далі ў дарогу. Нсл.
Прыходзь ка мне палуднаваць із сваею лустачкаю. Дсл. 235(под зажын). Ня хлеба лустачка нішчымная захрасла ў горле, a сумлеў. Крушына: Творы 72. Дзень вялікі, a луста малсг. ня родная мамка ў хатуль клала. Послов. Рапан.: Прык. 110.
• луСЬ, глаг. частйца,—ВЫКазуе гуК СЬКЯ-паньня або ламеньня чаго, іцелк. Нсл. 273. Стол лусь. Нсл. Зуб лусь. Нсл. Паціснуў локцям, і акно лусь. Тм.
•луськерка-/жг-.рг)ьг, ж.—густерня(рыба). НК: Очеркн 493. См. лётка.
•лушчйк-ака, предл.-акў, зват.-ача, мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—орех. У Рыгор-кі ўжо ня меней лушчакоў(арэхаў), як два пуды. М. Плевіч: Здарэньне ў варэхах.
• лўшчыць-чу-чый/-ча, несоверш. што —очшцать от скорлупы, кожуры; лу-іцнть, выбйрать семена нз стручков. Гсл. Лўшча адно яйцо за адным. Ст. Лушчы боб на крупеню. Гсл.,—разгрызая, осво-
бождать от скорлупы. Соеерш. аблўш-чыць, nepex.—отделйть кожуру йлй мя-коть от семян. Шсл. Трэба гарбуз аблуш-чыць ды насушыць гарбузікаў. Матарова Сьміл. (Шсл.). Соеерш. злўшчыць—выбрать йз скорлупы й поесть какне-л. семена. Шсл. Дзяцё злушчыла ўсе арэхі. Матарова Сьміл. (Шсл.).
•лут, лўта, предл. й зват.-це, м. 1. лыко с одного(лйпового, Ксл.; Вят.) ствола, отдельно свернутое, Гсл.; Ксл. лыко с молодой лйпкй. Шсл.; Нсл. 273. Тодар знайшоў такі лут, што сплёў пару лапцей, хоць і дорага даў за яго. Асінаўка Сян. (Ксл.). Выразаў добры лут, будзе чым лапаць падплесьці. Ст. Ліпнік добры на луты. Нсл. Вазьмі сват добры лут, ды гані сучкі ў цемны кут. йз свад. песнн. Зенька выпусьціў луты. Цэлеш: Ярылаў агонь. Одна луціна-нь'г. Шсл. Вось даўгая луціна! Ст. Собйр. лўцьце-ця, предл.-цю. Купіў на месьце луцьця на лапці. Ст.
паедзем у луцьце —зн. драть лыко. Ст. 2. косяк(боковой), Ксл. прнтолока, верх-ннй брус дверной рамы, а также боковой стоячйй брус дверной рамы. Уменый.. обыкн. в. мн. ч. лўтКІ—прйТОЛКЙ, Растсл.: Смаленск 148. Як узьюрхаўся ды пачаў стукаць, дык і луткам ня месца. Абрэзкава Сян. (Ксл.).
3. (перен.)—ленйвый человвек. Гсл. Як лут ляжыць а ляжыць. Гсл.
лўцік-wa, предл.-Іку, Зват.-іча, 1. уменьш. к лут, 1. Асінаўка Сян. (Ксл.).
2. уменьш. к лут, 2. Ксл. Толькі засталося паставіць луцікі. Вяжышча Беш. (Ксл.).
•лучаць І-аю-аеш-äe, повел.-ай-айма, несо-верш. 1. метнть в цель, целйть, Нсл. 273. целйться, метнть. Гсл. Лучйў у варону, a лўчыў у карову. Послов. Нсл. Сьвякроў нявестку навучае, ды ў лоб векам лучае. йз свад. песнн. Нсл. См. складацца, 1.
2. попадать. Ксл. Ня туды лучаеш, лўчыў. Нсл. 273. Отгл. ймя суіц. лучаньне-ня, предл,-ню, а)— попаданне в цель. Нсл. 273. Па теойму лучаньню, ты ніколі ня лучыш. Нсл.
б) попаданяе вообіце.
в) прйцелйванйе.
3. вынскйвать случай(удобный момент, С.) Нсл. 273. Колькі разоў лучаў знайсьці цябе ўдварэ, толькі раз цяпер лўчыў. Нсл. 4. нееоверш. к лўчыць, 3., случайно попадать в подходяіцее время. Гсл.
лўчыць-4>>-чый/-ча, повел. луч, лўчма, соеерш. 1. к лучаць, 2—попасть. Ксл. Ёмка лучыў яму меж вушшу. Лужасна Куз. (Ксл.). Але ж ты лўчыў яму добра, адразу скруціўся. Сьп.
2. к лучаць, 3,—вынскать удобный случай, Нсл. 273. попасть в подходяіцйй момент.
3. к лучаць, 4.—случайно попасть в подходяіцее время. Гсл. Лучыў якраз пад сьнеданьне. Гсл.
лучаць II 650 улучаць
4.—случайно попасть, (Шсл.) на что-л. нлн куда-л. Спаткнуўся'. лучыў на сук. Ст. Як ты лучыў да нас? А вось прышоў нейк. Сьп.
•лучаць II—см. под лучыць. •лўчны-ная-нае, 1. меткнй. Нсл. 273. Лучнае твае вока. Нсл. Лучная страла. Нсл. Бог ня стучон, ды лучон. Тм.
2. удачный, Нсл. 273. отвечаюіцнй наме-ренням. Лучнае падарожжа. Нсл. Лучнае здарэньне. Нсл.
лучна, нареч.—метко. Нсл. 273. Лучна выстраліў. Нсл.
2. удачно. Нсл. 273, в пору, вовремя, в подходяіцнй момент. Лучна лучыў ты прыехаць.
•лучыста, нареч.—нзвнлнсто. Гсл.
•лучыць-чў’, лўчыш-ча, несоверш., перех. —соедннять. Нсл. 273. Пшонка мая пры-далася, ды на каравай зьгібалася, на каравай, на кветачкі: Лучы Божа, нашы дзетачкі. йз свад. песнн, Нсл. 233 ( под кветачкі). Лучы разам увесь статак. Нсл. Прадзедаўская грэбля лучыла Асінаўку із суседнім Забалацьцям. Дудзіцкі(Бацьк„ Но. 49-50/435-436). Люблю я вялікалітоўскую зіму, якая будавала масты на браслаў-скіх азёрах і лучыла параськіданыя нашыя сёлы, што былі ўлетку няпры-ступныя, пазашываныя меж азёр і лясоў. Б. Прытыцкі(Б. Шляхам, Но. 2,119). Отгл. ймясуіц. лучэньне-ня, предл.-ню—соеданенне. Нсл. 273. Лучэньне быкоў к бараном. Нсл. Многократ. лучяць-аю-аеш-ае—соедн-нять. Гсл.; Нсл. 273. Ня лучай шалудзівых авец із здаровымі. Нсл.
ядлучяць-аю-аеш-äe, несоверш. каго-што ад каго-чаго—отделять. Ар.; БНсл. Адлу-чайце ад нутроў сваіх сны. Кіт. 119а7.
2. о молодых жнвотных: отннмать от матерн. Ар. Соверш. ядлучыць-чў-чыш-ча, каго-што ад каго-чаго, 1. отделнть. Ар.; БНсл. Ласку сваю ад іх не адлучу. Кіт. 12167. 2. отнять от матерн(о молодых жнвот-ных). Ар. Отгл. ймя суіц. адлучэньне-ня, предл.-НЮ, 1. отделенне. Ар.; БНсл.
2. о молодых жнвотных: отнятне от матерн. Ар.
далуЧаЦЬ-0Ю-а^іг/-Дв, несоверш., перех.— (добавлять, Нсл.), прнсоеданять. Гсл.; Нсл. 139. Далучаць, далучыць статак да стады. Нсл. Соверш. далучьіць-чў-чыш-ча—прнсоеднннть, (Гсл.) добавнть. Нсл. 139. Далучы й тое ў лісьце, што я сказаў. Нсл.
залучяць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. 1. загонять(к себе на двор чужую скотнну). Гсл. См. залучыць, 1.
2. включать(загонять, Нсл. 173.) Гсл.; БНсл. Нашу гусь к сваім залучаюць, залучылі. Нсл.
3. прнсоедннять, так нлн нначе завер-бовывать к себе, в свон ряды. Гсл.; БНсл. См. залучыць 2.
зялучыць-чў-чыш-ча, соверш. 1. к залу-чаць, 1, 2. Трэба залучыць нечыя коні, што ходзяць на нашай руні. Гсл.
2. случайно заходнть куда-л. на мннутку, ндя по дороге мнмо. Гсл. См. залучыць, 3.
3. соверш. к залучаць, 3.—завербовать к себе, в свон ряды, Гсл.; БНсл. прнвлечь в какую-л. органнзацню, заманнть, заз-вать. Залучылі цябе ў свой грудок. Гсл.
4. соверш. к залучаць, 4.—случайно зайтн куда-л. на мннутку(короткое время, С.) вдя по дороге мнмо. Гсл. Ехаў блізка вашае хаты і залучыў. Гсл.
5. перехватнть на дороге. Гсл.
Многократ. злучаць—лучыць,—соедн-нять. Нсл. 210; ПНЗ. Ня злучай сьвіней з каровамі. Нсл. Соверш. злучыць-чў-чыш-ча, перех.—соедннлть. Нсл. 210. ГІастухі злучылі каровы й авечкі. Ст. Калі Бог злучыць, чалавек неразлучыць. Послов. Нсл. Отгл. ймя суіц. ЗЛучЭНЬНе-НЯ, предл.-НЮ, 1. соеднненне. Нсл. 2Ю; Гсл. Злучэньне стады. Нсл.
2. сочетанне. МГсл.
3. нечаянная встреча. Нсл. 210. Трэйцяе сядні з табою злучэньне. Нсл. Прйч.
злучаны—соеднненный. Нсл. 210. Злуча-ныя стады. Нсл.
прылучаць-аю-аеід-ае, повел.-ай-айма, несоверш.—прнсоеДЙНЯТЬ. Нсл. 504; Гсл. Ня прылучай драбнога статку да буйнога. Нсл. Соверш. прылучыць-чў-чыш-ча—прн-соеднннть. МГсл.; Ар.; Ксл. Прылучы свае авечкі да статку іхнага. Ст. Прылучыў казла к бараном. Нсл. Прйч. прылўчаны —прнсоеднненный. Ар.; Нсл. Гаспадар знайшоўся жывёлы, прылучанае да нашае стады. Нсл. Отгл. ймя суц. прылу-чэньне-ня, предл.-ню—прнсоеднненне. Ар.; Шсл. Прылучэньне жывёлы да стады. Нсл.
разлучаць-аю-аегд-ае, повел.-ай-айма, несоверш.—разьедннять, разобіцать, раз-делять. Соверш. рязлучыт,-чў-чыш-ча-разьеднннть, разобіцйть, разделнть. Прйч. разлучаны—разделенный. Розум ест на тры часьці разлучаны. Кіт. 136а2.
вылучаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. отде-лять, Нсл. выделять, обособлять, отде-лять от обіцего, целого. Вылучаць, вылучыць цяляты із стады. Нсл. 86.
2. нсключать, удалять. Нсл. 8S. Нас ня вылучалі ад работы; за што ж вылучылі ад гасьцінца? Нсл. 86. Соверш. вылучыць. Прйч. вылучаны, 1. отделенный, выде-ленный нз какого-л. целого. Бык, вылу-чаны із стады. Нсл. 86.
2. нсключенный. Отгл. ймясуіц. вылучэньне -ня, предл.-ню, 1. отделенне.
2. нсключенне.
улучаць-аю-аею-ае, несоверш. 1, вклю-чать, прнсоедннять. Нсл. 60. Маладых цялят ня ўлучай у стаду. Нсл.
улучыць
651
лыковы
2. ловко попадать(в цель). Гсл. Соверш. улучьіць, 1. включнть, прнсоедйннть. Нсл. 60. Ня ўлучай, ня ўлучы сюды таго, чаго не належыць. Нсл.
2. соверш. к улучаць, 2.—ловко попасть(в цель).
улучоны, прйлаг. йз прйч. к улучЫЦЬ, I. включенный в составу чего-л. Нсл. 60. Улучоны ў стаду бык. Нсл. Отгл. ймя суіц. улучэньне-ня-ню. Улучэньне чужое гусі да свае стады. Нсл.
•лучЫЦЦа-чўся-ЧЫіася, несоверш. 1. 36 кім—соеданяться.
2. да каго—прнсоеднняться. Нсл. 273. Лучыцеся к нам, весялей будзе ехаць у ваднэй кумпані. Нсл.
3. соверш.—случнться. Вой, кажа бабуль-ка, у мяне толькі лучыўся адзін рубель. Пск.; Беж.(Ч. 201, 203, 323). НІКОМу НЯ лучылася, а толькі табе аднаму лучы-лася знайсьці. Нсл. 273. Так лучылася імне, нічога ня зробіш. Ст.
лучыся—случйсь, попаднсь. Нсл. 273. Лучыся імне ўбачыць яго, я яму скажу. Нсл,
лучацца-аюся-аеійся, многократ. к лу-чыцца, 1. 36 кім—соедйняться. Нсл.273.Яя лучайся з дурнымі. Нсл.
2. 36 кім—совокупляться. Лучайцеся із панамі сваімі. Кіт. 1567. Дазваляю ў пост лучацца да жон вашых. Кіт. 1562.
3. случаться, прнключаться. Карачэўскі(Буд-дее: Тула: Орел, слов.).
лучаецца, безлйч.—случается. Нсл. 273; Шсл. Ня кажнаму лучаецца бачыць гэта. Нсл.
злучацца-чўся-чышся, соверш. к лучацца, лучыцца, зь кім, 1. соеднняться. Дзьве стады разам злучыліся. Нсл. 210. Злучыў-шыся з дурнымі, і сам такім станеш. Нсл. 273. Наша чарада злучылася з чужою. Ст.
2. совокупйться.
3. (случайно, С) встретяться. Нсл. 210. Злучыўся чорт ізь дзяблам. Послов. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
