Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
довестл до угнетенного состоянля нас-мешкамл, бранью, Дсл. 243. загнать частой бранью. Нсл. 174. Маладуха, як маладуха, толькі яна залюкана. Дсл. Залюкалі маладзіцу і ступіць ня ўмее. Нсл.
•ЛЮЛЯ-ЛІ-ЛІ, ж., dem.— КОЛЬібеЛЬ. Ар.; Шсл. Ідзі, дзеткі, у люлю спаць! Ст.
•люляць-яю-яеш-яе, повел.-яй-яйма, несо-верш.. dem.—колыхать(качать, убаюкл-вать, С.) Шсл. Памаленьку люляй дзяцё, не калышы моцна. Ст. Соверш. палюляць-по-качать, побаюкать. Палюляй дзяцё, пакуль я з работаю спраўлюся. Ст.
•люлі, междомет.—ужываны калышачы дзеці баю. Нсл. 275; Ар. Ну люлі спаць. Нсл. Лю, люлі, люлі, прыляцелі куры, селі на варотах у чырвоных ботах. 3 калыханкі, Ар.; Нсл. Ласкат. ЛЮЛенЬКІ, ЛЮЛвЧКІ, меж-домет.—спать в колыбельке. Нсл. 275. Дзіцятка люленькі хоча. Нсл.
Нсл.
•люлька-лькі-лы^ы, ж„ област.—трубка. мгсл. См. піпка.
•лкістра-ры, дат., предл.-ры, ж.—зеркало (большое) Ксл.; пнз. Вялікую люстру купіў. Варашылы Куз. (Ксл.)-
•ЛЮШКа, -КІ, дат., предл. ЛЮШЦЫ, ж.—ВЬЮ-шка. Ксл. Закладзі люшку. Мікалаёва Куз. (Ксл.).
•лютоўка-^кгі-^^ь/, ж.—злая женіцнна. Дый выйілі ж к ёй залвіцы лютоўкі. Капсамякі Імгл.(Косіч 28).
•ЛЮТар-р^, предл. й зват.-ру, м.— КайН. Уселюб Н.(Демвд.-Веров 94). Думаю пайці да царквы, закупіць імшу за свайго лютара, нязбожніка. Уселюб Н.(Демнд.: Веров. 94).
люта 656
можна
•люта, нареч. 1. клюты,—жестоко. Нсл.738; мгсл. Люта ты абходзішся із сваімі дзяцьмі. Нсл.
2. оченьгорестно. Нсл. 738. Люта нам жыць пры гэтых няўродах. Нсл.
•лютаёжлівы-вая-вае—разборчнвый в пшце, прнхотлнвый(о людях н жнвот-ных). Войш.
•лютасьць-гд, ж.—жестокое обраіценне, Нсл.738. жестокость, свнрепость. Няўмею угадзіць я свайму мужыку: ці гавора што з імною, усё зь лютасьцю. Нсл.
•лютаваць-тую-туеш-туе, повел.-туй-туйма, несоверш.—свнрепствовать, злнть-ся, Гсл. зверствовать, ненстовствовать.
•лютневы-ва.ч-вае—февральскнй. Гсл.
•люзы-тая-тае, 1. жестокнй, зверс-кнй, Нсл. 738. свнрепый, злой, Гсл. лютой, разьяренный. Шсл. Люты твой харак-тар, табе ніяк ня ўгодзіш. Нсл. He чалавекты, а зьвер люты. Ст. Кідаецца да малога, як зьвер той люты. Ст.
2. - о погоде: -(очень, С.) резкнй, холод-ный, Нсл. 738. лютой. Люты ўсхапіўся вецер, мароз. Нсл. Лютая сёлета зіма. Нсл.
3. в знач. спц.—МвСЯЦ февраЛЬ. Нсл. 275; Гсл. Пытаецца люты, ці добра абуты. Посмв. Нсл.
4. в знач. суш.—злой дух. Нсл. 275. Люты яго ведае. Нсл. Лютыя пагналі цябе туды.
м
•мо’ ( сокртц. йз можа), можа, (Нсл.; Шсл.; Ксл.)—может быть. Гсл.; Шсл. Мо' за век чалавек да вялікага жыцьця устане. Гарун(ст. ”Ноч”). Мо’й так, а ня ведаю. Ст. Крыўду на мяне маеш якую? А мо’ думаеш, што нельга памагчы тваёй бядзе?Корзюк. Ды вось цыганкамо’ўгадае шчасьце? Кавылы Думы, 3. Мо’ й затым, калі мы ехалі дамоў, сонца зыркай поўняй, як выглянула-ня зьнікала йзноў. Лейка: Л. песьня. Песьняй мо’з табой ізноў зазьвінім. Жальба. Мо пачнуць і думкі нашы весялей скакаці. Мо’ ўспомне часам хто калісь. Пушча(Калосьсе, Но. 1-18, 1939г„стр. 17). Дзежылівы?... Мо’лярэчкі? Мо ля хаткі? Гарун: Вясна. Мо ’ гзта звада трызны сноў, мо ’ імі я ў палон забраны? Салавей: Сіла, 79. Можа й так добра будзе. Ст.
360
Можа й мне луча рубель. Ст. Можа ты маніш. Нсл. 287. А можа й так пройдзець. Тм. Пагляджу, а можа й мала будзе. Чараўкі Сян. (Ксл.). А мо’ ты і на кірмаш трактарам паедзеш? Лявонь, і\.Ціпраўда гэта? А мо ’ сон? Кл.: Каліна, 164. Ён ляжыць хворы, мо ’ зараз паправіцца. Ст.
• МОГалІЦЫ-ЦЯ^, едйнств. ч. нет. — КЛад-бніце. Mix. См. могалкі, могілкі, могільнік, могліцы, магілызік.
•могалкі-ак—кладбшце, едйнств. ч. нет. Растсл.
•могілкі-лак, едйнств. ч. нет.—кладбніце. Гсл.; Шсл. См. могільнік, могаліцы, мог-ліцы. Во нехта прыгожа загаласіў на могілках. Дсл.(лой загаласіць). He на могілкі людзі каханку несьлі. Гарун: Хаў-туры. Ночы страшна йсьці на могілкі. Ст. Каля могілак асяліўся й не баіцца. Ст. См. могаліцы, могалкі, могільнік, магільнік. • могільнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —кладбніце, Гсл. Можна было завесьці
яе(памерлую) на могільнік. Дзьве Душы, 104. См. могілкі, могаліцы, могліцы.
• МОГЛІЦЫ-І/аў, едйнств. ч. нет.— кладбйіце. Пайшлі назаўтрае на могліцы. Демнд.: Веров., 1896,11, 141.
• мох, моху, предл. моху, зват. МОШО, мн. ч. махі-оў-ом-хі-амі-ох, м. 1. мох. Ар.; Нсл. 292. Воз моху прадаў, дый солі купіў. Нсл. Ён паваліўся на купіну моху. Шакун: Сьлед, 19.
2. плесень. Нсл. 292. Малако мохам паднялося. Нсл.
• мохавы-вая-вяе—моховой. Пашлімо-хавЫМ балотам. Лынькоў: Воўчы лоДКалосьсе, Но. 2, 1935 г., стр. 99).
•можа,—см. под магчы.
•МОЖНа, нареч.,—см. под МОЖНЫ.
•можнасьць-ш, ж. 1. возможность. Гсл.; Нсл. 287. Купіў бы каня, ды можнасьці няма. Нсл.
2. достаток, мгсл. средство, (Гсл.) нму-іцество, Нсл. 287. зажнточность, матерн-альная обеспеченность.
•можны-ная-нае—богатый, не нужда-юіцнйся нн в чем, Нсл. 287. зажнточный, состоятельный. У нашага пана ўсі можныя людзі, па пяцёра коні маюць. Нсл. А есьлі бы хто каму што заставіў, іменьне, людзі, а із стараны хто трэй-ці...з тае заставы што адняў, тагды тот, каму будзець то аднята, пахачаць лі пазваці таго, хто яму заставіў, тот...так многа можнымі людзьмі і ізь землямі маець яму то нагарадзіці. Стт. 332. Блага беднаму прававацца з можным. Нсл. Ср. cm. мажнейшы—богаче, Нсл. 287. зажнточнее, состоятельнее. Мажнейшы ён за ўсіх нас. Нсл.
•можна, нареч.—богато, Нсл. 287. зажн-точно. Можна жывець. Нсл. Ср. cm.
мажней—богаче, Нсл. 287. зажнточнее, состаятельнее.
мой
657
мастовае
•мой, м, маё, ср., род. майго, дат. майму,, предл. маім,; мн. ч. мае, местойм.— МОЙ. У знач. спкм. мой, майго, майму, м., мая, мае, маей, ж.—муж, жена. Шсл. А мой сядні паехаў у дровы. Ст. / мая ж гэтак сама выдумае нейкую паветру ды носіцца. Ст. •мойскі-кая-кае, 1. свойственный мне. Нсл. 288. Мойская работа. Нсл. Мойскі голас. Нсл.
2. любнмый мною. Нсл. 288. Мойская старана. Нсл.
•мокры-рая-рае—мокрый. Уменый. мак-равы. Яшчэ макравы мак. Гарэцкі: Песьні, 62. •мокіц-ну-неш-не; прош. вр. мок, мокла, несоверш.—МО КНутЬ.
адмокці, адмокнуць, Нсл. соверш.—вы-мокнуть(погнбнуть от нзбытка влагн, С.). Ксл.
2. отмокнуть, намокнув, отделнться, откленться, отстать.
адмакаць, несоверш.(к адмокці 1)—вымо-кать. Нсл. 376. Жыта адмакае, адмокла. Надабе пераараць. Нсл.
2. несоверій. к адмокці 2.
замокці, соверш.—частнчно намокнуть. Замокла наша сена. Ст. Несоверш. замакаць —частачно намокать. Замакаюць кулі пад страхою. Ст.
ізмокці, змокці—йзмокнуть, стать шенно мокрым. Гсл. Як табе собіла змокці так! Нсл. 212. ІЗМОК, ЯК воўк. Палесьсе(Хмара, Калосьсе, Но. 1-18, 1939, стр. 13). Несоверш. змакарь-аю-аеш-ае—замачнваться. Нсл. 212. Накрый воз, няхай не змакаець ад дажджу. Нсл.
•моладзеж-леы, ж.—молодёж. (Раст.: Се-верск 137); Ар.; МГсл.
•моладзь-^зг, ж. 1. юношество(юность, С.), молодость, малолетство ( С.). Нсл.289. Моладзь сваю я правёў у чужых краёх. Нсл.
2. собйр.—МОЛОДёж. Нсл. 289; Гсл. УсІ вы моладзь яшчэ. Нсл. 3 моладзьдзю сваею прыедзь. Нсл.
•моральнасьць-гр, ж.—нравственность. МГсл.
•морг-га, предл.-гу, зват. моржа, м.—мера около половнны гектара.
•монірха-рхі-рсе(рху), предл.-рху, зват,-рша, м.—МОНарх. Ужэвіч: Граматнка Словенс-кая, Па, 21 ар 1, 22 ар 1, 42 ар 2.
•мора-ро, мн. ч.-ры-раў, ср.—море. Ар. Як веле ў морах вады. Кіт. 5765.
•морзаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. смор-кать В HOC возгрн. Нсл. 290., перен.—ПЛа-кать, говоря укорнтельно. Нсл. 290. Досіць табе морзаць, ідзі еж. Нсл. Однкр. морз-нуць-ну-неш-не—потянуть в нос возгрн. Нсл. 290. Ты прывык морзаць; морзьні толькі яшчэ, то й заробіш па морзах. Нсл.
•МОрЭЫ-30% едйнств. ч. нет.—ЛНЦО, HOC Н губы. Нсл. 290. Ня люба слухаць, морзы свае скрывіў. Нсл.
•моркава, (Рудня Вял.), морква, (Нсл.; Гсл.; Раст.; Смоленск 150)-вЫ-вг, ж.—МОрКОВЬ. Нсл. 290; Гсл.; Рудня, Вял. Моркву садзяць. Нсл. Жоўты стаў, як моркава. Нсл. Мой хвор мужычок, ды красен, як бурачок, а я здарова ды жоўта, як моркава. Послов. Нсл.
морквіна, нк.: Очеркн, 421.—морковнна. Нсл. 290. Морквіна вялікая, якрэдзька. Нсл. 2,—суп НЗ МОрКОВН. НК.: Очеркн, 15.
•морскі-кая-кае—морской. Быццам гэ-та з морскай пены нарадзілася Краса. Крушына: Лебедзь, 58. А 3Ü сталОМ, бы ў морскім рокаце, шумела весялосьць. Крушына(3ьніч, 1951, Но. 14-15). МорсКІЯ камяні супакой табе вечны адзвоняць. Салавей: Сіла, 85.
•МОршчыцЬ-Чу-ЧЫ12/-Ч17, несоверш., перех. —моріцйть, собнрать в моріцйны. Ар. Соверш. зморшчыць—наморіцйть, мгсл. сморіцйть, собрать в моріднны. Ар. Прйч. зморшчаны—моріцйНйстый. Гсл.
• моршчыцца-чрся-чый/ся, несоверш. 1. моріцйться, собйраться в моріднны. Ар.
2. МОріЦЙТЬСЯ, (Шсл.) МОріЦЙТЬ ЛЙЦО, делать грнмасы. Чаго ты моршчышся: бяры ды еж:. Ст.
моршчыцца—ссучнваться. мгсл.
•мост-шу, дат.-my, твор.-там, предл. й зват. мосьце; мн. ч. масты-оў-ом-ы-амі-ох, м. 1. мост. Ар. Ад таго мосту.... налева. азр 1, 1518. Домляю ракою уверх да мосту. Тм. Па чыгункавым мосьце праходзіў загра-нічны цягнік на Стаўпцы. Дарога цягнулася да мосту. Шакун: Сьлед, 16. Цякла Іслач, перасечаная старым угнё-ным мостам. Тм. Лукашонак зышоў з мосту. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Ля мосту зьбіралася моладзь. Васілёк (Калосьсе, Но.3-16, 1938 г., стр. 132).
2. ПОЛ. ПНЗ; Ксл.; Кацельная Пц.; НК.: Очеркн. Но. 478; Гсл.; Іг.; Смл.(Макснмов: Смоленоднна, 457); Юрсл.; Ксл.; Раст.: Смоленск 1-18. Памый МОСТП у хаце на сьвята. Кабішча Куз. (Ксл.). Іван пашоў у хату дый сеў пад мостам. Погар(Афанасьев: Сказкн, 1, 153). Пераслаў мост у клеці, можа і ў сенцах перась-цялю. Юрсл.
Пажджы з бухтораньням, пацячэць на мост. Тм. Гэты мост можна адмыць адно лугам. Княжыца Куз. (Ксл. под адмыць). Шчытны мост у сенцах. нк.: Очеркн, 534. На мост(у хаце) валіцца чорнае вугальле. Гарэцкі: Песьні, 32. Ходзе пац пад мостам 3 катом. Пск. Пушк.(Ч.9О). Зрабі тут (у хацё) мост. Боўдзіна(Ч. 178). Уменьш. масхок-тка, предл.-ткў, зват. мостку; мн. ч„ дат.-тком, мн. ч„ предл.-ткох—мостнк. Ар. Пайшоў каток пад масток, злавіў рыбку за Хвасток. йз нар. сочнненнй.
мост масьціць—настнлать пол. нк.: Очеркн, Но.478.
мастовае-вага, « знач. суіц., ср.—плата за переезд через мост. Любавскнй: Очерк.
мошаст
658
дамовіць
•мошаст-my, предл. й зват.-сьце, м.—бар-хат. мгсл.
•моташна, нареч. 1. тяжело. Ксл. Моташна ўлетку рабІЦЬ. Запрудзьзе Куз. (Ксл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
