Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•мацніцца, возвр., несоверш.—укрепляться. Нсл. 292. Мацнюся патроху. Нсл. Мацніся як мага, пакуль будзе адкуль помач. Нсл. Соверш. змацніцца. Нсл. 212.
змацняцца, -яюся-яешся —подкреп-ляться снламн, вспомоіцествованйем. Нсл. 212. Людзі то тым, то сім змацня-юцца, а ты ня можаш змацніцца нічым. Нсл.
•мацнўць,—см. под мацаць.
•маць, мець, маю, маеш, мае, маем, маеце, маюць; прош. вр. маў, мала, малі; меў, мёла, мелі; твел. май, майма, несо-верш.. nepex. 1. владеть чем-л. на правах собственностн, йметь. I на кабылу старублёвую май ружку гатовую. НК.: Очеркн, 383. Што маю, тое й даю. Ст. Тады маю, калі ў руках трымаю. Послов. Нсл.
2. обладать, располагать кем-чем-ліібо, нметь. Ня май сто рублёў, а май сто сяброў. Послов. Рапан. 134. Плаці, як час маеш. Кіт. 87616. Людзёў слухай, а свой розум май. Рапан. Прык. 179. Маеш галаеу, дык май І розум. Рапан.: Прык. 180.
3. о домашнем скоте—держать. Надабе маць гусі. Дз. Прйч. наст. вр. маючы —нмеюшнй. Ужануць усіх кафіраў (араб., нявернікаў), ня маючых іману (араб. веры) да пекла палюшчага. Кіт. 54616.
4. получай. Гсл. Вось, яны твае грошы -маеш! Гсл.
5. быть должну. Тую віну гаспадарыні караліцы заплаціці маець. (1527 г.). Квятк. Калі ся ў мяне вывучыў і колька лет меў мі за то служыці. Гордз. Акты, ХУП, 4. На мэйіта (араб., нябожчыка) маеш узла-жыць два саваны, а болей класьць ня
мацца, мёцца
682
мачаньне
гожа. Кіт. 4961. Як тваё адзіноства знаць маю? Кіт. 462. Хто ест райскія або хто мае быць? Тм. 8аЗ. Вучыш, як мае абра-каціся. Тм. 86617. Як маю казаць у пекле над людзьмі як вялікі страх? Кіт. ізіаі, —должно. Гсл.
як мае быць—как следует. Ар. Вы як мае быць усыпалі ім, як яны ўцякалі. Дзьве Душы, 90. Пішы, як мае быць, добра пішы. Гсл.
6. за каго-што,—расценнвать какнм-л. образом, воспрнннмать как-л., счнтать. Я сам сябе за вялікага меў. Кіт. 62ai4. Меў сабе за заваду. Тм. 138, 12. Сегасьветную роскаш за нішто маюць. Тм. 61а13. Бацькі іх не пазналі, бо мелі свайго сына за прапалага. Н. (Афанасьев, 1,1913, 212). За каго мяне народ мае? Тат.: Лукі, 9:18. Маем за шчасьце, што вы прыехалі. Груздава Пост. Соверш. займёць, замёць—возыметь, прнобрестн, получнть. He заіржэць, як колісь, ён прывабна зьзяе глянцам, займеў прыемны барытон, а падкава-НЫ....ЛЯМЦС1М. Г. Кляўко(Ускалось, Но. 13, 24). Займеўшы добрую аказію-прыбытак на лазе, унука ў места, у гімназію на зіму павязе. Крушына(3ьніч, 1953, Но. 23). Займеў ты слова дар. Тм. 1954 г. Но. 27. А што, каб табе аўта свайго не займець і век на аўтабусах душыцца! Бацьк., Но. 16/500.
замець дзяцё—зачать. Ведаеш, Васіль-ку, аб чым я рада? Што не замела ад цябе дзЯцяці. зсд. 241.
памёць-ёю-ёе, соверш. к мець—нметь что-л. в теченнн некоторого временн. Лепш зрабі ты па хрысьцянску, падвязі, памей к нам ласку. Гарун: Кан. Паўлючонка. He памеў я шчасьця, ды пазнаў гора. Гарун: Сын. Гора памела на сьвеце убогая! Гарун: Жабрачка. Гаркіх шмат часін памеў за жыцьця ты, мой родны, бедны mama. Гарун(ст. ’’Насьмерць”).
прымёць, ynomp. йз союзом "каб”—мметь мочь, снлу (что-л. сделать, С.) Нсл. 505. нметь возможность. Гсл.; Ар. Каб прымеў, дык бы зь вялікай ахвотай выкінуў яго за дзьверы. ЗСД 273. Каб прымеў, за жывот бы ад злосьці ўкусіў. Гсл. Прымеў бы, зьеў бы яго з тым. Нсл.
Калі б прымеў, скруціўбы яму галаву. Нсл. Каб прымела, у лыжцы б вады яго ўтапіла. Ар. Цяжэй ланцугоў ляту-ценьні. 1х зьнішчыць — мне сіл ня прымець. Жылка, 90. На зборкі цяпер ходзяць найболей маладыя, каторыя старыя, каб прымелі, дык бы зьелі. Дзьве Душы, 152.
»мацца, мёцца, маюся, маешся; повел. майся, маймася. (ПНЗ)—чувствовать себя, пожнвать, НК.: Старцы, Но. 70; Ар. пожнвать, здравствовать. нк.:Очеркн,п, 53. Як маецеся, бабанькі? Ці дужанькі, ці здаровенькі? НК.:Старцы,92. Каліў пятніцу ў каго спытаў: "Як маешся?” як бы ўсіх людзей а здароўю пытаў. Кіт. 3163. Як жа
вы маецеся, ці здаровы? Ст. / мой бацька такі маўся, і я ў яго ўдаўся. Послов. Нсл. Калісь і я так маўся. Нсл. Пачала баба нішто сабе мецца. мікольск м. н.п, 1896,108. Ах, ня ведаю, як маецца матка — сказаў ВасІЛЬ. Дзьве Душы, 83.
2. нметь намеренне, намереваться. Ар. См. маніцца. Нешта меўся князь прыехаць. Мікольск М.(Демнд.: Веров. 109). Соверш.
памецца—возыметь намеренне, прннять решенне, вознамернться. Памеўся прые-хаць. Нсл. 467.
памёць—возыметь. Ар.
перамёць, Соверш.—нметь что-л. много-кратно. Цётка добрая, хай раз пашчась-ціць ёй. Яна шмат бяды перамела, на ўсе мае навіны празь цётку толькі й адка-зала мама. Юхневіч: Цётка.
мець вока на каго—серднться. Шсл. Я маю на цябе вока'. ня буду з табой гаварыць. Ст.
мець наўвеце—нметь в внду.
•мачонік-ка, предл.-ку, зват. мачоніча, м.—размоченная краюха(сухар, С.) нлн Корка Хлеба. НК: Очеркн, 42.
•мачонікі-ксў—кушанье нз хлеба, намо-ченного в жнже нз другого кушанья. Ксл. ІХ, І люблю я мачонікі! Высачаны Ксл.
•мачонка-кг, дат., предл. мачонцы, ж. 1. мокрая курнца(намоченная, чтобы пе-рестала клохтать, С.). Ксл. Другітыдзень мачонкаю, а ўсё квокча. Астроўна віц. (Ксл.). 2. моченые ягоды. НК.: Очеркн, 479.
•мачоны-ная-нде, прйлаг. йз прйч. НК.: Очеркн, 473—подвергавшнйся моченню, прнготовленный путем мочення; мочё-ный.
•мача-чы-чы, ж.—мокрота, слякоть. Нсл. 272. Мача на дварэ. Нсл. За мачою прайсьці ня можна. Тм.
»мачанка-нкі-нцы, ж.—кушанье, которое макают, Ксл. полужндкое, полугустое прнготовленне, предназначаемое для маканья, блннов "сачнёў” н даже хлеба. Заўтра ў нас бліны з мачанкаю. Бешанко-вічы (Ксл.).
мачанка, (Ксл.) бульбяная скаромная —растертый картофель разбавляется коровьнм молоком, закрашнвается то сметаною, то коровьнм маслом, нногда — разболтанным яйцом. НК: Очеркн, зз.
мачанка, (Ксл.)—сырннца — "мачанка” нз крепкого соленого творога. НК.:Очеркн, 33.
мачанка, (Ксл.) кулажная—жндкая "ку-лага”прнслаіценная медом нлн сахаром. НК.: Очеркн, 34.
мачанка, (Ксл.) канапельныя й мачныя — "маканіны”, прнготовлеяемые нз тол-ченой коноплн, нлн мака. НК.: Очеркц 33. •мачаньне-ня, предл.-ню, ср. 1. маканне. Ар. 2. особый соус нз сала кусочкамн в разболтанной муке. Шсл. Добра наеўся мачанызя з блінамі. Ст.
мачаць
683
мёдзены палец
•мачаць-аю-аеш-ае, повел. мачай-айма, несоверш.. у што—обмакнвать, (МГсл.) макать. Ар.; Нсл. 292. Дзеці нашы дык вельма ж любяць мачаць бліны ў тук. Ст.(Шсл. под "тук'\ Солі няма, хоць у попел мачай хлебам. Нсл.
•мачўла-лы-ле, ж. 1. естественный прудок довольно неопределенной велйчнны. Еслн "мачула" круглая, то дламетр самой большой будет около 15 саж. нк.: Очеркн, Но. 919.
2. болотная лужа(естественный прудок, заросшнй травой с лозняком й удержд-ваюіцйй кое-какую воду), где мочат лён. НК.: Очеркц Но. 131; Ксл.; Ар. Выцягнулі лён ІЗ мачулы. Лёзна (Ксл.).
2. мочало, волокно лйповой коры, Нсл. 292. волокно, получаемое йз любяного слоя лнповой коры путем вымачяванйя (ядет на йзготовленйе рогожл, веревок, й т. п.); мочало. 3 мачулы рагожы пля-туць. Нсл.
мачўліна-ны-не, ж. 1. большая мачула 1. НК.: Очеркн, 485.
2. мочалнна. Нсл. 292. Мачуліна годная на цыбулю. Нсл.
мачўлінка-нкг-нцы, уменьш. к мачуліна. НК.: Очеркн, 485.
• мачулка-лкі-лцы, уменьш.к мачула 2., —мочалка. Нсл. 292. Затры мачулкаю. Нсл. Упіўся, як мачулка. Тм.
•мачўлісты-тлая-тлае—обнльный "мачу-ламі”. НК.: Очеркн, Но. 131.
•мачўлішча-ча, предл-чу, мн. ч.-чы, чаў, ср„ увелйч. к мачула—пруд, болотная лужа (углубленйе с водой, Mix.), где мочат лён(пеньку, Mix). Ксл.; Гайнін; Mix. У сё мачулішча лён загацілі. Унава Лёз. (Ксл.). •мачўлка,—с«. под мачула 2.
•мачўльнік-гк'о, предл.-іку, зват.-іча, м. —занймаюіцййся выделяванйем мочал. Нсл. 292. Мачульнікі зарандавалі ліпнік у нашага пана: лыкаў нейдзе дзерці. Нсл. •мачўльны-ная-нае—относяіцййся к мочалам, мочальный. Нсл. 292. Мачульныя лыкі. Нсл.
• мачынка-нкі-нцы, ж.—зерно мака. У мачынкі (узор), нареч.—узор ймеюіцйй правйльно размеіценные крапнны, на самом деле сходные с зерном мака. нк.: Очеркн, Но. 253. Саян у мачынкі. НК.: Очеркн, 116.
•МаЧЬІЦЦа- ЧуСЯ, МОЧЫШСЯ, несоверш. 1. мочйть себя.
2. нспускать мочу, мочйться. Ар. Стоячы не мачыся. Хто стоячы мочыцца, якобы на кебэй, такі грэх. Кіт. 73а8, 10.
3. страд. к мачыць. Ар. Лён мочыцца ў мачуле. Ар.
•мэрам, нареч.—буДТО, СЛОВНО, ПрйМврНО. Гсл.
•мэта-zww, дат.. предл. мэце, ж. 1, цель. МГсл.; Ар.; Ксл. У такую мэту ня лўчыў! Лужасна Куз. (Ксл.).
2. мйшень.
набіраць мэту—прнсматрйваться в цель, мншень. Войш. He набірай мэты. Войш.
•мэтлухі-хаў—кускн, частн, йзорваные кускй. Гсл.
•мга, мгі, мзе, ж.—мгла. Хмарная восенная мга паўзла ізь сівога неба на цяжка хворае места. Дзьве Душы, 88. См. мыгла.
•мгнёньне-ня, предл.-ню, ср.—мгновенне. Заставіў каня на вока мгненьню, (Кіт. 11669)—оставші лошадь на мгновенйе ока.'
•мех, мёха, предл. мяхў, зват. мёша; мн. ч. мяхі-оў-ом-хі-амі-ох, м. 1. мешок. Ар.; Гсл.; Вост. (Даль.); Шсл.; Пск. Пушк.(Ч. 323). Насыпаў мех жыта на продаж. Ст. Пазаеязавай МЯХІ добра. Ст. Уменьш. МЯШОК-шка, предл. мяшку; мн. ч. мяшкі-оў-ом-кі-камі-ох, м. Ар.
мяшэчак-чкд, предл.. -чку, зват.-чку, уменый. к мяшок. Сц.; Мал.; Шсл. Мяшэчак у варыўні застаўся. (Бацьк. Но. 49-50/435-436). А лесь асьцярожна нёс у мяшэчку нешта цяжкое. Гамолка. Сама рука лягла на мяшэчак. С. Музыка, ш. Арэхаў у мяшэчку аж па завязкі набіта. Гілевіч: Здарэньне ў варэхах.
2. перен., обіц.—неповоротлнвый-ая, толс-тяк, толстуха(мешок, С.). Нсл. 297; Шсл. Мех гэты сеў — дык і прыкіпеў. Ст. Якая ты мех, табе павярнуцца цяжка! Нсл. •механоша-шы, м. 1. мужчлна, обязан-ностью которого есть носйть мех, напр. прй хожденнй "валачэбнікаў” на первый деНЬ Пасхн. Старадуб(Жнв. Старнна, 1909, 1,89); Шсл. 159 С’міханоша").
2. носйлыцйк мешка с собраннымй подаяннямй, когда "каня водзяць", "казу водзяць”. Шсл. 159. Назьбіралі шмат, аж міханоша замарыўся. Ст.
•механошы-глага, м. 1. человек, который в артелй заведывает запасом. Нсл. 297.
2. сборіцйк подаваемого прй поздрав-ленчй с праздннкамй. Нсл. 297.
•мехавагы-тая-тае—(об одежде), меш-коватый....шнроковатый.(Нсл. 297). Меха-ватая сьвітка. Нсл. 297. Нареч. мехавата —мешковато. Нсл. 297. Мехавата пашыў сьвітку. Нсл.
2. мешковатый(неловкйй в двйжвнйях, неповоротлнвый, неукложный, С.). Нсл. 297. Мехаваты работнік.
КНІГІ ОНЛАЙН
