Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
церазь меру—чересчур. МГсл. Уменьш. мёрка-ркі-рцы. Шсл. Скупая твая мерка. Ст.
•мёраць-аю-aeuz-ae; повел.-ай-айма, несо-верш, каго-што—мернть. Ар. Сумленьне мераць на арШЫН? Кавыль: Думы. Соверш. недамёраць-аю-аеш-ае—недомернть. Со-верш. памёраць, каго-што—нзмернть. Ар. адмёраць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, соверш., перех.—меря, отсчнтывать, отме-рнть. Ар. Несоверш. адмяраць-яю-яей/-ае; повел-ай-айма—отмерять. Яны ад людзей адмяраюць поўнаю мераю. Кіт. 6069.
• мерацца—мернться. Ар. Соверш. памё-рацца.
•мёрзлы-лая-лае—мёрзлый. Ар.
•тлёрзыр-ну-неш-не, несоверш.—мёрзнуть. Косіч, 75; Шсл.; Вел.: Куз. 180. ТаКІ дурны; будзе мерзьці на дварэ, а у хату ня зойдзе пагрэцца. Ст. Пакоўзаліся з гадзіну, дык марш дамоў, няма чаго мерзьці! Ст.; Шсл. I95(nod пакоўзацца). Ня купіў бацька шапкі, няхай вушы мерзнуць. Послов. Рапан.: Прык. 83. Соверш. ЗЬМерзЬЦІ, 1. погйбнуть, умереть от мороза, замёрз-нуть. Ар.
2. сйльно озябнуть, замёрзнуть. Ар. Зьмерзьлі мы надта ў дарозе. Ар. Соверш. памёрзьці-нрць, 1. умереть от холода, мороза многнм, померзнуть. Ар.
2. озябнуть многйм от холода, помёрз-нуть. Ар. Соверш. перамёрзьці-нр-неш-не, БГсл.(лод ’’намерзнуться”)—сйльно за-мёрзнуть, озябнуть. Соверш. умерзьці-ну-неш-не, 1. (затвердеть от холода, по-крыться льдом, ледяной корой, Ар.) замёрзнуть. Ксл. Зямля крэпка ўмерзла. Аськершчына Беш. (Ксл.).
2. под действнем мороза плотно закре-пнться в массе льда, снега; вмёрзнуть. Кот умерз г сьнег. Ар. Човен умерз у лёд. Ар.
замярзаць- аю-аеш-ае, несоверш.—пре-врататься в лёд, замерзать, твердеть от мороза, замерзать. Соверш. замерзьці-ну-неш-не. Ар. Ня веру, ня веру, каб колісь замерзла, што некалі песьняю жыло. Геніюш: Ня веру. Рэчка замерзла. Ар.
•мерка-ркі-рцы, ж. 1. маленькйй бездон-ный рожок, велнкостью в ружейный заряд, употребляемый (рожок) охотнй-камн. НК: Очеркн, 528.
2. хлебная мера в 20 гарнцев. Нсл. 296. Дзьве меркі пшонкі пасеяў. Нсл.
3. сантнметер, йзмернтельная лента портного. Шсл. Кравец зьнімае мерку. Ст.
4. см. мера. Прйч. зьмёрлы—вымершйй. •меркаваць, мяркўю-ўеш-ўе; повел.-ўй-ўйма, несоверш. •— обдумывать, распола-гать, прдкйдывать в уме, Гсл. раскйды-вать умом, соображать, Ар.; Вят. (Даль) прнквдывать в уме, соображать. Шсл. •мерг(к)аваць,1. обдумывать, сообра-жать й чрез то прнготовляться к делу, нк.: Очеркн, Но. 714. соображать, с мерамй рассчнтывать, Нсл. 296. расчдслять, Косіч 22. соображать(рассчйтывать) Растсл. Ты, Яначка, адгуляешся, ня стомішся — мяркуй сам'. паносіш вады — сядзь пасядзі, паносіш дроў — пасядзі! нк.; Пасоб., 140. Гаспадар мяркуе, каб хлеба стала на год. Нсл. Мяркуй, памяркуй, што будзець ўсё гэта каштаваць? Тм. Куплёныхлеб "вельміняспорны", дыкяго ядуць як проскурку, мяркуюць, каб стала да новага. (Косіч 22). Я сам меркаваў грошаў на боты, але ня вышла. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.). Мяркуй, каб усім было добра. Ст. Усё мяркуе, як гэта зрабіць. Слопішча Шацк. (Шсл.). Трэба раней меркаваць, a тады рабіць. ПустынкіСян. (Ксл.). Сорам a ганьба сьвету вайна, як ні мяркуй, ні судзі. Гарун: Праводзіны. Я меркаваў, што ІЗаладзіслаў выйдзе пасядзець ля вады. Цэлеш; Дзесяць, 73. Перамяніла (адмяніла) я вас маленькіх, пераклала. Меркавала-. шчасьліўшы ты будзеш.... ДзьвеДушы, іоо.
2. направлять(удар). Другі раз меркавалі (выцяць) пану і далі ў віскавіцу пані. Дзьве Душы, 5. Балазе й самі ж вы, мяркуючы. казаў тый, з пазнак звонку — белая костка. Дзьве Душы, 31.
•мяркуючы, деепр. наст. вр. к меркаваць —располагая (в уме), обдумывая, обсуж-дая, соображая. Гсл. Балазе й самі ж вы, мяркуючы, казаў тый, з пазнак звонку — белая костка. Дзьве Душы, 31. Прйч.
меркаваны—рассчнтанный, Нсл. 296. прйкннутый в уме. Меркавана так, a вышла накш. Нсл. Справа меркаваная і туды і сюды. Нсл. Отгл ймя сут- мерка-ваньне-ня, предл.-ню—рассчнтыванне, рассчет, Нсл. 296. сужденне, предположе нне. Па мойму меркаваньню ня так выходзе. Нсл. Па твойму меркаваньню пара б прыехаць яму. Тм.
абмярковаваці.-ярю-ві’еш-йі’е; повел.-вуй-вуйма, несоверш.—обдумывать, обсуж-дать. Ксл. Гэту справу надабе добра абмярковаваць. Лук’янова Сян. (Ксл.). Соверш. абмеркаваць, (Ар.), абмергаваць. Ст.; Ксл.—обсуднть, как бы прймернть в уме, прежде чем прнвестй в нсполненне, Гсл.
абмеркаваны
687
намёрціся
обдумать, обсудйть. Ксл. Хацелі ехаць да Сібіру, але абмергавалі, ды застанаві-ліся. Ст. Пакуль абмяргавалі, дык і час прайшоў. Труханавічы Чаш. (Ксл.). Дык вО Ж, дзядзька, мы прышлі да вас, каб яшчэ лепей абмеркаваць гэтую справу. Дзьве Душы, 117. Прйч. абмеркаваны—прйКйну-тый в уме, обсужденный.
Отгл. ймя суш. абмеркаваньне-ня, предл-ню, мн. ч.-ні-няў, ср.—обсужденйе, взве-шнванне, обдумыванйе дела йлй пред-прнятня. Гсл. Соверш. зьмеркаваць, зьмяр-кўю-кўеш-кўе—расчдтать, сообраздть что с чем. Нсл. 212. Зьмеркаваўшы адно з адным, адно выходзе. Нсл. Прйч. зьмерка-ваны—рассчйтанный, соображенный с снламн йлй средствамй. Нсл. 213. Усё гэта як найляпей зьмеркавана. Нсл. Соверш. памеркаваць—прйкднуть в уме. Ар.; Шсл.; Нсл. 466. Памергаваў, так і гэтак — усёня выходзе. Слопішча Шацк. (Шсл.). Памерка-ваўшы адно з адным, трэба так зрабіць, каб нікому крыўды ня было. Нсл. Аб гэтым я яшчэ памяркую. Сураж(Ксл.). Яно і паіхняму памяркаваць, дык быццам і справядліва. Марціновіч(Беларус, Но. 159). Прйч. памеркаваны—соображенный, рассчд-танный. Нсл. 466. У яго ўсі дні памерка-ваныя. Нсл. Памеркаваны даў спосаб да жыцьця. Нсл. Отгл. ймя суш памеркаваньне -ня, предл.-ню—соображенче с мерамй, с обстоятельствамн. Нсл. 466. Трэба памяр-каваньне зрабіць, куды аддаць гэтага сірату. Нсл. Меж намі ніякага яшчэ ня было памеркаваньня. Тм. Соверш. перамер-каваць—переменйть меры, средства, обдумать(передумать, С.). Нсл. 406. Як перамеркавалі, так і ляпей вышла. Нсл. Соверш. вымеркаваць-кую-куеш-куе, 1. вымернть, сообразнть, чтоб вышла мера. Ар.; Нсл. Ці ня вымеркуеш із гэтае скуркі боты і двое чаравікаў? Нсл.
2. сообразнться co средствамн. Нсл. Як хочаш вымеркуй, каб корму стала да вясны. Нсл. Вымеркуй што-колечы і на нашу долю. Нсл. Прйч. вымеркаваны —соображенный co средствамн. Нсл. 87. Вымеркаваныя выдаткі. Нсл. Нашае пражыцьцё вымаркавана, лішняга ня пойдзець. Нсл. Отгл. ймя суіц. вымерка-ваньне-ня, предл.-ню—соображенче, йз-влеченне выгод по соображенйям. Нсл. 87. Як зрабіў вымеркаваньне, дык і вышла другое. Нсл.
разьмеркаваць, соверш.. nepex. 1. распре-делнть. Шсл.; Нсл. 500; Ксл. Мы ўжо зямлю разьмеркавалі міжсобку. Воўсшча Сян. (Ксл.). Бацькаўшчыну падзялілі, разь-мергавалі бяз жаднае сваркі. Ст. Прйч. разьмеркаваны—распределённый. Нсл. 550. У нашага пана ўсі дні разьмеркава-ныя калі што трэба рабіць. Нсл.
2. рассуднть, решйть, сообраздть. nep-mu (перш) й было гзтае самае ў думках, няхай сабе паслужыць; але цяпер разь-
меркаеалі, на людзёў ня ўгодзіш — няхай лепі каля хаты патрэцца. НК : Пасоб., 131. Несоверш. разьмярковавань-овую-овуеш-овуе, повел.-овуй-овуйма—распределять. Шсл.; Нсл. 550; Ксл. Глядзі ж, так разьмяр-говуй, каб нікому крыўды ня было. Ст. Разьмярковуй так, каб усім стала. Нсл. •мяркавацца, мяркўюся-ўешся, несоверш.. взайм.—рассчнтываться, разделываться, (Шсл.; Нсл. 296). Няхай яны мяркуюцца, памаркуюцца меж сабою. Нсл. Самы мяркуйцеся, мужчыны, каб нікому крыўды ня быдоІСх. Соверш. зьмяркавацца —сойтнсь. Ар. Дарма, неяк зьмяркуемся. Соверш. памеркавацца, 1. рассчйтаться, разделаться.(Шсл.; Нсл.). Памяргуйцеся памеж сабою добра, каб не сварыцца. Ст. Зь ім яшчэ можна памяркавацца. Слопішча Шацк. (Ксл.). Мяркуйся, памяркуйся сам із сабою, із сваім сумленьням. Нсл. 296.
2.сообразнться. Нсл.466. Памеркаваўшыся з грашмі, можна купіць, але двору ня будзе з чым ехаць. Нсл.
разьмеркавацца, соверш. к разьмяркова-вацца I. сообразнться с чем-л. Нсл. 550. 2. взаймн., соверш. к разьмярковавацца.
2. рассчнтаться. См. разьмярковавацца 2. разьмярковавацца-овуюся-овуешся, no-вел.-овуйся-овуймася, несоверш. 1. сооб-ражаться с чем-л. Нсл. 550. Разьмярко-вуйся із запасам так, каб стала хлеба да новага. Нсл.
2. взаймн.—рассчнтываться. Нсл. 550. Разь-мярковуйцеся, разьмяркуйцеся меж сабою так, каб нікому крыўды ня было. •мёрнасьць-ш, ж.—умеренность. Ар.; Нсл. 296. Зь мернасьцю жывучы, можна пражыць. Нсл.
•мёрнік-іка, предл-іку, зват.-іча, м.—зем-лемер. Ст. Акты. Памернага трэба даць мерніку. Нсл. 466(под памернае).
•мерны-ная-нае—умеренный. Ар.; Нсл. 296. Уставуем, абы на рокі земскія ніхто зь вялікімі непатрэбнымі почты слуг й прыяцель сваіх не прыяжджаў, адно ў почсьцьве мернам. Стт. 232. Мерны мароз. Нсл. Мерная плата. Нсл. Пайшоў ён да яе шырокімі мернымі сігамі. ЗСД. 81. Нареч. мерна—умеренно. Ар.; Нсл. 296. Мерна жывець. Нсл. Мерна даець старцу. Нсл. •мёрці, мру, мрэш, несоверш. 1. мереть (умйрать многйм, С.). Нсл. 284. Давялося мерці, памерці з голаду. Нсл. Соверш. зьмерць, змруць, прош. вр. зьмер-ла-лі—вымереть. Шсл. Усярадня зьмерла. Ст. 2. чахнуть, Хйреть. Соверш. наме'рціся-мруся-мрэшся-мрэцца-мрэмся- мры-цёсямруцца, 1. чым,—настрадаться, натерпеться. Намерліся мы тут гола-дам Нсл.
2. помереть во множестве. Нсл. У голад намруцца. Нсл.
абмёрці
688
мёста
абмёрці(абумерці, іг.), абамрў, абам-рЭШ-рЭЦЬ-рЭМ-рЫЦё, соверш,—ллшнться чувств, сознання, впасть в обморрчное состоянне. Отгл. ймя суіц. абмёрце(абумёр-це, іг.)—обморок. іг. Ляжала ў вабумерці. іг. Несоверш. абміраць-аю-аеш-де, Ар.
Сыльвэстра абмірае. Ар. Соверш. замёрці-мрў-мрэш-мрэць-мрэм-мрыцё-мруць, 1. зачахнуть, захнреть. Замерлі з голаду. Нсл. 174. Быў надта замершы, нішчэмны, худы — патык шчэпка. Уселюб н. (Демвд Веров., 1896, II, 144).
2. задохнуться, Нсл. 174. стесннться на мгновенне, как бы остановнться (о сердце), прерваться (о дыханнн н т.п.). Замерці ад рогату, ад злосьці. Нсл. 174. Несоверш. заміраць, 1. чахнуть. Нсл. 174. Заміраем з голаду. Нсл.
2. задыхаться. Нсл. 174. Замірае ад рогату, злосьці. Нсл. Соверш. памёрці—умереть. Гсл.; Нсл. 464. Памруць усе ангелы. Кіт. 127а4. Тата памёр. Уселюб (Демнд.: Веров. 107). Тутака памрэш. Дудзіцкі ("Бацьк.”, Но. 49-50/435-436). Лягчэй бы ўжо было, каб памерці. Ст. Я мог стораз памерці. Гілевіч: Равесьніку(Г. Радзімы, Но.4/1011). Чаму Ж так зычыце яму памерці? Гарун (ст. ”Юдаш”). паміраць-аю-агш-ае, несоверш. к памерці, —умнрать.
КНІГІ ОНЛАЙН
