Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•мехавГк-гка, предл.-ікў, зват.-іча, м.—ме-шковнна. Войш.
мехавічок-чка, предл.-чкў, зват. мехавіч-ку—кусок мешковйны. Войш. Мехавічок і тый патрэбны. Войш.
•мёдзены палец—мйзннец. Ксл. Сястра, жаўшы, парэзала сабе медзены палец. Шарыпіна Беш. (Ксл.).
медзінны
684
мёна
•медзічны-ная-нае, медзінныя песьні, област.—нормальные белорускне песьнн. У нашым сяле пяюць толькі медзінныя харошыя песьні, а гэтых прыпевак дзякуй Богу ня чутно. Косіч 66.
•медзьвядзіца-цы-цы, ж.—медведнца. •мёзены(мезяны, Шсл.) палец — мнзннец. Шсл.; Ар. Парэзала сярпом мезены палец. Ст.
•мёзінец-ні;а, предл.-нцу, м. 1. мнзйнец. Сакуны, 83; Нсл. 283. Прымакні хоць мезіны палец У ваду. НК.: Старцы, 95.
2. {перт.}—меньшлй сын н последннй. Нсл. 283. Мезінцам ад бацькі застаўся. Нсл. •мёдзісты-тлвя-wöe—даюіцйй много мёда (о пчелах). Дсл.(под гром). Пшчолы медзісты. Дсл.(под гром). См. мёдна.
•меж, мёжы, (Нсл. 283), памеж, (Шсл.; Ар.), зьмяжы. Нсл. 211., промеж, прамёжы, (Нсл. 525), прымёж, Нсл. 505—предлог с род. н твор. падежамн: с род. пад. прн двух суіц. ед. йлй мн. чнсла, соеднненных союзом "і”. Межы Горадна і Мерача. Ліст. Алякс. Патрыкевіча 1400 г.(Курашкевіч 156).—йлй прй одном суіц. мн. чнсла йлй одном место-нменнн мн. чнсла: между (<■ твор. падежом).
творйтельным падежом й словом "ссібою” —между. Меж сабою мядкі п’юць.
Межы душы і межы суставаў. кіт. 1 зба 12. Посьнік межы неба й зямлі завешан будзе. Кіт. І8аі2. Іду меж страху й надзеі. Лес. 8, 97. Пост рэмэ-занны будзе павешан межы неба і зямлі. кіт. 17613. Завешаны будзе пост межы неба й зямлі. Тм. 18а15. Такіх людзей межы мусульманськіх магіл не хаваюць. Тм. 4066. Межы іх няма ладу. Нсл. Стань межы нас. Нсл. Бегае памеж платоў. Ст. Меж палцаў глядзіць. Нсл. 284. Меж дзьвярэй палца не шчамі. Тм. Бегае памеж платоў. Ст. Брыду у сонцу меж жытоў. Машара (Калосьсе 2, 1935, стр. 79). Ёсьць надта шмат Беларусаў памеж вучанікаў. Дзьве Душы, 126. (Чорт кажа) потым я свой тарч прылажу межы нэмазу(араб. малітвы)(і Бога). Кіт. 61610. Садаўнічы пахаджае МЯЖ яблЫНак. Марціновіч(Беларус, Но. 159). Заквіцець наш край як сонца просьле непагоды, ў роўнай волі, р роўным стане МЯЖ усіх народаў. Купала: He загіне край забраны.
ЗЬМЯЖЫ ( ЗЬМІЖЫ, Гсл ), предлог—ЙЗ (среды). Нсл. 211; Гсл. Зьмяжы вас адзін няхай ідзець. Нсл. Промеж, прамежы дзьвярэй палца не шчамі. Послов. Нсл. 525. Заквіціць наш край. Купала: ’’Нашай Ніве” (Спадчына, зборнік вершаў. Ню Ёрк-Мюнхен, 1955, 162). Прамежы іх міру ніколі ня будзець. Нсл. 525 . 3 паміж палцаў скацілася іскра. Бярозка(Калосьсе, Но. 1-18,1939,стр. 5). ПрымеЖ людзёў, і ён чалавек. Пого<юр. Нсл. 505. Прымеж дзьвярэй палца не шчамі. Тм. Ці пяюць свацьці песьні, ды ці ёсьць прамеж ІХ MOÜ разлучнічак? Бародзінка(Стдуб., Косіч 238). Набяруць з паміж вас такіх, як ты.
Сяднёў: Корзюк. Праходзілі зь ёю паміж гэтых крыжоў. Тм. Лісты мяноўныі, каторыі прамеж сябе на тые землі мяноўные мелі, разьмянілі. Гордз. Акты, т. хуіі, стр. хххіп. Ураднікі прамежку сябе запазваліся. Стт. 169. Пасадзілі памеж двух жандароў. Дзьве Душы, 76.
Люба глядзець, як яны мілуюцца меж сабою. Нсл. 284.(«od мілавацца). Зьмеевы дачкі размаўляюць прамеж сабою. Погар (Афанасьев: Нар. рус. сказкн, 1, 153). ГавораЦЬ Жыды прамізь сябе. Смал. п.(Дсл.). Ды два малайцы йдуць, прамізь сябе гавораць. Тм. Хай гэта будзе між намі, каб болей ніхто ня ведаў. Ст. Між намі сказана. Нсл. 284. Меж намі ніякага яшчэ ня было памяркаваньня. Нсл. 466. Бяры межы тымі сярэдні голас. Кіт. 12615. Палічоных шжы грубымі. Тм. 67a4. Межы месяцамі і днямі. Кіт. 2461.
прамеж таго, (Раст.: -Северск)—между тем. Прамеж таго Вініц, падзякаваўшы за падарак, падышоў да Пятрона. Татар.: Кво вадыс, 277.
прымеж таго—между тем. Нсл. 505.
Прымеж таго ён уцёк. Нсл. Прымеж таго чуе — конь перастаў хрумстаць сечку. (Зьніч, 1952, Но. 20, 6). Прамеж таго спатыкае ІХ Езус. Тат.: Мацьвея 28:9.
Прымеж таго з разбуянае грамады няслося'. "Рудабароды”.... Кво вадыс, 250.. • межакрылы-яу, едйнств. ч. нет.—часть тела между лопаток. Ксл.; нк.: Очеркн, Но. 493. Межакрылы крэпка калом пабіў. Стасева Выс. (Ксл.).
•межавацца, мяжуецца, мяжуюцца, несо-верш., зь кім—нметь обіцую межу, быть разделёнымн только межою. Наша поле мяжуецца з вашым. Ар.
•межмалок-к'у, предл.-ку, м.—время в теченнй которого корову не доят, что обыкновенно бывает от явного обнару-женмя стельностн до отелення. НК.: Очеркн, 357.
•межнародня-нг-нг, ж.—йнтернацнонал. БНсл.
•мёжы, предлог., см. МвЖ.
•мёлен(мелень, Пск. Неропольскнй)-яу, предл. -не, зват.-не, м.—палка, которой враіцают ручные жернова. Ксл. Роўны, як мелен у жорнах. Машчоны Сян. (Ксл.). См. мялён, млён.
•мёлева-ea, ср.— прнвезенное молоть (зерно дпя размола, С.). Ксл., что мелется, будет молоться йлй смолото, мука, Смл. (Даль.) помол. Гэтага мелева і на дзень ня стане. Лужасна Куз. (Ксл.) Ср. прадзева. прадзева.
• мельстынь-ні, ж. — плоское, ровное, песчаное, неглубокое дно рекй. Цымборскі. •мёна-ны, дат.. предл.-не, ж. 1. мена, обмен. мгсл.; Ар. Хто бы якіх рэчаў памяняў, тагды пры такой мене маюць быць барышнікі. Стт. 486. Тую мену да кніг зазнаці. Тм.
менаваць
685
мень
мена матэры, фйзйол.—обмен веіцеств.
2. размен. МГсл.; Ар.
•менаваць, мянўю-ўеш-ўе; повел.-ўй-ўйма, несоверш. й соверш., перех.—НаЗЫВЭТЬ ПО нменн, Нсл. 284. называть, давать понме-нованне. Яго так мянуюць. Нсл. Есьлі бы шляхціч шляхціча на дарозе разьбіў, a воны разьбіты ў парсуну яго пазнаў і перад урадам раны свае паказаў і таго ў парсону мянаваў альбо наймя, іменям мянуючы да кніг запісаў. Стт. 415. Стара-на зараз тых сьветак у суду ймёны менаваці маець, на каторых пастана-веньня прасіці будзець. Стт. 258.
2. (коротко расказывать прн случае, между прочнм, вскользь, С.)—упомн-нать. Нсл. 284. Пра ўсіх там менавалі. Нсл. Прйч. менаваны, 1. понменованный. Нсл. 284. Ня ўсі менаваныя прышлі. Нсл.
2. упомянутый. Верх менаваны — выш-менаваны. А за бочку тых верх мена-ваных ярын совітаю цаною больш, ніжлі за капу паложана, маець быці плачона. Стт. 71.
вышменаваны—вышесказанный, вы-шеупомянутый, вышепонменованный, вышеназванный. Ст. акты. Пан Бог ства-рыцель усіх прарокаў вышменаваных спасеньне дасьць. кіт. 796. Прыпамінае тыя ліхадзействы, што быццам вышме-наваныя ЗравІЛІ. Бацьк. Но. 49(533). Соверш. наменаваць, 1. назвать по нменн. Нсл. 284. Мяне наменавалі. Нсл.
2. намекнуть. Войш. Соверш. праменаваць —прозвать. Ср. праменаваньне. Прйч. праменаваны—прозванный. Ср. праме-наваньне.
праменаваньне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў—прозванне. Нсл. 525. Яго цяжкое праменаваньне. Нсл. См. мянушка.
выменаваць, соверш. 1. упомянуть нмя чье, Нсл. 86. назвать по нменн. Наш сьвятар кажнага нябожчыка на памін-ках заўсёды вымянуе. Нсл.
2. упомянуть, назвать, перечнслнть. Выменаваць дні прыгонныя. Нсл. 86.
Выменаваць, хто колькі аддаў падаткаў. Тм. Прйч. выменаваны—понменованный (названный, указанный, С.). Нсл. 86.
Выменаваныя рэчы, каб цэлыя былі. Нсл.
• менавацца, мянўюся-нуешся, несоверш., возвр.—называться, Нсл. 284. нменоваться. Гэта так па нашаму мянуецца. Нсл. Соверш. наменавацца—назваться. Нсл. 284. Наменаеаўся шляхцічам. Нсл. .
•мёнець-ею-еш-ее, несоверш.—становнться меньше, уменшаться. ПНЗ; Растсл.; Мценс-кнй(Будде: Тула-Орел, слов.). Хлеба ўсё менее. Мценскнй у.
•мёншаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш.—делаться менее, умаляться(уме-ньшаться, С.). Нсл. 284. Дзень меншае, паменшаў. Нсл. Соверш. памёншаць—уме-ньшнться. Ксл. Астыгла шына, дык і
паменшала. Жукава Аз. (Ксл.). Дзень памен-шаў. Нсл. 284.
мёншыць-шу-шыш-ша, несоверш.. што —уменыпать, коротнть, узнть. Нсл. 284. Глядзі ня меншы, ня зьменшы ботаў. Нсл. Соверш. зьменшыць. Нсл. 284.—уменьшнть, (Гсл.) сократнть. Нсл. 211. Зьмёншыць меру, плату, цану. Нсл. 211. Прйч. зьмёншаны —уменьшенный. Нсл. 211. За зьменшаную плату ніхто рабіць ня хоча. Нсл. Отгл. ймя суіц. зьменшаньне-ня-ню—уменьшенне. мгсл.; Нсл. 211. Зьмяншэньне дня. Нсл. Многократ. зьмяншаць-дю-аеі«—умень-шать(много раз, С.). Нсл. 211. Соверш. надмёншыць—немного уменьшнть. На-дменшыўшы ня прыточыш. Нсл. 305. Прш. надмёншаны—немного уменьшенный. Боты цесныя, знаць надменшаныя су-проць меркі. Нсл. 305. Соверш. памёншыць —(несколько, С.) уменшнть. Нсл. У стопцы трэба акно паменшыць, каб холад так не цягнуў. Ст. Многократ. памяншаць-аю-0ед/-<ге, повел.-ай-айма што—уменьшать(несколько, С.). Шсл. Ня трэба было памяншаць каробкі; a ўжо сусім малая. Ст.
•мёнІЦЬ-НЮ-ШІП-не, несоверш., перех.—упо-мннать. Ср. мёнены. Ср. менаваць. Прйч. мёнены—упомянутый. Нсл. 283. Вышме-ненага няма чаго ізноў пісаць. Нсл.
намёневаць-нюю-нюеш-нюе, 1. напо-мннать. Нсл. 311. He наменевай яму аб гэтым. Нсл.
2. намекать. Нсл. 311. Наменеваць крыўду. Нсл. Соверш. намёніць, 1. напомннть. Нсл. 311. Ты імне не намёніў аб гэтым. Нсл.
2. намекнуть. Нсл. 311. Намёніць крыўду, доўг, абавязак. Нсл. Прйч. намёнены —напомянутый, прнведенный на память. Нсл. 311.
2. о котором был сделан намек. Отгл. ймя суіц. намененьне, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў—намеканне, намёк. Нсл. 311. См.
наменка.
*намянаць-аю-аейі-ае, несоверш., перех. —намекать. Смаленшч.
•мёнкя-нкі-нцы, ж.—упомннанне. Нсл. 283. Аб табе там ніякай менкі ня было. Нсл. 2.—см. под мена.
менка-^', дат., предл.-ЦЫ, ж., уменый. к мена 1, 2. мГсл.; Ар. Іра пабаялася, каб із гэтае менкі ня лўчыла якое прыкрасьці. Дзьве Душы,137. У нас менкі ня было. Ар. •МеНШЫЦЦа, -ШуСЯ-ШЫШСЯ, несоверш. —уменьшаться. Нсл.284. Дзеньменшыцца, зьменшыўся. Нсл. Соверш. зьменшыцца. Нсл. 284. Соверш. надменшыцца—немного уменьшнться. Дзень надменшыўся. Нсл. •мень, мяня, меня, предл.-ню; зват. мёню; мн. ч. мяні-ёў-ём-і-ямі-ёх, м.—налнм. Ксл. У рэчцы злаеілі МЯНЯ. Чарніца Лёз. (Ксл.). Уменый. мянёк, мянька, предл. мяньку, зват. мёньку; мн. ч. мянькі-коў-ком-кі-камі-кох. Шсл. Налавілі цэлы хатуль мянькоў. Ст.
мёньне
686
. абмеркаваць
•мёньне-ня, предл.-ню, ср.—ймуіцество. Шсл. Хай вам Бог дасьць усякага меньня! Ст. Прыкуплю меньня. Дсл.(«од акно). Мы хацелі....дзён шчасьлівых даці меньне. Гарун: Зь песьняў няволі.
•мёнюх-/ОХ£7, предл.-юху, зват.-ЮШй, м.
—мень. Смл. (Даль).
•мёра-ры-ры, ж. 1. мера.
2. белоруская мера землй. Кавалкіральлі завуцца "меры" або "цынтовыя” ці "варожыя меры". У кажнай меры лічы-лася па 30 бочак зямлі пашнае. Даўгяла: Места Сьвіслацкаеў 1560 г.(Наш Край, 1928, Но. 6-7, 35).
КНІГІ ОНЛАЙН
