Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
паппамірапь-аю-аеш-ае, соверш.—уме-реть всем, многнм.
перамёрці, 1. соверш. к пераміраць 1. Нсл. 405. Перамерлі мы з голаду пераз гэтыя гады. Нсл.
2. юверш. к пераміраць 2. Нсл. 405.
пераміраць-аю-аейі-ае, несоверш. 1. часто терпеть голод. Нсл. 405. Хто перабірае, тый перамірае. Послов. Нсл.
2. умнрать многнм. Няхай нашы неп-рыяцелі пераміраюць, перамруць. Нсл. 405. вымерці, -мрў-мрэій-мрэць-мрэм-мры-цё-мруць, соверш.—вымереть. Шсл.; Ар. Калі гэтак будзе хвароба крышыць, дык усе людзі могуць вымерці. Ст. Усе вымерлі. Ст. Несоверш. выміраць.
• мёсяц-ца, предл.-цу, зват. месяча, м. 1. месяц. Ар.
2. луна. Ар.; Каверзіна Меж. (Ксл.); Шсл.; МГсл. Яшчэ ня ўзышоў месяц. Ст. Трэйцяя зьмена месяцу. Нсл. 213(noö зьмена\ Уменьш. мёсячык-ка, предл.-ку. Шсл. Сьвеце меся-ЧЫК. Ст. Ласкат. МІСЯЧка-ЧКІ-ЧКу, предл. й зват.-чку. Сьвяціў, сьвяціў ясен месячка. Задубеньне Імгл.(Косіч 11). Ці Я ў цябе, мамачка, ня дзяцятка, што ты мяне ў гэту ноч, адсылаеш проч, сьвечачкі ў рукі не даеш. Вось табе сьвечачка — месячка. Лупекі Стдуб.(Косіч 247). Як табе, месячку, із зарой разыйсьціся? Навасёлкі Стдуб.(Косіч 246).
мёсік-іга, предл.-іку, ужньш. к месяц2. Нсл. 296. Пры месіку, месічку добра ехаць. Нсл.
мёсічак-wa, предл. й зват.-чку, уменьш. к месік. Нсл. 296.
•мёсячны-«ая-нае—лунный. Ар.; Войш.
месячная ноч. Войш. Цяпер ночка месячная. Старадуб(Жлв. старнна, 1910, 1, 105). У месячную шварцвальдзкую ноч Бобік апынуўся У лесе. Шакун: Сьлед, 19.
•мёста-ста, предл.-сьце; мн. ч.-сты-стаў-стам-сты-стамі, ср.—город. Скарына; МГсл.; Ар.; Кушляны Аш.; Горц. (Кіт. 205); Нсл. 296; БНсл.; НК.: Очеркн, 276; Гсл. A то СЯ стала накладам Багдана Онькава сына, радцы места ВІЛвНСКага. Перадмова Скарыніна да Біблі. Міска Мозьневіч дом у месьце запісаў жане сваей. Гордз. акты, хуіі, 7. Сьцяпан Батура даў Магілеву гэрб із надпісам "пячаць места Магілеўскага”. Can. Каб. - Местоностн, 471. У слаўнам месьце Віленскам вылажана (кніга). Апастол Ска-рынін(400-лецыіе блр. друку, стр. 236). Часа-словец....працаю доктора Францыска Скарыны з Полацка ў вялікаслаўнам месьце Віленскам. Скарына: Малая падар. кніжыца (Тм. 237). ,. Умышленьням
Івана Зарэцкага і брата яго Зянова, бурмісты места Віленскага. Перадмова да Евангелі Мамонічаў 1575. Семдзясят тыся-чэй мест відзеў на беразе. Тыя места усе із жалеза былі, у кажнам месьце тысяча палацаў. Кіт. 128623. Пан Бог яму дасьць тысяча мест із агнюа ў кажным месьце тысяча дамоў із агню. Тм. 63614,15. Калі 6 без азану у каторам месьце або ў сяле, азан ня пеўшы, нэмаз (араб. малітву) пеліб, вольна цэсару казаць тых людзей выцяць. Тм. 88аі7. А гдзе бы хто ў месьце, на вуліцы, або ў дому і на каторым-колечы месцу ў месьце том, ідзе мы самы парсонаю нашаю гаспадарскаю будзем, каго раніў, тады тый такой жа eine падлечы маець. Стт. 74.
”Тая царкеа Божая (у Віцебску) на полю стаіць за местам", сказана ў дакумэнце 1522 г. "Эта-то местность носйла (da й теперь носйт) названйе собстеенно города (’места)". Can. Каб.-местностн, стр. 457. Палічны загад у месьце можа належыць да гараднічага. Даўнар-Запольскі (Вольная Беларусь, 26 мая 1918). Сьцяпанаў'. Гісторыя места Магілева(назоў арт. ў працы Блр. Ак. Наеук, II). Забела — места Берасьцейскае. (Тм. ill). Гора цэламу месту(Рыму). Тат.: Кво вадыс, 283.
За такі асяродак можна можна ўва-жаць местачка або места. ВасілеўскЦНаш Край, 1927, УІП-ІХ, стр. 54). У Праскам месьце. Артемнй(Карскі ІІІ-2, 163). ЛруЖЫЦЬ — Места Вільня ў першай палове ХУІ стг. Даўгаля: Ст. Менск(нарысы з гісторыі замку й эконом. жыцьця места). Нарадзіўся Спас V месьце Давідавым. ліст Субору япіскапаў БАПЦ(Бацькаўшчына, Но. 1-2/437-438). За тваім клыпаньням, мы сядні не дацягнемся да места.
мёстачка
689
памясьці'ць
Нсл. 237(noö клыпаньне). Ня люблю я места — парасійску горад. Бурачок. У часе займа Балёні сямнанцаты баталён быў на ўсход ад места. Акула, 417. / пайшлі ўсе запісавацца, кажны да свайго места. Луцк. Лукі 2:2. Ды павёў бы ты сыночка да места вучыцца. ЧЧ.: Песьні, 86. Пабрыў да цэнтру места. Дальны(Калосьсе, 2, 1935. стр. 83). Увыйшлі ў сьвятое места. Луцк.: Мацьвей 27:53. Кажнае места або дом, падзяліўшыся сам супроці сябе, ня ўстое. Луцк.: Н. Запавет, Маркі 3:24. 25.
Дадзена г месьце Вашынгтона. Бацьк. 30(466). У Менску, Берасьцю, Бабруйску і яшчэ ў некаторых іншых местах не дапусьцілі да пагромаў. Дыла(Беларусь, 137). Рэволюцыйны рух....ладне разьвіўся і сярод жыдоўскіх работнікаў бальшыні местаў і местачак Беларусі. Code, тамжа, 144. Гэта ж жыцьцё вялікага места! Няміга(Бацьк.. Но. 16 / 500). Каравайніцы зь места накралі г кішэні цеста. Горц.(Кіт. 205). Надовечы я быў на месьце. Даўгое Беш.(Ксл.). О роднае места, зьвярні ты МНе долю. Танк(Калосьсе, 1939, Ho. 1, 35). Унука г меспіа, г гімназю на зіму адвязе. Крушына (Зьніч, 1953, Но. 23). Лірыка ЗЬ вялікага места. Крушына(Б. 1955, Но. 24/254). У госьці і зь меетаў і сёлаў, нявольнікаў верных паклікаў. Купала ("Бацькаўшчына" Но. 24-25(410-411). Kl'dlTAf месты. Салавей. У гэтым ціхім месьце вадзіў яго Пранціш Скарына. Кавыль-Вільня (Блр. Думка. Ho. 1). Зьвіняць мядзяныя званы над местам. Дудзіцкі(Бацьк.. Но. 49-50/435-436). Возьмем МЫ места, ці зьвернемся г вёску. Гарун: Варажба. Прыеёз ізь места па бараньку. Нсл. 15 (под баранік). Ночы позна. па кірмашы, ехаў зь места Паўлючонак. Гарун: Кан. Паўлючонка. У месьце ВІЛЬНІ....Я зь ім спаткаўся. Салавей: Сіла, 14. О, места (Вільня, С.) роднае, каханае, цябе зальле крывіцкі рух! Жылка. 84. Толькі той, хто творыць рух беларускіх мест і сёл....мой любы брат. Жылка. 33. Лірыка зь вялікага места. Крушына: Творы, 27.
•мёстачка-чка, предл.-чку, ,чн. ч.-чкі-чак,-чкаў, ср.—посад, поселок городского тнпа, местечко.
•мёсца-ца, предл-цу, мн. ч.-цы-цаў-цам-амі-ах, ср.—место. Войш.; Ксл.; ЗСД. 62, 63; мгсл. Ведамнае месца. НК.: Пасоб. Ледзь дадыбаў да таго месца. Іванова Куз. (Ксл.). Хто сядзіць на гэтым месцу? Войш. Сядзіць на тым месцу. Н. (Демвд.-Веров.97). Шмат )’ якіх месцах (мапаў) давалася зьясьненьне. Я. Кіпель (Блр. думка, Ho. 12-13, у Ню Ерку 1970, стр. 7). Ня месца красіць чалавека, а чалавек месца. Прык. Рапан 134. За царызмы бралі гліну ў трох месцах. Гарадна Давідгорадзкі (Полесье, 177). Шукаў сабе чорт месца. Мікольск. м. (Демнд.-Веров, 100).
• мёсьці, мятў, мяцёш-цёць-цём-ціцё, мятуць; прош. вр. мёў, мяла, мяло-лі, несоверш.—местн. Ар.
Прйч. мёцены—метёный. Ар.
мяцёны,—прйчмтйе в знач. прймг.: метён-ный. Сенечкі мае не мяцёныя. Гарцава Стдуб. (Косіч 239).
Отг.і. й.чя суіц. МЯЦёньне-НЯ, пред.і.-НЮ. Ар. Якое твае мяцёнызе.
абмёсьці, со«ерш. 1. обместн.
2. абмёсьці пшчолы—очнстять ульн весною после знмовкн пчёл. Шсл.
3. абмесьці рой—огрестн рой. Нетверш. абмяха\№.-аю-аеш-ае, 1. обметать.
2. абмятаць пшчолы—очніцать ульж весною после знмовкн пчол. Шсл. Сядні Андрэй абмятае пшчолы. Ст.
абмятаць рой—огревать рой. Дсл. Сталі абмятаць рой. Дсл.
замёсьці, соверш.—подметая, убрать в сторону, заместн. Ар. Прйч. замёцены —заметённый. Ар. Нетверш. замятаць-аю-äeiu-äe—заметать. Ар.
зьмесьці, еоверш. 1. метя, удалнть с чего л„ сместн. Зьмяці пыл. Ар.
2. унестн, увлекая свонм двнженнем (о ветре). Ар. Вецер зьмёў сьнег пад сьцяну. Ар.
зьмятаць, нею«ерш.(к зьмесьці 1, 2) — сметать. Соверш. падмёсьці—подместн. Ар. Прйч. падмёцены—подметённый. Ар.
падмятаць-аю-аеш-де, несоверш. к пад-месьці,—метя, очшцать от сора, пылн н т. п„ подметать. Ар.
•зьмёсьціцца, зьмёшчуся, зьмёсьцішся. соверш.—поместнться (вместнться, С*.). МГсл; Нсл. 213. Няма чаго песьціцца, калі ёсьць, дзе зьмесьціцца. Прык. Нсл. Соверш. зьмясьціцца—уместяться. Ня ўсё тут зьмесьціцца.
зьмяшчацца—умеіцаться. Счверш. зьмя-шчацца, -аюся-аешся —помеіцаться, вмеіцаться. Нсл. 213. Зьмяшчайцеся ўсі тут. Нсл. Соверш. памясьціцца, памяш-чуся, памесьцішся—поместнться. Ты тут памясьціўся, а імне няма йдзе сесьці. Нсл. Памесьцімся ўсі тут. Нсл. Сйверш. умясыццца(умёсьціцца, Нсл. 62)— вместнться (внутрн чего-л., С.). Нсл. 62. Няма чаго песьціцца, калі ё дзе ўмесь-ціцца. Прык. Нсл.
зьмёсьціць, зьмешчу, зьмёсьціш-це, соверш., перех.—поместнть(вместнть, С.) Нсл. 213. Як ні зьмяшчай, ня зьмесьціш усяго тут. Нсл. Прйч. зьмешчаны—по-меіценный(вмеіценный, С.). Нсл. 213. У такім малым месцу а ўсё зьмешчана. Нсл. Отгл. й.чя cyuf. ЗЬМЯШЧЭНЬНе-НЯ, предл,-ню—помеіценне(действне, С.). Нсл. 213. Клець цесная на зьмяшчэньне. Нсл. Несо-верій. зьмяшчаць-аю-äeiu-äe, повел.-айма —помеіцать(вмеіцать, С.). Нсл. 213. См. зьмясьціць. Соеерш. памясыцць, памяшчў, памёсьціш-це—поместнть. Нсл. 744. Ток цесны, а йдзе ты памесьціш грэччыну.
мёсьціч
690
мядзяны
Нсл. См. стоўпіць(под тоўпіць). Соверш. умясьціць[умёсьціць, Нсл. 61]—помес-тнть(внутрн чего-л. С.). Нсл. 61. Усіх умесьціў за адзін стол. Нсл. См. утоўпіць. •мёсьціч-ча, предл.-чу, мн. ч.-чаў, м.—го-рожаннн. Ст. акты.
•мёсцкасьць(мескасьць, Нсл.)—городс-кое положенне. Нсл. 296. Накшая рэч мескасьць. Нсл.
•мёсцкі(мескі, меські, Нсл.)-кая-кае
—городской. Нсл. 296. Меская справа, усё купі. Нсл. Спраўляла дзяжу меську. Кась-цюковіцкі р. Калінінск. акругі(Наш Край, 1928, Но. 6-7, б. 47).
•мёшалка-кг, дат., предл.-цы, ж. 1. узкая лопата для замешнвання корма жнвот-ным. Ксл.; Ар. Ня пэцкай рукамі, а вазьмі мешалку. Бабінічы віц. (Ксл.). Уцякай, ато мешалкаю дам па нагах. Ст.
2. орудне нлн прнспособленне для размешнвання чего-л.
•мёшаніна-ны-не, ж. 1. смесь (С.) МГсл.
2. второй раз паханное поле. Ар.
•мёшанка-кі, дат., предл. мешанцы, ж. 1. смешанный посев, напр. внка с овсом. Ар. Мешанка добра ўрадзіла. Ар.
2. свнной корм нз мякнны, отрубей н разных остатков(нпр. картофельные "лупіны”). нк.: Пасоб. У ражцы стаіць "мешанка” сьвіньням. НК.: Очеркн, 84.
3. корм для коров(скота вообіце, С.), состояіцнй нз перемешаных картофеля н мяклны. Шсл. Карова цэлую зіму стаіць пад мешанкаю. Ст.
•мёшань-нг-ні, мн. ч.-ні-няў, ж. 1. вторая пахота(действне). нк.: Очеркн, 416.
2. поле, вспаханное второй раз. Ксл.; НК.: Очеркн, 416. Пасеялі ячмень на мешані. Гарывецк Сян. (Ксл.).
3. смесь разных семян для корма домаш-ннх жнвотных. Нсл. 297. Мешаньню кормім вяпра. Нсл.
•мёшава-ea, ер.—замешенный корм жн-вотным. Ксл. Сьвіньня ня есьць мешава. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.). Ср. мелева.
КНІГІ ОНЛАЙН
