Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. отчаленный, отодвннутый. Адамкнёны ад берагу човен.
адамкнуты, прйч. к адамкнуць—отча-ленный, отодвйнутый. Нсл. 376. Адамк-нутыя ад берагу плыты. Нсл. См. адамк-нёны.
2. отпертый ключом.
адмыкаць-аю-аегд-ае; повел.-ай-айма, nepex., несоверш. к адамкнуць, 1. отпйрать запертое на замок. Ар.; Нсл. 376. He адмыкай дзьвярэй пакуль што. Цяпіна Чаш. (Ксл.). Адмыкаць замок. Нсл. A ўзыйдзіце ясны зоркі, а знайдзіце ключы звонкі! Пара зямлю адмыкаці, napa расу выпускаці. йз песнн, Нсл.
2. несоверш. к адамкнуць в 2-ом см.—отча-лнвать, отодвнгать. Нсл. 376. Ср. мкаць.
замкнўць, соверш., каго-што—запереть на ключ. Гсл.; Ар. Прйч. замкнёны—запер-тый на замок. Ар. Сьвіран замкнёны. Отгл. ймя суіц. замкне'ньне-ня, предл.-ню—запор. Акно ў той хароміны было із замкнень-ням. Стт. 492. Несоверш. замыкаць каго-што, 1. запйрать на ключ. Гсл.; Ар.
Замыкаючы малітвы пры сьвятой лі-тургіі, з набожнасьцю моў гэтую малітву. Малітвы 1695 г.(Б. Шляхам, Но. 125) Отгл. ймя суіц. замЫКЙНЬНе-НЯ, предл.-ню—запйранне на ключ. Гсл.; Ар.
замыкаць у сабе што—заключать (содержать, С.). мгсл. Сія кніга, завемая Апастол, еже замыкаець у сабе найпер-вей дзеяньня апостольская. Надпіс Скары-нін у ягоным Апостоле(у Вільні 1525 г.) просьле суборных лістоў.(400-лецьце бел. друку, стр. 236).
памкнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, соверш., nepex. 1. тронуть с места. Нсл. 464. Памкні воз. Нсл. Памкні мех. Нсл. 466. Памкні каня з возам. Тм.
Прйч. памкнўты—тронутый с места, подвйнутый. Нсл. 464. Цяпер міма памк-нутых вазоў можна праехаць. Нсл.
2. отправнть, послать, направнть куда-л. с какой-л. целью. Другога не памкнуў, a мяне на гэту цяжкую работу. Нсл. 466.
пямыкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, Несоверш. к памкнуць, 1. ЙСПОДВОЛЬ ДВЙ-гать. Нсл. 466. Памыкай троху вазы. Нсл. 2. ПОСОВЫвать. Нсл. 466., несоверш. к памк-нуць 2. Памыкаць каго часта на работу, у дарогу. Нсл.
падамкнуць-ну-нёш-нёць-нём-ніце, co-верш., nepex. 1. настройть кого-л. на ЧТО-Л. Нсл. 444. Калі б ты яго не падамкнуў, ён бы не адважыўся на тое. Нсл. Чорт мяне падамкнуў сказаць табе гэта. Тм.
падмыкаць
702
умыкацца
2. (прнблнзнть, С.) подставйть. Нсл. 444. Ліха цябе падамкнула сюды. Нсл. Несоверш. падмыкаць, 1. настрайвать кого на что-л. Нсл. 444. He падмыкай яго на гэтыўчынак. Нсл.
2. (прлблйжать, С.) подставлять. Нсл. 444. He падмыкай тут галавы свае, рэдчас зваліцца што ды па галаве ўдыра. Нсл. Несоверш. прымыкаць—прйчалйвать. Ср. прымкнуць.
прымкнўць—прнчалнть. віцебшч. Прым-кнуў да берагу. віцебшч.
вымкнуць-«г-неш-не, соверш.. перех. 1. высунуть. Нсл. 87. Вымыкаць, вымкнуць, вымыкнуць ЯЗЫК. Нсл.
2. неперех.—тронуться с места с тяжес-ТЯМй. Нсл. 86.
3. выключйть(электрйчество). Гсл.
4. однкр. к вымыкаць,—выхватнть, обіцй-мн сйламй(быстро, С.) вытаіцйть. Нсл. 86. Разам вымкнем усё, толькі бярыце дружна. Нсл.
вымыкаць-аю-аеій-ое, несоверш. к вым-кнуць 1. 1. высовывать.
2. выключать(электрйчество, С.). мгсл.
вымыкнуць-нр-неш-w, соверш. — вым-кнуць I.
умкнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, соверш. 1. спрятать, запереть на замок, убрать под замок. Вят., Вост. (Даль). Умкні адзежу! —уберн В сундук. Вял., Вост. (Даль).
2. включйть, (Нсл. 61) вовлечь. Нашто ты ўмыкаеш, ўмыкнуў гэта слова? Нсл. / мяне умыкнулі ў сваю кашу. Тм. Несоверш. умыкаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, 1. прятать, запврать под замок, убйрать ПОД замок. Вял., Вост. (Даль).
2. включать, (Нсл. 61) вовлекать. Ня ўмыкай мяне ў гэту cnpaev. Нсл. 61.
мкнўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нёмся -ніцёся, однкр. к мкацца 1,—тронуться с места. Нсл. 286. Воз ледзь мкнуўся. Нсл.
2. ударнться. Нсл. 286. Мкнуўся лобам аб сьцяну. Нсл.
3. сунуться. Нсл. 286. Мкніся толькі да мяне, ня ўгледзіш, як смальну. Нсл.
4. несоверш.—проталкнваться, Гсл. совать-ся, толкаться вперед. Нсл. 286. Куды ты мкнешся? Тут і безь цябе цесна. Нсл. Соверш. абамкнўцца—упасть, сорваться. Ксл. Ён абамкнуўся ў ваду. Дабрамысьл. Лёз. (Ксл.). Соверш. памкнуцца—тронуться. Нехта лапае рукамі па дзьвярох, не намацае клямкі. Тарасіха памкнулася ўжо насустрач, каб адчыніць. Міско: Хлеб(Беларус, Но. 174). Замкнуўся ў хаце й сьпіць. Ар. Несоверш. замыкацца, 1. запйраться(на ключ, Ар.). Сутнік не замыкаецца. Ар.
2. (возвр.)—запнраться(на ключ, на замок) в каком-л. помеіценйй. Ар. Яна замы-каецца ў хаце. Ар.
3. заключаться, находйться, содержаться в чем-л., входнть в состав чего-л. Угэтай бодцы(Войча наш, што на нябёсах) замыкаецца пяць рэчы. Першая, як мовіцца "Войча". Тымся упэўняем, што будзем выслуханы, бо айца просім. Другая ў тым жа слове замыкаецца, што належа быці сыну такім, які яго ацец нябёсны. А трэйцяя, як мовіш "наш”, тое значыць, што ясьмо усі. Чацьвертая рэч р тым жа слове ”наш" замыкаецца, што ўсе маем адзін і тый Жа тытуль. Л. Зізані: Толкованьне малітвы, каторай наўчыў Гасподзь Ісус Хрыстос (Божым Шляхам, Но. 3/193). Чытай... малітву, у каторай сем замыкаецца просьбаў. Тм., Но. 1-124, стр. 6.
4. состоять в чем-л., сводйться к чему-л., заключаться.
памкнўцца-нўся-нёшся-нёцца, соверш. 1. подвннуться, податься. Нсл. 464. Памкніся троху, пусьці сесьці старшага. Нсл.
2. сделать двдженйе с целью напасть. Памкніся толькі, морду разаб’ю. Нсл.466.
3. покусйться. Несоверш. памыкацца-аюся-аешся—соваться. Нсл. 466. 1. делать двйженле с целью напасть. Непамыкайся да мяне. Нсл. 466.
2. покушаться. Гсл.
падамкнўцца, -нўся-нёшся-нёцца-нём-ся-ніцёся, соверш. 1. ПОДОЙТЙ блйЗКО, Нсл. 444. прндвйнуться, прймкнуть. Падамк-ніся толькі да мяне, то й заробіш па мордзе. Нсл.
2. прйсоедйннться(к кому, С.) к чему-л. не кстатй. Нсл. 444. I ты тут падмы-каешся, падамкнуўся із сваім языком! Нсл.
падмыкацца-я/ося-яешся, несоверш. к падамкнуцца 1, подходнть блйзко. Нсл. 444. He падмыкайся сюды, часам зачэ-пяць. Нсл.
2. несоверш. к падамкнуцца,—прлсоедй-няться(к кому) чему-л. не кстата. Нсл. 444.
прымкнуцца, соверш.—прйтронуться (прйкоснуться, С.). Нсл. 505. Як толькі прымкнуўся я, яна й павалілася. Нсл. •вымыкацця-аюся-аешся, несоверш.—вы-совываться. Нсл. 87. Ня вымыкайся, па галаве заробіш. Нсл. Однкр. вымкнуцца-нуся-нешся, 1. высунуться нечаянно. Нсл. 86. Вымкнуўся з-за вугла. Нсл.
2. выткнуться. Нсл. 86. I ты тут вымк-нуўся із сваім словам. Нсл.
уМЫКаЦЦа-<7ЮСЯ-£7^й/СЯ, несоверш., возвр. —вмешнваться. Нсл. 61. Умыкаешся, умыкнуўся не ў сваю справу. Нсл. Отгл. ймя суіц. умыканьне-ня, предл.-ню, 1. вмешй-ванне, вмешательство. Нсл. 61. Твае ўмыканьне тут непатрэбнае. Нсл.
млосны
703
млын
2. включенне. Нсл. Умыканьне лішніх словаў тут не патрэбна. Умыканьне электрычнасьці. Соверш. умыкнўцца-нўся-нёшся-нёцца, -нёмся-ніцёся—вме-шаться. Нсл. 659. Умыкнуўся ты там, дзе ня трэба. Нсл.
•млосны-ная-нае, 1. томнтельный, рас-слабляюіцнй, Растсл. доводяіцнй до сла-бостн, нстомный. Нсл. 286. Сядні млосны дзень, так і парыць. Нсл.
2. тошнотворный, прнторный.
3. скучный, досадный, несносный. Нсл. 286. Лдлезь, які ты млосны! Нсл.
млосна, нареч. 1. слабо, блнзко к ОбмОрОКу, Ар. ТОШНО(ТОШНОТНО, Растсл), дурно. (Растсл.); Нсл. 286; Шсл.; МГсл. МлОСНа зрабілася на сэрцу. Нсл. Аж млосна робіцца ад гарачыні. Ст. Каралеўне аж млосна зрабілася із страху. Н. (Афанасьев, іу, 1914,287). Неяк імне млосна стала. Сураж Ксл.
2. безлйч.—ТОШННТ. Нсл. 286; Гсл. Просьле пахмельля млосна. Нсл.
3. досадно. Нсл. 286. Млосна глядзець, як ты гадзіш работу. Нсл. Млосна слухаць, як ты маніш. Тм.
•млосьць-ф, ж. 1. расслабенне. Шсл.; Ар. Млосьць нейкая, ня хочацца й кратацца. Ст.
2. тошнота, слабость. Нсл. 286. Млосьць агарнула. Нсл.
3. досада, печаль. Нсл. 286. Млосьць узяла, як пачула. Нсл. Павалілася з млосьці. Тм. •млець, млёю, млёеш, млёе, несоверш. 1, падать в обморок, (Ксл.) лншаться чувств, терять сознанне. Ар. Ад чаго яна млела? Кузьміно Сян. (Ксл.).
2. нзнемогать, томнться от какого-л. снльного чувства, пережнвання; млеть.
3. обумнрать, ныть, Нсл. 286. быть в состояннн томностн, расслабенностн. Рукі мае млеюць, доўга дзержачы гэты цяжар. Нсл. Сэрца млее. Тм.
абамлёць 1, соверш. к млець 1—впасть в обморок. Гсл.; Ксл.; Дсл. Учора Іваніха абамлела. Вішняк Лёз. (Ксл.). Матка, як абачыла гроб, дык і абамлела. Дсл. Загаварыў ты, а я ледзь не абамлела. Думаю — падалося. Адамчык: Арж. колас. Абамлеў у магазыне, э людзі зьнеслі яго на вуліцу, адцерлі сьнегам. Капыловіч: Хлеб.
2. соверш. к млець 2. А дамовы вецер вее, Любу ўспомніць, абамлее. Гарун: Габруська.
3. увянуть. Дсл. Сена абамлела. Дсл.
2. прйч. к абамлець 2.
абамлёньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—обморок, обморочное состоянне. Гсл.; БНсл.
замлёць-ёю-ёеш-ёе, соверш. к млець
1. упасть в обморок. Ар.93.
2. соверш. к млець 2.
3. соверш к млець 3. Рукі замлелі, доўга дзержачы. Нсл. 174, перен. Замлелі хвоя тая І курган. С. Музыка, 114. Отгл. ймя еуір. замленьне-«я. предл.-ню—обморок. Несо-
верш. замляваць-аю-аеш-ае. Замляваў увесь Сымонка. С. Музыка, 14.
памлёць, соверш.—впасть в слабость (многнм). Нсл. 464. Усі мы памлелі ад страху. Нсл. Ногі памлелі. Ар.
умлець, соверш.—снльно нзнемочь, обес-снлеть от какого-л. снльного чувства a пережнвання. Зь вялікага жаху проста ўмлеў чалавек. Ст.(Шсл. под жах). Із страху так умлеў, аж валасы дубам пасталі. Ст. Азірнулася — умлела: вале сьледам ён, як дым. С. Музыка, 257.
•млён-на, предл. й зват.-не, м. 1. тонкая легкая жердочка в 2 арш., ннжннм, соструганным концом свободно входя-іцая в дырочку "банькі”(см. банькаІІ-З)a верхннм так же свободно — в пробонну высоко (арш. на 2) отстояіцей от "вярхё-ня" неподвнжной перекладнны, НК.: Очер-кн, 327. палка, которой враіцают ручные жернова. Mix.; Ар.
2. перен.—пустомеля. Ар. Што ты усё мелеш языком? Млён ты! Ар.
•млявота-тяы, ж.—усталость, слабость, Растсл. нзнеможенне, расслабленность, нстома.
•млявасьць-цг, ж. 1. нзнеможенне от жары(н вообіце, С.), нстома. Шсл. Горача, млявасьць бярэ, нічога ня хочацца рабіць. Ст. Ужо апушчалася ў цела млявасьць. зсд. 13. Па целе пацякла нейкая вадкая млявасьць. Тм. 259. Забыўся млявасьць, што ўсяго зьвяла. гілевіч(Б. Голас, Но. 71). Лясьніцкі усьміхнуўся цягуча й сонна, поўны цёплае млявасьці. ЗСД. 14. Хацелася бухнуцца ў сьнег і ляжаць, пакуль адыдзе млявасьць. Капыловіч: Хлеб. He давала думаць нейкая лянота, нейкая млявасьць, відаць ад стомы. Васілёнак С’Полымя”, 1967 г., Но. 12, стр. 192).